Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn më ®Çu
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Trong nh÷ng n¨m
qua,ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong ph¸t triÓn kinh tÕ:
tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò l¬ng thùc,
t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu..Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng cßn ®ang ph¶i
®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, ViÖt Nam thiÕu vèn, thÞ trêng , c«ng nghÖ vµ nh÷ng
kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ mét
h×nh thøc cña ®Çu t níc ngoµi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi t¨ng trëng vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ ®i
kÌm víi nã lµ sù chuyÓn giao vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ trêng vµ c¸c kinh nghiÖm
trong qu¶n lý ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp
phÇn t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn
khÝch ®Çu t níc ngoµi, trong h¬n 10 n¨m qua ViÖt Nam ®· thu hót ®îc lîng
vèn ®Çu t ®¨ng ký ®¹t h¬n 36 tû USD. §©y lµ nguån lùc quý b¸u ®Ó x©y dùng
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· t¹o viÖc lµm cho
hµng v¹n lao ®éng, gãp phÇn vµo t¨ng GDP vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. Níc ta ®·
vµ ®ang tiÕn hµnh tõng bíc héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Bªn c¹nh
viÖc tiÕp tôc thóc ®Èy quan hÖ song ph¬ng vÒ c¸c mÆt th¬ng m¹i, ®Çu t vµ trao
®æi trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c theo híng ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ , tõng bíc
®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn tù do hîp t¸c kinh doanh víi níc ngoµi ®èi víi mäi
doanh nghiÖp , níc ta tham gia ®Çy ®ñ h¬n vµo c¬ chÕ ®a ph¬ng nh»m thu hót
tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi cho ph¸t triÓn, thóc ®Èy c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ thÞ
trêng.
V× thÕ, trong bèi c¶nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ
giíi t¹o nhiÒu c¬ héi cho ViÖt Nam ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ tËn dông ®îc c¸c c¬
héi, chóng ta ph¶i chñ ®éng héi nhËp, x©y dùng chiÕn lîc c¬ cÊu thÝch øng vµo
nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó nÒn kinh tÕ níc ta g¾n kÕt ngµy cµng m¹nh h¬n, dÇn trë
thµnh mét thùc thÓ h÷u c¬ cña kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi.
Ch¬ng 1
Lý luËn xuÊt khÈu t b¶n
1.1
B¶n chÊt cña xuÊt khÈu t b¶n :
XuÊt khÈu t b¶n lµ xuÊt khÈu gi¸ trÞ ra níc ngoµi ( ®Çu t t b¶n ra níc
ngoµi) nh»m môc ®Ých bãc lét gi¸ trÞ thÆng d vµ c¸c nguån lîi kh¸c ë c¸c níc
nhËp khÈu t b¶n. Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng , xuÊt khÈu t b¶n kh¸c vÒ nguyªn t¾c
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
víi xuÊt khÈu hµng hãa vµ lµ qu¸ tr×nh ¨n b¸m b×nh ph¬ng. Vµo cuèi thÕ kû
XIX ®Çu thÕ kû XX, xuÊt khÈu t b¶n trë thµnh phæ biÕn v×:
Mét lµ , trong mét sè Ýt níc ph¸t triÓn ®· tÝch luü ®îc mét khèi lîng lín t
b¶n kÕch xï vµ mét bé phËn ®· trë thµnh “ t b¶n thõa ” do kh«ng t×m ®îc n¬i
®Çu t cã tû suÊt lîi nhuËn cao ë trong níc.
Hai lµ, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu t b¶n xuÊt hiÖn do nhiÒu níc l¹c hËu vÒ kinh tÕ
bÞ l«i cuèn vµo sù giao lu kinh tÕ thÕ giíi, nhng l¹i rÊt thiÕu t b¶n. C¸c níc ®ã
gi¸ ruéng ®Êt l¹i t¬ng ®èi h¹ , tiÒn l¬ng thÊp , nguyªn liÖu rÎ, nªn tû suÊt lîi
nhuËn cao.
Ba lµ, chñ nghÜa t b¶n cµng ph¸t triÓn th× m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi cµng
gay g¾t. XuÊt khÈu t b¶n trë thµnh biÖn ph¸p lµm gi¶m møc gay g¾t ®ã.
1.2
C¸c h×nh thøc vµ hËu qu¶ cña xuÊt khÈu t b¶n :
XuÊt khÈu t b¶n tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc, nÕu xÐt c¸ch thøc ®Çu t th×
cã ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t gi¸n tiÕp
§Çu t trùc tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n ®Ó x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp
míi hoÆc mua l¹i nh÷ng xÝ nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ë níc nhËn ®Çu t, biÕn nã
thµnh mét chi nh¸nh cña c«ng ty mÑ. C¸c xÝ nghiÖp míi ®îc h×nh thµnh thêng
tån t¹i díi d¹ng hçn hîp song ph¬ng, nhng còng cã nh÷ng xÝ nghiÖp mµ toµn
bé sè vèn lµ cña mét c«ng ty níc ngoµi
§Çu t gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n díi d¹ng cho vay thu l·i.
Th«ng qua c¸c ng©n hµng t nh©n hoÆc c¸c trung t©m tÝn dông quèc tÕ vµ quèc
gia, t nh©n hoÆc c¸c nhµ t b¶n cho c¸c níc kh¸c vay vèn theo nhiÒu h¹n ®Þnh
kh¸c nhau ®Ó ®Çu t vµo c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngµy nay, h×nh thøc nµy
cßn ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc mua tr¸i kho¸n hay cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty ë níc nhËp khÈu t b¶n.
NÕu xÐt theo chñ së h÷u, cã xuÊt khÈu t b¶n nhµ níc vµ xuÊt khÈu t b¶n
t nh©n
XuÊt khÈu t b¶n nhµ níc lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n mµ nhµ níc t s¶n
lÊy t b¶n tõ ng©n quü cña m×nh ®Çu t vµo níc nhËp khÈu t b¶n, hoÆc viÖn trî
hoµn l¹i hay kh«ng hoµn l¹i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ
vµ qu©n sù.
VÒ kinh tÕ, xuÊt khÈu t b¶n nhµ níc thêng híng vµo c¸c ngµnh thuéc
kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó t¹o m«i trêng thuËn lîi cho ®Çu t t b¶n t nh©n.
VÒ chÝnh trÞ, viÖn trî cña nhµ níc t s¶n nh»m cøu v·n chÕ ®é chÝnh trÞ
th©n cËn ®ang bÞ lung lay hoÆc t¹o ra mèi liªn hÖ phô thuéc l©u dµi.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
VÒ qu©n sù , viÖn trî cña nhµ níc t s¶n nh»m l«i kÐo c¸c níc phô thuéc
vµo c¸c khèi qu©n sù hoÆc buéc c¸c níc nhËn viÖn trî ph¶i ®a qu©n tham
chiÕn chèng níc kh¸c, cho níc xuÊt khÈu lËp c¨n cø qu©n sù trªn l·nh thæ cña
m×nh hoÆc ®¬n thuÇn ®Ó b¸n vò khÝ.
XuÊt khÈu t b¶n t nh©n lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n do t b¶n t nh©n thùc
hiÖn . Ngµy nay, h×nh thøc nµy chñ yÕu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tiÕn
hµnh th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t kinh doanh. H×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n t nh©n
cã ®Æc ®iÓm lµ thêng ®îc ®Çu t vµo c¸c ngµnh kinh tÕ cã vßng quay t b¶n ng¾n
vµ thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. XuÊt khÈu t b¶n t nh©n lµ h×nh thøc chñ
yÕu cña xuÊt khÈu t b¶n, cã xu híng t¨ng nhanh , chiÕm tû lÖ cao trong tæng t
b¶n xuÊt khÈu . NÕu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, xuÊt khÈu t b¶n t nh©n ®¹t
trªn 50% th× ®Õn nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû nµy nã ®· ®¹t tû lÖ 70% trong tæng
t b¶n xuÊt khÈu.
