Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở thành phố đông hà, tỉnh quảng trị.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ tê ́H uê ́ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ h NGUYỄN CÔNG NỮ QUỲNH ANH in CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG ̣c K THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ho Ở THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ : Quản lý kinh tế Mã số : 8310110 Đ ại Chuyên ngành Tr ươ ̀ng LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN HUẾ, 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ từ Giáo viên hướng dẫn là TS.Nguyễn Thị Thanh Huyền. Các nội dung nghiên cứu uê ́ và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ tê ́H cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo. Quảng Trị, ngày 05 tháng 11 năm 2022 in h Người thực hiện Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K Nguyễn Công Nữ Quỳnh Anh i LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian tiến hành triển khai nghiên cứu, tôi cũng đã hoàn thành nội dung luận văn “Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa, uê ́ hiện đại hóa ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị”. Luận văn được hoàn thành tê ́H không chỉ là công sức của bản thân tác giả mà còn có sự giúp đỡ, hỗ trợ tích cực của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, với sự kính trọng sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thànhđến TS.Nguyễn Thị Thanh Huyền, người trực tiếp hướng dẫn cho luận văn cho tôi. Cô h đã dành nhiều thời gian, tâm sức, cho tôi nhiều ý kiến, nhận xét quý báu, chỉnh sửa in giúp tôi những chi tiết nhỏ trong luận văn, giúp luận văn được hoàn thiện hơn về ̣c K mặt nội dung và hình thức. Cô cũng đã luôn quan tâm, động viên, nhắc nhở kịp thời để em có thể hoàn thành luận văn đúng tiến độ. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Trường Đại học Kinh tế Huế, các Quý ho Thầy Cô đã giúp tôi trang bị tri thức, tạo môi trường điều kiện thuận lợi nhất trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Cục Thống kê tỉnh Quảng Trị Đ ại đã giúp tôi tiếp cận được nguồn tư liệu quý giá phục vụ cho việc thực hiện luận văn. Bên cạnh đó, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè thân ̀ng hữu đã luôn bên cạnh động viên, chia sẻ, hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tr ươ Trân Trọng! Người thực hiện Nguyễn Công Nữ Quỳnh Anh ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ  ̣c K ho ươ 3. - Đ ại   ̀ng 2. - in h 1. tê ́H uê ́ Họ và tên học viên : NGUYỄN CÔNG NỮ QUỲNH ANH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế; Mã số: 8310110 Niên khóa: 2020-2022 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN Tên đề tài: CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ Mục đích và đối tượng nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích thực trạng chuyển dịch Cơ cấu lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển dịch Cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Thành phố Đông Hà thời gian tới. Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề liên quan đến chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng Phương pháp thu thập dữ liệu: Thu thập dữ liệu có sẵn tại niêm giám thống kê các năm và dữ liệu từ điều tra. Phương pháp xử lý số liệu: Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp số liệu bằng phần mềm Excel. Phương pháp xử lý và phân tích: Các tài liệu thu thập được tập hợp, chọn lọc và hệ thống hóa để tính toán các chỉ tiêu phù hợp cho phân tích đề tài. Phương pháp thống kê mô tả, thống kê so sánh để đánh giá kết quả và hiệu quả chuyển dịch cơ cấu lao động tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị năm 2022 thông qua phần mềm phân tích thống kê SPSS. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận Tỷ trọng lao động nông nghiệp của thành phố Đông Hà tỉnh Quảng Trị đã giảm xuống, tỷ trọng lao động công nghiệp và dịch vụ đã tăng lên. Chuyển dịch cơ cấu lao tại thành phố Đông Hà động theo khu vực thành thị- nông thôn theo hướng giảm tỷ trọng lao động khu vực nông thôn và tăng tỷ trọng lao động khu vực thành thị. Chất lượng lao động tại thành phố Đông Hà ngày càng được nâng lên. Quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động tại Thành phồ Đông Hà, tỉnh Quảng Trị theo ngành diễn ra theo hướng tích cực, phù hợp với xu hướng Công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tr - - iii DANH MỤC VIẾT TẮT : Cơ cấu lao động CNH : Công nghiệp hóa HĐH : Hiện đại hóa NSLĐ : Năng suất lao động CCKT : Cơ cấu kinh tế CDCCKT : Chuyển dịch cơ cấu kinh tế LĐ : Lao động LLLĐ : Lực lượng lao động NSLĐ : Năng suất lao động TTCN : Tiểu thủ công nghiệp CMKT : Chuyên môn kỹ thuật THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông THCĐ : Trung học cao đẳng ĐH : ho ̣c K in h tê ́H uê ́ CCLĐ Tr ươ ̀ng Đ ại Đại học iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................................ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ.......................................................iii DANH MỤC VIẾT TẮT ................................................................................................................ iv uê ́ MỤC LỤC........................................................................................................................................ v DANH MỤC CÁC BẢNG ...........................................................................................................viii tê ́H DANH MỤC CÁC HÌNH, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ .............................................................................. x PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................................. 1 Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................................................. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................................ 3 4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................................... 3 5. Cấu trúc luận văn ................................................................................................................. 6 in h 1. ̣c K PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................................................ 7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA............................................................. 7 1.1. Khái niệm.................................................................................................................................. 7 ho 1.1.1. Lao động ................................................................................................................................ 7 1.1.2. Lực lượng lao động ................................................................................................................ 8 Đ ại 1.1.3. Cơ cấu lao động ..................................................................................................................... 9 1.1.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động ............................................................................................... 10 1.1.5. Chuyển dịch Cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa .......................... 12 1.2. Những tiền đề đối với chuyển dịch cơ cấu lao động ............................................................... 14 ̀ng 1.2.1. Tính tất yếu khách quan và vai trò của chuyển dịch cơ cấu lao động.................................. 14 1.2.2. Những tiền đề đối với chuyển dịch cơ cấu lao động............................................................ 17 ươ 1.3. Nội dung, phương thức và xu hướng chuyển dịch Cơ cấu lao động....................................... 19 1.3.1. Nội dung Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ........... 19 1.3.2. Phương thức Chuyển dịch cơ cấu lao động.......................................................................... 22 Tr 1.3.3. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động............................................................................... 23 1.4. Phương pháp và tiêu chí đánh giá Chuyển dịch cơ cấu lao động............................................ 25 1.4.1. Phương pháp đánh giá Chuyển dịch cơ cấu lao động .......................................................... 25 1.4.2. Tiêu chí đánh giá Chuyển dịch cơ cấu lao động .................................................................. 30 1.5.Các yếu tố ảnh hưởng đến Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.................................................................................................................................................. 31 v 1.5.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế................................................................................................... 31 1.5.2. Năng suất lao động trong nông nghiệp................................................................................. 