Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu:
ASEAN lµ mét tæ chøc khu vùc v÷ng m¹nh vµ n¨ng ®éng, ho¹t ®éng theo
ph¬ng ch©m “Thçng nhÊt trong ®a d³ng”, híp t²c cîng câ líi trªn c¬ sê t«n
träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi n-íc thµnh viªn. §Æc
biÖt, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ASEAN ®· cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn míi t¨ng
c-êng ®-îc søc m¹nh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, do ®ã gi÷ vai trß ngµy cµng quan
träng vµ cã tiÕng nãi cã träng l-îng ë Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng vµ trªn
tr-êng quèc tÕ, thu hót sù hîp t¸c cã hiÖu qu¶ cña c¸c n-íc lín vµ c¸c trung
t©m kinh tÕ lín trªn thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn vµ lín m¹nh cña ASEAN thóc ®Èy
sù ph¸t triÓn cña mçi n-íc thµnh viªn vµ cña c¶ khu vùc nãi chung.
Ngµy 28-7-1995 lÔ kÕt n¹p ViÖt Nam vµo ASEAN ®· ®-îc long träng tæ
chøc t¹i Bandar Seri Begawan-thñ ®« cña Brunei. Ngay sau khi trë thµnh
thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia mäi ho¹t
®éng cña tæ chøc nµy. Ngµy 1-1-1996, ViÖt Nam chÝnh thøc cam kÕt tham gia
thùc hiÖn HiÖp ®Þnh -u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó thùc hiÖn
khu vùc th-¬ng m¹i tù do ASEAN (AFTA) trong lé tr×nh 10 n¨m (tõ 1996
®Õn 2006).
Cã thÓ nãi, tham gia AFTA lµ b-íc ®i quan träng ®Çu tiªn cña ViÖt Nam
trªn con ®-êng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
Gia nhËp ASEAN vµ thùc hiÖn AFTA t¹o ra c¬ héi vµ m«i tr-êng thuËn
lîi ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõng b-íc thÝch øng vµ héi nhËp vµo c¸c thÓ chÕ
quèc tÕ vµ qua ®ã ViÖt Nam cµng cã ®iÒu kiÖn ®ãng gãp cã hiÖu qu¶ vµo c¸c
nç lùc chung cña ASEAN, nh-ng còng ®Æt n-íc ta tr-íc nh÷ng thö th¸ch to
lín.
Th«ng qua b¯i tiÓu luËn n¯y, ngéi viÕt muçn t×m hiÓu vÒ nhõng “C¬ héi
vµ Th¸ch Thøc cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµo AFTA”,
®ång théi ®a ra mèt sç “Gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng th¸ch thøc vµ
thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam”.
Ngoµi phÇn Lêi Nãi §Çu, KÕt LuËn, Phô Lôc vµ Danh Môc Tµi LiÖu Tham
Kh¶o; néi dung cña bµi tiÓu luËn ®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng:
1
* Ch-¬ng I : Héi nhËp kinh tÕ-xu h-íng tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
* Ch-¬ng II:C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam khi gia nhËp AFTA.
* Ch-¬ng III:Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng th¸ch thøc vµ thóc ®Èy
qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam.
Do tr×nh ®é cã h¹n, em mong nhËn ®-îc sù chØ b¶o cña thÇy gi¸o ®Ó néi dung
cña bµi tiÓu luËn ®-îc hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
2
Ch-¬ng I: Héi nhËp kinh tÕ-Xu h-íng tÊt yÕu cña
nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
I.Toµn cÇu hãa kinh tÕ :
I.1. Kh¸i niÖm toµn cÇu hãa kinh tÕ :
Theo c¸c chuyªn gia, toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi cã nghÜa lµ ®¹t ®-îc
tr×nh ®é phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ ë møc cao trªn quy m« toµn cÇu trªn
c¬ së liªn kÕt kinh tÕ; ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÞch c¸c dßng vèn, hµng hãa,
nh©n c«ng trªn quy m« toµn thÕ giíi; liªn kÕt vÒ c«ng nghÖ; c¸ch m¹ng vÒ
th«ng tin-liªn l¹c hiÖn ®¹i.1
To¯n cÇu hâa kinh tÕ thÕ giìi cuçi cîng sÏ dÉn ®Õn ý têng vÒ mèt “NÒn
kinh tÕ thçng nhÊt” trong ph«ng nÒn chÝnh trÞ cïa “ThÕ giìi duy nhÊt”-n¬i c¸c
mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia nh-êng chç cho quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn vµ
c¸ nh©n. Ta cã thÓ h×nh dung, qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi cã thÓ
diÔn ra theo mét trong c¸c lé tr×nh (road map) nh- sau:
*X©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c¸c
liªn minh kinh tÕ vµ tµi chÝnh, c¸c ®ång tiÒn khu vùc vµ c¸c diÔn ®µn chÝnh trÞ
theo ch©u lôc vµ sau ®ã liªn kÕt chóng l¹i.
*Tõng b-íc ph¸t triÓn c¸c xu h-íng toµn cÇu hãa kinh tÕ b»ng c¸ch tù do hãa
ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tµi chÝnh quèc tÕ, më cöa c¸c thÞ tr-êng trong n-íc,
kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c chñ thÓ n-íc ngoµi vµ trong n-íc, më réng
tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ho¹t ®éng v× môc tiªu tù do hãa nhWTO, IMF hoÆc thµnh lËp c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh quèc tÕ míi ®Ó gi¶m thiÓu t¸c
®éng tiªu cùc ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ quèc d©n.
*Thµnh lËp mét trËt tù kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt, trªn c¬ së ®ã ph¸t triÓn c¸c
thÓ chÕ liªn kÕt ®Ó phèi hîp thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi vµ tµi chÝnh.
Kh¸c víi quan ®iÓm thø nhÊt, biÖn ph¸p nµy kh«ng ®ßi hái ph¶i b¾t buéc tu©n
thñ theo tr×nh tù liªn kÕt ë cÊp ch©u lôc tr-íc råi míi tiÕn tíi c¶ thÕ giíi thèng
nhÊt. Lý do lµ, hiÖn nay trªn thÕ giíi ®· cã hai khèi liªn kÕt lín lµ EU vµ
NAFTA víi tû träng 40% GDP thÕ giíi, nªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c
1
TrÝch T¹p chÝ Ngo¹i Th-¬ng, 8-14/10/1999, trang 22.
3
n-íc kh¸c kh«ng thÓ kh«ng cã sù t¸c ®éng qua l¹i víi c¸c nÒn kinh tÕ nµy.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ, tµi chÝnh, vËn t¶i, th«ng tin ®ang hèi thóc
thµnh lËp Liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ Ch©u ¸ , DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ hay
c¸c diÔn ®µn kh¸c cña ch©u lôc nµy mÆc dï cã thÓ ®ã kh«ng ph¶i ®iÒu kiÖn
b¾t buéc ®Ó tiÕn tíi mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt.
Trªn thùc tÕ, toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra theo tÊt c¶ c¸c ph-¬ng ¸n
nªu trªn víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. ViÖc më réng EU vµ NAFTA diÔn ra
®«ng thêi víi viÖc ASEAN t¨ng sè thµnh viªn vµ nh÷ng nç lùc thµnh lËp
nh÷ng c¬ cÊu liªn kÕt xuyªn lôc ®Þa nh- APEC vµ ASEM. §ång ®« la Mü
®ang n»m vÞ trÝ thèng so¸i trong thanh to¸n quèc tÕ víi tû träng 50% trong
th-¬ng m¹i, 60% dù tr÷ tiÒn tÖ, 80% trong giao dÞch t¹i c¸c thÞ tr-êng chøng
kho¸n. WTO, IMF, WB vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c hiÖn kh«ng
nh÷ng kh«ng lµm yÕu ®i tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ mµ
cßn câ vai trß l¯m “chÊt xñc t²c” cho qu² tr×nh nµy. C¸c n-íc ®ang ngµy cµng
chó ý ®Õn viÖc c©n b»ng c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó
cîng “chung sçng” vìi to¯n cÇu hâa chö kh«ng ph°i nÐ tr²nh nâ.
II.2.TÝnh tÊt yÕu cña toµn cÇu hãa:
ThÕ giíi ngµy nay lµ mét thÓ thèng nhÊt, trong ®ã c¸c quèc gia lµ nh÷ng
®¬n vÞ ®éc lËp, tù chñ nh-ng phô thuéc vµo nhau vÒ kinh tÕ vµ khoa häc c«ng
nghÖ.
Sù phô thuéc gi÷a c¸c quèc gia b¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt vµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Víi sù bïng næ
cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn t¨ng nhanh,
nhµ s¶n xuÊt buéc ph¶i t×m thÞ tr-êng ë n-íc ngoµi. §êi sèng kinh tÕ ngµy
cµng ®-îc quèc tÕ hãa, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng tØ mØ vµ cã sù
biÕn ®æi vÒ chÊt, chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ
më réng.