NÕu xÐt vÒ c¸ch thøc ho¹t ®éng , cã c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty
xuyªn quèc gia , ho¹t ®éng tµi chÝnh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng hay c¸c trung
t©m tÝn dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, trong ®ã, ho¹t ®éng díi h×nh thøc
chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ biÖn ph¸p chñ yÕu mµ c¸c níc xuÊt khÈu t b¶n thêng sö dông ®Ó khèng chÕ nÒn kinh tÕ cña c¸c níc nhËp khÈu t b¶n. XuÊt khÈu
t b¶n vÒ thùc chÊt lµ h×nh thøc më réng quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa trªn
ph¹m vi quèc tÕ, lµ sù bµnh trêng thÕ lùc cña t b¶n tµi chÝnh nh»m bãc lét
nh©n d©n lao ®éng thÕ giíi, lµm cho c¸c níc nhËp khÈu t b¶n bÞ bãc lét gÝa trÞ
thÆng d, c¬ cÊu kinh tÕ quÌ quÆt, lÖ thuéc vµo nÒn kinh tÕ níc t b¶n chñ nghÜa.
Tõ ®ã lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi gia t¨ng.
1.3 Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña xuÊt khÈu t b¶n trong giai ®o¹n ph¸t triÓn
hiÖn nay cña chñ nghÜa t b¶n
Ngµy nay , trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, xuÊt khÈu t b¶n ®· cã sù biÕn ®æi
lín .
Thø nhÊt lµ híng xuÊt khÈu t b¶n ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n. Tríc kia,
luång t b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu tõ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn sang c¸c níc kÐm
ph¸t triÓn ( chiÕm tû träng trªn 70% ). Nhng nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ®¹i bé
phËn dßng ®Çu t l¹i ch¶y qua l¹i gi÷a c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn víi nhau. Tû
träng xuÊt khÈu t b¶n gi÷a ba trung t©m t b¶n chñ nghÜa t¨ng nhanh, ®Æc biÖt
dßng ®Çu t ch¶y m¹nh theo híng tõ NhËt B¶n vµo Mü vµ T©y ¢u, còng nh tõ
T©y ¢u ch¶y sang Mü lµm cho luång xuÊt khÈu t b¶n vµo c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn gi¶m m¹nh, thËm chÝ chØ cßn 16,8%(1996) vµ hiÖn nay kho¶ng 30%.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tríc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu nhµ lý luËn t s¶n cho r»ng, xuÊt khÈu t b¶n
kh«ng cßn lµ thñ ®o¹n vµ ph¬ng tiÖn mµ c¸c níc giµu dïng ®Ó bãc lét c¸c níc
nghÌo. Theo hä, xuÊt khÈu t b¶n ®· trót bá b¶n chÊt cò cña nã vµ trë thµnh
h×nh thøc hîp t¸c cïng cã lîi trong mèi quan hÖ quèc tÕ.Sù hîp t¸c nµy diÔn
ra chñ yÕu gi÷a c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn víi nhau. §ã lµ quan niÖm hoµn toµn
sai lÇm.
Nh ®· biÕt , cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· t¹o ra nh÷ng biÕn
®æi nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Vµo nh÷ng n¨m 80 cña
thÕ kû XX, nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c ngµnh
mòi nhän nh : ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, ngµnh chÕ t¹o vËt liÖu míi, ngµnh
b¸n dÉn vµ vi ®iÖn tö, ngµnh vò trô vµ ®¹i d¬ng...Nh÷ng ngµnh nµy cã thiÕt bÞ
vµ quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªu tèn Ýt nguyªn , nhiªn vËt liÖu. Trong nÒn
kinh tÕ gi÷a c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®· diÔn ra sù biÕn ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh
s¶n xuÊt mòi nhän cã hµm lîng khoa häc kü thuËt cao. Sù xuÊt hiÖn nh÷ng
ngµnh nghÒ míi ®· t¹o ra nhu cÇu ®Çu t hÊp dÉn v× trong thêi gian ®Çu nã t¹o
ra lîi nhuËn siªu ng¹ch rÊt cao. ViÖc tiÕp nhËn kü thuËt míi chØ diÔn ra ë c¸c
níc t b¶n ph¸t triÓn v× c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã h¹ tÇng kinh tÕ x· héi l¹c
hËu , kh«ng phï hîp, t×nh chÝnh trÞ kÐm æn ®Þnh, søc mua kÐm, tû suÊt lîi
nhuËn cña t b¶n ®Çu t kh«ng cßn cao nh tríc ( cßn víi níc ®ang ph¸t triÓn nhng ®· trë thµnh Nics th× tû träng cña luång t b¶n xuÊt khÈu vÉn lín: chiÕm
80% tæng t b¶n xuÊt khÈu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn). MÆt kh¸c thêi gian
nµy, xu híng liªn kÕt c¸c nÒn kinh tÕ ë c¸c trung t©m t b¶n chñ nghÜa ph¸t
triÓn rÊt m¹nh. HÖ qña cña ho¹t ®éng nµy bao giê còng h×nh thµnh c¸c khèi
kinh tÕ víi nh÷ng ®aä luËt b¶o hé rÊt kh¾t khe. §Ó nhanh chãng chiÕm lÜnh thÞ
trêng, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· biÕn c¸c doanh nghiÖp chi nh¸nh cña
m×nh thµnh mét bé phËn cÊu thµnh cña khèi kinh tÕ míi nh»m tr¸nh ®ßn thuÕ
quan nÆng cña c¸c ®¹o luËt b¶o hé. NhËt vµ T©y ¢u ®· tÝch cùc ®Çu t vµo thÞ
trêng Mü b»ng c¸ch ®ã.
Sù biÕn ®éng vÒ ®Þa bµn vµ tû träng ®Çu t cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn
kh«ng lµm cho b¶n chÊt cña xuÊt khÈu t b¶n thay ®æi , mµ chØ lµm cho h×nh
thøc vµ xu híng cña xuÊt khÈu t b¶n thªm phong phó vµ phøc t¹p h¬n. Sù xuÊt
hiÖn c¸c ngµnh míi cã hµm lîng khoa häc- c«ng nghÖ cao ë c¸c níc t b¶n
ph¸t triÓn bao giê còng dÉn ®Õn cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n t¨ng cao vµ ®iÒu ®ã
tÊt yÕu dÉn ®Õn tû suÊt lîi nhuËn cã xu híng gi¶m xuèng. HiÖn tîng thõa t b¶n
t¬ng ®èi, hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Bªn c¹nh ®ã, sù
ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c thiÕt bÞ quy tr×nh c«ng nghÖ míi ®· dÉn ®Õn sù
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lo¹i bá c¸c thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp
( do bÞ hao mßn h÷u h×nh vµ v« h×nh ). §èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ph¸t
triÓn, nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt nµy rÊt cã Ých vµ vÉn lµ kü thuËt míi mÎ. Nh»m
môc ®Ých thu lîi nhuËn ®éc quyÒn cao, c¸c tËp ®oµn t b¶n ®éc quyÒn ®a c¸c
thiÕt bÞ ®ã sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn díi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Râ rµng, khi chñ nghÜa ®Õ quèc cßn tån t¹i th× xuÊt khÈu t b¶n tõ c¸c níc t b¶n
ph¸t triÓn sang c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. XÐt trong
mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh , cã thÓ diÔn ra sù thay ®æi tû träng t b¶n
®Çu t vµo khu vùc nµo ®ã cña thÕ giíi, nhng ph©n tÝch mét thêi kú dµi h¬n cña
quy m« thÕ giíi cho thÊy: xuÊt khÈu t b¶n vÉn lµ vò khÝ chñ yÕu mµ t b¶n ®éc
quyÒn sö dông ®Ó bµnh tríng ra níc ngoµi. T×nh tr¹ng nî nÇn cña c¸c níc
®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, Phi , Mü Latinh lµ thùc tÕ chøng minh cho kÕt luËn
trªn.