32 1.5.3. Khoa học công nghệ............................................................................................................. 32 1.5.4. Yếu tố cơ cấu ngành............................................................................................................. 32 1.5.5. Các yếu tố về kinh tế hộ gia đình......................................................................................... 33 uê ́ 1.5.6. Đặc điểm và trình độ của người lao động ............................................................................ 33 1.6. Cơ sở thực tiễn về Chuyển dịch cơ cấu lao động.................................................................... 34 tê ́H 1.6.1. Kinh nghiệm ở thị xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai.............................................................. 34 1.6.2. Kinh nghiệm ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh............................................... 36 1.6.3. Kinh nghiệm ở tỉnh Quảng Ngãi .......................................................................................... 37 1.6.4. Kinh nghiệm ở tỉnh Quảng Bình .......................................................................................... 38 1.6.5. Kinh nghiệm ở thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam .......................................................... 39 h 1.6.6. Bài học kinh nghiệm áp dụng ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ................................. 40 in CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ................. 42 ̣c K 2.1 Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ............................................................................................ 42 2.1.1 Đặc điểm tự nhiên ................................................................................................................. 42 ho 2.1.2... Tổng quan về vấn đề Chuyển dịch cơ cấu lao động tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ........................................................................................................................................................ 45 2.2 Thực trạng Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ........................................................................................................ 53 Đ ại 2.2.1 Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành.............................................................................. 54 2.2.2 Chuyển dịch cơ cấu lao động theo vùng kinh tế ................................................................... 76 2.2.3 Chuyển dịch cơ cấu lao động theo trình độ văn hóa và chuyên môn kỹ thuật............................ 79 ̀ng 2.3 Tình hình Chuyển dịch cơ cấu lao động ở thành phố Đông Hà – tỉnh Quảng Trị thông qua số liệu điều tra..................................................................................................................................... 83 2.3.1 Tác động của thu nhập tới sự chuyển dịch cơ cấu lao động.................................................. 83 2.3.2 Tính hiệu quả của sự chuyển dịch cơ cấu lao động............................................................... 84 ươ 2.3.3 Nguyên nhân tác động tới chuyển dịch cơ cấu lao động....................................................... 86 Tr 2.4 Kết quả, hạn chế và thách thức trong quá trình Chuyển dịch cơ cấu lao động thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ......................................................................................................................... 87 2.4.1 Những mặt đạt được.............................................................................................................. 87 2.4.2 Hạn chế, tồn tại và nguyên nhân ........................................................................................... 88 2.4.2.1 Hạn chế .............................................................................................................................. 88 2.4.2.2 Nguyên nhân ...................................................................................................................... 89 vi CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Ở THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ................................................................................................................................. 90 3.1 Căn cứ đề xuất giải pháp.......................................................................................................... 90 3.2 Những giải pháp cơ bản đẩy mạnh Chuyển dịch cơ cấu lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ....................................................................................................................................... 