Tài liệu Cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước ở việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Trªn c¬ së ®æi míi t- duy kinh tÕ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ë n-íc ta ®· tõng b-íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nh- mét ®ßi hái tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thay ®æi, khi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn cña mçi DN th× c¸c DN thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc ®· béc lé râ ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm, l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vµ khñng ho¶ng. VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó cÊu tróc l¹i së h÷u nhµ n-íc vµ c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ vai trß cña nã theo tinh thÇn c¸c nghÞ quyÕt ®¹i héi VI,VII,VIII vµ IX cña §¶ng. VÊn ®Ò nµy ®· ®-îc nhiÒu nhµ kinh tÕ häc, lý luËn häc nghiªn cøu kü l-ìng vµ hä ®· ®-a ra ®-îc nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n, phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay. Mét trong nh÷ng biÖn ph²p câ tÝnh chiÕn l­îc nhÊt l¯: “tiÕn h¯nh cå phÇn ho² doanh nghiÖp nhµ n-íc nh»m ®a d¹ng ho¸ së h÷u, ®-a yÕu tè c¹nh tranh lµm ®éng lùc t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ x¸c lËp mét m« h×nh h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng”. XÐt trªn møc ®é quan trãng cña chiÕn l­îc n¯y, ®äng thêi còng l¯ gi°i ph¸p cã tÝnh phæ biÕn ®Ó c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc ë hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi, nªn em quyÕt ®Þnh chãn ®Ò t¯i nghiªn cøu l¯: “Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ë ViÖt Nam” Ch-¬ng tr×nh CPH ®· ®-îc triÓn khai tõ gi÷a n¨m 1992, theo tinh thÇn cña QuyÕt ®Þnh 202/CT-H§BT vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp thµnh C«ng ty cæ phÇn (ngµy 08/06/1992). Cho ®Õn nay, nh÷ng thµnh c«ng mµ ch-¬ng tr×nh CPH mang l¹i kh«ng ph¶i lµ Ýt nh-ng vÉn tån t¹i nh÷ng bÊt cËp cÇn kÞp thêi nh×n nhËn vµ th¸o gì. Trong khu«n khæ bµi viÕt nghiªn cøu nµy chóng ta h·y cïng xem xÐt thùc tr¹ng còng nh- nh÷ng mÆt ®-îc vµ ch-a ®-îc cña ch-¬ng tr×nh CPH ë n-íc ta trong thêi gian võa qua, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p cho thêi gian s¾p tíi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o, TiÕn sÜ Hµ §oan ng-êi ®· tËn t×nh h-íng dÉn em vÒ c¸ch thøc nghiªn cøu vµ hoµn thµnh bµi viÕt nµy. RÊt mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt ®-îc hoµn thiÖn h¬n. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH¦¥NG I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ N¦íc 1.1. C¬ së khoa häc cho tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Cå phÇn ho² chÝnh l¯ qu² tr×nh “ChuyÓn mét DNNN th¯nh mét c«ng ty cå phÇn”.VËy c©u hài ®Æt ra l¯: “C«ng ty cå phÇn câ ph°i m« h×nh doanh nghiÖp thÝch hîp nhÊt víi nh÷ng ®ßi hài kh²ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hay kh«ng”.Tr° lêi c©u hái nµy chÝnh x¸c lµ x¸c ®Þnh râ c¬ së khoa häc cho ®Þnh h-íng chuÓn ®æi c¸c DNNN hµnh c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cña n-íc ta hiÖn nay. 1.1.1.LÞch sö h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn, ®Æc ®iÓm vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña së h÷u t- nh©n trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng: Së h÷u xÐt vÒ b¶n chÊt lµ quan hÖ së h÷u cña con ng-êi ®èi víi tù nhiªn th«ng qua lao ®éng s¶n xuÊt. Kh«ng cã lao ®éng th× kh«ng cã sù chiÕm h÷u nµo c¶ vµ do ®ã còng kh«ng thÓ cã së h÷u. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, lao ®éng cña con ng-êi mang tÝnh hai mÆt: Lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t-îng. Do ®ã, së h÷u tnh©n ®-îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng. S¶n xuÊt còng mang tÝnh hai mÆt: së h÷u mang tÝnh x· héi - ph¶n ¸nh sù t×m kiÕm vµ t¨ng thªm gi¸ trÞ ®éng lùc, môc ®Ých cña së h÷u, mÆt kh¸c së h÷u l¹i mang tÝnh chÊt t- nh©n - ph¶n ¸nh sù chiÕm h÷u mét gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh d-íi d¹ng hµng ho¸ hay dÞch vô nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy cho thÊy, chØ tõ khi cña c¶i mang h×nh th¸i lµ mét gi¸ trÞ th× do tÝnh chÊt hai mÆt cña nã, së h÷u ®· trë thµnh mét quan hÖ gi¸ trÞ vËn ®éng. C¸c h×nh thøc chiÕm h÷u t- nh©n cô thÓ chØ lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó b¶o tån vµ t¨ng thªm gi¸ trÞ nh- lµ môc ®Ých cña sù së h÷u. Sù vËn ®éng mang tÝnh chÊt hai mÆt nµy cña sù së h÷u cho phÐp cã sù t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh, trong ®ã quyÒn së h÷u chØ lµ viÖc n¾m quyÒn chi phèi gi¸ trÞ nh»m môc ®Ých t×m kiÕm mét gi¸ trÞ lín h¬n, cßn quyÒn kinh doanh lµ thùc hiÖn mét ho¹t ®éng cô thÓ nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ - nã lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó t¨ng gi¸ trÞ. ChÝnh nhê sù t¸ch biÖt nµy ®· cho phÐp mét chñ së h÷u tham gia nhiÒu ho¹t ®éng kinh doanh vµ ng-îc l¹i, mét ho¹t ®éng kinh doanh cã nhiÒu chñ së h÷u tham gia. Nhê ®ã nã ®· gãp phÇn t¹o ra nh÷ng tÇng líp thùc lîi trong x· héi. Kh«ng trùc tiÕp kinh doanh nh-ng vÉn thu lîi b»ng quyÒn së h÷u cña mïnh. Cã thÓ nãi, nhê cã sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, tÝnh chÊt hai mÆt cña së h÷u míi thùc sù ®-îc béc lé vµ ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt x· héi. Trong lÞch sö, qu¸ tr×nh nµy ®-îc thùc hiÖn bëi hai nh©n tè: + Th«ng qua trao ®æi: Qu¸ tr×nh vËn déng x· héi ho¸ së h÷u chuyÓn ho¸ theo xu h-íng t- liÖu s¶n xuÊt ngµy cµng t¸ch ra khái b¶n th©n ng-êi lao ®éng nh- lµ 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh÷ng ng-êi t- h÷u nhá vµ c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ngµy cµng tËp trung l¹i trong qu¸ tr×nh x· héi ho¸ víi sù thèng trÞ cña t- b¶n (lóc ban ®Çu lµ t- b¶n th-¬ng nghiÖp vÒ sau lµ t- b¶n n«ng nghiÖp vµ ngµy nay lµ t- b¶n tµi chÝnh). + Th«ng qua sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é tÝn dông: (bao gåm tÝn dông th-¬ng nghiÖp vµ tÝn dông ng©n hµng). Qu¸ tr×nh vËn ®éng x· héi ho¸ së h÷u ®-îc thùc hiÖn theo xu h-íng: mét mÆt nã lµm cho h×nh thøc chiÕm h÷u t- nh©n phô thuéc lÉn nhau bëi c¸c quan hÖ kinh tÕ mãc xÝch ch»ng chÞt víi nhau vµ dÇn dÇn hoµ nhËp vµo nhau trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, mÆt kh¸c nã lµm cho c¸c h×nh th¸i chiÕm h÷u ®-îc tËp chung l¹i trªn ph¹m vi x· héi. Nhê qu¸ tr×nh nµy viÖc më réng quy m« kinh doanh kh«ng cßn phô thuéc vµo sù tÝch tô cña tõng chñ së h÷u riªng lÎ, mµ th«ng qua c¸c h×nh thøc tÝn dông c¬ chÕ tËp trung t- b¶n x· héi vµ më réng quy m« kinh doanh lªn gÊp nhiÒu lÇn. Nh- vËy sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng trao ®æi vµ tÝn dông ®· gióp cho qu¸ tr×nh x· héi ho¸ së h÷u t- nh©n ®¹t ®Õn tr×nh ®é cho phÐp h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng, thÞ tr-êng tµi chÝnh vµ c«ng ty cæ phÇn.Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c bé phËn trªn ngµy cµng g¾n kÕt víi nhau t¹o thµnh bé m¸y x· héi khæng lå thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt. Cµng vÒ sau sù ph¸t triÓn ®ã cµng ®ßi hái tham gia cña nhµ n-íc nh- mét chøc n¨ng kinh tÕ x· héi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh h-íng vµ sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. 1.1.2.C«ng ty cæ phÇn lµ s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. VÒ mÆt lý thuyÕt chóng ta ®Òu thÊy r»ng h×nh th¸i doanh nghiÖp d-íi d¹ng c«ng ty cæ phÇn chÝnh trÞ lµ s¶n phÈm cña mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµI g¾n liÒn víi nh÷ng nÊc thang ph¸t triÓn cña x· héi ho¸ së h÷u t- nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. VÒ mÆt lÞch sö chóng ta cã thÓ nhËn thÊy qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña c¸c h×nh th¸i doanh nghiÖp ®-îc ®Æc tr-ng bëi 3 lo¹i h×nh chñ yÕu t-¬ng øng víi 3 møc ®é ph¸t triÓn cña x· héi ho¸ së h÷u t- nh©n, mÆc dï biÓu hiÖn chung gian gi÷a chóng hÕt søc linh ho¹t vµ ®a d¹ng. + H×nh th¸i kinh doanh mét chñ. + H×nh th¸i kinh doanh chung vèn. + H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn. H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc tÝn dông tõ kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay m-în qua ng©n hµng hoÆc chung vèn, huy ®éng vèn trªn thÞ tr-êng tµi chÝnh sang huy ®éng vèn trùc tiÕp, chñ yÕu lµ qua thÞ tr-êng chøng kho¸n. Trong h×nh th¸i kinh doanh nµy cã hai lo¹i h×nh chñ yÕu: c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu. Cã thÓ thÊy r»ng c«ng ty cæ phÇn ra ®êi mang nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cho phÐp nã thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i mµ nh÷ng h×nh th¸i kh¸c 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kh«ng ®¸p øng ®-îc ®ã lµ: * C«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t- c¸ch ph¸p nh©n vµ c¸c cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong phÇn vèn gãp cña m×nh. * C¬ cÊu tæ chøc trong c«ng ty cæ phÇn ®· thùc hiÖn ®-îc viÖc t¸ch biÖt quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh, t¹o nªn mét h×nh th¸i x· héi ho¸ së h÷u cña mét bªn lµ ®«ng ®¶o c«ng chóng mua cæ phÇn, mét bªn lµ ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n trÞ kinh doanh chuyªn nghiÖp sö dông t- b¶n x· héi cho nh÷ng c«ng cuéc kinh doanh quy m« lín. * C¸c cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn ®-îc chuyÓn nh-îng dÔ dµng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n v× thÕ bÊt kÓ cæ phiÕu ®-îc chuyÓn chñ bao nhiªu lÇn cuéc sèng cña doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc mét c¸ch b×nh th-êng mµ kh«ng bÞ ¶nh h-ëng. §ång thêi nhê c¬ chÕ nµy nã ®· t¹o ra sù di chuyÓn linh ho¹t c¸c nguån vèn x· héi theo c¸c nhu cÇu vµ c¬ héi ®Çu t- ®a d¹ng cña c«ng ty vµ c«ng chóng. Tãm l¹i, c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®· ®ãng gãp vai trß lÞch sö hÕt søc to lín trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. ViÖc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn theo M²c ®±: “trùc tiÕp mang h×nh th²i t­ b°n x± héi (t- b¶n cña nh÷ng c¸ nh©n trùc tiÕp liªn hiÖp l¹i víi nhau) ®èi lËp víi t- b¶n t- nh©n, cßn c¸c xÝ nghiÖp cña nã biÓu hiÖn ra lµ nh÷ng xÝ nghiÖp x· héi ®èi lËp víi nh÷ng xÝ nghiÖp t- nh©n. §ã lµ sù thñ tiªu t- b¶n víi t- c¸ch lµ së h÷u t- nh©n trong khu«n khæ cña b¶n th©n ph-¬ng thøc s°n xuÊt TBCN”. 1.2. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ xu h-íng tÊt yÕu kh¸ch quan khi chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c DN lu«n ph¶i ®Êu tranh víi nhau v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. DN nhá h¹n chÕ vÒ vèn thiÕu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ nªn søc c¹nh tranh kÐm, bÞ c¸c DN lín chÌn Ðp mÊt nhiÒu lîi thÕ trªn thÞ tr-êng. ChÝnh v× vËy, c¸c DN nhá chän gi¶i ph¸p gãp vèn (gãp cæ phÇn) víi nhau t¹o thµnh DN lín h¬n tøc lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. C¸c c«ng ty cæ phÇn nµy cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín ®ñ ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ tr-êng. B¶n th©n c¸c DN lín muèn gi÷ ®-îc lîi thÕ cña m×nh còng ph¶i ®æi míi liªn tôc, ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr-êng. C¸c DN ®ã huy ®éng vèn b»ng c¸ch ®Çu tvèn cña m×nh vµo c¸c DN kh¸c th«ng qua h×nh thøc mua cæ phiÕu c¸c c«ng ty cæ phÇn hoÆc b¸n cæ phiÕu cña m×nh cho nhiÒu DN vµ c¸ nh©n. N-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng XHCN dùa trªn sù ®a d¹ng ho¸ vÒ c¸c lo¹i h×nh së h÷u. §ã lµ mét chñ tr-¬ng ®óng ®¾n ®Ó kh«i phôc l¹i nÒn kinh tÕ n-íc nhµ sau chiÕn tranh vµ sau nh÷ng hËu qu¶ mµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cò ®em l¹i.Tõ thùc tiÔn tiÕn hµnh c«ng cuéc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ nh÷ng kinh nghiÖm thu ®-îc 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qua qu¸ tr×nh chØ ®¹o, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®-îc r»ng c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n-íc mét c¸ch triÖt ®Ó - trong ®ã CPH mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ yªu cÇu cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng c-êng ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. 1.2.1. T¹i sao ph¶i chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n-íc thµnh c«ng ty cæ phÇn? Do ®Æc ®iÓm n-íc ta võa tho¸t khái c¬ chÕ bao cÊp nªn nh÷ng ¶nh h-ëng cña nã vÉn tån t¹i ë ®¹i bé phËn c¸c doanh nghiÖp. V× thÕ, khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi c¸c DNNN th-êng lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, kh«ng cã l·i. Lóc ®ã Nhµ n-íc buéc ph¶i cã chÝnh s¸ch tµi trî, bao cÊp. Tµi trî lµ mét s¸ch l-îc lu«n lu«n cÇn thiÕt nh»m ®¶m b¶o cho c¸c DNNN ho¹t ®éng tèt theo chñ tr-¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ. Cßn bao cÊp lµ mét viÖc kh«ng ®¸ng lµm, nã chØ lµm cho c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng û l¹i, thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm mµ nhµ n-íc l¹i ph¶i bï lç. Trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch lu«n thiÕu hôt th× ®©y thùc sù lµ mét g¸nh nÆng nÕu DN nµy thùc ra lµ kh«ng cÇn ph¶i duy tr× h×nh thøc quèc doanh. Theo b¸o c¸o cña Ban ®æi míi DN Trung -¬ng, n¨m 1996 tæng sè nî lµ 174.797 tØ ®ång kh¶ n¨ng thanh to¸n rÊt thÊp, nî qu¸ h¹n hoÆc khã ®ßi chiÕm tØ lÖ kh«ng nhá ®ang lµ g¸nh nÆng ®èi víi nhiÒu DNNN. NhiÒu DN cßn ph¶i dùa vµo sù bao cÊp rÊt lín cña nhµ n-íc. Ngoµi phÇn vèn ®Çu t- ban ®Çu khi thµnh lËp, hµng n¨m c¸c DN cßn ph¶i vay tíi 85% vèn Nhµ n-íc víi l·i suÊt -u ®·i. Tuy vÉn cã mét sè Ýt DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶, ph¸t triÓn ®-îc nh-ng tèc ®é t¨ng tr-ëng kh«ng ®Òu gi÷a c¸c ngµnh vµ ch-a t¹o ra sù liªn kÕt ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Th«ng th-êng c¸c DNNN cã quy m« nhá bÐ vµ dµn tr¶i vÒ ngµnh nghÒ. Do dµn tr¶i vÒ ngµnh nghÒ tõ s¶n xuÊt ®Õn th-¬ng m¹i vµ dÞch vô, manh món vÒ vèn trong khi vèn ®Çu t- cña Nhµ n-íc rÊt h¹n chÕ ®· g©y chi phèi xÐ lÎ c¸c nguån lùc kÓ c¶ ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ n-íc, kh«ng tËp trung ®-îc cho nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt. ThiÕu vèn còng lµ nguyªn nh©n lµm cho c«ng nghÖ cña chóng ta kh«ng c¶i thiÖn ®-îc, dÉn ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm: s¶n phÈm lµm ra th-êng kÐm chÊt l-îng, gi¸ c¶ l¹i cao, kh«ng cã thÞ tr-êng tiªu thô (chØ kho¶ng 15% ®¹t chÊt l-îng xuÊt khÈu) nªn còng thua thiÖt trong héi nhËp vÒ kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. C¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ ®-îc trang bÞ th-êng nhËp tõ nhiÒu n-íc víi c¸c chñng lo¹i vµ thÕ hÖ rÊt kh¸c nhau. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr-êng th× d©y chuyÒn s¶n xuÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ cña ta l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30 ®Õn 50%, cã tíi 38% ë d¹ng ph¶i thanh lý. Do nhiÒu lý do kh¸c nhau kh«ng Ýt tr-êng hîp chóng ta nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc kh«ng ®óng tiªu chuÈn vµ quy c¸ch, th-êng lµ c«ng nghÖ th¶i cña c¸c n-íc ph¸t triÓn ®-îc t©n trang l¹i. H¬n n÷a, viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ ch-a ®-îc chó träng hoÆc ch-a phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn, ch-a cã nh÷ng 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 rµng buéc vÒ mÆt lîi Ých ®Ó ng-êi lao ®éng ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh, ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng tham nhòng, l·ng phÝ... rÊt khã kiÓm so¸t ®ang lµ nh÷ng nh©n tè lµm khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n chñ quan xuÊt ph¸t tõ néi bé nÒn kinh tÕ, th× c¸c t¸c ®éng tiªu cùc do héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi mang l¹i nh- cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc n¨m 1997 ®· ¶nh h-ëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ n-íc ta. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh cÊp b¸ch ph¶i khÈn tr-¬ng n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®Êt n-íc mét c¸ch æn ®Þnh v÷ng ch¾c kh«ng nh÷ng cho c¸c n¨m tr-íc m¾t mµ cho c¶ t-¬ng lai l©u dµi. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña viÖc nµy NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung -¬ng 4 (kho¸ VIII) cña §¶ng ®· dµnh mét phÇn quan träng cho môc tiªu tiÕp tôc ®æi míi m¹nh mÏ c¸c DNNN, phÊn ®©ó ®-a chóng thùc sù trë thµnh lùc l-îng chñ ®¹o dÉn d¾t c¸c DN thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn, lµm nßng cèt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng tiÕn tr×nh CNH, H§H ®Êt n-íc vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cã hiÖu qu¶. TiÕp theo, ChÝnh phñ ®· cã chØ thÞ sè 20/TTg ngµy 21/4/1998, trong ®ã ®· ®Ò ra ch-¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch cô thÓ triÓn khai thùc hiÖn vµ quyÕt t©m th«ng qua ®ît s¾p xÕp nµy ®Ó h×nh thµnh mét c¬ cÊu DN hîp lý m¹nh mÏ ®-îc qu¶n lý tèt. CPH lµ mét trong 4 néi dung quan träng cña qu¸ tr×nh ®æi míi s¾p xÕp (bao gåm: §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý DNNN; tæ chøc l¹i, cñng cè vµ hoµn thiÖn Tæng c«ng ty Nhµ n-íc; CPH DNNN vµ ¸p dông c¸c h×nh thøc giao, b¸n, kho¸n, cho thuª nh÷ng DNNN cã quy m« nhá). 1.2.2.Cæ phÇn hãa lµ g×? Cæ phÇn ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn DNNN thµnh mét c«ng ty cæ phÇn. Qua CPH h×nh thøc së h÷u t¹i doanh nghiÖp ®· chuyÓn tõ së h÷u nhµ n-íc duy nhÊt sang së h÷u hçn hîp, vµ chÝnh tõ ®©y dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ h×nh thøc tæ chøc, qu¶n lý còng nh- ph-¬ng h-íng ho¹t ®éng cña c«ng ty. DNNN sau khi cæ phÇn hãa sÏ trë thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ ho¹t ®éng theo LuËt C«ng ty. ViÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u cho phÐp thùc hiÖn triÖt ®Ó nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý kinh tÕ, n©ng cao quyÒn tù chñ tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng tù qu¶n lý trong s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm còng nh- ãc s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng vµ ng-êi l·nh ®¹o. 1.2.3. Môc tiªu cña cæ phÇn hãa Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ phøc t¹p nh-ng l¹i lµ xu h-íng tÊt yÕu kh¸ch quan khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc víi môc tiªu nhÊt qu¸n nh- sau: - ChuyÓn mét phÇn quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n nhµ n-íc thµnh së h÷u cña c¸c cæ ®«ng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n-íc ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ nh»m t¨ng tµi s¶n më réng qui m« s¶n xuÊt kinh doanh vµ thay ®æi c¬ cÊu doanh nghiÖp. - T¹o thªm viÖc lµm, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng-êi lao ®éng thùc sù lµm chñ doanh nghiÖp, t¹o ®éng lùc bªn trong thay ®æi ph-¬ng thøc qu¶n lý nh»m ng¨n chÆn tiªu cùc, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Nh- vËy CPH DNNN lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n-íc vµ kinh tÕ nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n-íc chø kh«ng ph¶i ®Ó t- nh©n ho¸. 1.3 Kinh nghiÖm cæ phÇn hãa ë mét sè n-íc. Qua kinh nghiÖm mét sè n-íc ta thÊy r»ng CPH lµ qu¸ tr×nh v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p kh«ng thÓ thùc hiÖn µo ¹t thiÕu thËn träng (®Æc biÖt lµ CPH DNNN). Tõ ®Çu thËp kû 90 ®· diÔn ra mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr-êng ë §«ng ¢u, Liªn X« (cò) vµ mét sè n-íc Ch©u ¸, mµ song song víi nã lµ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã cã CPH. Nh×n chung c¸c n-íc nµy ®Òu tiÕn hµnh theo mét trong hai m« h×nh lµ: m« h×nh liÖu ph¸p sèc (chñ yÕu ë Nga) vµ m« h×nh chuyÓn ®æi dÇn dÇn (chñ yÕu ë Trung Quèc). Theo m« h×nh liÖu ph¸p sèc c¸c n-íc ®Òu nhanh chãng t- nh©n ho¸ m¹nh mÏ c¸c DNNN. Hä cho r»ng viÖc t- nh©n ho¸ m¹nh mÏ c¸c DNNN sÏ thóc ®Èy ®Çu ttrªn toµn x· héi, c¸c doanh nghiÖp sau khi t- nh©n ho¸ sÏ ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ vµ chÊt l-îng tèt h¬n. Nh-ng kÕt qu¶ ë mét sè n-íc chuyÓn ®æi theo m« h×nh nµy l¹i tr¸i ng-îc víi sù mong ®îi cña c¸c nhµ c¶i c¸ch còng nh- hy väng cña chÝnh ng-êi d©n c¸c n-íc nµy. Cã thÓ rót ra mét sè ®¸nh gi¸ chñ yÕu sau: do t- nh©n ho¸ qu¸ nhanh c¸c DNNN ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ kh«ng l-êng tr-íc lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhanh chãng bÞ ®×nh ®èn, gi¶m sót vµ rèi lo¹n; c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu phôc vô nh©n d©n trë nªn hÕt søc khan hiÕm, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp t¨ng lªn, ®êi sèng ®a sè ng-êi lao ®éng l©m vµo c¶nh khã kh¨n; do kh«ng æn ®Þnh c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi nªn ®Çu t- trªn toµn x· héi kh«ng t¨ng mµ l¹i gi¶m ®i. Nh- vËy, hy väng vµo sù xuÊt hiÖn c¸c DN t- nh©n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt nµy ®· kh«ng diÔn ra trong phót chèc mµ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm. Ng-îc l¹i ë mét sè n-íc Ch©u ¸ tiªu biÓu lµ Trung Quèc, qu¸ tr×nh nµy ®-îc tiÕn hµnh tõ tõ, tõng b-íc, gi¶m dÇn sù can thiÖp vµ hç trî tõ Nhµ n-íc ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp nµy cã thêi gian vµ ®iÒu kiÖn vÒ vèn, kinh nghiÖm, thÞ tr-êng ®Ó ®øng v÷ng. §ång thêi tiÕn hµnh kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi lµ mét trong sè c¸c yÕu tè t¹o nªn thµnh c«ng ë c¸c n-íc nµy. Do ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cña c¸c n-íc lµ kh¸c nhau, tiÕn hµnh CPH t¹i c¸c thêi ®iÓm kh«ng gièng nhau nªn kÕt qu¶ thu ®-îc còng cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín. V× 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vËy, mçi n-íc ph¶i tù m×nh x©y dùng cho m×nh mét con ®-êng riªng, rËp khu«n theo m« h×nh c¸c n-íc ®i tr-íc lµ sai lÇm. ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng XHCN nªn CPH ë n-íc ta còng mang nh÷ng nÐt riªng. Con ®-êng chóng ta ®i hoµn toµn míi mÎ do ®ã thµnh c«ng hay thÊt b¹i ë c¸c n-íc kh¸c kh«ng thÓ lµ bµi häc tèt nhÊt cho ta. Nãi nh- vËy kh«ng cã nghÜa lµ bá qua kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ®i tr-íc mµ nªn xem xÐt ë møc ®é tham kh¶o. Nh×n chung vÊn ®Ò næi cém hÇu hÕt c¸c n-íc tiÕn hµnh CPH ®Òu gÆp ph¶i ®ã lµ: - Quan ®iÓm vÒ së h÷u. - HÖ thèng Ph¸p luËt. - C¸c c«ng viÖc cã tÝnh chÊt chuyªn m«n cña CPH. - C«ng t¸c h-íng dÉn, chØ ®¹o thùc hiÖn CPH. V× thÕ, dï CPH mét sè DNNN lµ rÊt cÇn thiÕt nh-ng kh«ng thÓ nãng véi, l¹i cµng kh«ng thÓ ¸p ®Æt nh÷ng ý muèn chñ quan mµ ph¶i kiªn tr×, tõng b-íc vµ t¹o ra c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tr×nh CPH diÔn ra th«ng suèt. Sù nghiÖp CPH c¸c DNNN ph¶i tÝnh ®Õn hµng chôc n¨m chø kh«ng thÓ lµm xong trong vµi th¸ng hay vµi n¨m. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cH¦¥NG II Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam vµ thùc tr¹ng Cæ phÇn ho¸ 2.1.TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë ViÖt Nam. Sím nhËn thøc ®-îc tÇm quan träng còng nh- sù nan gi¶i trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn, chñ tr-¬ng CPH mét bé phËn DNNN ®· ®-îc §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Æt ra tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 vµ chÝnh thøc triÓn khai tõ gi÷a n¨m 1992 : - NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 2 cña Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng khãa VII (th²ng 11/1991)®± ghi: “chuyÓn mét sè doanh nghiÖp quèc doanh câ ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty quèc doanh cæ phÇn míi, ph¶i lµm thÝ ®iÓm chØ ®¹o chÆt chÏ, rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr-íc khi më réng trong ph³m vi thÝch hîp”. Qu²n triÖt tinh thÇn n¯y, c²c triÓn khai cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc CPH lµ kh¸ thËn träng.Theo c¸c Q§ 143/ H§BT (10/5/1990) vµ Q§ 202/CT(4/3/1993) tøc lµ nh÷ng v¨n b¶n ®Çu tiªn vÒ CPH DNNN, th× CPH DNNN ®-îc hiÓu lµ qua tr×nh chuyÓn mét sè DNNN võa vµ nhá lµm ¨n cã l·i hoÆc triÓn väng cã l·i, nhµ n-íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn sang ho¹t ®éng d-íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn ®-îc -u tiªn b¸n cho ng-êi lao ®éng trong DN, hoÆc DNNN kh¸c, h¹n chÕ b¸n cæ phiÕu cho t- nh©n trong n-íc vµ ng-êi n-íc ngoµi. Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 202/CT, c¸c bé ngµnh ®· h-íng dÉn c¸c DNNN ®¨ng ký thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Trªn c¬ së sè l-îng DNNN ®· ®¨ng ký, Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr-ëng (nay lµ Thñ t-íng ChÝnh phñ) ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 203/CT ngµy 8/6/1992 chän 7 DNNN do ChÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn: 1. Nhµ m¸y Xµ phßng ViÖt Nam (Thuéc Bé C«ng nghiÖp). 2. Nhµ m¸y Diªm Thèng NhÊt (Thuéc Bé C«ng nghiÖp). 3. XÝ nghiÖp nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc Hµ Néi (Thuéc Bé N«ng nghiÖp). 4. XÝ nghiÖp chÕ biÕn gç l¹ng Long B×nh (Thuéc Bé N«ng nghiÖp). 5. C«ng ty vËt t- tæng hîp H¶i H-ng (Thuéc Bé Th-¬ng m¹i). 6. XÝ nghiÖp DÖt da may Legamex (TP HCM). 7. XÝ nghiÖp s¶n xuÊt bao b× (TP HN). Sau mét thêi gian lµm thö, 7 DNNN ®-îc ChÝnh phñ chän thÝ ®iÓm ®Òu xin rót, hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh CPH nh- Legamex, Nhµ m¸y Xµ phßng ViÖt Nam v.v... NghÞ quyÕt Bé chÝnh trÞ vÒ tiÕp tôc ®æi míi ®Ó ph¸t huy vai trß chØ ®¹o cña 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 DNNN (sè 10 NQ/TW ra ng¯y17/3/1995) ®± chØ rá: “thùc hiÖn tõng b­íc v÷ng ch¾c CPH mét bé phËn DN mµ Nhµ n-íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn. Tuú tÝnh chÊt lo¹i h×nh DN mµ tiÕn hµnh b¸n mét tû lÖ cæ phÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn.... vµ b²n cå phÇn cho tå chøc v¯ c² nh©n ngo¯i doanh nghiÖp”.. §Õn n¨m 1996, §¶ng vµ Nhµ n-íc tiÕn hµnh tæng kÕt c«ng t¸c thÝ ®iÓm vµ quyÕt ®Þnh chuÈn ho¸ chñ tr-¬ng CPH DNNN nh- mét qu¸ tr×nh l©u dµi víi kÕ ho¹ch bµi b¶n. T¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, môc ®Ých, néi dung, h×nh thøc, b­íc ®i cña CPH ®± ®­îc v³ch rá. NghÞ quyÕt §³i héi VIII nªu rá: “ tång kÕt kinh nghiÖm, hoµn chØnh khu«n khæ ph¸p luËt ®Ó triÓn khai tÝch cùc, v÷ng ch¾c CPH DNNN nh»m huy ®éng vèn, t¹o ®éng lùc míi thóc ®Èy DN lµm ¨n cã hiÖu qu¶, lµm tµi s¶n Nhµ n-íc ngµy cµng t¨ng lªn, lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n-íc vµ kinh tÕ nh©n d©n ®Ó ph¸t triÓn chø kh«ng ph¶i ®Ó t- nh©n ho¸. Bªn c¹nh nh÷ng DN 100% vèn nhµ n-íc, sÏ cã nh÷ng DN mµ nhµ n-íc n¾m cæ phÇn chi phèi. Gäi thªm cæ phÇn hoÆc b¸n cæ phÇn cho ng-êi lao ®éng ë DN, cho tæ chøc vµ c¸ nh©n ngoµi DN tuú tr-êng hîp cô thÓ; vèn thu ®-îc ph¶i dïng ®Ó ®Çu t- më réng s¶n xuÊt kinh doanh’’. Nhµ n-íc vµ doanh nghiÖp sau 4 n¨m thùc hiÖn ®· ®óc rót ®-îc mét sè kinh nghiÖm ®Ó bæ sung vµ söa ®æi chÕ ®é vÒ CPH, ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ®· ra NghÞ quyÕt sè 28/CP thay cho NghÞ quyÕt sè 202/CT víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ râ rµng h¬n. Thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 28/CP c«ng t¸c CPH ®· ®-îc quan t©m h¬n, c¸c ngµnh c¸c cÊp ®· triÓn khai mét sè viÖc sau: - Cñng cè tæ chøc, bæ sung thµnh viªn vµo Ban ChØ ®¹o CPH, kiÖn toµn vµ thµnh lËp c¸c Ban ChØ ®¹o CPH ë ®Þa ph-¬ng. - Mét sè bé, ®Þa ph-¬ng ®· tæ chøc héi nghÞ truyÒn ®¹t chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch vÒ CPH DNNN cho ®éi ngò c¸n bé chñ chèt nh- Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Bé Thuû s¶n, Bé X©y dùng, tØnh L©m §ång, tØnh B×nh §Þnh, tØnh Qu¶ng Ninh.... Tuy nhiªn, cßn nhiÒu ®Þa ph-¬ng vµ ngµnh ch-a chó ý ®Õn c«ng t¸c tuyªn truyÒn, h-íng dÉn, gi¶i thÝch cho c¸n bé, ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp hiÓu chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y chËm chÔ trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn CPH doanh nghiÖp. §iÓm míi cña N§28/CP so víi quyÕt ®Þnh 202/CT lµ ë chç: - Më réng ®èi t-îng CPH ra tÊt c¶ c¸c DN võa vµ nhá, kinh doanh