Tài liệu Chuyên đề toán 6 trường học mới (vnen)

Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới LỜI NÓI ĐẦU Sau khi trực tiếp giảng dạy mô hình THM, bản thân em thấy có nhiều khó khăn và bỡ ngỡ. Qua việc tham dự chuyên đề của nhiều thầy cô, phát sinh những bối rối và lúng túng. Cho nên em muốn viết một chuyên đề chỉ với mục đích phần nào giúp bản thân và thầy\cô định hình được các kĩ thuật giảng dạy. Trong chuyên đề có sử dụng rất nhiều tài liệu của quý thầy\cô trên mạng. Xong không biết cách nào liên lạc xin ý kiến. Rất mong quý thầy/cô thông cảm bỏ qua cho em, em không có mục đích thương mại gì cả. Chuyên đề đã được Phòng GDĐT huyện Cát Tiên – Tỉnh Lâm Đồng cho phép báo cáo ngày 10/12/2015. Với tiết dạy mẫu “Bài 7: Tính chất phép cộng hai số nguyên”. Rất mong quý thầy/cô tham khảo đóng góp thêm để được hoàn thiện. GV: Nguyễn Tấn Phong Trường THCS Đồng Nai – Huyện Cát Tiên – Tỉnh Lâm Đồng. Mail: [email protected] Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 1 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TOÁN 6 THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong thời đại ngày nay, khi mà khoa học công nghệ ngày càng phát triển kéo rất nhiều thứ thay đổi trong đó có giáo dục. Một xu thế tất yếu của nền giáo dục nước ta là phải thay đổi hình thức giáo dục để tạo ra một lớp người mới năng động, tự tin, làm chủ chính mình và biết hợp tác. Trên thế giới việc thay đổi phương thức giáo dục đã diễn ra từ lâu và mang lại nhiều thành công. Hình thức giáo dục mới này chuyển từ cách dạy học truyền thống thầy dạy trò nghe, ghi chép thụ động sang hình thức giáo dục hiện đại trò làm việc trải nghiệm chiếm lĩnh kiến thức, thầy quan sát giúp đỡ. Nổi bật ở hình thức dạy học này còn là cách tổ chức chỗ ngồi, học sinh được ngồi theo nhóm, được tự do thảo luận đưa ra ý kiến của mình. Để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội trong thời kỳ hội nhập, thì giáo dục nước ta không ngừng được đổi mới và lần đổi mới này là bước tiến quan trọng trong cải cách giáo dục. Một trong những sự đổi mới mang tính cách mạng về cách dạy và học của nước ta chính là đưa mô hình trường học mới vào trường phổ thông. Bắt đầu từ năm học 2011 – 2012, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai mô hình trường học mới đối với cấp tiểu học. Năm học 2014 – 2015, triển khai thí điểm thành công đối với cấp THCS ở 6 tỉnh. Năm học 2015 – 2016 nhân rộng ra khắp các tỉnh và thành phố trong cả nước. Trường THCS Đồng Nai là trường đầu tiên thực hiện giảng dạy theo mô hình trường học mới trong năm học 2015 – 2016 ở huyện Cát Tiên. Phương pháp dạy và học theo mô hình trường học mới là: Coi quá trình tự học của học sinh là trung tâm hoạt động giáo dục, giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức. Là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học tập tích cực, trong đó học sinh được tổ chức thành nhóm học tập một cách thích hợp. Cách học này giúp các em rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng giao tiếp, tạo điều kiện cho học sinh học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực xã hội trên cơ sở làm việc hợp tác. Đối với cấp THCS, việc rèn cho các em các kỹ năng học hợp tác là hết sức cần thiết, tạo điều kiện để các em có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau, góp phần vào việc giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh. Trong mô hình trường học mới, giáo viên không phải đứng trên bục giảng gắn liền với phấn trắng bảng đen nữa thì việc chọn lựa các phương pháp, phương tiện hỗ trợ giảng dạy theo mô hình trường học mới như thế nào? Học sinh có tiếp thu được kiến