93 uê ́ 3.2.1 Phát triển hạ tầng cho nông nghiệp, nông thôn..................................................................... 93 3.2.2 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.................................................................................... 94 tê ́H 3.2.3 Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế tạo tiền đề chuyển dịch cơ cấu lao dộng............................. 96 3.2.4 Xây dựng và hoàn thiện công tác quản lý, phân bố số lượng lao động................................. 98 3.2.5 Xây dựng và thực hiện hiệu quả các chính sách vĩ mô về kinh tế - xã hội ........................... 99 3.2.6 Thu hút đầu tư, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở địa phương............................ 100 h PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 101 1. Kết luận.................................................................................................................................... 101 in 2. Kiến nghị.................................................................................................................................. 101 ̣c K TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................................... 103 PHỤ LỤC 1................................................................................................................................. 106 PHỤ LỤC 2................................................................................................................................. 110 PHỤ LỤC 3................................................................................................................................. 112 Tr ươ ̀ng Đ ại ho PHỤ LỤC 4................................................................................................................................. 114 vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Giá trị và tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Nông, lâm nghiệp và thủy sản giai đoạn 2015-2020 ................................................................................58 Giá trị sản xuất nội bộ ngành Nông, lâm nghiêp và thủy sản ........................60 Bảng 2.3 Lao động nội bộ ngành Nông, lâm nghiệp và thủy sản..................................62 Bảng 2.4 Giá trị và tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Công nghiệp – xây dựng tê ́H uê ́ Bảng 2.2 giai đoạn 2015-2020.......................................................................................64 Lao động nội bộ ngành Công nghiệp – xây dựng giai đoạn 2015 – 2020. ....67 Bảng 2.6 Giá trị và tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Dịch vụ giai đoạn 2015- h Bảng 2.5 in 2020. 68 Số lượt khách du lịch......................................................................................69 Bảng 2.8 Doanh thu dịch vụ lưu trú và ăn uống............................................................70 Bảng 2.9 Lao động nội bộ ngành Dịch vụ giai đoạn 2015 – 2020 ................................71 Bảng 2.10 Cơ cấu Lao động nội bộ ngành Dịch vụ giai đoạn 2015 – 2020....................72 Bảng 2.11 Chỉ số Lilien nội ngành giai đoạn 2015-2020................................................74 Bảng 2.12 Phân bố lao động đang làm việc trong các khu vực kinh tế phân theo Thành ho ̣c K Bảng 2.7 Đ ại thị - Nông thôn ...............................................................................................76 Tỷ suất di cư thuần tại Thành phố Đông Hà giai đoạn 2015-2020 ................78 Bảng 2.14 Tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động giai đoạn 2015 – 2020..................78 Bảng 2.15 Trình độ học vấn của lao động tại thành phố Đông Hà. ................................79 Bảng 2.16 Lực lượng lao động đã qua đào tạo ................................................................80 Bảng 2.17 Cơ cấu lao động xét theo ngành nghề ở thành phố Đông Hà- tỉnh Quảng Trị ươ ̀ng Bảng 2.13 của mẫu điều tra .............................................Error! Bookmark not defined. Tr Bảng 2.18 Bảng 2.19 Trình độ học vấn của người lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị của mẫu điều tra .............................................Error! Bookmark not defined. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị theo mẫu điều tra ...................Error! Bookmark not defined. viii Bảng 2.20 Thu nhập của người lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị theo mẫu điều tra ....................................................................................................83 Bảng 2.21 Các nguồn thu nhập khác của người lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị theo kết quả điều tra......................................................................84 Ngành nghề thu hút nhiều lao động tại thành phố Đông Hà – Quảng Trị uê ́ Bảng 2.22 theo kết quả điều tra .......................................................................................85 Các khó khăn của người lao động mong muốn thay đổi việc làm theo kết tê ́H Bảng 2.23 Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K in h quả điều tra .....................................................................................................87 ix DANH MỤC CÁC HÌNH, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ Số hiệu hình Tên bảng Trang Biến động quy mô lao động tại Thành phố Đông Hà ....................................54 Hình 2.2 Giá trị sản xuất phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2015-2020 ..................56 Hình 2.3 Cơ cấu GRDP theo khu vực kinh tế giai đoạn 2015-2020.............................56 Hình 2.4 Lao động đang làm việc theo khu vực kinh tế giai đoạn 2015 - 2020. ..........58 Hình 2.5 Cơ cấu lao động theo khu vực kinh tế so sánh giữa năm 2015 và 2020. .......58 Hình 2.6 Tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Nông, lâm nghiệp và thủy sản giai tê ́H uê ́ Hình 2.1 Cơ cấu lao động ngành Nông, lâm nghiệp và thủy sản theo cơ cấu kinh tế in Hình 2.7 h đoạn 2015 -2020.............................................................................................59 giai đoạn 2015-2020.......................................................................................61 Tỷ trọng cơ cấu lao động của nội bộ ngành Nông, lâm nghiệp và thủy sản ̣c K Hình 2.8 giai đoạn 2015 – 2020 ....................................................................................63 Tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Công nghiệp – xây dựng giai đoạn ho Hình 2.9 2015 -2020......................................................................................................65 Giá trị sản xuất Công nghiệp theo thành phần kinh tế ...................................65 Hình 2.11 Cơ cấu lao động ngành Công nghiệp – xây dựng theo cơ cấu kinh tế giai Đ ại Hình 2.10 đoạn 2015-2020..............................................................................................66 Hình 2.12 Tỷ trọng cơ cấu lao động của nội bộ ngành Công nghiệp – xây dựng giai ̀ng đoạn 2015 – 2020 ...........................................................................................68 Tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Dịch vụ giai đoạn 2015 -2020. .........69 Hình 2.14 Cơ cấu lao động ngành Dịch vụ theo cơ cấu kinh tế......................................70 Hình 2.15 Tỷ trọng cơ cấu lao động của nội bộ ngành Thương mại, Dịch vụ giai đoạn Tr ươ Hình 2.13 Hình 2.16 Hình 2 .17 2015 – 2020 ....................................................................................................73 Tỷ trọng lao động đang làm việc trong các khu vực kinh tế phân theo Thành thị - Nông thôn ...............................................................................................77 Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động .......................................81 x Hình 2.18 Cơ cấu lao động xét theo ngành nghề ở thành phố Đông Hà- tỉnh Quảng Trị của mẫu điều tra .............................................Error! Bookmark not defined. Hình 2.19 Ngành nghề thu hút nhiều lao động tại thành phố Đông Hà –.......................85 Hình 2.20 Hình thức giải quyết việc làm cho người nông dân tại thành phố Đông Hà – Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K in h tê ́H uê ́ Quảng Trị .......................................................................................................86 xi PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Tiến hành sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân uê ́ được Đảng và Nhà nước xác định là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp Công nghiệp hóa tê ́H - Hiện đại hóa đất nước, phấn đấu đến năm 2025 đất nước có nền công nghiệp theo hướng hiện đại và đến năm 2030 có nền công nghiệp hiện đại, chúng ta phải có chiến lược huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của đất nước nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra. h