LÞch sö thÕ giíi chøng minh r»ng kh«ng cã quèc gia nµo cã thÓ ph¸t triÓn
nÕu thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù cÊp tù tóc. Nh÷ng n-íc cã tèc ®é t¨ng tr-ëng
kinh tÕ cao ®Òu lµ nh÷ng n-íc kÕt hîp ®-îc mét c¸ch hµi hßa gi÷a héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ gi÷ v÷ng ®-îc ®éc lËp tù chñ trong kinh tÕ, biÕt sö
dông nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-c«ng nghÖ ®Ó hiÖn
4
®¹i hãa nÒn s¶n xuÊt, biÕt khai th¸c nh÷ng nguån lùc ngoµi n-íc ®Ó ph¸t
huy c¸c nguån lùc trong n-íc.
Ngµy nay nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu vµ
ngµy trë nªn bøc xóc, ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp toµn cÇu gi÷a c¸c quèc gia.
Ng-êi ta cã thÓ kÓ ra ngµy cµng nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu nhth-¬ng m¹i, ®Çu t-, thÞ tr-êng, d©n sè, l-¬ng thùc, n¨ng l-îng, m«i tr-êng ...
M«i tr-êng toµn cÇu ngµy cµng bÞ ph¸ ho¹i, c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt, d©n sè thÕ giíi ®ang gia t¨ng nhanh chãng vµ trë thµnh
mét th¸ch thøc toµn cÇu; c¸c dßng vèn toµn cÇu vËn ®éng tù do kh«ng cã sù
phèi hîp ®iÒu tiÕt lµm n¶y sinh c¸c cuéc khñng ho¶ng liªn tiÕp ë Ch©u ¢u,
Ch©u Mü vµ Ch©u ¸ trong thËp kû 90. CÇn cã sù phèi hîp toµn cÇu ®Ó ®èi
phâ vìi nhõng th²ch thöc ®â. “B¯n tay hõu h×nh” cïa c²c chÝnh phï ®· chØ
cßn h÷u hiÖu ë c¸c quèc gia, cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu hiÖn ®ang cã qu¸
nhiÒu “B¯n tay hõu h×nh” ®Ëp v¯o nhau, chö cha câ mèt “B¯n tay hõu h×nh
chung lµm chøc n¨ng ®iÒu tiÕt toµn cÇu.
Nh- vËy, toµn cÇu hãa kh«ng ph¶i lµ lùc l-îng s¶n xuÊt hay quan hÖ s¶n
xuÊt mµ lµ mét xu h-íng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña c¶ lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ
kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa x· héi. §©y lµ mét xu h-íng ph¸t triÓn bao trïm
lªn tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña ®êi sèng x· héi. C«ng nghÖ th«ng tin, liªn l¹c, vËn
t¶i ph¸t triÓn ®ang chuyÓn hãa c¸c lùc l-îng s¶n xuÊt cã tÝnh quèc gia thµnh
cã tÝnh toµn cÇu. Trªn c¬ së ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ,
ph¸ vì c¸c rµo c¶n quèc gia vµ g©y nh÷ng t¸c ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu.
II. AFTA-Quy luËt tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh héi nhËp
khu vùc cña ViÖt Nam.
II.1. Kh¸i niÖm khu vùc hãa vµ mét sè nÐt vÒ chñ nghÜa khu vùc Ch©u ¸:
Khu vùc hãa lµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c n-íc vµ lµ n¬i ®an xen lîi
Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ë ngoµi biªn giíi quèc gia cña m×nh, song chØ h¹n
chÕ trong ph¹m vi khu vùc.1
Chñ nghÜa khu vùc cã thÓ chia thµnh hai lo¹i :
*Thø nhÊt, chñ nghÜa khu vùc më dùa trªn c¬ së liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ
xem xÐt sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc ®ã trong bèi c¶nh ph¸t triÓn cña nÒn
1
TrÝch T¹p chÝ Ngo¹i Th-¬ng, 8-14/10/1999, trang 22.
5
kinh tÕ thÕ giíi, phï hîp víi xu h-íng toµn cÇu hãa kinh tÕ. §©y lµ ®iÒu kiÖn,
b-íc ®Öm cho toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi. Ta cã thÓ ®¬n cö mét sè vÝ dô
cho lo¹i h×nh liªn kÕt khu vùc nµy, nh- Liªn Minh Ch©u ¢u (EU), Khu vùc
mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), Khu vùc th-¬ng m¹i tù do B¾c Mü
(NAFTA).
*Thø hai lµ chñ nghÜa khu vùc ®ãng. Lo¹i nµy m©u thuÉn víi toµn cÇu hãa.
Lo¹i nµy nh»m b¶o vÖ khu vùc nµo ®ã khái nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cña toµn
cÇu hâa, l¯ chÝnh s²ch “d÷a v¯o nèi l÷c” mê rèng ®Õn cÊp khu v÷c. VÝ dò nh
Héi ®ång t-¬ng trî kinh tÕ SEV tr-íc ®©y.
Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ, trong thêi gian qua Ch©u ¸ trë
th¯nh mèt “miÒn ®Êt höa” cho s÷ xuÊt hiÖn cïa c²c liªn kÕt khu v÷c trong mãi
lÜnh vùc nh- chÝnh trÞ, kinhtÕ, tiÒn tÖ, th-¬ng m¹i ... ; d-íi mäi h×nh thøc nhLiªn minh kinh tÕ, Nhãm kinh tÕ, Liªn minh tiÒn tÖ, TiÓu vïng th-¬ng m¹i tù
do, DiÔn ®µn ®èi tho¹i song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng ... §Æc biÖt cuèi thËp kû 90
ë Ch©u ¸ ®· xuÊt hiÖn c¸c ý t-ëng vÒ Liªn minh khu vùc nh- :
*Liªn minh H¶i Quan NhËt B¶n - Hµn Quèc. Theo chÝnh phñ Hµn Quèc,
viÖc nµy sÏ lµm c¸c nÒn kinh tÕ cña NhËt B¶n vµ Hµn Quèc c¹nh tranh víi
nhau nhiÒu h¬n lµ bæ sung cho nhau, v× vËy cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµ lµm lîi h¬n
cho NhËt.
*Liªn minh kinh tÕ NhËt-Hµn-Trung do giíi kinh doanh NhËt B¶n vµ Hµn
Quèc cïng ®-a ra t¹i cuéc gÆp Tokyo tæ chøc vµo th¸ng 10 n¨m 1998. C¸c
häc gi¶ vµ doanh gia Hµn Quèc vµ NhËt B¶n tÝch cùc ñng hé ý t-ëng nµy vµ
coi ®ã nh- lµ mét NAFTA cña Ch©u ¸. Trung Quèc vÉn cßn thËn träng vµ
ch-a quyÕt ®Þnh døt kho¸t.
*Ph¸t triÓn liªn kÕt §«ng B¾c ¸ dùa trªn c¬ së dù ¸n Tumangan ®-îc thùc
hiÖn tõ n¨m 1994 víi sù hç trî cña Liªn Hîp Quèc (bao gåm B¾c TriÒu Tiªn,
Hµn Quèc, NhËt B¶n, Trung Quèc vµ Nga).
*ý t-ëng vÒ khu vùc th-¬ng m¹i tù do §«ng B¾c ¸ d-íi h×nh thøc nµy hay
kh¸c, kiÓu nh “ThÞ tréng mìi c²c nìc §«ng B¾c ¸” ®-îc nhiÒu häc gi¶
®-a ra trong thËp kû 90 vµ xem xÐt viÖc thµnh lËp Liªn minh kinh tÕ gi÷a
Nga, NhËt B¶n, Trung Quèc, B¾c TriÒu Tiªn, Hµn Quèc, M«ng Cæ.
*Liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ Nga-NhËt. Theo c¸c nhµ ph©n tÝch, ®éng lùc
cña Liªn minh nµy lµ viÖc NhËt B¶n quan t©m ®Õn nguån tµi nguyªn cña Nga
ë Siberia vµ ViÔn §«ng. Ngoµi ra, NhËt cßn muèn biÕn Nga thµnh cÇu nèi
gi÷a NhËt vµ EU. NhËt muèn tiªn phong thµnh lËp khu vùc ®ång yªn quèc tÕ
vµ nh- vËy NhËt sÏ hç trî cho sù phôc håi kinh tÕ cña Nga. NÕu vËy nÒn kinh
tÕ Nga sÏ tiÕn tíi chia thµnh hai phÇn : phÝa §«ng, phÝa T©y vµ h×nh thµnh hai
khu vùc tiÒn tÖ, hai ng©n hµng trung -¬ng t¹i Matxc¬va vµ ViÔn §«ng, trong
®ã ng©n hµng trung -¬ng ViÔn §«ng sÏ liªn kÕt víi NhËt B¶n.
6
*Thµnh lËp Liªn minh tiÒn tÖ Ch©u ¸ t-¬ng tù nh- Liªn minh tiÒn tÖ Ch©u
¢u vµ sö dung mét ®ång tiÒn thèng nhÊt (®· ®-îc th¶o luËn s«i næi vµo th¸ng
11 n¨m 1998). Theo c¸c t¸c gi¶ cña ý t-ëng nµy, cÇn ph¶i nghiªn cøu vÊn ®Ò
nµy mét c¸ch thËn träng, trong ®ã cã viÖc ®«ng tiÒn nµo sÏ lµ c¬ së cho hÖ
thèng tµi chÝnh thèng nhÊt ë Ch©u ¸.