Thø hai lµ chñ thÓ xuÊt khÈu t b¶n cã sù thay ®æi lín , trong ®ã vai trß
c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong xuÊt khÈu t b¶n ngµy cµng to lín, ®Æc biÖt lµ
trong FDI . MÆt kh¸c, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu chñ thÓ xuÊt khÈu t b¶n tõ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn mµ næi bËt lµ c¸c Nics ch©u ¸.
Thø ba lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n rÊt ®a d¹ng, sù ®an quyÖn gi÷a xuÊt
khÈu t b¶n vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, trong ®Çu t trùc tiÕp
xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc míi nh BOT,BT...sù kÕt hîp gi÷a xuÊt khÈu t b¶n
víi c¸c hîp ®ång bu«n b¸n hµng ho¸, dÞch vô, chÊt x¸m kh«ng ngõng t¨ng
lªn.
Thø t lµ sù ¸p ®Æt mang tÝnh thùc d©n trong xuÊt khÈu t b¶n ®· ®îc gì bá
dÇn vµ nguyªn t¾c cïng cã lîi ®îc ®Ò cao.
Ngµy nay , xuÊt khÈu t b¶n lu«n thÓ hiÖn kÕt qu¶ hai mÆt. Mét mÆt, nã
lµm cho c¸c quan hÖ t b¶n chñ nghÜa ®îc ph¸t triÓn vµ më réng ra trªn ®Þa bµn
quèc tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ
quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu níc; lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cùc kú
quan träng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi vµo lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¸i
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë c¸c níc nhËp khÈu t b¶n ph¸t triÓn nhanh
chãng . Song mÆt kh¸c, xuÊt khÈu t b¶n vÉn ®Ó l¹i cho c¸c quèc gia nhËp khÈu
t b¶n, nhÊt lµ víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ nh: nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi vµ lÖ thuéc, nî nÇn chång chÊt do bÞ bãc lét qu¸ nÆng
nÒ. Song ®iÒu nµy tuú thuéc mét phÇn rÊt lín vµo vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ë
c¸c níc nhËp khÈu t b¶n. Lîi dông mÆt tÝch cùc cña xuÊt khÈu t b¶n , nhiÒu níc ®· më réng viÖc tiÕp nhËn ®Çu t ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nø¬c m×nh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i biÕt vËn dông mÒm dÎo,linh ho¹t , nguyªn
t¾c cïng cã lîi, lùa chän ph¬ng ¸n thiÕt thùc, ®Ó khai th¸c nguån lùc quèc tÕ
cã hiÖu qu¶.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng 2
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi – Xu híng quan träng ®èi víi
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
2.1 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
2.1.1 §Æc ®iÓm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ h×nh
thøc ®Çu t níc ngoµi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸
tr×nh quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ .
Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ ®Çu t níc ngoµi.Theo
hiÖp héi luËt quèc tÕ (1966) “ §Çu t níc ngoµi lµ sù di chuyÓn vèn tõ níc cña
ngêi ®Çu t sang níc cña ngêi sö dông nhng kh«ng ph¶i ®Ó mua hµng tiªu dïng
cña níc nµy mµ dïng ®Ó chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt kinh tÕ x· héi
”. Theo luËt §Çu t níc ngoµi ViÖt Nam ban hµnh n¨m 1987 vµ ®îc bæ sung
hoµn thiÖn sau ba lÇn söa ®æi “ §Çu t níc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n
níc ngoµi trùc tiÕp ®a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn níc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi
s¶n nµo ®îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së
hîp ®ång hoÆc thµnh lËp xÝ nghiÖp liªn doanh hay xÝ nghiÖp 100% vèn níc
ngoµi”
Qua xem xÐt c¸c ®Þnh nghÜa vÒ ®Çu t níc ngoµi cã thÓ rót ra mét sè ®Æc
trng c¬ b¶n cña ®Çu t níc ngoµi nh sau:
Mét lµ , sù di chuyÓn vèn tõ níc nµy sang níc kh¸c .
Hai lµ , vèn ®îc huy ®éng vµo c¸c môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh
tÕ vµ kinh doanh.
MÆc dï cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ quan niÖm nhng nh×n chung FDI ®îc xem
xÐt nh mét ho¹t ®éng kinh doanh, ë ®ã cã c¸c yÕu tè di chuyÓn vèn quèc tÕ vµ
kÌm theo nã bao gåm c¸c yÕu tè kh¸c . C¸c yÕu tè ®ã kh«ng chØ bao gåm sù
kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch cña c¸c ®èi t¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh,sù
kh¸c biÖt v¨n ho¸ , luËt ph¸p mµ cßn lµ sù chuyÓn giao c«ng nghÖ , thÞ trêng
tiªu thô...
Theo luËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam, FDI cã thÓ ®îc hiÓu nh lµ viÖc
c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n trùc tiÕp níc ngoµi ®a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn
hay bÊt cø tµi s¶n nµo ®îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi bªn
ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt
Nam .Díi gãc ®é kinh tÕ cã thÓ hiÓu FDI lµ h×nh thøc di chuyÓn vèn quèc tÕ
trong ®ã ngêi së h÷u ®ång thêi lµ ngêi trùc tiÕp tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh
ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t.VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t cña c¸c c«ng ty ( c¸
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nh©n) nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé
hay tõng phÇn c¬ së ®ã.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
Thø nhÊt , c¸c chñ ®Çu t ph¶i ®ãng gãp mét khèi lîng vèn tèi thiÓu theo
quy ®Þnh cña tõng quèc gia. LuËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam quy ®Þnh chñ
®Çu t níc ngoµi ph¶i ®ãng gãp tèi thiÓu 30% vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n.
Thø hai , sù ph©n chia quyÒn qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc
®é ®ãng gãp vèn. NÕu ®ãng gãp 10% vèn th× doanh nghiÖp hoµn toµn do chñ
®Çu t níc ngoµi ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý.
Thø ba , lîi nhuËn cña c¸c chñ ®Çu t phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh
doanh vµ ®îc ph©n chia theo tû lÖ gãp vèn sau khi nép thuÕ vµ tr¶ lîi tøc cæ
phÇn.
Thø t , FDI ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh nghiÖp míi, mua
l¹i toµn bé hoÆc tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc s¸t nhËp c¸c
doanh nghiÖp víi nhau.
Thø n¨m , FDI kh«ng chØ g¾n liÒn víi di chuyÓn vèn mµ cßn g¾n liÒn víi
chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vµ t¹o
ra thÞ trêng míi cho c¶ phÝa ®Çu t vµ phÝa nhËn ®Çu t.
Thø s¸u , FDI hiÖn nay g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña
c¸c c«ng ty ®a quèc gia.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã thÓ ®îc ph©n chia theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c
nhau:
NÕu c¨n cø tÝnh chÊt ph¸p lý cña ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp cã thÓ chia ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi thµnh c¸c lo¹i hîp ®ång vµ hîp t¸c kinh doanh , doanh
nghiÖp liªn doanh,doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. Ngoµi ra cßn cã thªm
h×nh thøc ®Çu t kh¸c ®ã lµ hîp ®ång x©y dùng – kinh doanh- chuyÓn giao
(BOT). Trong c¸c h×nh thøc trªn th× doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp
100% vèn lµ h×nh thøc ph¸p nh©n míi vµ luËt ViÖt Nam gäi chung lµ xÝ
nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
NÕu c¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Çu t cã thÓ chia FDI thµnh hai lo¹i ®Çu t tËp
trung trong khu chÕ xuÊt vµ ®Çu t ph©n t¸n. Mçi lo¹i ®Çu t trªn ®Òu cã ¶nh hëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c«ng nghiÖp ë tõng quèc gia.
NÕu c¨n cø vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cã thÓ chia ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
thµnh ®Çu t vµo nghiªn cøu vµ triÓn khai, ®Çu t vµo cung øng nguyªn liÖu, ®Çu
t vµo s¶n xuÊt, ®Çu t vµo tiªu thô s¶n phÈm..