Lao động là một trong bốn nguồn lực cùng với tài nguyên thiên nhiên, vốn in đầu tư và khoa học công nghệ đóng vai trò quan trọng quyết định đến quá trình ̣c K tăng trưởng và phát triển của mỗi quốc gia. Nước ta có nguồn lao động dồi dào, đặc biệt là nguồn lao động trẻ, chất lượng dân trí và trình độ văn hóa của lực lượng lao động này khá cao. Tuy nhiên, trong thời gian qua, chúng ta chưa phát huy ho được những tiềm năng đó phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, một phần do cơ cấu lao động nước ta còn nhiều bất cập, chất lượng lao động Đ ại còn thấp, sự phân bố lao động trong ngành, vùng, lãnh thổ còn nhiều bất hợp lý. Tính đến năm 2021, tỉnh Quảng Trị vẫn còn tới 45,41% lao động trong khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản; 18,93% lao động trong khu vực công nghiệp - xây dựng và 35,66% lao động trong khu vực dịch vụ (1theo Tạp chí lao động và xã ̀ng hội). Hơn nữa trong thời đại ngày nay, dưới sự phát triển như vũ bão của khoa học ươ công nghệ, sự xuất hiện của nền kinh tế tri thức; xu thế toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế đang mang lại cho chúng ta nhiều cơ hội và thách thức mới. Vì vậy Tr trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, buộc Đảng và Nhà nước phải đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển nhanh và bền vững. Chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao 1 http://laodongxahoi.net/quang-tri-tren-11000-lao-dong-duoc-tao-viec-lam-moi1322569.html#:~:text=N%C4%83m%202021%2C%20l%E1%BB%B1c%20l%C6%B0%E1%BB% A3ng%20lao,%25%3B%20n%C3%B4ng%20th%C3%B4n%20242.215%20ng%C6%B0%E1%BB %9Di%2C 1 động theo hướng Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa nhằm tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững là đường lối chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng ta nhằm phấn đấu đến năm 2025, giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội xuống còn khoảng 25% và đưa nước ta trở thành nước công nghiệp hiện đại uê ́ vào năm 2030. Đây là một trong những mục tiêu quan trọng nhưng đồng thời là hiện đại hóa với điểm xuất phát thấp như chúng ta. tê ́H những thách thức to lớn đối với một nước tiến hành sự nghiệp Công nghiệp hóa, Thành phố Đông Hà là một thành phố trực thuộc Tỉnh Quảng Trị thuộc khu vực Bắc Trung Bộ, trong những năm vừa qua nhờ thực hiện nhiều chủ trương và chính sách đúng đắn, nền kinh tế của Thành phố Đông Hà đã tạo ra nhiều chuyển in h biến rõ nét về tăng trưởng kinh tế; cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động chuyển dịch theo hướng Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa. Với mục tiêu “Tăng cường xây dựng ̣c K Đảng và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh; phát huy dân chủ và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, khát vọng phát triển đổi mới sáng tạo; huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc ho phòng - an ninh; phấn đấu đến năm 2025, Quảng Trị trở thành tỉnh có trình độ phát triển thuộc nhóm trung bình cao của đất nước”. Với mục tiêu đó, Đại hội Đảng bộ Đ ại Tỉnh Quảng Trị lần thứ XVII đã xác định: “Đẩy mạnh tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế” là nhiệm vụ trọng tâm của Tỉnh giai đoạn 2020-2025. Để hoàn thiện ̀ng nhiệm vụ này đòi hỏi Thành phố Đông Hà phải có những bước đột phá trên nhiều lĩnh vực mà đặc biệt là chuyển dịch nhanh cơ cấu lao động theo ngành đặt ra vấn ươ đề cần phải có các giải pháp đúng đắn nhằm đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu lao động. Tr Xuất phát từ những vấn đề lý luận, thực tiễn của đất nước nói chung và Thành phố Đông Hà nói riêng, tôi đã chọn đề tài “Chuyển dịch Cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Thành phố Đông Hà, Tỉnh Quảng Trị” làm Luận văn Thạc sỹ của mình. 2 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu, lý luận và phân tích thực trạng chuyển dịch Cơ cấu uê ́ lao động ở thành phố Đông Hà để đề xuất giải pháp nhằm đẩy nhanh quá trình phố Đông Hà trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể tê ́H chuyển dịch Cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Thành - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa , hiện đại hóa; h - Phân tích, đánh giá thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động ở Thành phố in Đông Hà; ̣c K - Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng Công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại Thành phố Đông Hà, Tỉnh Quảng Trị. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu ho 3. Đ ại Luận văn nghiên cứu: Nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. 