Tài liệu Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở việt nam lí luận và thực tiễn

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Ò c-¬ng ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ §Ò tµi: Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam lÝ luËn vµ thùc tiÔn Më ®Çu I. Nghiªn cøu lÝ luËn vÒ doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam 1. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. Kh¸i niÖm b. VÞ trÝ vµ vai trß 2. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. Kh¸i niÖm b. VÞ trÝ vµ vai trß II.Thùc tr¹ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam 1. Tr-íc thêi k× ®æi míi (tr-íc 1986) 2. Tõ thêi k× ®æi míi ®Õn nay (tõ 1986->nay) 3. §¸nh gi¸ thµnh tùu, h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc 4. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong viÖc cñng cè s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 III. Nghiªn cøu quan ®iÓm vµ c¸c gi¶i ph¸p tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam 1. C¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ vÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc 2. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc KÕt luËn - ý nghÜa lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Më ®Çu Nh- ®· biÕt ®Êt n-íc ta lµ mét n-íc nghÌo, c¸c trang thiÕt bÞ l¹c hËu, nguån tµi chÝnh h¹n hÑp nªn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc hÇu nh- kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng vµ ®æi míi c«ng nghÖ còng nh- s¶n phÈm. Ng©n s¸ch Nhµ n-íc kh«ng cã kh¶ n¨ng cÊp vèn vµ bao cÊp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc nh- tr-íc ®©y. C¸c ng©n hµng cho vay còng ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m nh- tµi s¶n thÕ chÊp, kh¶ n¨ng kinh doanh ®Ó tÝnh kh¶ n¨ng thu håi vèn. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ë trong t×nh tr¹ng kh«ng cã vèn nh-ng còng kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó huy ®éng. §èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n ®ã, cæ phÇn hãa ®-îc coi lµ mét gi¶i ph¸p nh»m t¹o ra m«i tr-êng huy ®éng vèn dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t- chiÒu s©u ®æi míi c«ng nghÖ. V× vËy ®©y lµ lùa chän tÊt yÕu cã tÝnh kh¸ch quan. Cæ phÇn hãa lµ mét néi dung quan träng trong c«ng cuéc ®æi míi. Cæ phÇn hãa thu hót ®-îc mét nguån vèn nhÊt ®Þnh trong c«ng nh©n viªn t¹i doanh nghiÖp vµ ngoµi x· héi, t¹o ra mét ®éng lùc trong qu¶n lý vµ ph¸t huy tèt h¬n tÝnh s¸ng t¹o, cÇn cï cña ng-êi lao ®éng 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 viÖc lµm cña ng-êi lao ®éng ®¶m b¶o tèt h¬n nªn doanh thu lîi nhuËn vµ c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch, tÝch lòy vèn cña doanh nghiÖp vµ chÝnh thu nhËp cña ng-êi lao ®éng sÏ t¨ng lªn chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u víi quy chÕ qu¶n lý míi,ng-êi lao ®éng sÏ ph¸t huy ý thøc kû luËt, tù gi¸c, chñ ®éng tinh thÇn tiÕt kiÖm trong lao ®éng gãp phÇn lµm cho hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng cao, mang lîi Ých thiÕt thùc cho b¶n th©n m×nh, c«ng ty Nhµ n-íc vµ x· héi. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Néi dung I. Nghiªn cøu lÝ luËn vÒ doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam 1. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. Kh¸i niÖm: Theo ®iÒu 1 cña luËt doanh nghiÖp Nhµ n-íc quy ®Þnh. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ n-íc ®Çu tvèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«n gÝch, nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ x· héi do Nhµ n-íc gia…. - Doanh nghiÖp Nhµ n-íc, cã t- c¸ch ph¸p nh©n, ph¸p quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng, kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý. b. VÞ trÝ vµ vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n-íc cña mçi quèc gia tuy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nhÊt ®Þnh, song cã ®Æc ®iÓm 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chung lµ th-êng tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc then chèt, gi÷ vÞ trÝ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tr¶ qua nhiÒu n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn, doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë n-íc ta ®· trë thµnh mét lùc l-îng kinh tÕ hïng hËu, nhÊt lµ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô quan träng. Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn cña n-íc ta doanh nghiÖp Nhµ n-íc gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu vµ vai trß chñ ®¹o ®-îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: - Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ lùc l-îng vËt chÊt quan träng, vµ lµ c«ng cô qu¶n lý ®Ó Nhµ n-íc ®Þnh h-íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhµ n-íc ®iÒu tiÕt ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th«ng qua c¸c hÖ thèng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch, ®ång thêi sö dông doanh nghiÖp Nhµ n-íc nh- lµ mét thùc lùc kinh tÕ, lµm c¬ së ®¶m b¶o cho nh÷ng c©n ®èi chñ yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét trong sè c¸c nguån chñ yÕu cung cÊp tµi chÝnh cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Nhê cã ®ãng gãp to lín vÒ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cho ng©n s¸ch, Nhµ n-íc cã thªm vèn ®Çu t- vµo lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt nh»m b¶o ®¶m cung cÊp c¸c lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô c«ng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 céng cho x· héi, gãp phÇn tÝch cùc vµo n©ng cao tèc ®é vµ hiÖu qu¶ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ n¬i ®Æc biÖt quan träng thu hót viÖn trî vèn ®Çu t- n-íc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc: §Ó ®¸p øng nhu cÇu to lín vÒ vèn cho c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, cÇn tËn lùc khai th¸c c¸c nguån lùc tµi chÝnh bªn trong n-íc kÕt hîp thu hót nguån nh©n lùc bªn ngoµi. Thu hót tµi trî c¸c nguån vèn bªn ngoµi vµo c¸c lÜnh vùc nh- khai th¸c than, dÇu khÝ, chÕ t¹o hµng ®iÖn tö, « t«, xe m¸y… - Doanh nghiÖp Nhµ n-íc g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nh- vËy, doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ trung t©m tiªu biÓu cña khoa häc, c«ng nghÖ, lµ tÊm g-¬ng s¸ng vÒ qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ chÞu phôc vô riªng cho m×nh, mµ cßn gãp phÇn phæ biÕn trang bÞ khoa häc, c«ng nghÖ míi…. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, c¶i thiÖn cuéc sèng, n©ng cao v¨n hãa gi¸o dôc, gi¶m sù chªnh lÖch thµnh thÞ vµ n«ng th«n… 2. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. Kh¸i niÖm 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr-íc xu thÕ ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña thÞ tr-êng thÕ giíi vµ nh÷ng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ "më" th× m« h×nh ho¹t ®éng cøng nh¾c cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc kh«ng cßn phï hîp ®Æc biÖt lµ ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam. Trªn thÕ giíi, xu thÕ cæ phÇn hãa ®· diÔn ra m¹nh mÏ tõ nh÷ng n¨m 80, cæ phÇn hãa cã thÓ hiÓu lµ viÖc chuyÓn mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc thuéc së h÷u Nhµ n-íc thµnh c«ng ty cæ phÇn thuéc së h÷u tËp thÓ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ huy ®éng vèn ®¸p øng cho nhu cÇu ®Çu t- vµ ph¸t triÓn. Nh- vËy, cæ phÇn hãa chÝnh lµ ph-¬ng thøc thùc hiÖn x· héi hãa së h÷u, chuyÓn ®æi tõ së h÷u toµn d©n sang së h÷u tËp thÓ. §©y lµ mét c«ng cô huy ®éng vèn ®¹t hiÖu qu¶ cao, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng-êi lao ®éng thùc sù lµm chñ doanh nghiÖp. b. VÞ trÝ vµ vai trß cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ lèi ra phï hîp víi khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc, nã cã vÞ trÝ vai trß trªn nhiÒu mÆt sau: - Cæ phÇn hãa gi¶i táa ®-îc bÕ t¾c khñng ho¶ng vÒ vèn cho doanh nghiÖp cæ phÇn hãa ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nã më réng s¶n xuÊt kinh doanh, gi¶m nhÑ g¸nh nÆng tµi chÝnh cho Nhµ n-íc, Nhµ n-íc