*Thµnh lËp Qòy tiÒn tÖ Ch©u ¸ (AMF) ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng t×nh huèng
khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc (kh«ng cÇn sù tham gia cña IMF) do
NhËt B¶n khëi x-íng vµo th¸ng 9 n¨m 1997. NhËt B¶n cam kÕt ®ãng gãp mét
nöa trong sè 100 tû USD ban ®Çu cña AMF. Ban ®Çu nhiÒu n-íc rÊt hµo høng
víi s¸ng kiÕn nµy cña NhËt B¶n, song th¸i ®é tiªu cùc cña IMF vµ Mü ®· k×m
h·m viÖc ph¸t triÓn ý t-ëng nµy. N¨m 1998 NhËt B¶n l¹i ®-a vÊn ®Ò nµy ra
diÔn ®µn quèc tÕ.
*Thµnh lËp c¸c tiÓu vïng th-¬ng m¹i tù do song ph-¬ng. Theo ý t-ëng nµy,
Hµn Quèc dù ®Þnh ký kÕt HiÖp ®Þnh mËu dÞch th-¬ng m¹i tù do víi Chi lª,
Nam Phi, Thæ NhÜ Kú vµ c¸c n-íc kh¸c. Ph-¬ng ¸n hîp t¸c nµy kh«ng dùa
vµo yÕu tè gÇn gòi vÒ ®Þa-kinh tÕ, mµ dùa vµo kh¶ n¨ng bæ sung cho nhau cña
c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc ®èi t¸c. ViÖc thùc hiÖn ý t-ëng nh- vËy cã thÓ
®-îc coi nh- qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa chñ nghÜa khu vùc Ch©u ¸ .
*ThÓ chÕ hãa c«ng t¸c cña c¸c DiÔn ®µn liªn lôc ®Þa APEC, ASEM. C¸c tæ
chøc nµy ®Õn nay míi chñ yÕu lµ n¬i trao ®æi ý kiÕn gi÷a c¸c n-íc hµng ®Çu
tõ c¸c khu vùc kh¸c nhau chø ch-a tËp trung nhiÒu vµo viÖc t×m kiÕm kh¶
n¨ng phèi hîp chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ tµi chÝnh gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn.
*Liªn minh tiÒn tÖ c¸c n-íc ASEAN. §©y lµ ®Ò nghÞ cña Malaysia ®-a ra
vµo ®Çu n¨m 1998 nh»m thµnh lËp ®ång tiÒn th«ng nhÊt gi÷a c¸c n-íc
ASEAN trªn c¬ së ®ång ®« la Singapore hoÆc ®«ng tiÒn tËp thÓ míi ®Ó chèng
l¹i t×nh tr¹ng ®« la Mü hãa nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. Cã lÏ ®©y lµ lêi ®Ò nghÞ duy
nhÊt theo tinh thÇn chñ nghÜa khu vùc ®ãng. §Ó kh¼ng ®Þnh ®Ò nghÞ nµy,
Malaysia khi ®ã ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch kiÓm so¸t tiÒn tÖ chÆt chÏ vµ kiÓm
so¸t vèn n-íc ngoµi. Tuy nhiªn, ý t-ëng nµy cña Malaysia kh«ng ®-îc c¸c
n-íc trong ASEAN ñng hé. C¸c n-íc muèn h-íng nhiÒu h¬n ®Õn nh÷ng vÊn
®Ò cña chñ nghÜa khu vùc Ch©u ¸ , chó träng hîp t¸c víi NhËt B¶n, Mü, EU
nhiÒu h¬n so víi hîp t¸c néi khu vùc.
*Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ra ®êi t¹i Héi nghÞ th-îng ®Ønh
ASEAN lÇn thø 4 th¸ng 1 n¨m 1992 t¹i Singapore, ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n
míi trong hîp t¸c kinh tÕ khu vùc §«ng Nam ¸. Theo “Tuyªn bç Singapore”
, mËu dÞch tù do trong néi bé khu vùc sÏ ®-îc thùc hiÖn vµo n¨m 2008. Môc
tiªu c¬ b°n cïa nâ l¯ “t¨ng céng kh° n¨ng c³nh tranh cïa ASEAN nh mét
7
c¬ sê s°n xuÊt quçc tÕ nh´m cung cÊp h¯ng hâa ra thÞ tréng thÕ giìi”. 1 Cô
thÓ lµ c¸c n-íc ASEAN sÏ t¨ng c-êng tù do hãa th-¬ng m¹i néi bé khu vùc
b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c hang rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, sÏ t¨ng c-êng thu
hót ®Çu t- n-íc ngoµi vµo khu vùc b»ng viÖc t¹o dùng mét khu vùc ®Çu t- tù
do vµ sÏ lµm cho ASEAN thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ quèc tÕ lu«n
thay ®æi, ®Æc biÖt lµ trong xu thÕ tù do hãa th-¬ng m¹i thÕ giíi.
Tõ c¸c diÔn biÕn nªu trªn cã thÓ rót ra mét sè ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa khu
vùc Ch©u ¸ :
@ Tr-íc hÕt ®ã lµ môc tiªu n¾m vai trß chñ ®¹o ë Ch©u ¸ cña NhËt B¶n,
quanh nã cã thÓ ph¸t triÓn c¸c qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc. §a sè c¸c n-íc
Ch©u ¸ s½n sµng chÊp nhËn vai trß nµy cña NhËt.2Hîp t¸c kinh tÕ NhËt Hµn
cã c¬ héi ®Ó trë thµnh c¬ së cña chñ nghÜa khu vùc Ch©u ¸ míi, tuy nhiªn
hîp t¸c Nga- NhËt còng cã kh¶ n¨n nµy.
@ Thø hai, Trung Quèc vÉn ch-a cã thiÖn chÝ víi sù liªn kÕt khu vùc vµ chñ
nghÜa khu vùc Ch©u ¸. Trung Quèc ch-a s½n sµng h-íng tíi vai trß chñ ®¹o,
vµ xem ra còng kh«ng chÞu ®øng sau NhËt.
@ Thø ba, Nga cßn v¾ng bãng trong c¸c c¬ cÊu n-íc ngoµi cña chñ nghÜa
khu vùc Ch©u ¸ , ngo¹i trõ dù ¸n Tumangan.
@ Thø t-, khu vùc kinh tÕ Ch©u ¸ ch-a cã sù ñng hé cña Mü, dÉu r»ng trong
thËp kû 90 Mü ®· chuyÓn tõ th¸i ®é tiªu cùc sang tÝch cùc ®èi víi viÖc ®µm
ph¸n chÝnh trÞ ®a ph-¬ng ë Ch©u ¸.
II.2. TÝnh tÊt yÕu cña AFTA trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc cña ViÖt
Nam:
§¸nh gi¸ sù héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ng-êi ta sö dông c«ng thøc :
Tèc ®é héi nhËp= Møc gia t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m cña th-¬ng m¹i
quèctÕ - Møc gia t¨ng hµng n¨m cña tæng s¶n phÈm thÕ giíi
Theo c«ng thøc nµy, nÕu trong nh÷ng n¨m 1971-1975, tèc ®é héi nhËp cña
thÕ giíi lµ 0,5%, trong nh÷ng n¨m 1986-1995 lµ 2,8%, th× tèc ®é héi nhËp ë
ViÖt Nam ë thêi kú 1991-1995 lµ 55,1%. Nh- vËy, chóng ta ®· v-ît tèc ®é
b×nh qu©n cña thÕ giíi vµ b»ng Indonesia n¨m 1994. N¨m 1994, tèc ®é Êy ë
Malaysia lµ 171%, Singapore lµ 375%, Thailand lµ 80%, Philipines lµ 77%.
1
TrÝch AFTA Reader, Volume I, “Questions and answers on the CEPT for AFTA”, ASEAN Secretariat,
Jakarta, 11/1993.
2
TrÝch T¹p chÝ Ngo¹i Th-¬ng, 8-14/10/1999, trang 17.
8
Sù gia t¨ng tèc ®é héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi cña chóng ta g¾n liÒn víi
nh÷ng thµnh tùu næi bËt mµ chóng ta ®· ®¹t ®-îc trong mäi lÜnh vùc cña nÒn
kinh tÕ. §iÒu ®ã còng chøng tá, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi
®· vËn dông mét c¸ch ®óng ®¾n xu h-íng h«i nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Ngµy nay khi bµn vÒ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h-ëng lín ®Õn t-¬ng lai hßa
b×nh vµ ph¸t triÓn cña Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng, ngoµi nh÷ng n-íc lín ra,
ng-êi ta th-êng nãi ®Õn ASEAN nh- mét lùc l-îng chÝnh trÞ ®¸ng kÓ trong
khu vùc.1
Thùc vËy, ASEAN ®ang næi lªn nh- mét tæ chøc cã träng l-îng ë Ch©u
¸ Th¸i B×nh D-¬ng do thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n-íc
thµnh viªn còng nh- do ®· t¹o dùng ®-îc mét c¬ chÕ hîp t¸c tiÓu khu vùc tá
ra cã søc sèng, vµ th-êng cã ®-îc mét tiÕng nãi ®ång nhÊt trong c¸c vÊn ®Ò
khu vùc vµ thÕ giíi. Trong côc diÖn míi, ASEAN tá ra tù tin h¬n trong giao
tiÕp víi c¸c n-íc lín trong vµ ngoµi khu vùc, cã quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn
víi c¶ 3 trung t©m kinh tÕ Mü, NhËt vµ Céng ®ång Ch©u ¢u, kh«ng g¾n vËn
mÖnh m×nh víi mét n-íc lín nµo. Ng-îc l¹i, c¸c n-íc lín tá ra coi träng vai
trß ASEAN khi xö lý c¸c vÊn ®Ò khu vùc. Trong t-¬ng lai, tiÓu khu vùc §«ng
Nam ¸ ch¾c ch¾n sÏ ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ vai trß ®¸ng cã cña nã trong
®êi sèng chÝnh trÞ-kinh tÕ ë Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng vµ c¶ thÕ giíi khi hoµn
tÊt qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ, thu ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn gi÷a c¸c n-íc
ASEAN cò víi c¸c n-íc thµnh viªn míi gia nhËp trong ®ã cã ViÖt Nam.