thức đầy đủ và hiệu quả hơn cách dạy và học như hiện nay hay không? Đó luôn là điều trăn trở của các cấp quản lý, giáo viên, phụ huynh, học sinh và của toàn xã hội. Cũng vì đó, làm cho giáo viên chưa đủ tự tin về cả phương pháp cũng như kĩ năng để vận dụng vào quá trình dạy học. Chính vì vậy lớp học theo mô hình trường học mới rất khó khăn trong quá trình tổ chức dạy học nói chung và môn toán nói riêng. Bởi vì môn toán là môn học đặc trưng chiếm thời lượng rất nhiều trong tất cả các môn học. Môn toán đòi hỏi tư duy logic và sự tập trung cao độ. Học sinh gặp nhiều khó khăn trong quá trình trải Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 2 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới nghiệm, thực hành, chiếm lĩnh kiến thức. Xuất phát từ thực tế này và với mong muốn hoàn thiện các phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn toán trong mô hình trường học mới, tôi xin trình bày chuyên đề “Một số phương pháp đặc trưng dạy học môn toán 6 theo mô hình trường học mới”. II. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của giải pháp là học sinh lớp 6 mô hình trường học mới tại trường THCS Đồng Nai – Huyện Cát Tiên. 2. Phạm vi nghiên cứu: Giải pháp được nghiên cứu đối với môn toán ở lớp 6A1 và 6A4 trường THCS Đồng Nai - Huyện Cát Tiên. PHẦN 2: NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận Theo các kết quả nghiên cứu về đổi mới giáo dục trong mô hình trường học mới thì phương pháp dạy học là cách dạy hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. “Tích cực” trong phương pháp được dùng với nghĩa chủ động hoạt động, trái nghĩa với bị động, chứ không dùng theo trái nghĩa với tiêu cực. Mô hình trường học mới đòi hỏi phát huy tính tích cực của cả người dạy và người học. Thực chất mô hình này đòi hỏi người dạy phải phát huy được tính tích cực, chủ động của người học. Mô hình dạy học này thể hiện ở các dấu hiệu đặc trưng như: - Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động của học sinh: Nhân cách của người học được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động chủ động, thông qua các hành động có ý thức. Trí tuệ của trẻ được phát triển nhờ sự “đối thoại” giữa chủ thể với đối tượng và môi trường. Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa biết chứ không phải là thụ động tiếp thu những tri thức đã được sắp đặt sẵn. Học sinh được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế, trực tiếp quan sát, làm thí nghiệm, thảo luận, giải quyết vấn đề đặt ra theo suy nghĩ cá nhân, từ đó vừa nắm được kiến thức mới, kĩ năng mới vừa được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo của mình. - Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu dạy học. Trong phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Phương pháp tự học là cầu nối giữa học tập và nghiên cứu khoa học. Nếu rèn luyện cho học sinh có được phương pháp, kĩ năng, thói quen tự học, biết vận dụng linh hoạt những điều đã học vào những tình huống mới, biết tự lực phát hiện, đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong thực tiễn thì sẽ tạo cho các em lòng ham học, khơi dậy tiềm năng vốn có của các em. Vì vậy, mô hình trường học mới nhấn mạnh dạy phương pháp học trong quá trình dạy học, cố gắng tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 3 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới - Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác: Trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều được hình thành bằng những hoạt động thuần tuý cá nhân. Lớp học là môi trường giao tiếp thầy- trò, trò - trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường đi