cã thÓ thu håi vèn ®Çu t- ë doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn sang ®Çu t- c¸c 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ho¹t ®éng -u tiªn h¬n nh»m t¹o ®ßn bÈy sang ®Çu t- cho c¸c ho¹t ®éng -u tiªn h¬n nh»m t¹o ®ßn bÈy thóc ®Èy ph¸t triÓn cña toµn bé x· héi, nh- ®Çu t- cho kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt c«ng tr×nh phóc lîi, gi¸o dôc khoa häc.. - Cæ phÇn hãa th«ng qua ®a d¹ng hãa së h÷u t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng. Cæ phÇn hãa b¶o ®¶m së h÷u hãa cho ng-êi lao ®éng t¹i c«ng ty, xÝ nghiÖp b»ng c¸ch cho hä tham gia ®Çu t- mua cæ phiÕu, thùc hiÖn quyÒn lµm chñ thùc sù, cã tÝnh vËt chÊt trªn phÇn vèn ®ãng gãp cña hä vµ thùc sù phÊn ®Êu h¨ng h¸i cho n©ng cao hiÖu qu¶ ®ång vèn cã. - Cæ phÇn hãa cho phÐp døt bá ®-îc chÕ ®é bao cÊp ng©n s¸ch cña Nhµ n-íc, g¹t bá chØ ®¹o nhiÒu chi phÝ kinh tÕ cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n bªn trªn. §ång thêi lµm cho doanh nghiÖp thùc sù trë thµnh chñ thÓ kinh doanh, chØ ho¹t ®éng v× môc tiªu cña doanh nghiÖp. - Cæ phÇn hãa t¹o ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn, ®æi míi céng t¸c l·nh ®¹o qu¶n lý doanh nghiÖp, tËp trung vµo ®ång bé thèng nhÊt thùc sù v× lîi Ých chung vµ lîi Ých riªng trong doanh nghiÖp. - Cæ phÇn hãa t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp cæ phÇn ®-îc tù chñ, chñ ®éng trong quan hÖ tù nguyÖn liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 víi c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi n-íc, më ra kh¶ n¨ng tù nguyÖn hîp t¸c kinh doanh. - Nh- vËy, cæ phÇn hãa con ®-êng ng¾n nhÊt võa b¶o tån vèn cho Nhµ n-íc, gióp c¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn thùc hiÖn nh÷ng chñ tr-¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n-íc, thu hót ®-îc nguån vèn trong d©n, cßn t¹o m«i tr-êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, khuyÕn khÝch ®-îc mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t- ph¸t triÓn II. Thùc tr¹ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam 1. Tr-íc thêi k× ®æi míi (tr-íc 1986) Tõ n¨m 1986 trë vÒ tr-íc, khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc ë n-íc ta ho¹t ®éng trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung quan liªu bao cÊp, t¨ng tr-ëng víi tèc ®é chËm, thÊt th-êng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi thÊp. Do chñ quan duy ý chÝ vµ nãng véi ®i lªn chñ nghÜa x· héi, chóng ta ®· ph¸t triÓn µo µo, trµn lan nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm cho sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc tõ 7000 n¨m 1976 t¨ng lªn 12.000 n¨m 1986. §iÒu nµy ®· g©y ra t×nh tr¹ng l·ng phÝ tiÒn cña cña Nhµ n-íc vµo x©y dùng vµ trang bÞ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. H¬n n÷a, qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc l¹i thùc hiÖn theo c¬ chÕ bao 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cÊp trong mét thêi gian dµi, lµm cho hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n trong khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc cßn thÊp, thiÕu vèn vµ chiÕm dông vèn lÉn nhau trë thµnh mét hiÖn t-îng phæ biÕn. 2.Tõ thêi k× ®æi míi ®Õn nay (tõ 1986 ®Õn nay) §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng (th¸ng 12/1986) ®¸nh dÊu c¸c mèc quan träng trong tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc. - Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®· lµm cho doanh nghiÖp Nhµ n-íc n¨ng ®éng h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. Sè l-îng doanh nghiÖp Nhµ n-íc tõ n¨m 1989 lµ 12.000, sau khi m¹nh tay s¾p xÕp l¹i ®· gi¶m ®i qu¸ nöa, nh-ng tû träng GDP cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n l¹i t¨ng lªn, tõ 37,6% n¨m 1986 t¨ng lªn 43,3% n¨m 1995, n¨m 2000 kho¶ng 39%; trong 5 n¨m 1991 - 1995 tèc ®é t¨ng tr-ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®¹t 11,7%, trong ®ã cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n chØ lµ 8,2%. - Tuy ®· ®¹t ®-îc nhiÒu kÕt qu¶, nhiÒu tÝch cùc song tr-íc