cã hiÖu qu¶ mµ Nhµ n-íc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn. - Bæ sung thªm h×nh thøc CPH mét bé phËn DN. - X¸c ®Þnh râ chñ thÓ CPH: DNNN cã vèn trªn 3 tû. - Më réng -u ®·i cho DN CPH vµ ng-êi lao ®éng mua cæ phiÕu nh- : gi¶m thuÕ thu nhËp 50% trong 2 n¨m sau CPH; miÔn thuÕ tr-íc b¹ chuyÓn ®æi së h÷u tµi s¶n 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 sang c«ng ty cæ phÇn…Ng-êi lao ®éng thay v× ®-îc mua tr¶ chËm trong 12 th¸ng nh- tr-íc ®©y nay ®-îc cÊp kh«ng mét sè cæ phiÕu vµ mua tr¶ chËm trong 5 n¨m… Tõ khi cã NghÞ ®Þnh sè 28/CP, ®· thùc hiÖn CPH ®-îc 13 DN, sè DN ®ang tiÕn hµnh ë c¸c b-íc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, kiÓm to¸n lµ 30 doanh nghiÖp. §Çu n¨m 1998 cã kho¶ng 18 doanh nghiÖp thùc hiÖn CPH chuyÓn sang ho¹t ®éng theo LuËt C«ng ty. Trong sè 18 DN cã 1 doanh nghiÖp mµ Nhµ n-íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn lµ C«ng ty §Çu t- s¶n xuÊt vµ Th-¬ng m¹i Hµ néi (XÝ nghiÖp Méc). Cßn l¹i 17 c«ng ty cæ phÇn, Nhµ n-íc n¾m Ýt nhÊt 18%, cao nhÊt lµ 51% cæ phÇn c«ng ty; cæ ®«ng do ng-êi lao ®éng trong c«ng ty chiÕm tõ 18 - 50%; cæ phÇn cßn l¹i lµ do cæ ®«ng ngoµi x· héi n¾m gi÷. HÇu hÕt c¸c c«ng ty nµy sau khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ®Òu kinh doanh ph¸t triÓn, cã tiÕn bé vÒ mäi ®Òu cã lîi. Sau mét thêi gian thÝ ®iÓm vµ rót kinh nghiÖm, t¹i Th«ng b¸o sè 63/TB-TU ngµy 4/4/1997, Bé ChÝnh trÞ ®· tæng kÕt vµ cho ý kiÕn chØ ®¹o tiÕp tôc triÓn khai v÷ng ch¾c CPH DNNN. Ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP vÒ “ChuyÓn DNNN th¯nh c«ng ty cå phÇn, kÌm theo phô lôc danh môc c²c lo³i DNNN ®Ó lùa chãn CPH”. Theo phô lôc n¯y chØ câ mét sè doanh nghiÖp ®Æc biÖt Nhµ n-íc ch-a CPH vµ mét sè doanh nghiÖp quan träng Nhµ n-íc cÇn n¾m cæ phÇn chi phèi, cßn l¹i c¬ b¶n c¸c DNNN ®Òu chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng NghÞ ®Þnh sè 44/CP lÇn nµy cã nh÷ng ®iÓm míi, th«ng tho¸ng, víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, chÆt chÏ s¸t víi thùc tÕ cuéc sèng, gi¶i quyÕt nh÷ng b¨n kho¨n th¾c m¾c th-êng vÊp ph¶i cña nhiÒu doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh CPH. Ch¼ng h¹n nh-: - VÒ ®èi t-îng huy ®éng vèn cæ phÇn kh«ng chØ bã khung trong c«ng nh©n viªn chøc m¯ theo h­íng më réng “huy ®éng vèn to¯n x± héi”. - VÒ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp vµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n doanh nghiÖp tr-íc khi tiÕn hµnh CPH. §Ó thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 44/CP Bé Tµi chÝnh ®· cã Th«ng t- 104/1998/TT-BTC h-íng dÉ c¸ch tÝnh to¸n cô thÓ gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh lîi thÕ cña doanh nghiÖp qua tû suÊt lîi nhuËn tÝnh trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n 3 n¨m tr-íc khi CPH (chØ tÝnh tèi ®a 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp). - VÒ chÝnh s¸ch -u ®·i ®èi víi ng-êi lao ®éng khi DNNN chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ®-îc x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi cô thÓ vµ tháa ®¸ng: mçi n¨m lµm viÖc ng-êi lao ®éng ®-îc mua tèi ®a 10 cæ phÇn (trÞ gi¸ 100.000®/cæ phÇn) víi møc -u ®·i gi¶m gi¸ 30% (tæng gi¸ trÞ -u ®·i cho tËp thÓ ng-êi lao ®éng kh«ng v-ît qóa 20 % tæng gi¸ trÞ vèn nhµ n-íc t¹i doanh nghiÖp. Riªng ®èi víi DNNN cã vèn tÝch luü trªn 40% gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× tæng gi¸ trÞ -u ®·i cho tËp thÓ ng-êi lao ®éng kh«ng v-ît qu¸ 30%). §èi víi lao ®éng nghÌo trong doanh nghiÖp ®-îc mua cæ 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÇn -u ®·i gi¶m gi¸ 30% vµ tr¶ dÇn trong 10 n¨m kh«ng ph¶i chÞu l·i.... (sè cæ phÇn dµnh cho ng-êi lao ®éng nghÌo mua tr¶ dÇn kh«ng ®-îc v-ît qu¸ 20% tæng sè cæ phÇn Nhµ n-íc b¸n theo gi¸ -u ®·i). Cã thÓ nãi viÖc gi¶i quyÕt quyÒn lîi cña ng-êi lao ®éng trong DNNN ®-îc CPH theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 44/CP lµ t-¬ng ®èi hîp lý, hîp t×nh cã t¸c dông thu hót ng-êi lao ®éng tham gia tÝch cùc vµo CPH DNNN. Nh- vËy,CPH DNNN ë ViÖt Nam tr-íc hÕt lµ mét yªu cÇu bøc xóc tõ thùc tÕ vµ h×nh thµnh do thóc ®Èy b»ng thùc tiÔn thö nghiÖm h¬n lµ øng dông tõ mét m« h×nh lý thuyÕt cña n-íc ngoµi.ChÝnh v× thÕ cã thÓ nãi CPH mang tÝnh ®Æc thï ë ViÖt Nam víi nh÷ng ®Æc tr-ng riªng biÖt. 2.2 Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®-îc. Tõ chñ tr-¬ng thÝ ®iÓm CPH DNNN b¾t ®Çu b»ng quyÕt ®Þnh sè 143/H§BT ngµy 10.5.1990 ®Õn ®Çu th¸ng 3.2002 c¶ n-íc ®· cã 772 DNNN chuyÓn sang ho¹t ®éng d-íi h×nh th-íc c«ng ty cæ phÇn. §Õn ngµy 31.8.2002 c¶ n-íc ®· cã 828 DNNN vµ bé phËn DNNN ®-îc CPH trong ®ã n¨m 1993 lµ 2, n¨m 1994 lµ 1, n¨m 1995 lµ 2, n¨m 1996 lµ 5, n¨m 1997 lµ 5, n¨m 1998 lµ 105, n¨m 1999 lµ 250, n¨m 2000 lµ 198,n¨m 2001 lµ 149 doanh nghiÖp.Cã 10/17 tæng c«ng ty 91 vµ 52/61 tØnh thµnh cã DNNN CPH. TÝnh ®Õn th¸ng 12/2002 ViÖt Nam ®· cã 912 DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. KÕt qu¶ CPH DNNN trong thêi gian qua lµ rÊt tÝch cùc, kh«ng chØ ë sè l-îng Ddoanh nghiÖp hoµn thµnh CPH, mµ cßn thÓ hiÖn ë nhiÒu chØ tiªu cña c¸c doanh nghiÖp sau khi chuyÓn ®æi. §¸nh gi¸ vÒ thµnh c«ng cña chñ tr-¬ng nµy ta h·y xem xÐt nh÷ng môc tiªu ®¹t ®-îc: - VÒ huy ®éng vèn: theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ kinh tÕ, trong d©n hiÖn cßn mét nguån vèn nhµn rçi kho¶ng 8 tû $. CPH chÝnh lµ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó huy ®éng nguån vèn nµy cho ph¸t triÓn kinh tÕ nÕu doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §©y kh«ng chØ lµ nhiÖm vô tr-íc m¾t mµ cßn lµ mét chiÕn l-îc l©u dµi. Thèng kª 631 DNNN CPH (tÝnh ®Õn ngµy 31.5.2001) tæng sè vèn nhµ n-íc ®-îc ®¸nh gi¸ tr-íc khi CPH lµ 2.388 tû ®ång th× khi ®¸nh gi¸ l¹i ®· lµ 2.714 tû ®ång t¨ng 13,7% so víi tr-íc khi CPH vµ b»ng 1,97% tæng sè vèn Nhµ n-íc trong c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp cã sè vèn trªn 10 tû ®ång còng cã xu h-íng t¨ng (n¨m 2000 chiÕm 6% vµ ®Õn ngµy 31.5.2001 chiÕm 9,9%) c¸c doanh nghiÖp cã sè vèn d-íi 10 tû dång gi¶m t-¬ng øng. XÐt trong bèi c¶nh nhiÒu DNNN lç vèn, th©m hôt vèn míi thÊy ý nghÜa cña kÕt qu¶ nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ sè tiÒn Nhµ n-íc thu l¹i ®-îc nhê viÖc b¸n cæ phÇn ®· gÇn ®¹t con sè ngh×n tû d-îc dïng ®Çu t- vµo c¸c DNNN kh¸c vµ dïng vµo viÖc gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ng-êi lao 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®éng trong DNNN thùc hiÖn CPH. VÒ sè tuyÖt ®èi th× ®©y ch-a ph¶i lµ lín, nh-ng vÒ mÆt tû lÖ th× rÊt ®¸ng kÝch lÖ. PhÇn vèn nhµ n-íc t¹i c¸c doanh nghiÖp khi CPH ®-îc x¸c ®Þnh l¹i, nh×n chung ®Òu t¨ng lªn tõ 10-15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch. Nh- vËy, khi thùc hiÖn CPH, vèn cña Nhµ n-íc t¹i c¸c doanh nghiÖp CPH kh«ng mÊt ®i mµ ®-îc t¨ng lªn, h¬n n÷a cßn thu hót thªm ®-îc mét nguån vèn nhµn rçi trong d©n. - VÒ ®æi míi ph-¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: Trong c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty cæ phÇn