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
NÕu c¨n cø vµo lÜnh vùc ®Çu t cã thÓ chia FDI thµnh c¸c lo¹i nh ®Çu t
c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp , dÞch vô ..
Theo luËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc ®Çu t níc ngoµi
vµo ViÖt Nam bao gåm 3 h×nh thøc nh sau:
Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh
Doanh nghiÖp liªn doanh
Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi
Hµng ®æi hµng – Ph¬ng thøc ®Çu t thu hót níc ngoµi quan träng ®èi víi
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Hµng ®æi hµng lµ ph¬ng thøc ®Çu t mµ gi¸ trÞ cña trang thiÕt bÞ cung cÊp ®îc hoµn tr¶ b»ng chÝnh s¶n phÈm mµ c¸c trang thiÕt bÞ ®ã lµm ra. Ph¬ng thøc
nµy liªn quan tíi hai hîp ®ång quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ c©n b»ng nhau vÒ
mÆt gi¸ trÞ.Trong mét hîp ®ång, nhµ cung cÊp ®ång ý x©y dùng nhµ m¸y hoÆc
cung cÊp c¸c c«ng nghÖ cña nhµ m¸y cho phÝa ®èi t¸c.
Trong hîp ®ång
kh¸c, nhµ cung cÊp ®ång ý mua l¹i s¶n phÈm mµ c«ng nghÖ ®ã s¶n xuÊt ra víi
khèi lîng t¬ng øng víi gÝa trÞ thiÕt bÞ mµ nhµ m¸y ®· ®Çu t.
Hµng ®æi hµng cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc
®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang chuyÓn ®æi. Thùc tÕ ®· chØ ra r»ng
hµng ®æi hµng cã ý nghÜa quan träng trong ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
chÕ biÕn n«ng s¶n gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Hµng ®æi hµng lµ ph¬ng thøc ®Çu t míi
cña c¸c ®èi t¸c níc ngoµi vµo ViÖt Nam.
.
2.1.2
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
Trong ba thËp kû võa qua, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng kiÕn mét sù t¨ng
trëng ®¸ng kÓ vÒ luång vèn FDI. Tæng FDI trung b×nh hµng n¨m theo gi¸ trÞ
thÞ trêng hiÖn nay t¨ng lªn 10 lÇn, tõ 104 tû USD trong nh÷ng n¨m cña thËp
kû 60 lªn ®Õn 1173 tû USD vµo cuèi nh÷ng n¨m cña thËp kû 80. FDI ®· tiÕp
tôc t¨ng vµ ®¹t 1940 tû USD n¨m 1992. C¸c níc ph¸t triÓn chiÕm tõ 68%
trong nh÷ng n¨m 60 lªn ®Õn 80% vµo cuèi nh÷ng n¨m 90 trong tæng sè cña
phÇn t¨ng lªn cña FDI.
XÐt vÒ khuynh híng chung, mét trong nh÷ng nÐt næi bËt nhÊt cña FDI lµ
viÖc t¨ng nhanh lªn nhanh chãng vµ v÷ng bÒn cña nh÷ng luång FDI tíi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Sau mét giai ®o¹n t¬ng ®èi ®×nh trÖ diÔn ra sau c¸c cuéc
khñng ho¶ng nî vµ mét cuéc suy tho¸i cho tíi gi÷a nh÷ng n¨m 80 (tõ n¨m
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1981 - 1985 FDI ®Õn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thùc tÕ gi¶m 4%/ n¨m), ®Çu t vµo
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«i phôc m¹nh mÏ. Trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû
80, FDI t¨ng 17% mét n¨m vµ tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m 90.Theo b¸o c¸o cña
Liªn Hîp Quèc vµ §Çu t thÕ giíi n¨m 1994, tæng ®Çu t FDI vµo c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn ®¹t sè kû lôc lµ 70 tû USD n¨m 1993, t¨ng 125% trong ba n¨m ®Çu
cña thËp kû nµy. Ngîc l¹i FDI vµo c¸c níc ph¸t triÓn l¹i gi¶m m¹nh trong
nh÷ng n¨m 90. Trong n¨m 1991 , FDI vµo c¸c níc OECD gi¶m 31% vµ tiÕp
tôc gi¶m thªm 16% n¨m 1992. KÕt qu¶ lµ n¨m 1992 c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
chiÕm 32% tæng FDI, trong khi tû träng trung b×nh lµ 24% trong nh÷ng n¨m
70. Tû träng nµy tiÕp tôc t¨ng, ®¹t 40% vµo n¨m 1993. NÕu xu híng nµy tiÕp
tôc, khèi lîng FDI hµng n¨m vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ vît c¸c níc
ph¸t triÓn trong thêi gian kh«ng xa. §iÒu nµy cho thÊy cã mét sù thay ®æi c¬
cÊu rÊt lín kh«ng chØ vÒ h×nh thøc cña ®Çu t mµ cßn cña s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i
sinh ra tõ kÕt qu¶ ®Çu t nµy.
XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, dßng FDI cã xu híng t¨ng vµo khu vùc s¶n xuÊt vµ
dÞch vô. Trong ®ã khu vùc dÞch vô chiÕm u thÕ so víi khu vùc s¶n xuÊt. VÝ dô
51% ®Çu t níc ngoµi vµo Mü n¨m 92 lµ vµo khu vùc dÞch vô, so s¸nh víi n¨m
1981 lµ 4%. Con sè nµy ë Anh lµ 40% n¨m 1992 vµ 35% n¨m 1981. Níc NhËt
lµ 56% vµ 53%. Trong khi phÇn lín c¸c ho¹t ®éng dÞch vô tËp trung ë c¸c níc
ph¸t triÓn, còng cã nh÷ng dÊu hiÖu chØ ra r»ng chÝnh s¸ch tù do ho¸ còng ®·
dÉn ®Õn viÖc t¨ng ®¸ng kÓ møc ®©ï t FDI vµo ngµnh dÞch vô ë c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn.
Dßng FDI b×nh qu©n hµng n¨m 1970 – 1992.
TÊt c¶ c¸c níc (tû USD)
C¸c níc ph¸t triÓn ( tû USD )
C¸c níc ®ang ph¸t triÓn(tû USD)
Ch©u Phi (%)
Ch©u ¸ (%)
Ch©u Mü-Latinh (%)
70 – 81- 85
80
21
50
16
36
5
14
13.0
15.3
60.9
46.2
26.1
38.5
86 - 90 1991
155
129
26
12.0
36.0
52.0
149
110
39
7.9
39.5
52.6
Nguån : Transnational Corporations in World Development : Third survey ,
United Nations .
10
1992
126
86
40
5.1
41.0
53.9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Sù ph©n bæ vÒ ®Þa lý cho thÊy 10 níc ®øng ®Çu vÒ nhËn FDI chiÕm 76%
tæng sè FDI vµo thÕ giíi thø ba vµo n¨m 1992, t¨ng lªn so víi 70% trong mêi
n¨m tríc nhng vÉn thÊp h¬n 81% ®¹t ®îc cña n¨m 1981. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i
thÝch bëi sù t¨ng lªn nhanh chãng cña FDI vµo Trung Quèc.NÕu n¨m 1981
khèi lîng FDI vµo Trung Quèc lµ kh«ng ®¸ng kÓ th× ®Õn n¨m 1992 ®· chiÕm
tíi mét phÇn t t«ng FDI vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
ChÝnh s¸ch thu hót vµ qu¶n lý FDI cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®· thay
®æi m¹nh mÏ trong thËp kû tríc.HiÖn nay c¸c chÝnh phñ ®Òu khuyÕn khÝch
FDI theo mét c¸ch thøc míi cha tøng cã trong lÞch sö. ViÖc chuyÓn c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ híng vÒ thÞ trêng vµ c¸c chÝnh s¸ch tù do kinh tÕ ®· thu hót vµ
hÊp dÉn h¬n c¸c nhµ ®Çu t. Nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh phñ c¸c níc nh»m thu
hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n vµo c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng
tr×nh phóc lîi theo h×nh thøc BOO hay BOT ®ang t¨ng nhanh. ViÖc thùc hiÖn
t nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc còng lµ m«t ph¬ng thøc quan
träng ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Trong xu híng nµy c¸c níc Ch©u Mü
Latinh dÉn ®Çu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.Tõ n¨m 1988 ®Õn 1992 khèi lîng FDI
trÞ gi¸ kho¶ng 8,1 tû USD ®· ®îc ®a vµo c¸c níc ch©u Mü Latinh bëi h×nh
thøc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Khèi lîng nµy chiÕm 16%
tæng FDI ®Çu t vµo quèc gia nµy. C¸c níc §«ng ¢u còng ®· thu hót khèi lîng
®Çu t lín vµo lÜnh vùc nµy kho¶ng 5,2 tû USD trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m
1988 ®Õn 1992 t¬ng øng víi 43% trong tæng khèi lîng ®Çu t vµo khu vùc. §Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi cña toµn thÕ giíi ®¹t 450 tû USD vµo n¨m 1995. Trong ®ã
hai phÇn ba tËp trung vµo c¸c níc ch©u ¸. TÇm vãc ngµy cµng lín vµ tÝnh n¨ng
®éng cña c¸c níc ch©u ¸ ®· lµm cho ch©u ¸ trë thµnh thÞ trêng ®Çu t quan
träng ®èi víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia.