tới những tri thức mới. Nhóm học tập là đặc trưng của lớp học trường học mới. Mọi hoạt động học hầu như diễn ra ở nhóm. Mỗi nhóm học tập có từ 4 đến 6 học sinh, chia thành 2 hoặc 3 cặp đôi. Nhóm trưởng là người nhận nhiệm vụ từ giáo viên, điều hành hoạt động của nhóm và báo cáo kết quả học tập của nhóm với giáo viên. Nói là hoạt động nhóm nhưng: Trước hết học sinh phải tự học, thông qua tự trải nghiệm, khám phá, nghiên cứu tài liệu để có được những hiểu biết cá nhân về việc học tập; Sau nghiên cứu cá nhân là chia sẻ trong cặp đôi. Học sinh có thể đổi vở để kiểm tra bài làm của bạn; nói cách nghĩ, cách làm bài cho bạn nghe; tiếp thu góp ý của bạn; điều chỉnh ý kiến, kết quả của mình. Chia sẻ trong cặp đôi giúp học sinh kiểm tra hiểu biết của bản thân, tiếp thu góp ý của bạn, bảo vệ chính kiến của mình giúp học sinh tiếp cận vấn đề theo những góc độ khác nhau. - Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò: Trong dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định thực trạng học tập để điều chỉnh hoạt động học của học trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng dạy để điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Việc học sinh tham gia đánh giá lẫn nhau sẽ có tác dụng tích cực để học sinh tự học và điều chỉnh bản thân. Tóm lại, trong phương pháp dạy học theo mô hình trường học mới, người được giáo dục trở thành người tự giáo dục, là nhân vật tự giác, chủ động có ý thức về sự giáo dục bản thân mình. 2. Cơ sở thực tiễn Mô hình trường học mới cấp trung học cơ sở được Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai thực nghiệm đối với lớp 6 từ năm học 2014  2015 và nhân rộng cả nước trong năm học 2015 - 2016 với mục tiêu là đổi mới đồng bộ các hoạt động sư phạm trong nhà trường. Khi áp dụng vào thực tế giảng dạy, nó đã phát sinh một số vấn đề thực tế sau: - Vấn đề thứ nhất: Tài liệu giảng dạy thay đổi. Điểm khác biệt đầu tiên trong mô hình trường học mới chính là Sách hướng dẫn học sẽ thay cho sách giáo khoa hiện hành, học sinh học theo mô hình trường học mới sử dụng sách Hướng dẫn học được thiết kế dựa trên chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng tích hợp. Và là tài liệu “3 trong 1” dùng chung cho cả giáo viên, học sinh và phụ huynh. Mỗi bài học trong sách Hướng dẫn học được biên soạn theo chủ đề tích hợp để có thể tổ chức hoạt động học tích cực, tự lực của học sinh theo các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực và chia thành 5 hoạt động: "Khởi động", "Hình thành kiến thức", "Luyện tập", "Vận dụng", "Tìm tòi, mở rộng". Trong đó hoạt động học của học sinh trong mỗi bài học cần được thực hiện một cách linh hoạt ở trong lớp, ngoài lớp, ở nhà và cộng đồng. Các hoạt động học của học sinh được tổ chức trên lớp, cùng với các hoạt động học ở ngoài lớp học tạo thành chuỗi hoạt động học theo tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được sử dụng. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 4 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Hoạt động "Vận dụng" và "Tìm tòi, mở rộng" là các hoạt động chủ yếu giao cho học sinh thực hiện ở ngoài lớp học, không tổ chức dạy học hoàn toàn trên lớp. Vì vậy nội dung các hoạt động này trong tài liệu Hướng dẫn học có thể là cung cấp thông tin bổ sung; nêu những yêu cầu, định hướng và gợi ý về phương pháp thực hiện; mô tả sản phẩm học tập phải hoàn thành để học sinh tự phát hiện, lựa chọn tình huống thực tiễn giúp vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học được trong bài học và tìm tòi, mở rộng theo sở thích, sở trường, hứng thú của mình. Các hoạt động này hết sức cần thiết và quan trọng, giúp