xu thÕ toµn cÇu hãa, héi nhËp kinh tÕ mµ cã kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm ¨n thua lç, lµm mÊt vèn cña Nhµ n-íc, kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî. Theo b¸o c¸o cña Bé Tµi chÝnh t¹i héi 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nghÞ ngµnh tµi chÝnh toµn quèc häp t¹i Hµ Néi ngµy 9 ®Õn ngµy 10/11/1998 sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc thua lç cã gi¶m dÇn tõ 21% n¨m 1991 cßn 16% n¨m 1995 nh-ng ®Õn n¨m 1996 l¹i t¨ng lªn 22%. N¨m 1997 cã 1923 doanh nghiÖp thua lç, chiÕm 35% tæng sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã quy m« cßn bÐ vµ kh«ng ®ång ®Òu, thiÕu vèn, thiÕu kü thuËt, c«ng nghÖ, tay nghÒ kÐm, kinh nghiÖm, qu¶n lý cßn nhiÒu bÊt cËp ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc thua lç trÇm träng. 3. §¸nh gi¸ thµnh tùu, h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng thµnh tùu cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc Trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®· gióp cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã hiÖu qu¶ kinh doanh ngµy cµng t¨ng vµ ®ãng gãp vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. §Æc biÖt sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt, n¨ng l-îng, dÇu khÝ, giao th«ng b-u chÝnh.. ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp Nhµ n-íc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, ph¸t triÓn ®ång thêi thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®ãng gãp GDP hµng n¨m cho khu vùc kinh tÕ quèc d©n, t¹o ra nguån vèn lín cho Nhµ n-íc thùc hiÖn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi x©y dùng tr-êng häc, ph¸t triÓn gi¸o dôc, khoa häc, c«ng nghÖ… t¹o lËp b×nh ®¼ng trong x· héi, g©y dùng Nhµ n-íc ViÖt Nam ngµy cµng v¨n minh giµu ®Ñp. - Nh÷ng thµnh tùu nµy gãp phÇn cñng cè vÞ thÕ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc trªn tr-êng quèc tÕ. b. §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc Cïng víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë n-íc ta kinh doanh thua lç, ph¸ s¶n… chÝnh v× lÏ ®ã mµ lµm cho th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n-íc ph¶i bï lç cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc, lµm cho n¹n thÊt nghiÖp ngµy cµng nhiÒu, thiÕu c«ng ¨n viÖc lµm, nhiÒu tÖ n¹n trong x· héi gia t¨ng,nguån vèn vay n-íc ngoµi ngµy cµng lín - Nh÷ng h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc kh«ng chØ lµm th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n-íc mµ nã cßn lµm cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa cña ®Êt n-íc bÞ chËm l¹i, kinh tÕ 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kÐm ph¸t triÓn dÉn ®Õn ngµy cµng tôt hËu so víi nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. - Nh÷ng h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan g©y ra. Nh-ng nguyªn nh©n cùc kú quan träng g©y ra t×nh h×nh trªn lµ søc mua cña nh©n d©n, søc mua cña n«ng th«n cßn thÊp, thÞ tr-êng ch-a ®-îc më réng, c¬ quan qu¶n lý ch-a ho¹t ®éng hiÖu qu¶, tr×nh ®é øng dông khoa häc cßn non kÐm, thiÕu nguån vèn ®Çu t-… Qua ®©y cã thÓ thÊy nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc, nh÷ng t¸c ®éng cña nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ ®ã tíi nÒn kinh tÕ, tíi cuéc sèng, ®Þnh h-íng ph¸t triÓn vµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 4. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong viÖc cñng cè s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Nh»m qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm vµ yªu cÇu cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta, ®· ®Ò ra nh÷ng vÊn ®Ò trong viÖc cñng cè s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc: - S¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n-íc, duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, gi¶i thÓ vµ cho ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc bÞ thua lç kÐo dµi. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - S¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp nhá vµo c¸c c«ng ty lín, thµnh lËp c¸c c«ng ty ngµnh hµng nh»m t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc, thÞ tr-êng khu vùc vµ thÞ tr-êng thÕ giíi. - §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp theo h-íng giao quyÒn tù chñ kinh doanh, tõng b-íc xãa bá c¬ chÕ Bé chñ qu¶n, cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n nhiÖm vô lµ sù c¸ch biÖt gi÷a doanh nghiÖp Trung -¬ng vµ doanh nghiÖp ®Þa ph-¬ng, ®ång thêi t¨ng c-êng c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t cña Nhµ n-íc. - Cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n-íc theo yªu cÇu cña x· héi hãa nÒn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ x· héi hãa vÒ vèn. S¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét vÊn ®Ò võa cã tÝnh bøc xóc, võa cã tÝnh c¬ b¶n. §©y lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc vµ nhiÒu tÇng líp d©n c-, nã ®ßi hái ph¶i chi phÝ nhiÒu nguån lùc vµ kh«ng thÓ gi¶i quyÕt mét c¸ch nhanh chãng. §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong viÖc cñng cè s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu nh- sau: + Vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc ph¶i ®-îc kh¼ng ®Þnh dùa trªn c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi vµ n¨ng lùc c¹nh tranh lµ chñ yÕu. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ c«ng cô v« 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cïng quan träng cña Nhµ n-íc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. + C¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cÇn xuÊt ph¸t tõ quan hÖ së h÷u, ph¶i cã quan ®iÓm ®óng ®¾n vÒ c¬ cÊu së h÷u trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. §Æc biÖt, coi träng quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó t¹o lªn søc m¹nh tæng hîp cña toµn bé nÒn kinh tÕ. + T¹o lËp m«i tr-êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng trong s¶n xuÊt kinh doanh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. + X¸c ®Þnh ®¹i diÖn chñ së h÷u tµi s¶n cña Nhµ n-íc t¹i doanh nghiÖp Nhµ n-íc trªn c¬ së ph©n biÖt quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông. + Hoµn thiÖn chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ trªn c¬ së t¸ch quyÒn së h÷u Nhµ n-íc cña c¸c c¬ quan Nhµ n-íc víi quyÒn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, xãa bá chÕ ®é c¬ quan, cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n, víi doanh nghiÖp lµ chñ thÓ s¶n xuÊt vèn l©u nay ®· can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, biÕn doanh nghiÖp trë thµnh vËt phô thuéc cña c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc, g©y nhiÒu phiÒn hµ, c¶n trë, nh-ng rót 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 côc kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng hËu qu¶ xÊu ®· x¶y ra, còng nh- ®èi víi c¸c ph¸n quyÕt sai trÝ cña m×nh. + ThiÕt lËp mét c¬ quan ®éc lËp ®Ó thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong mét sè n¨m. Nh- ®· biÕt, viÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét bé phËn quan träng cña lùc l-îng s¶n xuÊt, do vËy c¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c quan hÖñ¬ h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi; ®Æt toµn bé c¸c quan hÖ ®ã trong mèi quan hÖ t-¬ng t¸c gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng d-íi sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. III. Nghiªn cøu quan ®iÓm vµ c¸c gi¶i ph¸p tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam. 1. C¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ vÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc Nãi ®Õn quan ®iÓm vÒ cæ phÇn hãa, tr-íc hÕt ta ph¶i kh¼ng ®Þnh cæ phÇn hãa kh«ng ph¶i lµ t- nh©n hãa. Cæ phÇn hãa lµ mét néi dung ®a d¹ng hãa së h÷u, lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u cña mét chñ thÓ thµnh së h÷u cña nhiÒu chñ thÓ, trong ®ã Nhµ n-íc 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lµ mét chñ së h÷u. Cßn t- nh©n hãa lµ chuyÓn së h÷u Nhµ n-íc thµnh së h÷u t- nh©n, Nhµ n-íc