T×nh h×nh dßng vèn FDI trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc hiÖn nay
Cã thÓ nãi trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, mÆc dï cã mét sè biÕn ®éng song nh×n
chung lîng FDI trªn toµn thÕ giíi cã xu híng t¨ng. N¨m 1997, con sè nµy vµo
kho¶ng 400 tû USD víi kho¶ng 70% vµo c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.Theo
c¬ quan th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc (UNCTAD), n¨m 1998,
tæng lîng FDI ®¹t 430 tû USD, t¨ng gÇn 10% so víi n¨m 1997 nhng luång
vèn vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn l¹i gi¶m xuèng cßn 111 tû USD so víi 117 tû
cña n¨m 1997.
Trong khu vùc ch©u ¸, møc ®é c¹nh tranh ®Ó thu hót trë nªn rÊt gay g¾t.
Trong sè c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, Trung Quèc lµ níc thµnh c«ng nhÊt víi lîng
®Çu t thu hót trung b×nh chiÕm tíi mét nöa tæng sè vèn FDI ®æ vµo c¸c níc
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®ang ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù hÊp dÉn cña mét thÞ trêng réng
lín vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu næi bËt trong nh÷ng n¨m qua.
Do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸, n¨m 1998 lµ n¨m ®Çu
tiªn kÓ tõ n¨m 1985 tæng vèn vµo khu vùc nµy tuy ®· gi¶m nhng kh«ng nhiÒu.
Trong ®ã, kh¶ n¨ng øng phã dÉn ®Õn møc ®é ¶nh hëng cña tõng níc lµ kh¸c
nhau. Indonesia vµ Philippines ®øng ®Çu danh s¸ch nhãm níc suy gi¶m nguån
vèn FDI, trong khi ®ã Hµn Quèc vµ Th¸i Lan , mÆc dï chÞu nhiÒu t¸c ®éng
cña cuéc khñng ho¶ng nhÊt, song vÉn duy tr× ®îc lîng vèn lín. Trªn thùc tÕ
hai quèc gia nµy ®· tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u réng, ®· ®îc ®¸nh gi¸ lµ
thµnh c«ng c¶ trªn b×nh diÖn nÒn kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ m«i trêng ®Çu t
nãi riªng.N¨m 1998, vèn FDI ®¨ng ký cña Th¸i Lan lµ 5,9 tû USD so víi 3,6
tû n¨m 1997 vµ cña Hµn Quèc lÇn lît lµ 4,7 tû USD vµ 3,6 tû USD . Cuéc
khñng ho¶ng nµy còng lµm gi¶m râ rÖt nguån cung cÊp FDI tõ hai quèc gia
cung cÊp FDI lín cña ch©u ¸ lµ NhËt B¶n ,Hµn Quèc vµ mét sè níc Nics kh¸c.
2.2
Kinh nghiÖm cña mét sè n íc trong thu hót vµ sö dông ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi vµo ph¸t triÓn t¨ng trëng kinh tÕ
2.2.1 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Trung Quèc
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Trung Quèc chiÕm mét phÇn t tæng ®Çu t vµo
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc
nµy. Quy m« trung b×nh cña c¸c dù ¸n n¨m 1991 lµ 920000USD, n¨m
1190000USD vµ n¨m 1993 lµ 1310000 USD. Tõ n¨m 1992 b¾t ®Çu cã sù gia
t¨ng ®¸ng kÓ trong c¸c dù ¸n võa hoÆc lín víi kü thuËt tiªn tiÕn trong ngµnh
®iÖn, m¸y mãc, ho¸ chÊt, ®iÖn tö, vËt liÖu x©y dùng. C¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ
khu c«ng nghiÖp ®îc x©y dùng ngµy cµng nhiÒu. Cho ®Õn nay Trung Quèc vÉn
lµ n¬i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t vµ Trung Quèc vÉn duy tr× møc t¨ng trëng cao.
Tõ n¨m 1995, Trung Quèc ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong níc
vµ c¸c nhµ ®Çu t cña c¸c níc ch©u ¢u thùc hiÖn ph¬ng thøc hµng ®æi hµng
nh»m ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu, gãp phÇn tÝch cùc t¹o
viÖc lµm cho ngêi lao ®éng nhÊt lµ lao ®éng n«ng th«n . §iÒu g× ®· dÉn ®Õn
kÕt qu¶ ho¹t ®éng tèt nh vËy cña Trung Quèc .Bªn c¹nh mét sè nh©n tè thuËn
lîi, Trung Quèc ®· cã c¸c biÖn ph¸p thu hót vµ sö dông FDI cho sù ph¸t triÓn
mét c¸ch tÝch cùc vµ kÕ ho¹ch.
Thø nhÊt , Trung Quèc ®· t¹o ra mét m«i trêng kh¸ thuËn lîi vµ æn ®Þnh
cho c¸c nhµ ®Çu t, t¹o ra møc tin cËy cao n¬i hä. Nhê ®ã Trung Quèc ®· thu
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hót luång ®Çu t lín, h×nh thøc vµ ®èi t¸c phong phó. M«i trêng ®Çu t lu«n ®îc
c¶i thiÖn . Tõ n¨m 1992 c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng b¾t ®Çu chñ ®éng h¬n
trong viÖc th«ng qua c¸c dù ¸n FDI vµ ®· cung cÊp thªm c¸c dÞch vô x· héi
cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. NhËn ra t©m quan träng cña
viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ, Trung Quèc ®· ®a c¸c luËt vÒ b¶n quyÒn , nh·n
m¸c, s¸ng chÕ vµ c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnhvµ gia nhËp tæ chøc
së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi, C«ng íc Paris vµ C«ng íc b¶n quyÒn thÕ giíi ®Ó b¶o vÖ
b¶n quyÒn c«ng nghiÖp. C¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng ë c¸c khu vùc tËp trung
nhiÒu FDI ®· ®îc n©ng cÊp, ®Æc biÖt lµ ë c¸c khu vùc kinh tÕ vµ c¸c vïng ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp.
Thø hai , FDI ë Trung Quèc ®îc thu hót mét c¸ch cã kÕ ho¹ch. ë giai
®o¹n ®Çu FDI ®îc khuyÕn khÝch tËp trung vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ngµnh
cã hÖ sè t¹o viÖc lµm cao tuy nhiªn hä còng ®a ra nh÷ng h¹n chÕ míi dÇn dÇn
®îc th¸o bá . Ch¼ng h¹n tõ n¨m 1992 sau 13 n¨m kÓ tõ khi më cöa, Trung
Quèc míi më réng lÜnh vùc ®Çu t trong ngµnh dich vô nh tµi chÝnh , b¶o hiÓm,
bÊt ®éng s¶n, du lÞch, th¬ng m¹i.. ®Æc biÖt dÞch vô kÕ to¸n, t vÊn vµ th«ng tin.