Ng-êi ta cho r»ng mét ASEAN 10 lµ mét thùc thÓ rÊt cã triÓn väng, cã lîi
cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn l©u bÒn cña khu vùc.
ViÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN nãi chung, ®ång
thêi thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA)
lµ hoµn toµn phï hîp víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta lµ
“ViÖt Nam muçn l¯ b³n cïa tÊt c° c²c nìc trong c«ng ®äng thÕ giìi, phÊn
®Êu v× hßa b×nh, ®èc lËp v¯ ph²t triÓn.”2
Sau khi HiÖp ®Þnh Pari vÒ mét gi¶i ph¸p chÝnh trÞ toµn bé cho vÊn ®Ò
Campuchia ®-îc kÝ kÕt, trë ng¹i c¬ b¶n tån t¹i h¬n 10 n¨m trong quan hÖ ViÖt
Nam-ASEAN ®íc gë bà. C²c nìc ASEAN ®Òu muçn “g²c l³i qu² khö
hìng vÒ t¬ng lai”, chuyÓn tó ®çi ®Çu sang ®çi tho³i, mê rèng híp t¸c vÒ
kinh tÕ víi ta. ý muèn nµy cña ASEAN b¾t gÆp chñ tr-¬ng cña chóng ta lµ
1
TrÝch b¯i viÕt cïa Thö Trêng Ngo³i Giao TrÇn Quang C¬ “ThÕ giìi sau chiÕn tranh l³nh v¯ Ch©u ²-Th¸i
B×nh D¬ng” trong cuçn “Hèi nhËp quçc tÕ v¯ giõ võng b°n s¾c”, NXB ChÝnh trÞ quçc gia, H¯ Nèi 1995,
trang 137.
2
TrÝch V¨n KiÖn §¹i Héi §¹i BiÓu Toµn Quèc §¶ng Céng S¶n VIÖt Nam lÇn thø 8, trang 120.
9
®a ph-¬ng hãa, ®a d¹ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, trªn nguyªn
t¾c gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn, c¸c bªn cïng cã lîi, thu hót c¸c nguån lùc
bªn ngoµi ®Ó ph¸t huy m¹nh mÏ c¸c lîi thÕ vµ nguån lùc bªn trong, thùc hiÖn
mòc tiªu “d©n gi¯u, nìc m³nh, x± hèi c«ng b´ng v¯ v¨n minh”.
Ngµy nay mét trong nh÷ng xu h-íng næi bËt vµ c¬ b¶n chi phèi nÒn kinh
tÕ thÕ giíi lµ lµ xu h-íng toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa. Kh«ng mét quèc gia
nµo, kÓ c¶ nh÷ng n-íc ph¸t triÓn cã thÓ héi tô ®ñ nh÷ng nguån lùc ®Ó phôc vô
cho s¶n xuÊt ë trong n-íc. Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn Hîp
Quèc (UNIDO) tõng ®-a ra -íc tÝnh, mét quèc gia muèn ph¸t triÓn ph¶i cã
®ñ 16 s¶n phÈm c¬ b¶n nh- than, dÇu th«, khÝ ®èt, s¾t, ®ång, ch×, kÏm, nh«m,
niken, gç, l-¬ng thùc, thiÕt bÞ kü thuËt ... . Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý, do sù ph©n bæ
kh«ng ®Òu tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh«ng mét quèc gia nµo cã kh¶ n¨ng tù
®¶m b¶o c¸c s¶n phÈm c¬ b¶n nãi trªn. Mäi quèc gia ®Òu phô thuéc vµo n-íc
ngoµi víi møc ®é kh¸c nhau vÒ c¸c s¶n phÈm ®ã. Mü-mét n-íc c«ng nghiÖp
ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi hµng n¨m còng ph¶i nhËp khÈu 11/16 s¶n phÈm,
NhËt ph¶i nhËp khÈu c¶ 16 s¶n phÈm, §øc ph¶i nhËp khÈu 15/16 s¶n phÈm.
N-íc ta lµ mét n-íc nhá c¶ vÒ thÕ vµ lùc, nªn nÕu muèn ph¸t triÓn th× tÊt yÕu
ph¶i tõng b-íc héi nhËp vÒ kinh tÕ víi thÕ giíi mµ tr-íc hÕt trªn b×nh diÖn
khu vùc. AFTA chÝnh lµ b-íc ®i ®Çu tiªn cña chóng ta trong qu¸ tr×nh héi
nhËp. VÊn ®Ò chñ yÕu lµ c¸ch thøc chóng ta hßa nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu
v÷c, tËn dòng c²c c¬ hèi, gi°m c²c th²ch thöc, ®Ó “hßa nhËp chö kh«ng ph°i
hßa tan”.
Thùc tÕ ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc ViÖt Nam tham gia Khu
vùc mËu dÞch tù do ASEAN. KÓ tõ khi ta gia nhËp AFTA, quan hÖ kinh tÕ
gi÷a n-íc ta víi c¸c thµnh viªn kh¸c cña ASEAN ®· ph¸t triÓn nhanh chãng
trªn c¶ c¬ së song ph-¬ng lÉn ®a ph-¬ng.1 Bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam
víi 5 n-íc thµnh viªn ban ®Çu cña ASEAN ®· t¨ng víi nhÞp ®é cao kÓ tõ khi
ViÖt Nam míi lµ quan s¸t viªn cña HiÖp héi (1992).2
Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng
c¸c n-íc ASEAN
N-íc
N¨m 1998
9 th¸ng ®Çu n¨m 1999
1
TrÝch b¯i viÕt cïa Thö Trêng Ngo³i Giao Vð Khoan “ViÖt Nam v¯ ASEAN” trong cuçn “Hèi nhËp quçc tÕ
v¯ giõ võng b°n s¾c”, NXB ChÝnh trÞ Quçc gia, H¯ Nèi 1995, trang 330.
2
TrÝch bµi viÕt cña NguyÔn Duy Qñy “ViÖt Nam v¯ cuèc khïng ho°ng t¯i chÝnh tiÒn tÖ ê §«ng Nam ¸”, T³p
chÝ Nghiªn Cøu §«ng Nam ¸, sè th¸ng 5/1999, trang 4.
10
Brunei
Cambodia
Indonesia
Laos
Malaysia
Mianmar
Philipines
Singapore
Thailand
444218
65.891.436
372.886.218
157.961.467
177.819.263
75.154.500
316.148.625
73.291.314
114.945.010
1.503.237
392.650.510
1.080.088.422
295.261.349
323.162.549
695.885.855
201.831.591
Nguån : T¹p chÝ Ngo¹i Th-¬ng, 10-16/12/1999, tr.7.
ViÖc ViÖt Nam tham gia AFTA còng ®ång nghÜa víi viÖc ta tham gia vµo
mét trong nh÷ng khu vùc kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt cña nÒn kinh
tÕ thÕ giíi. ASEAN ®ang næi lªn nh- mét khèi kinh tÕ khu vùc ®Çy triÓn
väng. Trong nh÷ng n¨m tíi, vÞ trÝ cña ASEAN trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ
ngµy cµng t¨ng.1
PhÇn cña ASEAN* trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi:
PhÇn cña ASEAN (%)
GDP thÕ giíi
XuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô
cña thÕ giíi
NhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô
cña thÕ giíi
FDI vµo c¸c n-íc §PT
D©n sè thÕ giíi
TiÕt kiÖm thÕ giíi
§Çu t- toµn thÕ giíi
GDP/ng-êi (PPP)(USD)
1970
2,4
1,8
1975
2,7
2,3
1980
3,3
3,2
1985
3,6
3,4
1990
4,1
4,0
1995
5,0
6,1
2000
5,7
8,0
2,2
2,6
3,1
3,3
3,4
4,0
6,1
4,0
5,7
1,4
2,1
582
10,6
5,9
1,8
2,7
985
10,9
5,9
3,2
3,6
1966
19,5
6,1
3,7
4,0
2722
23,0
6,1
5,1
5,7
4090
22,8
6,2
7,3
8,0
6298
26,6
6,2
8,0
8,4
9643
*Sè liÖu chØ tÝnh 5 n-íc Indonesia, Malaysia, Philipines, Thailand, Singapore
theo ph-¬ng ph¸p B×nh qu©n gia quyÒn.
Nguån :T/c nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 5 n¨m 1997, tr.11
1
TrÝch b¯i viÕt cïa Lª Bè LÜnh “ASEAN trong nÒn kinh tÕ thÕ giìi”, T³p chÝ Nhõng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giìi
sè 5/1997, trang 10.