do cã Héi ®ång Qu¶n trÞ vµ cao h¬n lµ §¹i héi Cæ ®«ng nªn ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp th-êng xuyªn ®-îc gi¸m s¸t. Lîi Ých cña doanh nghiÖp ®-îc g¾n chÆt víi lîi Ých cña cæ ®«ng nªn ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp lµ nh÷ng chñ nh©n thùc sù. Còng th«ng qua ®¹i héi cæ ®«ng vµ héi ®ång qu¶n trÞ trÝ tuÖ tËp thÓ ®· ®-îc ph¸t huy, nhê ®ã mµ ph-¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ kh«ng ngõng ®-îc ®æi míi cho phï hîp víi t×nh h×nh biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ x· héi. Theo thèng kª cña Ban ®æi míi qu¶n lý Trung -¬ng, c¸c doanh nghiÖp sau CPH ®Òu lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch, tÝch luü vèn ®Òu t¨ng. - VÒ doanh thu: b×nh qu©n c¸c doanh nghiÖp ®Òu t¨ng gÊp 2 lÇn so víi tr-íc khi CPH. §iÓn h×nh lµ C«ng ty Cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh ®· ph¸t triÓn v-ît bËc trong n¨m 1999 doanh thu ®¹t 478 tû ®ång, gÊp gÇn 4 lÇn so víi tr-íc khi CPH lµ 121 tû ®ång. C«ng ty Cæ phÇn B«ng B¹ch TuyÕt n¨m 1999 ®¹t doanh sè 86 tû ®ång, gÊp 1.5 lÇn so víi tr-íc khi CPH lµ 55 tû ®ång. - VÒ lîi tøc cæ phÇn: b×nh qu©n ®¹t tõ 1-2%/th¸ng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n-íc ta ®ang ph¶i chÞu søc Ðp lín tõ cuéc khñng ho¶ng khu vùc th× møc ®é lîi tøc cæ phÇn nh- vËy lµ cao vµ ®-îc c¸c cæ ®«ng chÊp nhËn. - VÒ vèn: t¨ng gÇn 2.5 lÇn so víi tr-íc CPH, næi bËt nhÊt lµ C«ng ty ChÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An, tæng sè vèn t¨ng 5 lÇn. - VÒ nép ng©n s¸ch: t¨ng b×nh qu©n 1,2 lÇn so víi tr-íc khi CPH. §iÓn h×nh lµ C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh TP HCM t¨ng gÇn 3 lÇn. - VÒ viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng. §©y lµ vÊn ®Ò khiÕn ng-êi lao ®éng v« cïng b¨n kho¨n, lo l¾ng khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Hä kh«ng lo l¾ng sao ®-îc khi ch-a biÕt râ ngµy mai m×nh sÏ sèng ra sao, cã ®-îc tiÕp tôc lµm viÖc hay kh«ng, thu nhËp cã gi¶m kh«ng, quyÒn d©n chñ cã ®-îc b¶o ®¶m kh«ng. Bëi hä nghÜ r»ng khi ®· lµ doanh nghiÖp cæ phÇn, tµi s¶n trong doanh nghiÖp kh«ng cßn hoµn toµn cña Nhµ n-íc, c¸c «ng chñ míi lµ ng-êi n¾m trong tay ®a sè cæ phiÕu cña c«ng ty, hä cã thÓ chØ ch¹y theo lîi nhuËn, sa th¶i c«ng nh©n mµ kh«ng mét ®oµn thÓ nµo b¶o vÖ hä. Nh-ng trªn thùc tÕ, hÇu nh- kh«ng cã mét c«ng ty cæ 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÇn sa th¶i v« lý c«ng nh©n, kh«ng nh÷ng thÕ thu nhËp vµ viÖc lµm cña hä lu«n æn ®Þnh vµ cã xu h-íng t¨ng lªn. Do lu«n lu«n ph¶i më réng s¶n xuÊt kinh doanh b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn nªn c¸c doanh nghiÖp nµy ®· t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 10 ®Õn 20% so víi tæng sè lao ®éng tr-íc khi chuyÓn ®æi, thu nhËp cña ng-êi lao ®éng t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m tõ 1,4 ®Õn 2 lÇn (ch-a kÓ cæ tøc). N¨m 1999 thu nhËp cña c«ng nh©n viªn c«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn ®¹t 4tr®ång/ng-êi/th¸ng, gÊp gÇn 3 lÇn so víi tr-íc khi CPH. §-îc lµm viÖc trong m«i tr-êng vµ c¬ chÕ míi ng-êi lao ®éng ®· thùc sù g¾n lîi Ých cña m×nh víi lîi Ých cña doanh nghiÖp; tù gi¸c, tæ chøc kû luËt, chñ ®éng, s¸ng t¹o, tiÕt kiÖm... ®ã chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn n©ng cao hiÖu qña s¶n xuÊt, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho b¶n th©n, c«ng ty, Nhµ n-íc vµ x· héi. 2.3.C¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh CPH DNNN ë n-íc ta hiÖn nay. 2.3.1.ThuËn lîi: + §iÒu kiÖn vµ m«i tr-êng ph¸p lý hiÖn nay ë n-íc ta hiÖn nay, vÒ c¬ b¶n ®· ®-îc x¸c lËp, ®Æt tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng. + ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò CPH cña DNNN vµ quyÕt t©m thùc hiÖn. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n nh»m thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh CPH DNNN nh- luËt c«ng ty, quyÕt ®Þnh 315 vµ 330 vÒ s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc. + T×nh h×nh kinh tÕ ®Êt n-íc ®· cã nhiÒu biÕn ®æi theo chiÒu h-íng tÝch cùc. Gi¸ c¶ thÞ tr-êng ®-îc duy tr× t-¬ng ®èi æn ®Þnh, møc l¹m ph¸t ®-îc kiÒm chÕ, ®ång tiÒn ViÖt Nam ®-îc gi÷ gi¸. + Nh- c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi trong ph¸t triÓn kinh tÕ, thu nhËp cña d©n c®-îc n©ng cao. Ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ch-a l©u nh-ng ®· xuÊt hiÖn ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý DN cã kh¶ n¨ng kinh doanh lín. Tuy nhiªn bªn c¹ch nh÷ng tÝch cùc, gãp phÇn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh CPH DNNN cßn cã nh÷ng mÆt ch-a ®-îc cÇn xem xÐt vµ gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng. 2.3.2. Khã kh¨n: Theo ®¸nh gi¸ chung th× viÖc triÓn khai thùc hiÖn cßn chËm vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n-íc; kÕt qu¶ ®¹t ®-îc mÆc dï cã tÝnh thuyÕt phôc cao nh-ng ch-a t¹o thµnh søc bËt l«i kÐo phong trµo CPH ®i lªn. T×nh h×nh trªn cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra song mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: + Khu vùc t- nh©n nhá bÐ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn cßn xa l¹ víi mäi ng-êi. §iÒu nµy g©y sù bì ngì cho c¶ ng-êi ®Çu t- lÉn ng-êi sö dông vèn ®Çu t- d-íi 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 d¹ng cæ phiÕu. + Ho¹t ®éng yÕu kÕm cña thÞ tr-êng tµi chÝnh, trong ®ã cã thÞ tr-êng chøng kho¸n. + Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ c«ng viÖc míi mÎ, phøc t¹p, v× vËy viÖc nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch CPH cßn chËm ch¹p. C¸c v¨n b¶n ban hµnh thiÕu ®ång bé, quy tr×nh triÓn khai phøc t¹p, cßn nhiÒu mÆt ch-a hîp lý. Nh- c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ thùc hiÖn chñ tr-¬ng khèng chÕ tû lÖ mua cæ phÇn cña c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ c¸ nh©n trong lÇn mua ®Çu tiªn ®· lµm gi¶m nhiÖt t×nh vµ niÒm tin cña ng-êi lao ®éng; thñ tôc ph¸p lý vÒ nhµ x-ëng, ®Êt ®ai, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cßn r-êm rµ, mÊt nhiÒu thêi gian, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, Tæng C«ng ty 91. §ång thêi, trong thêi gian dµi chËm quy ®Þnh ph¹m vi DNNN ®-îc CPH, ch-a ®Ò ra môc tiªu CPH hµng n¨m ®Ó phÊn ®Êu thùc hiÖn. + Ch-a cã m«i tr-êng thËt sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Mét sè n¬i coi c«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nªn kh«ng ®-îc -u ¸i nh- DNNN. MÆt kh¸c, do LuËt C«ng ty tr-íc ®©y vµ LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®Òu ch-a quy ®Þnh râ vai trß qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp ®a së h÷u cã vèn nhµ n-íc gãp, nªn mçi n¬i vËn dông theo nhËn thøc riªng, kh«ng thèng nhÊt. + VÒ nhËn thøc: Do CPH ®ông ch¹m ®Õn lîi Ých, bao gåm c¶ lîi Ých côc bé cña ngµnh, ®¬n vÞ vµ c¶ lîi Ých c¸ nh©n, thªm n÷a lµ thãi quen tr× trÖ thÝch yªn æn, ng¹i thay ®æi nªn kh«ng Ýt Tæng C«ng ty ngÇn ng¹i chØ ®¹o triÓn khai CPH v× e r»ng khi mét c«ng ty thµnh viªn ®-îc CPH