2.2.2
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Th¸i Lan
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Th¸i Lan ®· gãp phÇn quan träng vµo ph¸t
triÓn kinh tÕ ë níc nµy. Cuèi thËp kû 80, Th¸i Lan ®· thu hót kho¶ng 30 tû
USD vèn ®Çu t níc ngoµi. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, nÒn kinh tÕ Th¸i Lan lu«n
gi÷ ë møc t¨ng trëng 8%/ n¨m. Tuy nhiªn võa qua níc nµy ®· l©m vµo cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh trÇm träng mµ c¸c nguyªn nh©n chÝnh lµ ®Çu t qu¸
nhiÒu vµo bÊt ®éng s¶n, qu¶n lý vèn níc ngoµi qu¸ láng lÎo vµ thu hót vµo nÒn
kinh tÕ qu¸ møc so víi kh¶ n¨ng hÊp dÉn vµ sö dông thùc sù.
Trong ba n¨m l¹i ®©y, nguån vèn ®æ vµo Th¸i Lan lµ 55 tû USD song hÇu
hÕt l¹i ®îc ®Çu t vµo bÊt ®éng s¶n vµ mét sè lÜnh vùc kh«ng ph¸t huy ®îc hiÖu
qu¶ . §Çu t nh÷ng kho¶n khæng lå vµo bÊt ®éng s¶n nhng chñ yÕu ®Ó phôc vô
tiªu dïng Ýt t¹o ra viÖc lµm cã chÊt lîng cho nÒn kinh tÕ , víi kh¶ n¨ng sinh lêi
thÊp , chØ t¹o cho mäi ngêi c¶m gi¸c giµu cã nhng ®ã chØ lµ sù phån vinh gi¶
t¹o. §iÒu nµy cã nghÜa lµ FDI kh«ng nh»m vµo ph¸t triÓn mµ chØ ®Ó kiÕm
chªnh lÖch.
ViÖc vay tiÒn níc ngoµi víi l·i suÊt thÊp qu¸ dÔ dµng lµm cho c¸c nhµ
®Çu t ë Th¸i Lan thiÕu chän läc lÜnh vùc kinh doanh. Mét sè lÜnh vùc cã l·i
suÊt rÊt thÊp còng ®îc ®Çu t.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.3 Bµi häc rót ra tõ nghiªn cøu kinh nghiÖm cña Trung Quèc vµ Th¸i
Lan
Tõ vµi thËp niªn trë l¹i ®©y, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· gãp phÇn
kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh t¨ng trëng cña nhiÒu níc trong ®ã cã c¶ sù thÇn kú
ch©u ¸. Sù bïng næ ®Çu t vµ th¬ng m¹i ë tÊt c¶ c¸c vïng trªn thÕ giíi trong
mÊy n¨m gÇn ®©y lµ c¸c nh©n tè chÝnh gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu
hãa kinh tÕ ngµy mét lan réng . Khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®· trë
thµnh mét ®iÓm s¸ng trªn b¶n ®å ph©n bæ ®Çu t cña thÕ giíi víi nhiÒu lîi thÕ
vÒ lao ®éng , nguån lùc mµ c¸c nhµ ®Çu t coi lµ rÊt cã triÓn väng vµ ®Æt nhiÒu
niÒm tin. VÒ l©u dµi, chóng ta cÇn ph¶i g¾n viÖc c¶i c¸ch m«i trêng ®Çu t víi
c¶i c¸ch toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc lµm nµy cã t¸c dông m¹nh mÏ h¬n so víi
viÖc u ®·i vµ khuyÕn khÝch riªng lÎ cho c¸c nhµ ®Çu t ( chñ yÕu chØ ®Ó gi÷
ch©n c¸c nhµ ®Çu t tríc chuyÓn dÞch lîi thÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c níc). C¶i c¸ch
m«i trêng ®Çu t sÏ chØ lµ mét phÇn trong viÖc c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ vµ cã thu
hót ®îc nhiÒu FDI hay kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch
Êy.CÇn ph¶i thÊy r»ng nÕu chØ c¶i thiÖn theo híng tèt h¬n so víi tríc lµ cha
®ñ . C¸c nhµ ®Çu t sÏ chØ ®Çu t khi cho r»ng c¸c ®iÒu kiÖn cña m«i trêng ®· ®ñ
tèt ®èi víi hä vµ cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn.
Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi cïng víi chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n vµ l©u dµi
cña ViÖt Nam trong viÖc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi vµ nh÷ng lîi thÕ vèn
cã vÒ tµi nguyªn , con ngêi sÏ vÉn lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña m«i trêng ®Çu t cña
ViÖt Nam. Nh vËy chóng ta cÇn biÕt tËn dông vµ ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ ViÖt
Nam vÉn sÏ lµ mét thÞ trêng hÊp dÉn vµ cã nhiÒu c¬ héi ®Çu t.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng 3
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thu
hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam.
3.1 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi t¨ng trëng, ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam
3.1.1 FDI – Nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn quan träng
Thu hót vµ sö dông cã hiÖu qña vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ chñ tr¬ng
quan träng cña Nhµ níc ViÖt Nam nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng ®êng lèi ®æi
míi , ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Tõ n¨m 1987 ®Õn nay, sau h¬n 10 n¨m kiªn tr× thùc hiÖn ®êng lèi ®æi
míi, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trªn tÊt c¶ c¸c mÆt kinh tÕ
– x· héi . LuËt §Çu t níc ngoµi ban hµnh n¨m 1987 ®· më ra mét ch¬ng míi
trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam. H¬n mêi n¨m qua khu vùc
kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· ph¸t triÓn nhanh, tõng bíc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ
cña m×nh nh lµ mét bé phËn n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ , cã tèc ®é t¨ng trëng
cao vµ ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc vµ thµnh c«ng
chung cña c«ng cuéc ®æi míi.
Tõ khi “ LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ” cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt
th¸ng 12/1999, nhµ níc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 2766 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 37055,66 triÖu USD.TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m
chóng ta cÊp phÐp cho 230 dù ¸n víi møc 3087,97 triÖu USD vèn ®¨ng ký.
NhÞp ®é thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ta cã xu híng t¨ng nhanh tõ
n¨m 1988 ®Õn n¨m 1995 c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh vèn ®¨ng ký.Riªng n¨m 1996
së dÜ cã lîng vèn ®¨ng ký t¨ng vät lµ do cã hai dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc ph¸t
triÓn ®« thÞ ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®îc phª duyÖt víi quy m« dù
¸n lín ( h¬n 3 tû USD/ 2 dù ¸n).§èi víi nÒn kinh tÕ cã quy m« nh cña níc ta
th× ®©u lµ mét lîng vèn ®Çu t kh«ng nhá, nã thùc sù lµ nguån vèn gãp phÇn
t¹o ra sù chuyÓn biÕn kh«ng chØ vÒ quy m« ®Çu t mµ ®iÒu quan träng h¬n lµ
nguån vèn nµy cã vai trß nh “ chÊt xóc t¸c ®iÒu kiÖn ” ®Ó viÖc ®Çu t cña ta
®¹t hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh . NÕu so víi tæng sè vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n x· héi
thêi kú n¨m 1991-1999 th× vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c dù ¸n ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi chiÕm 26,51% vµ lîng vèn ®Çu t nµy cã xu híng t¨ng lªn qua
c¸c n¨m. Vèn ®Çu t níc ngoµi lµ nguån vèn bæ sung quan träng gióp ViÖt
Nam ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ c©n ®èi bÒn v÷ng theo yªu cÇu cña c«ng cuéc
c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸.