kh«ng tham gia lµ chñ së h÷u mét phÇn vèn vµ tµi s¶n nµo. Qua nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, ta thÊy cæ phÇn hãa lµ con ®-êng tèi -u ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ViÖc ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc kh¼ng ®Þnh t¹i ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII (1996) lµ "TriÓn khai v÷ng ch¾c vµ tÝch cùc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®Ó huy ®éng thªm vèn t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, vèn huy ®éng ®-îc dïng ®Ó ®Çu t- më réng s¶n xuÊt kinh doanh". Cæ phÇn hãa lµ c«ng cô huy ®éng vèn hiÖu qu¶ cao. Thùc chÊt cña vÊn ®Ò CPH lµ tèi -u hãa viÖc huy ®éng khã kh¨n hoÆc ®ang gi¶m sót nh- huy ®éng vèn qua ng©n hµng, ®Çu t- n-íc ngoµi… quan ®iÓm nµy cÇn ®-îc phæ biÕn réng r·i ®Õn c¸c chñ thÓ cã kh¶ n¨ng mua cæ phiÕu. §øng trªn gãc ®é ng-êi lao ®éng th× Cæ phÇn hãa chÝnh lµ mét c¬ héi ®Ó v-¬n lªn lµm chñ s¶n xuÊt. §éng lùc nµy thóc ®Èy ng-êi lao ®éng lµm viÖc h¨ng say h¬n, n¨ng suÊt vµ chÊt l-îng cao h¬n. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Do ®ã, cæ phÇn hãa ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho ng-êi lao ®éng thùc sù lµm chñ doanh nghiÖp cã nh- vËy th× míi ph¸t triÓn ®-îc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc chØ râ: "cæ phÇn hãa mét sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc kh«ng ph¶i lµ t- nh©n hãa nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh gi¶m bít së h÷u Nhµ n-íc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-ícvµ ®a d¹ng hãa së h÷u. Nã t¹o c¬ së cho viÖc ®æi míi c¸c quan hÖ tæ chøc qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm. thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn nh»m hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ, t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn trong doanh nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh". §¶ng vµ Nhµ n-íc còng kh¼ng ®Þnh "cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc kh«ng cã nghÜa lµ lµm suy yÕu khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc, mµ lµ mét trong c¸c gi¶i ph¸p quan träng ®Ó th¸o gì nh÷ng v-íng m¾c, khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc hiÖn nay nh»m ph¸t huy vai trß chñ ®¹o thùc sù cña chóng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng". Nh- vËy, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc kh¼ng ®Þnh vµ chØ râ nh- lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh chÊt b-íc ngoÆt ®Ó doanh nghiÖp Nhµ n-íc tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong xu h-íng x· héi ho¸, héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc a. Gi¶i ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp cßn gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh vµ qu¶n lý - Nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, nh÷ng nhãm doanh nghiÖp cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nh÷ng nhãm doanh nghiÖp cã khã kh¨n vÌ qu¶n lý gi¸ thµnh s¶n xuÊt lªn cao th× ®Òu thuéc nhãm doanh nghiÖp cæ phÇn hãa cßn nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç kÐo dµi sÏ ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p s¸t nhËp víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c råi cæ phÇn ho¸, hoÆc b¸n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong vµ ngoµi doanh nghiÖp hoÆc cho ph¸ s¶n. Hay cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c quü hç trî ®Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ tµi chÝnh,n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, lµm ¨n cã l·i. Khi tham gia vµo c¬ chÕ thÞ tr-êng th× ph¶i nhËn thøc râ kh©u qu¶n lý lµ kh©u cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. Mét ng-êi qu¶n lý tèt ph¶i n¾m b¾t chÝnh x¸c t×nh h×nh cña doanh nghiÖp, khi cã thua lç ph¶i biÕt c¸ch chuyÓn h-íng s¶n xuÊt kinh doanh, kh«i phôc l¹i doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy viÖc lùa chän ng-êi qu¶n lý kh«ng ph¶i dÔ dµng. ë n-íc ta hiÖn nay c«ng t¸c ®µo t¹o ngµnh qu¶n trÞ kinh 20