tÝnh ®éc lËp sÏ cao h¬n, Ýt lÖ thuéc vµo Tæng C«ng ty h¬n. Còng cã nh÷ng ®¬n vÞ cã ®Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp l¹i DNNN trong ph¹m vi qu¶n lý nh-ng l¹i kh«ng cã ch-¬ng tr×nh kÕ ho¹ch cô thÓ, viÖc triÓn khai mang tÝnh chÊt ®èi phã, h×nh thøc. Ngay c¶ Ban chØ ®¹o CPH ë Trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng do ph¶i kiªm nhiÖm nhiÒu viÖc nªn ch-a tËp trung vµo c«ng t¸c chØ ®¹o dÉn ®Õn c«ng viÖc bÞ chËm trÔ, kÐo dµi. Ban chØ ®¹o CPH Trung -¬ng kh«ng ®ñ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh trùc tiÕp c¸c ®Ò ¸n, kÕ ho¹ch CPH DNNN, chØ cã nhiÖm vô h-íng dÉn, theo dâi, ®«n ®èc vµ gi¸m s¸t c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph-¬ng thùc hiÖn CPH nªn tÝnh hiÖu qu¶ cña CPH ch-a cao. H¬n n÷a viÖc tuyªn truyÒn qu¸n triÖt t- t-ëng chØ ®¹o vÒ CPH trong néi bé c¸c cÊp cã thÈm quyÒn, tíi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp ®-îc CPH, tíi ng-êi d©n cßn bÞ xem nhÑ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c kh©u trung gian nh- së, ban ngµnh, Tæng C«ng ty. Ch-a cã mét chÕ tµi cô thÓ ®èi víi viÖc chÊp hµnh chñ tr-¬ng CPH, thËm chÝ cã n¬i kh«ng triÓn khai còng kh«ng sao. Do ®ã ch-a t¹o ®-îc sù quan t©m vµ h-ëng øng tÝch cùc cña toµn x· héi ®èi víi chñ tr-¬ng CPH. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngoµi c¸c lý do trªn cßn mét nguyªn nh©n kh¸c, ®ã lµ c¨n bÖnh n»m ngay trong néi t¹i c¸c doanh nghiÖp CPH. Tr-íc hÕt lµ t×nh tr¹ng tµi chÝnh nhËp nhÌm, nî ®äng d©y d-a, nhiÒu n¨m kh«ng quyÕt to¸n ®-îc. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng lµ mét vÊn ®Ò. HÇu hÕt ë c¸c doanh nghiÖp, gi¸ trÞ ®-îc ph¸n ¸nh trªn sæ s¸ch kh¸c xa víi gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp. Kh«ng Ýt ng-êi ®· khai th¸c triÖt ®Ó sù kh«ng râ rµng cña hÖ thèng tµi chÝnh doanh nghiÖp ®Ó m-a lîi cho b¶n th©n. ChÝnh v× vËy mµ kh«ng ph¶i ai còng s½n sµng ch÷a trÞ c¨n bÖnh nµy. 2.2.3. Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p ®Ó xóc tiÕn cæ phÇn hãa. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n g©y ¶nh h-ëng chËm tíi qu¸ tr×nh CPH, ChÝnh phñ ®· nhÊn m¹nh c«ng t¸c CPH vµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u DNNN nãi chung ph¶i ®-îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m trong lé tr×nh ®æi míi vµ s¾p xÕp l¹i DNNN. ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng nh¾c nhë, phª b×nh kÞp thêi trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn CPH. §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm CPH theo ®Þnh h-íng x· héi lµ: CPH lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n-íc vµ kinh tÕ t- nh©n chø kh«ng ph¶i lµ tnh©n ho¸ hoµn toµn, h¬n n÷a Nhµ n-íc vÉn duy tr× h×nh thøc quèc doanh ®èi víi mét sè doanh nghiÖp ®Æc biÖt cã vai trß quan träng. §Ó ®¶m b¶o môc tiªu CPH nhmôc tiªu ®· ®Þnh, trong thêi gian tíi chóng ta cÇn lµm tèt mét sè viÖc sau ®©y: + C¸c cÊp c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c vµ cã nhËn thøc ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n vÒ chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN víi tiÕn tr×nh cô thÓ cho tõng n¨m cña ChÝnh phñ, tõ ®ã triÓn khai thùc hiÖn víi ph-¬ng tr©m tÝch cùc, v÷ng ch¾c, t¹o ra sù chuyÓn biÕn râ rÖt. + Tuyªn truyÒn réng r·i trong nh©n d©n, tr-íc hÕt lµ trong c¸c DNNN vÒ c¸c chñ tr-¬ng CPH víi nh÷ng söa ®æi bæ sung vÒ chÕ ®é khuyÕn khÝch t¹o sù quan t©m cña toµn x· héi víi chñ tr-¬ng quan träng. + Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò lao ®éng, viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, tÝch cùc gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng ch-¬ng tr×nh CPH. + Nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn, ban hµnh míi c¸c NghÞ ®Þnh vÒ CPH ®Ó phï hîp víi yªu cÇu vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong CPH: tõ ®èi t-îng, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng-êi lao ®éng, ®ång thêi cÇn xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi n«ng d©n, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi, cã chÝnh s¸ch hç trî nh÷ng ng-êi cã thu nhËp thÊp, gi¶m bít chªnh lÖch gi÷a ng-êi cã thu nhËp cao vµ ng-êi cã thu nhËp thÊp trong doanh nghiÖp. + ChÝnh phñ giao nhiÖm vô vµ ph©n cÊp m¹nh cho c¸c bé, ngµnh Trung -¬ng vµ UBND tØnh, thµnh phè xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ nÈy sinh, gi¶i quyÕt nhanh c¸c yªu cÇu kh«ng cÇn ph¶i chê ®îi kÐo dµi. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i s¾p xÕp DNNN do m×nh quyÕt ®Þnh thµnh lËp, ph©n lo¹i thµnh: - Tr-íc m¾t lµ mét sè Ýt c¸c DNNN cÇn gi÷ 100% vèn Nhµ n-íc hoÆc cã cæ phÇn chi phèi mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t- vèn. - C¸c DNNN cã vèn d-íi 1 tû ®ång lµm ¨n thua lç triÒn miªn th× cho thuª, s¸t nhËp, b¸n, giao cho c«ng nh©n sö dông hoÆc tuyªn bè ph¸ s¶n. - C¸c doanh nghiÖp cßn l¹i kh«ng phô thuéc qui m«, ngµnh nghÒ ®Òu thuéc diÖn CPH víi b-íc ®i thÝch hîp. + C¸c Bé, ngµnh, tØnh, thµnh phè ch-a thµnh lËp Ban chØ ®¹o CPH cÇn khÈn tr-¬ng thµnh lËp ngay nh- c¸c v¨n b¶n h-ín dÉn cña Trung -¬ng. Riªng mét sè Bé vµ c¸c thµnh phè lín cã thµnh lËp Ban chØ ®¹o CPH ho¹t ®éng theo chÕ ®é chuyªn tr¸ch ®Ó gióp UBND thµnh phè vµ Bé gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc vÒ CPH. +Hoµn thiÖn hÖ thèng LuËt doanh nghiÖp vµ c¸c LuËt kh¸c cã liªn quan. CÇn qu¸n triÖt c¸c t- t-ëng míi cña LuËt doanh nghiÖp ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng. Bëi v× c¸c DNNN sau khi ®-îc chuyÓn ®æi sÏ ®-îc ®iÒu chØnh theo luËt nµy, thÕ nh-ng kh«ng Ýt c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÉn cßn sö dông nh÷ng qui ®Þnh cò ®· lçi thêi ®Ó g©y khã kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. +TiÕp tôc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH, H§H, n©ng cao chÊt l-îng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é d©n trÝ lµm c¬ së cho CPH ®i lªn. Trªn ®©y lµ mét sè viÖc cÇn thiÕt ®Ó chóng ta ®Èy m¹nh h¬n n÷a hiÖu qu¶ cña CPH gãp phÇn x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®øng v÷ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, tr¸nh xa nguy c¬ tôt hËu, ®¶m b¶o môc tiªu ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH¦¥NG III DOANH NGHIÖp sau cæ phÇn ho¸: mét sè vÊn ®Ò ph¸t sinh vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc 3.1. Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh sau cæ phÇn ho¸ DNNN 3.1.1. ViÖc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh cña c¸c c«ng ty sau CPH ph¶i phï hîp víi LuËt Doanh NghiÖp vµ ®iÒu lÖ cña c«ng ty. + Thùc tÕ ë nhiÒu c«ng ty ch-a tæ chøc ®-îc tæ chøc, ho¹t ®éng ®óng víi quy ®Þnh ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn. NhiÒu c«ng ty gi÷ nguyªn bé m¸y cò chØ ®«n mét sè vÞ trÝ lªn.