§Çu t cña mét sè níc vµo ViÖt Nam
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Tªn c¸c quèc gia vµ l·nh Sè dù Tû lÖ
thæ
¸n
%
Singapore
§µi Loan
NhËt B¶n
Hµn Quèc
QuÇn ®¶o Virgin ( Anh )
Hång K«ng
Ph¸p
Malaysia
Th¸i Lan
Hoa Kú
194
369
263
213
69
187
89
61
79
67
9.8
18.7
13.4
10.8
3.5
9.5
4.5
3.1
4.0
3.4
Sè vèn ®Çu
t
6368.61
4354.64
3453.58
3212.92
2705.89
2482.07
1364.61
1344.08
1087.81
1062.66
Tû lÖ
%
19.2
13.1
10.4
9.7
8.1
7.5
4.1
4.0
3.3
3.2
Nguån : B¸o c¸o tæng hîp vÒ ®Çu t níc ngoµi , Vô Qu¶n lý Dù ¸n, Bé KH&§T.
Mét trong vai trß quan träng cña ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp ®Æc
biÖt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cho
níc nhËn ®Çu t. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi thêng gãp vèn b»ng bÝ quyÕt, c«ng
nghÖ cña m×nh hoÆc cña níc m×nh vµ sö dông trong c¸c doanh nghiÖp cã ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi.
Dßng FDI ®Õn ViÖt Nam tõ nhiÒu níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. §Õn
30/04/1998 cã 59 quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t vµo ViÖt Nam víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ vµ ®Æc ®iÓm nh©n v¨n kh¸c nhau, ®· vµ
®ang lµm ®a d¹ng ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ cßn nghÌo nµn cña ViÖt Nam. §a sè
thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®a vµo ViÖt Nam th«ng qua FDI thuéc lo¹i trung b×nh cña
thÕ giíi , tiªn tiÕn h¬n thiÕt bÞ hiÖn cã. §iÒu nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÝch do c¸c
®èi t¸c níc ngoµi lín nhÊt chñ yÕu lµ Singapore, §µi Loan, Hång K«ng, Hµn
Quèc . Cã thÓ nãi sù ho¹t ®éng cña ®ång vèn cã nguån gèc tõ ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi nh lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc g©y ph¶n øng d©y chuyÒn thóc ®Èy
sù ho¹t ®éng cña ®ång vèn trong níc. Mét sè chuyªn gia kinh tÕ tÝnh to¸n
r»ng cø mét ®ång vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ho¹t ®éng sÏ lµm cho bèn
®ång vèn trong níc ho¹t ®éng theo.
3.1.2
FDI víi ph¸t triÓn ngµnh , vïng kinh tÕ quan träng
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Çu t níc ngoµi trùc tiÕp ®Õn nay ®· cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, ngay
c¶ nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc ®ßi hái kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh th«ng tin
viÔn th«ng, th¨m dß dÇu khÝ, giao th«ng ®êng bé , cÊp níc, s¶n xuÊt l¾p r¸p «
t«, xe m¸y, hµng ®iÖn tö, s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng tiªu dïng vµ thùc phÈm víi
chÊt lîng cao. ViÖc nµy gióp ViÖt Nam kh«ng mÊt nhiÒu n¨m tù mµy mß t×m
kiÕm mµ vÉn ph¸t triÓn ®îc c¸c ngµnh, lÜnh vùc míi, rót ng¾n ®îc kho¶ng
c¸ch c«ng nghÖ víi thÕ giíi vµ khu vùc.
C¬ cÊu vèn FDI thùc hiÖn ph©n theo ngµnh kinh tÕ
Thêi gian
g
1988-1995
Tæng
Ngµnh
1. C«ng nghiÖp
vµ x©y dùng
2. N«ng L©m Ng
NghiÖp
3. DÞch vô
4.Tæng
4130.076
1996-1998
%
Tæng
Tæng
60.5 5023.794
370.870
5.5
558.144
2311.865
34.1
6785.812
1988-1998
%
Tæng
Tæng
62.1 9126.87
6.9
%
61.3
929.014
6.2
2511.66
31.0 4823.522
32.4
8093.598
14879.40
Nguån : B¸o c¸o Tæng hîp thùc hiÖn ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp 1988-1998, Vô qu¶n lý
Dù ¸n , Bé KÕ ho¹ch §Çu t .
Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi lu«n cã chØ sè ph¸t triÓn cao h¬n
chØ sè ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, vµ cao h¬n h¼n chØ sè ph¸t
triÓn chung cña c¶ níc. Tû träng cña khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
trong tæng s¶n phÈm trong níc còng cã xu híng t¨ng lªn t¬ng ®èi æn ®Þnh
( n¨m 1995 = 6,3%; n¨m 1996 = 7,39%; n¨m 1997 = 9,07%; n¨m 1998 =
10,12%; n¨m 1999 = 10,3%)
( Theo T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ th¸ng 9/2000)
C«ng nghiÖp – Ngµnh kinh tÕ quan träng vµ trùc tiÕp liªn quan ®Õn kü
thuËt c«ng nghÖ cña toµn bé nÒn kinh tÕ , thu hót ®îc nhiÒu vµ ngµy cµng t¨ng
vÒ sè dù ¸n vµ vèn FDI. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi kh«ng
nh÷ng chiÕm tû träng cao mµ cßn cã xu híng tng lªn ®¸ng kÓ trong tæng gi¸
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh. Khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi lu«n t¹o ra h¬n
25% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp.
Trong ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi ®ang cã vÞ trÝ hµng ®Çu, víi tû träng 79% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn
ngµnh. §Æc biÖt, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh khai th¸c dÇu th« vµ khÝ tù nhiªn
chñ yÕu do c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¹o ra. Trong c«ng
nghiÖp chÕ biÕn,tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm kho¶ng 22% vµ cã xu híng ngµy cµng t¨ng. Trong ®ã, ë mét
sè ngµnh quan träng, tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn
®Çu t níc ngoµi nh sau: 71% trong ngµnh s¶n xuÊt söa ch÷a xe cã ®éng c¬;
44,3% trong ngµnh s¶n xuÊt san phÈm b»ng da vµ gi¶ da;100% trong ngµnh
s¶n xuÊt tô ®iÖn,m¸y in, m¸y giÆt, tñ l¹nh, ®iÒu hßa kh«ng khÝ..67,6% trong
ngµnh s¶n xuÊt radio, tivi, thiÕt bÞ truyÒn th«ng, 31% trong ngµnh s¶n xuÊt
kim lo¹i; 22,2% trong ngµnh s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, ®iÖn tö; 20,1% trong
ngµnh s¶n xuÊt ho¸ chÊt; 19,1% trong ngµnh s¶n xuÊt may mÆc;18,1% trong
ngµnh dÖt.(Theo T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ th¸ng 9/2000)
C¸c c«ng nghÖ ®ang ®îc sö dông trong lÜnh vùc dÇu khÝ, viÔn th«ng, ho¸
chÊt,..®Òu thuéc lo¹i c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ c¸c c«ng nghÖ nµy thùc sù ®· gãp
phÇn t¹o nªn bíc ngoÆt tÝch cùc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta.
§a sè c«ng nghÖ sö dông trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ ®iÖn tö, ho¸ chÊt , « t« ,
xe m¸y, vËt liÖu x©y dùng ®Òu lµ nh÷ng d©y chuyÒn tù ®éng ho¸ t¬ng ®èi hiÖn
®¹i. Mét sè s¶n phÈm ®iÖn tö, vi m¹ch ®îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn.
C¸c kh¸ch s¹n , v¨n phßng cho thuª ®Òu ®îc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®¹t
tiªu chuÈn quèc tÕ.