cho việc phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh, cần phải tổ chức thực hiện đầy đủ và hiệu quả nhưng không yêu cầu tất cả học sinh thực hiện như nhau, sản phẩm học tập của mỗi học sinh trong các hoạt động này cũng không giống nhau. - Vấn đề thứ hai: Cách dạy và cách học thay đổi. Như vậy, thực tế thì kiến thức và phương pháp dạy học là không hề thay đổi chỉ thay đổi hình thức, kĩ thuật dạy học trên lớp. Chính vì vậy mà dẫn đến những lúng túng, khó khăn cho cả người dạy và người học. Lớp học được bố trí thành các nhóm, không gian lớp học cũng thay đổi, học sinh không còn ngồi đối diện với bảng đen và giáo viên nữa. Có nghĩa việc “trình bày bảng” của giáo viên không còn là vấn đề quan trọng nữa. Sự thay đổi này tạo nên sự khó thích nghi đối với học sinh, đối với giáo viên không phải chỉ trong thời gian ngắn có thể làm quen được. Tính chây lười trong học tập, ỷ lại vào việc cung cấp kiến thức của giáo viên dẫn đến học sinh không hiểu bài, dẫn đến việc phụ huynh không muốn cho con em theo học chương trình trường học mới. Có thể hiểu một cách “nôm na” là mỗi nhóm học sinh là một lớp học nhỏ. Như vậy trong một tiết học trong mô hình trường học mới giáo viên phải dạy cùng lúc nhiều lớp học (trong một không gian giới hạn là phòng học), mỗi lớp học lại có một tiến độ học tập khác nhau (trong cùng một chương trình học). Nếu ta ví von “hài hước” thì người giáo viên trong mô hình trường học mới là siêu nhân, là người có “3 đầu 6 tay” và phải làm việc cật lực mới đáp ứng được một tiết dạy, chưa bàn đến hoạt động “Vận dụng” và “Tìm tòi, mở rộng”. Môn toán là môn có những đặc thù riêng, được xem là môn khó học nhất về kiến thức và là môn cơ bản nhất để rèn luyện kĩ năng học sinh. Trong một tiết học toán mô hình trường học mới giáo viên phải làm việc gấp nhiều lần so với tiết dạy hiện hành. Từ đó đòi hỏi sự linh hoạt của người giáo viên cũng phải thay đổi theo. Tóm lại, với sự thay đổi về cách dạy và cách học theo mô hình trường học mới đòi hỏi giáo viên phải thích ứng và nhanh chóng hoàn thiện phương pháp, kĩ thuật dạy học mới có thể đáp ứng được. - Vấn đề thứ ba: Môi trường giáo dục thân thiện – học sinh tích cực. Từ năm học 2008 – 2009 ngành giáo dục phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực”, “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”. Trường học mới là tín hiệu đáng mừng cho những ai quan tâm đến môi trường giáo dục thân thiện, là bước tiến của ngành. Học sinh nhận thấy mình được tôn trọng, tìm được niềm vui, sự tin tưởng, đoàn kết, tình bạn trong sáng, trân trọng tình thầy trò. Học sinh biết tích cực hoạt động trong học tập, bước đầu rèn luyện kĩ năng sống đó là: “Học để biết. Học để làm. Học để tự Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 5 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới khẳng định mình. Học để cùng chung sống”. Giáo viên ngoài dạy kiến thức còn giáo dục tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước cho học sinh. Xác định rõ vai trò quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học trong mô hình trường học mới trước thực tiễn còn khá nhiều khó khăn như: Sự bỡ ngỡ trong dạy và học, về cơ sở vật chất phục vụ dạy và học, điều kiện làm việc của thầy, điều kiện học tập của trò, sự quan tâm của các lực lượng xã hội đối với học sinh. Trước thực tế đó, là một người trực tiếp tham gia giảng dạy tôi xin mạnh dạn áp dụng những kinh nghiệm mà bản thân có được qua thực tiễn dạy học từ trước đến nay vào mô hình trường học mới với mục đích đem lại hiệu quả thiết thực giúp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. II. THỰC TRẠNG VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI HIỆN NAY 1. Thực trạng việc lựa chọn phương pháp dạy học môn toán 6 trường học mới hiện nay Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được đặt ra đối với tất cả các cấp học trong hệ thống giáo dục. Đặc biệt, khi chúng ta tiến hành đổi mới chương trình và sách giáo khoa thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên đổi mới phương pháp dạy học theo mô hình trường học mới đang thử nghiệm chưa được thực hiện một cách đồng bộ ở các trường học, cấp học, các vùng miền trong cả nước. Việc sử dụng phối hợp các phương pháp, các kỹ thuật dạy học để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh còn hạn chế. Việc gắn nội dung dạy học với các tình huống thực tiễn cũng như để giải quyết các chủ đề phức hợp của thực tiễn chưa được chú trọng. Kiểu dạy học phổ biến trong nhiều môn học nói chung và môn toán nói riêng hiện nay vẫn là giáo viên truyền thụ những nội dung được trình bày trong SGK, học sinh nghe và ghi nhớ một cách thụ động. Huyện Cát Tiên là một huyện vùng sâu, cuộc sống còn rất nhiều khó khăn, nhận thức về đổi mới giáo dục trong suy nghĩ của các bậc phụ huynh là sự thay đổi theo hướng bớt đi môn học nào tốt môn đó, chứ không phải là học sinh phải tự học. Sự thay đổi đột ngột về cách học, cách dạy và cấu trúc Sách hướng dẫn học đã làm cho tâm lý của học sinh, phụ huynh và chính cả những người đang trực tiếp giảng dạy không kịp thích ứng. Với những tiết dạy thông thường hiện nay, giáo viên có thể đã định hướng và chọn lựa một số phương pháp cho tiết học. Nếu có thay đổi ngay trong lúc giảng bài thì sự thay đổi là không lớn. Nhưng với tiết dạy theo mô hình trường học mới giáo viên sẽ gặp khó khăn và hoàn toàn bỡ ngỡ cho việc lựa chọn phương pháp dạy học như thế nào để phù hợp trong một tiết dạy với cùng một lúc ở nhiều nhóm học khác nhau và tiến độ học tập khác nhau. Phấn trắng bảng đen không còn là điều bắt buộc, thay vào đó chỉ cần một tờ giấy nháp, một chiếc bảng con cũng có thể truyền đạt kiến thức mong muốn; thay vì nói một lần cho cả lớp nghe thì phải nói nhiều lần cho nhiều nhóm khác nhau. Một lớp học mà tất cả các học sinh im lặng chăm chú nghe giảng bài đã biến mất, thay vào đó là một lớp học náo nhiệt những tranh luận, những “cãi vã nảy lửa” về bài học, những tiếng cười, những câu nói đùa giỡn khen chê đầy Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 6 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới tính thơ ngây, những nét mặt rạng ngời kèm tràn pháo tay và cả những câu hát bất chợt khi một vấn đề bài học được giải quyết, v.v… Hoàn toàn mới mẻ, hoàn toàn khác thói quen đứng lớp ngày nào! 2. Những thuận lợi và khó khăn: 2.1. Thuận lợi: - Trường THCS Đồng Nai là trường đầu tiên của huyện tham gia giảng dạy thí điểm theo mô hình trường học mới và được rất nhiều sự quan tâm hỗ trợ của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Cát Tiên, của chính quyền địa phương và đặc biệt là sự quan tâm, giúp đỡ của nhà trường luôn tạo mọi điều kiện để giúp chúng tôi hoàn thành tốt công tác dạy và học đúng theo tinh thần của trường học mới. - Cơ sở vật chất trường lớp tương đối khang trang. Lớp học có đầy đủ hệ thống bóng đèn điện, máy quạt, cửa sổ, cửa chính cung cấp đủ ánh sáng cho các em học tập. Môi trường học tập sạch sẽ, thân thiện. - Đội ngũ giáo viên nhiệt tình, hết lòng vì học sinh thân yêu. - Đa số học sinh chăm ngoan, có ý thức học tập tốt. - Tài liệu học tập được thiết kế theo kiểu “3 trong 1”, nhìn vào tài liệu rất thuận tiện cho cả giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học. Mặc khác tài liệu học tập cung cấp về được in màu và