3.2. Phạm vi nghiên cứu ̀ng Về nội dung: Nghiên cứu chuyển dịch Cơ cấu lao động theo thành phần kinh tế, theo trình độ văn hóa, chuyên môn kỹ thuật. ươ Về thời gian: Phạm vi giai đoạn 2015- 2020 đối với số liệu thứ cấp, số liệu sơ cấp tháng 6,7 năm 2022 Tr Về không gian: địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập số liệu a. Thu thập số liệu thứ cấp Đề tài sử dụng phương pháp thu thập thông tin, số liệu từ nguồn thông tin, dữ 3 liệu có sẵn hỗ trợ cho việc nghiên cứu như sau: - Niên giám thống kê, số liệu do Chi cục Thống kê Thành phố Đông Hà công bố; - Thông tin, dữ liệu thu thập được từ các cơ quan, ban ngành của Thành phố Đông Hà. Thông tin, dữ liệu thu thập được trên phương tiện internet, sách, báo,... uê ́ - Các thông tin thứ cấp được tác giả tiến hành thu thập bằng cách lấy số liệu từ tê ́H các phòng ban thống kê dân số và lao động tại Chi cục Thống kê Thành phố Đông Hà bao gồm: Mức độ gia tăng dân số và lao động qua các năm; Số lượng lao động trong các ngành nghề qua các năm; Mức tăng trưởng GRDP qua các năm,… Bên cạnh đó, tác giả thu thập thông tin từ các nguồn tài liệu như: sách, báo, in h giáo trình, internet, các công trình nghiên cứu khác liên quan đến vấn đề lao động của mình b. Thu thập số liệu sơ cấp ̣c K và chuyển dịch cơ cấu lao động để củng cố cơ sở lý thuyết cho đề tài nghiên cứu Nguồn dữ liệu sơ cấp được tác giả thu thập bằng cách tiến hành điều tra 2 ho nhóm đối tượng là người lao động và các cấp lãnh đạo/quản lý thuộc địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị thông qua bảng câu hỏi được soạn sẵn và phát trực Đ ại tiếp ngẫu nhiên đến người lao động trên địa bàn điều tra. Các địa bàn điều tra bao gồm: phường 1, phường 2, phường 3, phường 4, phường 5, phường Đông Giang, phường Đông Lễ, phường Đông Lương, phường Đông Thanh. ̀ng Mục đích điều tra đối tượng là người lao động: để làm cơ sở phân tích và đánh giá một cách khách quan về xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động trên địa ươ bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị, qua đó tìm giải pháp, khuyến nghị khắc phục những khó khăn hiện tại của người lao động. Tr Mục đích điều tra đối tượng là các cấp lãnh đạo/quản lý: nhằm đánh giá thực trạng các chính sách và định hướng chuyển dich cơ cấu lao động, đồng thời xác định các vấn đề đang nghiên cứu. 4 Phương pháp điều tra chọn mẫu bằng bảng hỏi  Lựa chọn mẫu điều tra đối với người lao động: Đối tượng khảo sát: người lao động thuộc địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị; bao gồm 9 phường như đã đề cập phần trên. uê ́ Quy mô mẫu: Việc lấy mẫu khảo sát được áp dụng theo công thức của Slovin - n là cỡ mẫu - N là số lượng tổng thể - e là sai số tiêu chuẩn ∗ in Trong đó: 1+ h = tê ́H như sau: ̣c K Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện. Quy mô mẫu: Tổng số lao động của thành phố Đông Hà tính đến năm 2020 là 62.500 (N = 62.500). Với sai số tiêu chuẩn e = 5,5%. Ta xác định được cỡ mẫu ho nghiên cứu cụ thể như sau: = ∗( , %) = 328,8 (mẫu) Đ ại Như vậy, cỡ mẫu tối thiểu của nghiên cứu sau khi làm tròn số là 329 mẫu. Tuy nhiên để giảm thiểu do sai sót khách quan khi điều tra, tác giả quyết định nâng số lượng mẫu nghiên cứu là 355 mẫu, đối tượng là người lao động. ̀ng  Lựa chọn mẫu điều tra đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý: Đối tượng khảo sát: Đội ngũ lãnh đạo một số sở, ban, ngành, đoàn thể cấp ươ tỉnh, lãnh đạo cấp huyện và các xã thuộc địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị, bao gồm 9 phường như đã đề cập phần trên. Tr Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện. Quy mô mẫu: Tổng số lãnh đạo quản lý thuộc lĩnh vực lao động của thành phố Đông Hà tính đến năm 2020 là 20 người. Vì cỡ mẫu điều tra đối với đối tượng lãnh đạo quá ít nên tác giả quyết định điều tra hết toàn bộ đối tượng này để đảm bảo tính đại diện cho tổng thể và độ tin cậy của nghiên cứu. 5 4.2. Phương pháp tổng hợp, phân tích Các kết quả thu được được tổng hợp lại và phân tích để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Việc phân tích được thực hiện bằng các phương pháp sau: - Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu: Sử dụng để xử lý số liệu và tính toán các - uê ́ chỉ tiêu phục vụ cho nghiên cứu. Phương pháp thống kê mô tả: Mô tả thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động tại tê ́H Tỉnh Quảng Trị thông qua bảng biểu, sơ đồ, đồ thị, số bình quân và xu hướng biến đổi của các chỉ tiêu qua các năm. - Phương pháp so sánh: Sử dụng để so sánh cơ cấu lao động tại Quảng Trị qua các năm. h Công cụ xử lý số liệu in 4.3. Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tổng hợp, tính toán và phần mềm 5. Cấu trúc luận văn Phần I: Đặt vấn đề ̣c K SPSS để chạy thống kê mô tả các chỉ tiêu phục vụ nghiên cứu. ho Phần II: Nội dung nghiên cứu Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu lao động theo Đ ại hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. ̀ng Chương 3: Giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng Tr ươ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. 6 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA Khái niệm uê ́ 1.1. 1.1.1. Lao động tê ́H Xuất phát từ quan niệm duy vật lịch sử, triết học Mác-Lê nin đã chỉ rõ: Lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm tạo ra các sản phẩm phục vụ các nhu cầu của đời sống con người. h Theo Các Mác, lao động là một quá trình diễn ra giữa con người và tự in nhiên, trong đó bằng hoạt động của mình, con người làm trung gian điều tiết và kiểm tra sự trao đổi chất giữa họ và tự nhiên. Bản thân con người đối diện với thực ̣c K thể của tự nhiên với tư cách là một lực lượng của tự nhiên để chiếm được thực thể của tư nhiên dưới một hình thái có ích cho đời sống của bản thân mình. Lao động của loài người có 2 đặc trưng sau đây: ho Thứ nhất, lao động của con người là những hoạt động có mục đích, con người dùng các hoạt động đó để thực hiện các mục đích sẽ dự định trước. Bằng Đ ại cách con người vận dụng công cụ lao động để tác động vào tự nhiên, cải biến các vật tự nhiên thành những sản phẩm cho con người sử dụng. Người lao động là yếu tố quan trọng nhất của lực lượng sản xuất. ̀ng Thứ hai, trong quá trình lao động, con người luôn tìm tòi suy nghĩ, năng động, sáng tạo không chỉ sáng chế ra công cụ lao động có năng suất ngày càng cao ươ mà còn biết kết hợp công cụ lao động với đối tượng lao động để tạo ra những sản phẩm theo mục đích đã định. Tr Qua nghiên cứu các quan điểm trên, có thể khái quát: Lao động là hoạt động có mục đich, có ý thức của con người nhằm tạo ra các sản phẩm phục vụ các nhu cầu của đời sống con người. Hay lao động là hoạt động hữu ích của con người nhằm sáng tạo ra của cải vật chất và tinh thần cần thiết để thỏa mãn nhu cầu cá nhân, của một nhóm người, của cả doanh nghiệp hoặc nói chung của toàn xã hội. 7 1.1.2. Lực lượng lao động Trước tiên, nói về người lao động, theo Điều 3, Bộ Luật Lao Động áp dụng năm 2013: “Người lao động là người từ đủ 15 tuổi trở lên, có khả năng lao động, làm việc theo hợp đồng lao động, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành uê ́ của người sử dụng lao động.” Trên thế giới có nhiều quan niệm khác nhau về lực lượng lao động: tê ́H - Theo quan niệm của tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì lực lượng lao động là một phận dân số trong độ tuổi quy định, thực tế đang có việc làm và những người thất nghiệp. Các nước thành viên của ILO về cơ bản đều thống nhất quan niệm này. Giữa các nước chỉ có sự khác nhau về độ tuổi quy định. h - Theo PGS-TS Vũ Văn Phú và TS Nguyễn Duy Hùng (2019) “Nguồn lao in động là tổng số những người trong độ tuổi lao động đang tham gia lao động hoặc diện: số lượng và chất lượng.” ̣c K đang tích cực tìmkiếm việc làm. Nguồn lao động cũng được hiểu trên hai phương “Lực lượng lao động” hay “nguồn lao động” là những khái niệm được sử ho dụng theo ý nghĩa khá gần gũi với nhau nhằm đề cập đến tập hợp người lao động trong nền kinh tế. Theo thống kê của Việt Nam, nguồn lao động bao gồm những Đ ại người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động và những người ngoài độ tuổi lao động có tham gia lao động. Hiện nay, pháp luật quy định độ tuổi lao động là đủ 15 tuổi và tuổi nghỉ hưu ̀ng là đủ 60 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ. Theo quy định của Luật lao động năm 2019 thay đổi một số điểm mới về độ tuổi nghỉ hưu, kể từ năm 2021, tuổi ươ nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 03 tháng đối với nam; đủ 55 tuổi 04 tháng đối với nữ. Sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm Tr 03 tháng với lao động nam; 04 tháng với lao động nữ. Lộ trình này sẽ được điều chỉnh cho đến năm 2028 tuổi nghỉ hưu đối với lao động nam là đủ 62 tuổi và lao động nữ là đủ 60 tuổi vào năm 2035 trở đi. Áp dụng Bộ Luật lao động hiện hành (Luật lao động năm 2019) quy định từ 01/01/2022 đội tuổi lao động là từ 15 đến 60 tuổi 6 tháng đối với lao động nam và từ 15 đến 55 tuổi 8 tháng đối với lao động nữ. 8