11
ViÖc ta héi nhËp vµo mét khu vùc kinh tÕ m¹nh sÏ gãp phÇn to lín vµo
viÖc n©ng cao uy tÝn cña ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ, ch¼ng nh÷ng ®em l¹i
nh÷ng nguån hµng hãa vµ dÞch vô dåi dµo cho tiªu dïng trong n-íc víi gi¸
h¹, nh÷ng nguån bæ sung lín vÒ khoa häc, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ m¸y mãc, kinh
nghiÖm qu¶n lý hiªn ®¹i cña c¸c n-íc trong khèi ... , mµ tõ ®ã cßn t¹o nªn
®éng lùc kÝch thÝch kh¬i dËy c¸c nguån tiÒm n¨ng s½n cã cña ®Êt n-íc, t¹o
nªn bÇu kh«ng khÝ s«i ®éng trong ®êi sèng kinh tÕ.1Lîi Ých mµ ViÖt Nam ®¹t
®-îc khi tham gia AFTA dÉn ®Õn sù tÊt yÕu ph¶i tham gia thÓ chÕ nµy cña
ViÖt Nam.
Ch-¬ng II : C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam khi
gia nhËp AFTA :
I. Néi dung tham gia AFTA cña ViÖt Nam :
I.1.Giíi thiÖu tæng quan vÒ ASEAN vµ AFTA:
ASEAN khi míi ®-îc thµnh lËp vµo ngµy 8-8-1967 bao gåm c¸c n-íc
Indonesia, Malaysia, Thailand, Singapore. T×nh h×nh thÕ giíi lóc ®ã cã diÔn
biÕn kh¸ phøc t¹p. Cuéc chiÕn tranh x©m l-îc cña Mü ë ViÖt Nam-§«ng
D-¬ng diÔn ra rÊt ¸c liÖt, Mü l«i kÐo c¶ mét sè n-íc §«ng Nam ¸ vµo trËn
chiÕn vµ ®· chÞu hÕt thÊt b¹i nµy tíi thÊt b¹i kh¸c. N-íc Anh buéc ph¶i rót
khài “phÝa §«ng kªnh Xu-ª”. Tång th«ng Ph²p §é-g«n sang Phnompenh ®-a
ra khÈu hiÖu “trung lËp hâa §«ng Nam ¸”. ë Trung Quèc, c¸ch m¹ng v¨n
hãa ®ang ph¸t triÓn tíi ®iÓm cao vµ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn c¶ c¸c n-íc §«ng
Nam ¸. Liªn X« lóc ®ã b¾t ®Çu vËn ®éng h×nh thµnh mét hÖ thèng an ninh
tËp thÓ Ch©u ¸. Trong bèi c¶nh Êy, sù xuÊt hiÖn cña ASEAN xÐt vÒ mét
ph-¬ng ®ã lµ sù tËp hîp lùc l-îng ®Ó øng phã víi nh÷ng khã kh¨n bªn trong
vµ nh÷ng diÔn biÕn ë bªn ngoµi. Nh- vËy cã thÓ nãi, môc tiªu ban ®Çu khi
thµnh lËp cña ASEAN lµ môc tiªu chÝnh trÞ chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ môc
tiªu kinh tÕ.
1
TrÝch b¯i viÕt cïa NguyÔn V¨n Ninh “Hèi nhËp quçc tÕ v¯ ®èc lËp t÷ chï trong kinh tÕ”, T³p chÝ Cèng S°n
sè 3/2/1998, trang 50.
12
Sau khi Mü buéc ph¶i xuèng thang chiÕn tranh, chuyÓn sang thùc hiÖn
“hãc thuyÕt Nic-x¬n”, n¨m 1971 ASEAN ®a ra s²ng kiÕn lËp Khu vùc hßa
b×nh, tù do, trung lËp (ZOPFAN); vµ sau khi Mü hoµn toµn thÊt b¹i trong
chiÕn tranh x©m l-îc ë ViÖt Nam-§«ng D-¬ng, Héi nghÞ cÊp cao ®Çu tiªn
cña ASEAN häp ë Bali (Indonesia) n¨m 1976 ®· ký HiÖp -íc th©n thiÖn vµ
hîp t¸c, kh¼ng ®Þnh 5 nguyªn t¾c cïng tån t¹i hßa b×nh. Héi nghÞ nµy ®ång
thêi còng ®¸nh dÊu mét b-íc ngoÆt míi trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n-íc
ASEAN: chuyÓn tõ hîp t¸c v× môc tiªu chÝnh trÞ sang hîp t¸c kinh tÕ. Tuy
nhiªn hîp t¸c kinh tÕ trong néi bé ASEAN chØ thùc sù cã ®-îc sù chuyÓn
biÕn vÒ chÊt khi ®Õn ®Çu n¨m 1992, c¸c thµnh viªn ASEAN ®· ký kÕt mét
HiÖp ®Þnh vÒ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (ASEAN Free Trade Area) t¹i
Héi nghÞ th-îng ®Ønh ASEAN lÇn thø t- ë Singapore.
Cã thÓ dÉn ra mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ra ®êi cña AFTA:
*Thø nhÊt, trong thêi gian ®Çu (tõ 1967 ®Õn 1976) do t×nh h×nh chÝnh trÞ an
ninh trong khu vùc vµ trong c¸c n-íc phøc t¹p, c¸c n-íc ASEAN chØ tËp
trung vµo gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn néi bé, nh÷ng bÊt ®ång ®Ó t¨ng c-êng
hiÓu biÕt lÉn nhau do ®ã Ýt bµn ®Õn hîp t¸c kinh tÕ.11 Sau thêi kú trªn, ngoµi
sù hîp t¸c trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, c¸c n-íc ASEAN ®· b¾t ®Çu x©y dùng vµ
thùc hiÖn mét sè hîp t¸c vÒ kinh tÕ. Héi nghÞ Ngo¹i tr-ëng ASEAN
(12/1977) ®· ký Tháa thuËn -u ®·i mËu dÞch (PTA:Preferential Trade
Agreement) nh»m t¨ng c-êng bu«n b¸n trong néi bé ASEAN th«ng qua 5
biÖn ph¸p: -u ®·i qua thuÕ; ký c¸c hîp ®ång dµi h¹n vÒ trao ®æi hµng hãa víi
mét khèi l-îng lín; c¸c ®iÒu kiÖn -u ®·i cho tµi trî nhËp khÈu; -u ®·i trong
thu mua cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ; lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trªn
c¬ së -u ®·i. Trong lÜnh vùc hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN cã ba kÕ ho¹ch hîp
t¸c: kÕ ho¹ch c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP:ASEAN Industrial Project)
n¨m 1976; kÕ ho¹ch bæ sung c«ng nghiÖp ASEAN (AIC: ASEAN Industrial
Complementation) b¾t ®Çu tõ n¨m 1981; c¸c dù ¸n liªn doanh c«ng nghiÖp
ASEAN (AIJV: ASEAN Industrial Joint Venture) b¾t ®Çu tõ 1983. VÒ n«ng
nghiÖp vµ l-¬ng thùc, n¨m 1979 c¸c n-íc ASEAN ký HiÖp ®Þnh lËp Qòy dù
tr÷ an ninh l-¬ng thùc (AFSR) ®Ó gióp ®ì nhau trong t×nh h×nh khÈn cÊp,
thµnh lËp hÖ thèng th«ng tin b¸o ®éng sím vÒ l-¬ng thùc. Trong lÜnh vùc tµi
chÝnh vµ ng©n hµng, c¸c n-íc ASEAN tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò nh- lËp qòy
tiÒn tÖ, sö dông ®ång tiÒn cña c¸c n-íc ASEAN trong thanh to¸n th-¬ng m¹i,
thèng nhÊt thuÕ, h¶i quan, b¶o hiÓm.
MÆc dï cã nhiÒu ch-¬ng tr×nh hîp t¸c nh-ng nh×n chung, c¸c dù ¸n nµy
hoÆc kh«ng thùc hiÖn ®-îc, hoÆc hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Bëi v× mét sè n-í ch-a
1
TrÝch b¯i viÕt cïa TS NguyÔn Hõu C²t “Khu v÷c mËu dÞch t÷ do ASEAN v¯ nhõng t²c ®èng cïa nâ ®Õn
ViÖt Nam”, T³p chÝ Nhõng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 5 th¸ng 10/1995, trang 13.
13
nh×n thÊy lîi Ých to lín do hîp t¸c kinh tÕ ®em l¹i, ng-îc l¹i hä sî r»ng c¸c
n-íc kh¸c cã thÓ ®-îc h-ëng quyÒn lîi trong khi hä ph¶i hy sinh lîi Ých quèc
gia. MÆt kh¸c, do c¬ cÊu nÒn kinh tÕ gièng nhau nªn hä th-êng c¹nh tranh víi
nhau h¬n lµ hîp t¸c trªn thÞ tr-êng thÕ giíi.