( VD gi¸m ®èc cò trë thµnh chñ tÞch H§QT, phã gi¸m ®èc cò trë thµnh gi¸m ®èc c«ng ty cæ phÇn…) v× gi÷ nguyªn bé m¸y nªn Ýt ®æi míi t- duy vµ cung c¸ch lµm ¨n, kh«ng t¹o ®-îc chuyÓn biÕn lín cho DN. + NhiÒu c«ng ty cæ phÇn cã phong c¸ch ho¹t ®éng gièng nh- DNNN, vµ vËn dông c¸c quy ®Þnh ®èi víi DNNN ®Ó ho¹t ®éng (VÝ dô chÕ ®é tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng…) + NhËn thøc vÒ c«ng ty cæ phÇn ch-a ®óng vµ ®Çy ®ñ nªn c¸c cæ ®éng kh«ng sö dông hÕt quyÒn cña m×nh hoÆc ®-a ra nh÷ng ®ßi hái v-ît qu¸ quyÒn h¹n, thiÕu nhµ ®Çu t- chiÕn l-îc cã tû lÖ cæ phÇn ®ñ lín ®Ó tham gia nh÷ng quyÕt s¸ch, t¹o chuyÓn biÕn lín cho doanh nghiÖp… + VÊn ®Ò t¨ng vèn vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn cæ ®«ng Nhµ n-íc: + Ng-êi ®¹i diÖn së h÷u cæ phÇn nhµ n-íc vµ ng-êi trùc tiÕp qu¶n lý cæ phÇn nhµ n-íc t¹i c«ng ty cæ phÇn, thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña hä. 3.1.2. VÊn ®Ò chuyÓn nh-îng cæ phÇn còng diÔn ra rÊt phøc t¹p sau khi CPH. ViÖc chuyÓn nh-îng cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng diÔn ra kh¸ tù do kh«ng th«ng qua sæ ®¨ng kÝ cæ ®«ng nªn c«ng ty cæ phÇn kh«ng kiÓm so¸t ®-îc. 3.1.3. Mét sè vÊn ®Ò tån ®äng cña qu¸ tr×nh CPH + Ch-a xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng tr-íc khi CPH nªn doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong ®ßi nî. + Mét sè c«ng ty cæ phÇn ph¶i gi÷ hé nhµ n-íc tµi s¶n kh«ng cÇn dïng nh-ng kh«ng gi¶i quyÕt døt ®iÓm, ®iÒu ®ã võa kh«ng râ rµng trong qu¶n lÝ tµi s¶n, võa dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý ®èi víi sè tµi s¶n nµy. +Thñ tôc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cho doanh nghiÖp nh×n chung lµ khã kh¨n, phøc t¹p vµ kÐo dµi. + Khã s¾p xÕp, bè trÝ c«ng viÖc cho c¸n bé qu¶n lý (gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr-ëng) trong tr-êng hîp kh«ng ®-îc bÇu vµo ban l·nh ®¹o cña c«ng ty cæ 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÇn. + Khã thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch -u ®·i cña Nhµ n-íc cho c¸c DN CPH (LuËt thuÕ, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t-…) Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y th× cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c cÇn quan t©m gi¶i quyÕt nh-: thiÕu nguån cung cÊp th«ng tin, cung cÊp c¸c v¨n b¶n ph¸p quy,chÕ ®é l-¬ng chÕ ®é n©ng bËc,chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi… 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p th¸o gì. Thø nhÊt, VÊn ®Ò qu¶n trÞ doanh nghiÖp sau chuyÓn ®æi. T¨ng c-êng tËp huÊn,®µo t¹o, båi d-ìng cho ng-êi lao ®éng vµ c¸n bé qu¶n lý DN vÒ quyÒn cña cæ ®«ng, cña c¸c c¬ quan qu¶n lý trong c«ng ty; tr×nh tù, thñ tôc th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh quan träng cña c«ng ty nh»m lµm cho c«ng ty ®Æc biÖt lµ ng-êi lao ®éng n¾m d-îc c¸c quy ®Þnh ph¸p lý tr¸nh t×nh tr¹ng xung ®ét trong néi bé doanh nghiÖp. Qu¶n lý chÆt chÏ cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn, c¶i tiÕn viÖc qu¶n lý cæ ®«ng b»ng c¸ch uû th¸c cho tæ chøc l-u ký thùc hiÖn, ¸p dông h×nh thøc ghi sè chøng kho¸n. Thø hai, qu¶n lý cæ phÇn Nhµ n-íc: Quy ®Þnh vµ ¸p dông thèng nhÊt vÒ tiªu chuÈn ng-êi ®¹i diÖn së h÷u cæ phÇn Nhµ n-íc vµ ng-êi trùc tiÕp qu¶n lý cæ phÇn Nhµ n-íc t¹i c«ng ty cæ phÇn; T¨ng thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng-êi ®¹i diÖn. Söa l¹i vµ bæ sung quy ®Þnh vÒ: Cæ phÇn chi phèi trong ®ã bao gåm c¶ viÖc quyÕt ®Þnh c¸c lo¹i cæ phÇn vµ sè l-îng cæ phÇn ®-îc chµo b¸n ®Ó duy tr× cæ phÇn chi phèi ë nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ n-íc cÇn n¾m quyÒn chi phèi theo ®Þnh h-íng cña m×nh, chÕ ®é phô cÊp, chÕ ®é th-ëng nh»m t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng. Thø ba, gi¶i quyÕt tèt doanh nghiÖp sau chuyÓn ®æi víi c¸c c¬ quan Nhµ n-íc: xo¸ bá sù ph©n biÖt trong c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp sau chuyÓn ®æi, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh- : B¶o hiÓm x· héi,gi¶i quyÕt chÕ ®é cña ng-êi lao ®éng, cña ba chøc danh qu¶n lý, ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt. Hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ quan ®¨ng kÝ kinh doanh vµ th«ng tin doanh nghiÖp thuéc c¸c c¬ quan kÕ ho¹ch ®Çu t-. Thø t-, söa ®æi bæ sung chÝch s¸ch, ph¸p luËt liªn quan ®Õn CPH: ph©n biÖt -u ®·i gi÷a doanh nghiÖp cã l·i, cã nhiÒu vèn cña nhµ n-íc víi doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, thua lç hay cã Ýt vèn cña nhµ n-íc. Bæ sung chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi h×nh thøc c¸c doanh nghiÖp cïng nhau gãp vèn ®Ó lËp míi c«ng ty cæ phÇn. ThÓ chÕ ho¸ c¸c môc tiªu, nguyªn t¾c, néi dung, ph-¬ng ph¸p CPH DNNN . Thø n¨m, ph¸t triÓn c¸c tæ chøc ®Çu t- vµ dÞch vô CPH: Ph¸t triÓn mét sè tæ chøc chuyªn m«n thùc hiÖn nghiÖp vô t- vÊn,®Çu t- cæ phÇn,bao gåm:T- vÊn x©y dùng ph-¬ng ¸n CPH, dÞch vô ph¸t hµnh cæ phiÕu míi, chuyÓn nh-îng cæ phÇn, niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n, x©y dùng ®IÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn, 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 m«i giíi vay vèn ®Çu t- cæ phÇn, t- vÊn qu¶n lý doanh nghiÖp sau CPH, dÞch vô liªn quan ®Õn cæ ®«ng, ph©n chia cæ tøc…,ph¸t triÓn mét sè tæ chøc chuyªn m«n thùc hiÖn viÖc ®Çu t- cæ phÇn (nh- c«ng ty ®Çu t- tµi chÝnh) Tæ chøc nµy sÏ thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ®Çu t- vµ kinh doanh cæ phÇn. kÕt luËn Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ mét qu¸ tr×nh v« cïng khã kh¨n phøc t¹p v× nã ®ông ch¹m ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò nh¹y c¶m, h¬n n÷a l¹i kh«ng cã con ®-êng chung nµo cho tÊt c¶ c¸c n-íc tiÕn hµnh CPH doanh nghiÖp nhµ n-íc. Nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý gi¸ mµ chóng ta thu ®-îc ®· kh¼ng ®Þnh CPh lµ mét chñ tr-¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. Qua 8 n¨m kÓ tõ ngµy thÝ ®iÓm CPH, ®· cã gÇn 500 DNNN chuyÓn thµnh C«ng ty cæ phÇn. Cïng víi viÖc thiÕt lËp ®-îc mét hÖ thèng qu¶n lý míi chóng ta ®· cã thªm nh÷ng doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao s½n sµng tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp cña ®Êt n-íc. NiÒm tin cña d©n vìi §¶ng ®-îc cñng cè mét b-íc thÓ hiÖn ë chç: chóng ta ®· huy ®éng ®-îc nguån vèn kh¸ lín trong d©n dïng ®Ó ®Çu t- ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi¶m g¸nh nÆng ng©n s¸ch cho Nhµ n-íc khi mµ liªn tôc ph¶i bï lç cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶. C¬ chÕ míi ®-îc h×nh thµnh còng lµ lóc ta dÇn xo¸ bá ®-îc nh÷ng thãi quen trong c¬ chÕ cò, t¹o ra con ng-êi míi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o høa hÑn mét t-¬ng lai t-¬i s¸ng cña ®Êt n-íc sau nµy. Tuy nhiªn, kh«ng chØ cã nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp mµ c¶ nh÷ng thÊt b¹i, v-íng m¾c chóng ta gÆp ph¶i còng kh«ng Ýt. Nh-ng tin ch¾c r»ng cïng víi quyÕt t©m cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ sù ñng hé cña toµn d©n th× Ch-¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ nhÊt ®Þnh sÏ thµnh c«ng, hÖ thèng DNNN sÏ kh¼ng ®Þnh ®-îc vai trß vµ vÞ trÝ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng X· héi Chñ nghÜa. 20