§èi víi ngµnh n«ng nghiÖp: tÝnh ®Õn nay, con 221 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi ®ang ho¹t ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp víi tæng sè vèn ®¨ng ký
h¬n 2 tû USD. §Çu t níc ngoµi ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ n©ng cao n¨ng lùc s¶n
xuÊt cho ngµnh n«ng nghiÖp, chuyÓn giao cho lÜnh vùc nµy nhiÒu gièng c©y,
gièng con , t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm chÊt lîng cao, gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh
®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng l©m s¶n
hµng ho¸ . Vèn ®Çu t níc ngoµi cßn gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng l©m nghiÖp theo yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
NÕu nh tríc ®©y ®Çu t n«ng nghiÖp chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc chÕ biÕn
gç , l©m s¶n.. th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu dù ¸n ®· ®Çu t vµo lÜnh vùc s¶n
xuÊt gièng, trång trät , s¶n xuÊt thøc ¨n ch¨n nu«i, mÝa ®êng, trång rõng, s¶n
xuÊt nguyªn liÖu giÊy, ch¨n nu«i..
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖc tËp trung ®Çu t FDI vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¹o ®îc tèc
®é t¨ng trëng nhanh cña nÒn kinh tÕ, tuy nhiªn ®èi víi nh÷ng níc n«ng nghiÖp
nh ViÖt Nam nÕu chØ tËp trung ®Çu t vµo c«ng nghiÖp vµ dÞch vô sÏ kh«ng t¹o
c¬ së cho t¨ng trëng bÒn v÷ng. §iÒu nµy còng ¶nh hëng rÊt lín tíi viÖc lµm vµ
thÊt nghiÖp kh«ng chØ ë n«ng th«n mµ ngay c¶ ë ®« thÞ.
§Õn nay khu vùc cã FDI ®ang ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong
ph¸t triÓn t¨ng trëng kinh tÕ ë ViÖt Nam.Khu vùc nµy ®· sö dông lao ®éng vµ
c¸c nguån lùc kh¸c trong níc vµ t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc míi cho nÒn kinh tÕ,
gãp phÇn vµo t¨ng trëng trong níc vµ t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc míi cho nÒn kinh
tÕ, ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch , kim ng¹ch xuÊt khÈu.
3.1.3
Ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n FDI t¹o ra sè l îng lín chç lµm viÖc cã thu
nhËp cao ®ång thêi gãp phÇn h×nh thµnh c¬ chÕ thóc ®Èy n©ng cao n¨ng lùc
cho ngêi lao ®éng ViÖt Nam
TÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999 c¸c doanh nghiÖp cã vèn níc ngoµi ®· t¹o ra
cho ViÖt Nam kho¶ng 296.000 chç lµm viÖc trùc tiÕp vµ kho¶ng 1 triÖu lao
®éng gi¸n tiÕp (bao gåm c«ng nh©n x©y dùng vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt , dÞch vô
phô trî cã liªn quan ). Nh vËy, sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c bé phËn cã liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi b»ng kho¶ng 39% tæng sè
lao ®éng b×nh qu©n hµng n¨m trong khu vùc nhµ níc - ®©y lµ mét kÕt qu¶ næi
bËt cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
Thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp níc
ngoµi lµ 70 USD/th¸ng ( t¬ng ®¬ng 980000®ång ) b»ng kho¶ng 150 % møc
thu nhËp b×nh qu©n cña lao ®éng trong khu vùc nhµ níc. §©y lµ yÕu tè hÊp
dÉn ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam, do ®ã ®· t¹o ra sù c¹nh tranh nhÊt ®Þnh trªn
thÞ trêng lao ®éng. Tuy nhiªn, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nµy
®ßi hái cêng ®é lao ®éng cao, kû luËt lao ®éng nghiªm kh¾c...®óng víi yªu
cÇu cña lao ®éng lµm viÖc trong nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, trong mét sè lÜnh vùc
cßn cã yªu cÇu ®èi víi lùc lîng lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é cao vÒ tay nghÒ, häc
vÊn, ngo¹i ng÷..Sù hÊp dÉn vÒ thu nhËp cïng víi ®ßi hái cao vÒ tr×nh ®é lµ
nh÷ng yÕu tè t¹o nªn c¬ chÕ buéc ngêi lao ®éng ViÖt Nam cã ý thøc tù tu dìng, rÌn luyÖn , n©ng cao tr×nh ®é vµ tay nghÒ ®Ó cã thÓ ®ñ ®iÒu kiÖn ®îc
tuyÓn chän vµo lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy. Theo ®¸nh gi¸ cña mét sè
chuyªn gia vÒ lao ®éng cho thÊy , ®Õn nay, ngo¹i trõ mét sè Ýt lao ®éng bá viÖc
do m©u thuÉn víi giíi chñ, mét sè kh¸c bÞ th¶i lo¹i do kh«ng ®¸p øng ®îc yªu
cÇu chñ yÕu do tay nghÒ yÕu, sè c«ng nh©n hiÖn cßn lµm viÖc t¹i c¸c doanh
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®Òu ®îc båi dìng trëng thµnh vµ t¹o nªn mét
®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®èi víi ngêi lao ®éng
trong nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn.
Sù ph¶n øng d©y chuyÒn tù nhiªn, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp
cã vèn ®Çu t níc ngoµi víi c¸c doanh nghiÖp trong níc trªn thÞ trêng lao ®éng
lµ nh©n tè thóc ®Èy lùc lîng lao ®éng trÎ tù ®µo t¹o mét c¸ch tÝch cùc vµ cã
hiÖu qu¶ h¬n, còng nh gãp phÇn h×nh thµnh cho ngêi lao ®éng ViÖt Nam nãi
chung mét t©m lý tu©n thñ nÒn nÕp lµm viÖc theo t¸c phong c«ng nghiÖp hiÖn
®¹i cã kû luËt.
VÒ ®éi ngò c¸c c¸n bé qu¶n lý, kinh doanh: tríc khi bíc vµo c¬ chÕ thÞ
trêng , chóng ta cha cã nhiÒu nhµ doanh nghiÖp giái cã kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n
xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ trong m«i trêng c¹nh tranh. Khi c¸c dù ¸n ®Çu t
níc ngoµi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®a vµo ViÖt Nam nh÷ng
chuyªn gia giái , ®ång thêi ¸p dông nh÷ng chÕ ®é qu¶n lý, tæ chøc, kinh
doanh hiÖn ®¹i nh»m thùc hiÖn dù ¸n cã hiÖu qu¶, ®©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tèt
mét mÆt ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn, häc tËp vµ n©ng cao tr×nh ®é,
kinh nghiÖm qu¶n lý; mÆt kh¸c, ®Ó liªn doanh cã thÓ ho¹t ®éng tèt , nhµ ®Çu t
níc ngoµi còng buéc ph¶i ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý còng nh lao ®éng ViÖt Nam
®Õn mét tr×nh ®é ®ñ ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu kü thuËt, c«ng nghÖ ®ang sö dông
trong c¸c dù ¸n. Nh vËy, dï kh«ng muèn th× c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vÉn ph¶i
tham gia vµo c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam.§Õn nay chóng ta
cã kho¶ng 6000 c¸n bé qu¶n lý, 25000 c¸n bé kü thuËt ®ang lµm viÖc t¹i c¸c
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Hä chñ yÕu lµ nh÷ng kü s trÎ, cã tr×nh
®é cã thÓ cïng c¸c chuyªn gia níc ngoµi qu¶n lý doanh nghiÖp, tæ chøc s¶n
xuÊt, kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tiÕp thu nhanh nh÷ng c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i thËm chÝ c¶ bÝ quyÕt kü thuËt.
3.1.4
FDI thóc ®Èy qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi
C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi th«ng qua thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t ®· trë thµnh
“cÇu nèi”, lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó ViÖt Nam nhanh chãng tiÕp cËn vµ tiÕn hµnh hîp
t¸c ®îc víi nhiÒu quèc gia, nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, còng nh nh÷ng trung t©m
kinh tÕ, kü thuËt c«ng nghÖ m¹nh cña thÕ giíi.
Mét vÊn ®Ò n÷a kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ ho¹t ®éng cña ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi ®· gióp ViÖt Nam më réng h¬n thÞ trêng ë níc ngoµi.§èi víi
nh÷ng hµng hãa xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, v«
h×nh chung ®· biÕn c¸c b¹n hµng truyÒn thèng cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi t¹i
20