*Thø hai, do nh÷ng h¹n chÕ trong hîp t¸c kinh tÕ, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 c¸c
n-íc ASEAN ®· nhËn thøc ®-îc r»ng ®Ó ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ hä ph¶i
x©y dùng mét h×nh thøc hîp t¸c míi cã hiÖu qu¶ h¬n. Nh÷ng s¸ng kiÕn vµ
kiÕn nghÞ ®-îc ®-a ra nh-: §Ò nghÞ thµnh lËp nhãm kinh tÕ §«ng ¸ (EAFG)
cña Malaysia, tháa thuËn vÒ thuÕ quan -u ®·i cã hiÖu lùc chung (CEPT) do
Indonesia ®Ò x-íng, thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) cña
Thailand vµ HiÖp -íc kinh tÕ ASEAN (AET) do Philipines nªu ra nh»m thiÕt
lËp thÞ tr-êng chung ASEAN. Sau khi xem xÐt c¸c ®Ò ¸n ®-a ra, c¸c n-íc
ASEAN ®· chän ®Ò nghÞ thiÕt lËp AFTA vµ sö dông CEPT lµm c«ng cô chÝnh
®Ó thùc hiÖn.
*Thø ba, t×nh h×nh c¨ng th¼ng vÒ chÝnh trÞ vµ an ninh ë khu vùc §«ng Nam ¸
gi¶m dÇn, ®Æc biÖt lµ khi cuéc chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc vµ viÖc c¸c n-íc
ASEAN, §«ng D-¬ng cïng víi céng ®ång quèc tÕ t×m ®-îc gi¶i ph¸p cho
cuéc khñng ho¶ng ë Campuchia lµm cho nh©n tè chÝnh trÞ an ninh, vèn lµ
chÊt kÕt dÝnh t¹o nªn sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn, ®ång thêi
còng lµ yÕu tè n©ng cao uy thÕ cña ASEAN trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ, gi¶m
dÇn ý nghÜa. Tr-íc ®©y, do nhu cÇu ph¶i tËp hîp thµnh nh÷ng Liªn minh
chÝnh trÞ-qu©n sù nªn Mü, NhËt B¶n, T©y ¢u ph¶i nh-îng bé vÒ kinh tÕ víi
ASEAN. Ngµy nay, nh÷ng n-íc nµy s½n sµng ®Êu tranh víi c¸c n-íc ASEAN
trªn lÜnh v÷c kinh tÕ. ViÖc Mü yªu cÇu c²c nìc ASEAN ph°i tr° tiÒn “t¯i s°n
trÝ thöc” v¯ mê côa cho h¯ng Mü nhËp v¯o; dîng vÊn ®Ò nh©n quyÒn g¾n vìi
chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i lµ mét vÝ dô. §Ó ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc
trªn, ®ång thêi ®Ó nªu cao vai trß cña m×nh trªn nh÷ng vÊn ®Ò khu vùc vµ toµn
cÇu, ASEAN cho r»ng ph¶i dùa vµo hîp t¸c kinh tÕ cña b¶n th©n c¸c n-íc
trong HiÖp Héi. Mét nhu cÇu kh¸c tõ néi bé nÒn kinh tÕ ASEAN lµ: sù t¨ng
tr-ëng kinh tÕ cao trong suèt hai thËp kû vµ tèc ®é c«ng nghiÖp hãa trong thêi
gian qua diÔn ra víi nhÞp ®é nhanh còng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu míi cho hîp
t¸c kinh tÕ. Bëi v× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa nhanh ë tÊt c¶ c¸c n-íc thµnh
viªn ®· lµm cho trao ®æi th-¬ng m¹i, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc trao ®æi c¸c s¶n
phÈm chÕ t¹o t¨ng lªn nhanh chãng. Ch¼ng h¹n n¨m 1980 hµng chÕ t¹o cña
Singapore chØ chiÕm 15,3% trong tæng sè hµng xuÊt khÈu néi bé cña ASEAN
th× ®Õn n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 60,20%; Indonesia tõ 13,3% t¨ng lªn 46,6%;
Thailand tõ 29,1% t¨ng lªn 48,3%; Philipines tõ 31,3% t¨ng lªn 61,6%.1
1
TrÝch b¯i viÕt cïa TS NguyÔn Hõu C²t “Khu v÷c mËu dÞch t÷ do ASEAN v¯ nhõng t²c ®èng cïa nâ ®Õn
ViÖt Nam”, T³p chÝ Nhõng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giìi sç 5 th²ng 10/1995, trang 14.
14
*Thø t-, nh÷ng n¨m tr-íc ®©y ®èi t-îng bu«n b¸n vµ nguån ®Çu t- quan
träng nhÊt cña c¸c n-íc ASEAN lµ Mü, T©y ¢u vµ NhËt B¶n. C¸c n-íc nµy
®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hµng hãa cña ASEAN nhËp khÈu vµo nªn tèc ®é ph¸t triÓn
ngo¹i th-¬ng vµ GNP cña c¸c n-íc ASEAN t¨ng lªn nhanh chãng. Song hiÖn
nay xu h-íng lËp khèi riªng nh- EU, NAFTA vµ chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch
®ang ph¸t triÓn kh¾p thÕ giíi ®· lµm cho ASEAN vµ nhiÒu n-íc kh¸c ë Ch©u
¸ - Th¸i B×nh D-¬ng gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr-êng, nguån vèn tõ Ch©u ¢u vµ
Mü. Mét sè nhµ nghiªn cøu kinh tÕ cña c¸c n-íc ASEAN cho r»ng nÕu c¸c
n-íc nµy kh«ng nhanh chãng t×m h×nh thøc, biÖn ph¸p míi ®Ó thóc ®Èy hîp
t¸c kinh tÕ trong néi bé HiÖp héi th× cã nguy c¬ bÞ bá xa trong cuéc ch¹y ®ua
kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Do ®ã c¸c n-íc ASEAN hy väng: sù ra ®êi
cña AFTA sÏ gãp phÇn t¨ng c-êng th-¬ng m¹i néi bé ASEAN, thay thÕ cho
phÇn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr-êng lín nh- B¾c Mü, Ch©u ¢u ®ang cã kh¶
n¨ng bÞ thu hÑp l¹i. C¸c n-íc ASEAN cßn mong muèn AFTA ra ®êi tõ sù
liªn kÕt nh÷ng nÒn kinh tÕ riªng rÏ cña 6 n-íc trong HiÖp héi thµnh mét nÒn
kinh tÕ thèng nhÊt sÏ ®ñ søc c¹nh tranh nh»m thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
vµo ASEAN.
*Thø n¨m, qu¸ tr×nh thóc ®Èy tù do hãa th-¬ng m¹i cña GATT-mét tæ chøc
kinh tÕ liªn chÝnh phñ ®-îc thµnh lËp th¸ng 10 n¨m 1947 vµ b¾t ®Çu cã hiÖu
lùc tõ ngµy 1-1-1948 còng cã vai trß quan träng gãp phÇn vµo sù ra ®êi cña
AFTA. Bëi v×, lµ thµnh viªn cña GATT, c¸c quèc gia ASEAN tr-íc hoÆc sau
còng sÏ ph¶i më cöa thÞ tr-êng cña hä vµ b·i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi
thuÕ quan. ë thêi ®iÓm thµnh lËp AFTA (th¸ng 1 n¨m 1992), vßng ®µm ph¸n
U-ru-goay ch-a cã kÕt qu¶, nh-ng dï kÕt qu¶ nh- thÕ nµo th× nã còng ¶nh
h-ëng tíi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn khi nç lùc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån
t¹i trong bu«n b¸n quèc tÕ kÓ tõ vßng ®µm ph¸n T«-ky-«. Nh÷ng tån t¹i nµy
còng sÏ ¶nh h-ëng tíi c¸c lÜnh vùc th-¬ng m¹i kÓ c¶ bu«n b¸n dÞch vô, ®Çu tvµ s¶n phÈm cã hµm l-îng trÝ tuÖ cao. Sù kiÖn ngµy 15-4-1994 t¹i thµnh phè
Marakat (Maroco) c¸c Bé tr-ëng cña 123 n-íc trªn thÕ giíi ®· ký kÕt c¸c
tháa hiÖp cña vßng ®µm ph¸n U-ru-goay cña GATT, sau 7 n¨m r-ìi th-¬ng
l-îng c¨ng th¼ng, cµng thóc ®Èy AFTA nhanh chãng ®i vµo thùc tÕ.
AFTA ®-îc ®-a ra nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ sau :
*T¨ng c-êng trao ®æi bu«n b¸n trong néi bé khèi b»ng viÖc lo¹i bá c¸c hµng
rµo thuÕ quan trong néi bé khu vùc vµ cuèi cïng lµ c¸c rµo c¶n phi quan thuÕ.
§©y lµ môc tiªu ®Çu tiªn song kh«ng ph¶i lµ môc tiªu quan träng nhÊt cña
AFTA. V× lÏ, quy m« cña thÞ tr-êng ASEAN t-¬ng ®èi nhá so víi c¸c thÞ
tr-êng th-¬ng m¹i khu vùc kh¸c nh- EU vµ NAFTA. Trong khi NAFTA
chiÕm 27,8% s¶n l-îng thÕ giíi, 18,2% th-¬ng m¹i thÕ giíi, trong ®ã bu«n
b¸n néi bé khu vùc chiÕm 40% vµ EU lÇn l-ît cã c¸c chØ sè t-¬ng øng lµ
15
26,8%, 42,1% vµ 60% th× ASEAN chØ cã 1,5% s¶n l-îng thÕ giíi, 4,5%
th-¬ng m¹i thÕ giíi vµ bu«n b¸n néi bé khu vùc lµ 20%.1
*Thu hót c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµo khu vùc b»ng viÖc ®-a ra mét khèi
thÞ tr-êng thèng nhÊt. §©y lµ môc tiªu trung t©m cña AFTA2.TÝnh cÊp thiÕt
cña môc tiªu nµy ®-îc gi¶i thÝch bëi sù c¹nh tranh tiÕp tôc t¨ng lªn trong vÊn
®Ò thu hót ®Çu t- cña c¸c n-íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. AFTA sÏ t¹o
ra mét c¬ së s¶n xuÊt th«ng nhÊt cho ASEAN, tõ ®ã cho phÐp viÖc hîp lý hãa
s¶n xuÊt, chuyªn m«n hãa trong néi bé khu vùc vµ khai th¸c c¸c thÕ m¹nh
cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nhau.
*Lµm cho ASEAN thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ quèc tÕ ®ang thay
®æi, ®Æc biÖt lµ viÖc ph¸t triÓn cña c¸c tháa thuËn th-¬ng m¹i khu vùc
(RTA:Regional Trade Agreement). AFTA sÏ ®-a ASEAN ®Õn chñ nghÜa khu
vùc më vµ lµ sù ph¶n øng ®¸p l¹i víi c¸c m« h×nh b¶o hé mËu dÞch ë c¶ trong
va ngoµi khu vùc. Theo xu thÕ tù do hãa nÒn s¶n xuÊt toµn cÇu, AFTA lµ nÊc
thang ®Çu tiªn trong xu thÕ tiÕn tíi sù hîp t¸c toµn diÖn. Tr-íc nh÷ng biÕn
®éng cña bèi c¶nh quèc tÕ, AFTA buéc ph¶i ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn vµ
kh«ng chØ dõng l¹i ë mét khu vùc mËu dÞch hay liªn minh quan thuÕ mµ trong
t-¬ng lai nã sÏ tiÕp tôc ®-îc ph¸t triÓn thµnh mét liªn minh tiÒn tÖ, mét liªn
minh kinh tÕ. Nhê t¨ng bu«n b¸n trong vµ ngoµi khu vùc, AFTA sÏ trî gióp
cho c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN thÝch øng ®-îc víi chÕ ®é th-¬ng m¹i ®a
biªn ®ang t¨ng lªn ngµy cµng nhanh chãng.
C¸c môc tiªu cña AFTA sÏ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua mét lo¹t c¸c tháa
thuËn trong HiÖp ®Þnh AFTA nh- lµ: sù thèng nhÊt vµ c«ng nhËn tiªu chuÈn
hãa hµng hãa gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn, c«ng nhËn viÖc cÊp giÊy x¸c nhËn
xuÊt xø hµng hãa cña nhau, xãa bá nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ ®èi víi ngo¹i
th-¬ng, ho¹t ®éng t- vÊn kinh tÕ vÜ m« ... trong ®ã CEFT lµ c¬ chÕ thùc hiÖn
chñ yÕu.
CEPT (Common Effective Preferential Tariff) lµ mét tháa thuËn gi÷a c¸c
n-íc thµnh viªn ASSEAN vÒ viÖc gi¶m thuÕ quan trong th-¬ng m¹i néi bé
ASEAN xuèng cßn 0-5%, ®ång thêi lo¹i bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l-îng
vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan trong vßng 10 n¨m b¾t ®Çu tõ 1/1/1993 vµ
hoµn thµnh vµo 1/1/2003.
Danh môc c¸c s¶n phÈm vµ tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ theo kÕ ho¹ch CEPT:
*Danh môc gi¶m thuÕ ngay:(IL: Inclusion List)
1
TrÝch NguyÔn Xu©n Th¾ng “Khu v÷c mËu dÞch t÷ do ASEAN v¯ tiÕn tr×nh hèi nhËp cïa ViÖt Nam”, NXB
Thèng Kª, Hµ Néi 1999, trang 13.
2
TrÝch NguyÔn Xu©n Th¾ng “Khu v÷c mËu dÞch t÷ do ASEAN v¯ tiÕn tr×nh hèi nhËp cïa ViÖt Nam”, NXB
Thèng Kª, Hµ Néi 1999, trang 14.
16
C¸c s¶n phÈm n»m trong danh môc ph¶i tr¶i qua viÖc tù gi¶i phãng ngay tøc
th×. Tû lÖ thuÕ quan trong khu vùc sÏ ®-îc gi¶m, lo¹i bá h¹n chÕ sè l-îng vµ
c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c. ThuÕ cña c¸c s¶n phÈm nµy sÏ ®-îc gi¶m
xuèng tèi ®a lµ 20% n¨m 1998 vµ xuèng 0-5% n¨m 2003. §èi víi c¸c thµnh
viªn míi cña ASEAN nh- ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn vµo n¨m 2006 vµ 2008 ®èi
víi Lµo vµ Myanmar. Trong n¨m 1998 cã 45.996 biÓu thuÕ n»m trong danh
môc gi¶m thuÕ ngay, chiÕm 82,7% tæng sè c¸c biÓu thuÕ cña ASEAN
*Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi:(TEL:Temporary Exclusion
List)
C¸c s¶n phÈm n»m trong danh môc nµy bao gåm c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt
trªn 20%. N¨m 2000, tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm nµy sÏ ®-îc ®-a vµo danh môc
gi¶m thuÕ ngay ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh gi¶m thuÕ. §èi víi nh÷ng thµnh viªn míi
cña ASEAN ®-îc gi¶m thuÕ xuèng cßn 0-5% vµo n¨m 2003 ®èi víi ViÖt
Nam vµ 2006 ®èi víi Lµo vµ Myanmar. N¨m 1998 cã 8.355 biÓu thuÕ n»m
trong danh môc TEL chiÕm 15% trong tæng thuÕ c¸c mÆt hµng cña ASEAN.1
*Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn:(GEL:General Exception
List)
Danh môc nµy ®-îc x©y dùng phï hîp víi ®iÒu 9 cña HiÖp ®Þnh CEPT gåm
nh÷ng nhãm mÆt hµng cã ¶nh h-ëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi
cuéc sèng vµ søc kháÎ con ng-êi, ®Õn viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa nghÖ
thuËt, di tÝch lÞch sö kh¶o cæ... . ViÖc c¾t gi¶m thuÕ còng nh- xãa bá c¸c biÖn
ph¸p phi quan thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy sÏ kh«ng ®-îc xem xÐt ®Õn theo
ch-¬ng tr×nh CEPT. Cã 836 møc thuÕ trong danh môc GEL, chiÕm 1,5% biÓu
thuÕ trong ASEAN < tc viÖt nam vµ ®«ng nam ¸ ngµy nay sè 24 th¸ng 12 n¨m
1998 trang 24>
*Danh môc hµng n«ng s¶n ch-a chÕ biÕn nh¹y c¶m:(SL:
Sensitive List of Unprocessed Agricultural Products)
Danh môc nµy bao gåm c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch-a chÕ biÕn. Thêi gian thùc
hiÖn ®èi víi ViÖt Nam lµ n¨m 2013 vµ ®èi víi Lµo vµ Myanmar lµ 2016 .
N¨m 1998 cã 340 biÓu thuÕ trong SL, chiÕm 0,6% c¸c biÓu thuÕ trong
ASEAN < tc viÖt nam vµ ®«ng nam ¸ ngµy nay sè 24 th¸ng 12 n¨m 1998
trang 24>
C¬ chÕ trao ®æi nh-îng bé cña CEPT:
Nh÷ng nh-îng bé khi thùc hiÖn CEPT cña c¸c quèc gia ®-îc trao ®æi trªn
nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Muèn ®-îc h-ëng nh-îng bé vÒ thuÕ quan khi xuÊt
khÈu hang hãa trong khèi mét s¶n phÈm cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn sau:
1
TrÝch tin cña T¹p chÝ ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ ngay nay sè 24 th¸ng 12/1999, trang 24.
17
*S¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong Danh môc c¾t
gi¶m thuÕ cña c¶ n-íc xuÊt khÈu vµ n-íc nhËp kh©ñ; vµ ph¶i cã møc thuÕ
quan (nhËp khÈu) b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%.
*S¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ
®-îc héi ®ång AFTA th«ng qua.
*S¶n phÈm ®ã ph¶i cã xuÊt xø tõ c¸c n-íc
thµnh viªn ASEAN, tøc lµ cã Ýt nhÊt 40% hµm l-îng xuÊt xø tõ bÊt cø n-íc
thµnh viªn nµo.1
C«ng thøc 40% hµm l-îng ASEAN nh- sau:
Gi¸ trÞ nguyªn phô
liÖu nhËp khÈu tõ n-íc
kh«ng ph¶i lµ
thµnh viªn ASEAN
Gi¸ trÞ nguyªn
phô liÖu cã
xuÊt xø kh«ng
x¸c ®Þnh ®-îc
+
x 100% <= 60%
Gi¸ FOB
Nguån: Quy chÕ xuÊt xø dïng cho HiÖp ®Þnh CEPT, T¹p chÝ th-¬ng m¹i sè
21 n¨m 1998 trang 42.
VÊn ®Ò lo¹i bá c¸c h¹n chÕ ®Þnh l-îng (QRs: Quantiative Restrictions)
vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c (NTBs: Non-Tariff Barriers):
§Ó chuÈn bÞ tèt tiÕn tr×nh xãa bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ, ñy ban phèi
hîp thùc hiÖn CEPT/AFTA cña ASEAN ®· tiÕn hµnh c¸c b-íc nh- sau:
*B-íc mét: C¸c n-íc thµnh viªn cïng thèng nhÊt
®Þnh nghÜa vÒ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ dùa trªn sù ph©n lo¹i cña
UNCTAD.
* B-íc hai: TËp trung tr-íc tiªn viÖc gi¶m c¸c hµng
rµo phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã tû träng lín trong chu chuyÓn
th-¬ng m¹i néi bé ASEAN.
*B-íc ba: Ban th- ký ASEAN sÏ tËp hîp th«ng tin
c¸c hµng rµo phi quan thuÕ cña c¸c n-íc thµnh viªn tõ nhiÒu nguån, gåm: b¸o
c¸o cña c¸c quèc gia thµnh viªn, b¶n ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña
GATT, b¸o c¸o cña Phßng Th-¬ng M¹i-C«ng NghiÖp ASEAN, hÖ thèng
th«ng tin vµ ph©n tÝch d÷ liÖu th-¬ng m¹i cña UNCTAD ...®Ó cã mét chÝnh
s¸ch ®iÒu hßa thÝch hîp.
1
TrÝch tin cña T¹p chÝ Th-¬ng M¹i sè 21 n¨m 1998, trang 42.
18
Trõ mét sè lý do ®-îc phÐp duy tr× c¸c hµng rµo phi quan thuÕ nh-: sù
cÇn thiÕt ph¶i b¶o hä mét sè s¶n phÈm thuéc Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn, sù
b¶o hé ®èi víi mét sè s¶n phÈm trong thêi gian cßn ®-îc h-ëng chÕ ®é miÔn
trõ t¹m thêi ...viÖc xãa bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ cÇn ®-îc phèi hîp ®ång
bé víi ch-¬ng tr×nh CEPT, trong ®ã quan träng nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt lµ viÖc
thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn vÒ hµng hãa vµ viÖc thõa nhËn lÉn nhau vÒ tiªu
chuÈn hµng hãa gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn. HiÖn t¹i, ñy Ban vÒ Tiªu ChuÈn
ChÊt L-îng cña ASEAN (ACCSQ) ®ang tiÕn hµnh thèng nhÊt hãa c¸c tiªu
chuÈn vÒ kü thuËt cña c¸c s¶n phÈm CEPT thuéc nhãm nh÷ng hµng hãa cã
kim ng¹ch bu«n b¸n lín gi÷a c¸c n-íc ASEAN. TÊt nhiªn, ë ®©y cÇn ph©n
biÖt râ gi÷a c¸c hµng rµo phi quan thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ v× lÏ
rÊt nhiÒu biÖn ph¸p phi quan thuÕ l¹i cã t¸c dông tèt cho viÖc t¹o dùng m«i
tr-êng th-¬ng m¹i. VÝ dô, chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu cña chÝnh phñ, biÖn
ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ ...
VÊn ®Ò phèi hîp trong lÜnh vùc h¶i quan:
Phèi hîp h¶i quan lµ c¬ chÕ thùc hiÖn cña ch-¬ng tr×nh CEPT khi nã hç trî
c¸c n-íc thµnh viªn thèng nhÊt biÓu thuÕ quan theo hÖ thèng ®iÒu hßa
(HS:Harmonised System) cña nã. H¬n n÷a ®iÒu nµy t¹o thuËn lîi cho viÖc
thùc hiÖn gi¶m thuÕ vµ phi quan thuÕ khi hÖ thèng tÝnh gi¸ h¶i quan ®-îc
thèng nhÊt, c¸c luång xanh -u ®·i hµng hãa theo CEPT cña ASEAN ®-îc
h×nh thµnh vµ ®Æc biÖt thñ tôc h¶i quan ®-îc thèng nhÊt. Nh- vËy tiÕn tr×nh
AFTA nhanh hay chËm, ®-îc ®iÒu chØnh hay bæ sung ®Òu tïy thuéc ®¸ng kÓ
vµo c¸c ch-¬ng tr×nh hîp t¸c h¶i quan.
C¸c thÓ chÕ phèi hîp trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA:
ThiÕt lËp c¸c thÓ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn ASEAN lµ mét
vÊn ®Ò cÇn thiÕt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc duy tr× xu h-íng vµ ®¶m
b¶o thùc hiÖn thµnh c«ng CEPT.
C¬ quan ®Æc tr¸ch ®Ó duy tr×, phèi hîp vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña
AFTA lµ Héi §ång AFTA. Héi ®ång nµy bao gåm ®¹i diÖn c¸c Bé tr-ëng tõ
c¸c n-íc thµnh viªn vµ tæng th- ký ASEAN cã chøc n¨ng thùc hiÖn c¸c ®iÒu
tiÕt vÜ m« vÒ tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA. Héi ®«ng chØ häp khi cÇn thiÕt nh-ng
Ýt nhÊt mçi n¨m mét lÇn. Héi §ång AFTA cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o lªn Héi
NghÞ C¸c Bé Tr-ëng Kinh TÕ ASEAN (AEM:ASEAN Ecnomic Ministers).
§Ó gióp cho Héi §ång AFTA thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh víi AEM, Héi
NghÞ C¸c Quan Chøc ASEAN (SEOM:Senior Officials Meeting) häp ®Òu ®Æn
19
hµng quý ®Ó phèi hîp thùc hiÖn CEPT gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn. D-íi SEOM
l¹i cã ñy ban ®iÒu phèi CEPT ®Ó thùc hiÖn AFTA (CCCA) vµ c¸c thµnh viªn
tham gia ñy ban nµy lµ ®¹i diÖn tõ c¸c c¬ quan chÝnh phñ kh¸c nhau liªn quan
trùc tiÕp ®Õn viÖc thùc hiÖn HiÖp §Þnh CEPT. Trong m« h×nh tæ chøc nµy,
Ban th- ký ASEAN cã chøc n¨ng hç trî Héi ®ång AFTA, SEOM vµ CCCA
th«ng qua viÖc gi¸m s¸t tiÕn tr×nh vµ c¸c ¶nh h-ëng cña viÖc thùc hiÖn
ch-¬ng tr×nh CEPT.
C¬ quan ®iÒu hµnh trùc tiÕp cô thÓ c¸c ho¹t ®éng th-êng xuyªn cña tiÕn
tr×nh AFTA lµ c¬ quan AFTA thuéc ban th- ký ASEAN vµ c¸c c¬ quan
AFTA t¹i c¸c n-íc thµnh viªn, ®-îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña Héi NghÞ
Bé Tr-ëng Kinh TÕ ASEAN lÇn thø 26. Tuy vËy, c¬ quan cã t¸c ®éng trùc
tiÕp ®Õn khu vùc t- nh©n ë tõng n-íc thµnh viªn l¹i lµ Phßng th-¬ng m¹i vµ
c«ng nghiÖp cña quèc gia ®ã. Còng v× vËy, b¾t ®Çu tõ n¨m 1995, Phßng
Th-¬ng M¹i-C«ng NghiÖp ASEAN (CCI:Chamber of Comercial and
Industry) ®-îc thµnh lËp nh- mét thÓ chÕ phèi hîp tÊt yÕu ®Ó thóc ®Èy tiÕn
tr×nh khuyÕn khÝch t- nh©n tham gia thùc hiÖn CEPT.
I.2. Néi dung tham gia AFTA cña ViÖt Nam:
C¨n cø theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh CEPT vµ tháa thuËn gi÷a ViÖt Nam
vµ c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c cña ASEAN, ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu
theo CEPT cña ViÖt Nam sÏ b¾t ®Çu ®-îc thùc hiÖn tõ 1/1/1996 vµ hoµn thµnh
vµo 1/1/2006 ®Ó ®¹t ®-îc møc thuÕ suÊt cuèi cïng 0-5%, chËm h¬n c¸c n-íc
thµnh viªn kh¸c 3 n¨m. Tuy vËy, t¹i phiªn häp cña Héi §ång AFTA lÇn thø
12 quyÕt ®Þnh ®Õn n¨m 2003 c¸c n-íc ASEAN sÏ gi¶m biÓu thuÕ cña hÇu hÕt
c¸c mÆt hµng xuèng 0% chø kh«ng ph¶i ë møc tõ 0 ®Õn 5% nh- tr-íc ®©y.
Riªng ViÖt Nam qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA ®-îc lui l¹i ®Õn 2006.1
C¸c b-íc cô thÓ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy bao gåm:
*X¸c ®Þnh danh môc c¸c mÆt hµng thùc hiÖn gi¶m thuÕ theo CEPT gåm:
Danh môc gi¶m thuÕ ngay, Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, Danh môc hµng n«ng
s¶n ch-a chÕ biÕn nh¹y c¶m, Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn.
1
TrÝch tin cña T¹p chÝ ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ ngµy nay sè 20 th¸ng 10/1998, trang 23.
20
.PDF 
59 
47101 
119 