tranh ảnh rất đẹp nên gây hứng thú học tập của học sinh. - Thời gian dạy không nhất thiết phải đúng như qui định mà giáo viên có thể linh động tùy theo tình hình lớp và bài học. - Trong sách hướng dẫn cụ thể dễ hiểu. Ở nhà bố mẹ có thể nhìn sách và hướng dẫn cho các em được. - Đa số phụ huynh nhiệt tình rất quan tâm đến việc học tập của con em mình, mua sắm đầy đủ đồ dùng học tập cho học sinh. Thường xuyên phối kết hợp với giáo viên trong công tác giảng dạy cũng như trang trí lớp. - Học sinh được giáo viên quan tâm giúp đỡ cụ thể sâu sát. 2.2. Khó khăn: - Đây là mô hình trường học kiểu mới cho nên giáo viên vừa trải nghiệm, vừa rút kinh nghiệm chắc chắn không tránh khỏi bỡ ngỡ, lúng túng với phương pháp giảng dạy mới. - Tuy không soạn bài nhưng giáo viên mất rất nhiều thời gian vào việc chuẩn bị đồ dùng học tập như: phiếu bài tập (cá nhân, nhóm, phiếu thống nhất), … Và góc học tập môn toán chưa thật sự phong phú, chưa thu hút được học sinh. - Đây là năm đầu tiên học sinh được tiếp cận với phương pháp học mới nên các em vẫn còn lúng túng, chưa biết cách tự học. - Do đặc thù dạy theo mô hình trường học mới là “dạy theo nhóm”, khi phân chia nhóm giáo viên phải chia đều các đối tượng học sinh chậm tiếp thu chậm nhớ vào đều các nhóm. Vì thế trong một tiết dạy giáo viên phải đi lại thường xuyên và giảng giải nhiều cho từng cá nhân học sinh nên rất vất vả trong cả tiết dạy. - Trong lớp học có nhiều học sinh chưa chăm, không có ý thức tự học, phụ huynh không quan tâm, các em không ôn bài ở nhà nên đến lớp làm bài chậm, không hoàn thành được các bài tập như sách yêu cầu. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 7 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới - Đối với học sinh được phân công làm nhóm trưởng nhiều em năng lực còn hạn chế nên nhiều lúc không biết bạn mình làm như vậy đúng hay sai dẫn đến đánh giá còn sai lệch. - Trong hoạt động luyện tập, đa số các bài tập được sách chỉ định hoạt động cá nhân. Chính vì vậy mà nhiều em chậm hiểu sẽ phải đưa thẻ “cứu trợ”. Giáo viên phải đi đến từng nhóm để giảng giải cho từng em rất tốn thời gian và phải nói rất nhiều lần rất vất vả. - Vì khả năng đánh giá đúng/sai của một số em chưa tốt, có nhiều bài toán theo suy nghĩ của các em là đúng nên các em không cần đưa thẻ cứu trợ dẫn đến giáo viên không kịp thời trợ giúp nên ảnh hưởng đến việc nắm kiến thức ở một số em. III. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TOÁN 6 THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI 1. Kết hợp quy trình dạy học 5 bước với 10 bước học tập của học sinh 1.1. Quy trình dạy học 5 bước Trong một tiết dạy học Toán hiện nay, ta thường thiết kế quá trình dạy học theo phương pháp dạy học tích cực và thường sử dụng hai kiểu cấu trúc chính là: Nghe giảng lí thuyết -> Theo dõi bài tập mẫu -> Luyện tập hoặc Theo dõi bài tập mẫu -> Rút ra lí thuyết -> Luyện tập. Tuy nhiên, nếu giáo viên sử dụng không hợp lí sẽ dẫn đến lối dạy học mang tính áp đặt, bình quân, đồng loạt. Trong mô hình trường học mới, tài liệu hướng dẫn học môn Toán 6 được thiết kế theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, khuyến khích sử dụng kiểu dạy học thông qua các hoạt động trải nghiệm, khám phá, phát hiện của học sinh và thiết kế theo quy trình dạy học 5 bước. Quy trình dạy học 5 bước Các hoạt động trong sách Bước 1: Gợi động cơ, tạo hứng thú Bước 2: Trải nghiệm Bước 3: Phân tích, khám phá, rút ra bài học Bước 4: Thực hành Bước 5: Vận dụng 1.1.1. Bước 1: Gợi động cơ, tạo hứng thú Tạo cho học sinh một động cơ, một ham muốn tìm ra con đường đi tới đích, tìm cách chiếm lĩnh kiến thức mới. Từ đó khêu gợi trí tò mò khoa học, sự hứng thú khám phá cái mới. Đây chính là một biện pháp quan trọng để phát huy tính tự giác, chủ động trong học tập của học sinh. Kết quả cần đạt được trong bước 1: - Kích thích sự tò mò, khơi dậy hứng thú của học sinh về chủ đề sẽ học; Học sinh cảm thấy vấn đề nêu lên rất gần gũi với mình. - Không khí lớp học vui, tò mò, chờ đợi, thích thú. Cách làm: Đặt câu hỏi; Đố vui; Kể chuyện; Đặt một tình huống; Tổ chức trò chơi… Có thể thực hiện với toàn lớp, nhóm nhỏ, hoặc cá nhân từng học sinh. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 8 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Trong một bài học Toán 6 theo mô hình trường học mới, bước 1 này chính là hoạt động . Ở đây ta hiểu “Khởi động” có 2 mục đích cần đạt khi tổ chức tiết học: + Tạo ra các hoạt động vui chơi, giải trí với mục đích vận động thân thể để học sinh có một tâm lý thoải mái trước khi bước vào một bài học. + Tạo ra một tình huống có vấn đề về kiến thức chưa được học, đòi hỏi người học phải tìm cách giải quyết nó, muốn làm điều đó phải tìm một công cụ mới. Ví dụ 1: Tổ chức các hoạt động trò chơi vận động thân thể nhằm tạo ra tình huống có vấn đề ngay trong trò chơi để dẫn dắt vào bài học mới. Chẳng hạn trong “§1: Tập hợp. Phần tử của tập hợp” – Sách HDH 6/Tr3 Ví dụ 2: Tổ chức các hoạt động trò chơi nhằm tạo ra tâm lý thoải mái và tình huống có vấn đề ngay trong hoạt động khởi động. Chẳng hạn trong “§2: Tập hợp các số tự nhiên” - Sách HDH 6/Tr9 Ví dụ 3: Tạo ra một tình huống có vấn đề về kiến thức chưa được học, đòi hỏi người học phải tìm cách giải quyết nó, muốn làm điều đó phải tìm một công cụ mới. Chẳng hạn trong “§4: Số phần tử của một tập hợp. Tập hợp con” - Sách HDH 6/Tr18 Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 9 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Chú ý: - Trong ví dụ 3 bài tập “tìm số tự nhiên x mà x + 5 = 2” là tình huống có vấn đề rõ ràng và học sinh hoàn toàn bỡ ngỡ vì không có cách nào giải được, giáo viên cần phải tận dụng tình huống để kích thích sự tò mò, hứng thú của học sinh. - Khi bài học không có thiết kế trò chơi thì giáo viên có thể thiết kế trò chơi khác có liên quan bài học để thu hút học sinh. - Có nhiều bài học không có hoạt động khởi động thì giáo viên tổ chức các hoạt động (không nhất thiết phải gắn với bài học) nhằm mục đích vui chơi, vận động thân thể như hát, chơi trò chơi tập thể, … - Hoạt động với mục đích vận động thân thể thường rất lôi cuốn học sinh, giáo viên cần chấm dứt hoạt động đúng lúc cần thiết để không làm mất thời gian tiết học. 1.1.2. Bước 2: Trải nghiệm Để nhận thức được về một đối tượng, một sự việc hay một vấn đề nào đó, người học phải dựa trên vốn kiến thức, vốn kinh nghiệm đã có từ trước. Nếu học sinh không có vốn kiến thức cần thiết, hoặc không có những trải nghiệm nhất định thì không thể hình thành được kiến thức mới. Hơn nữa, trong dạy học môn toán, kiến thức hình thành trước thường là cơ sở để hình thành, phát triển những kiến thức tiếp theo. Do đó, trong dạy học, người giáo viên cần phải tìm hiểu vốn kinh nghiệm và những hiểu biết sẵn có của học sinh trước khi học một kiến thức mới và tổ chức cho học sinh trải nghiệm. Sự định hướng và tổ chức các hoạt động của giáo viên là quan trọng, nhưng vốn kiến thức của học sinh, những trải nghiệm của học sinh vẫn là yếu tố quyết định trong việc hình thành kiến thức mới. Kết quả cần đạt trong bước 2: - Huy động vốn hiểu biết, kinh nghiệm có sẵn của học sinh để chuẩn bị học bài mới. - Học sinh trải qua tình huống có vấn đề, trong đó chứa đựng những nội dung kiến thức, những thao tác, kĩ năng để làm nảy sinh kiến thức mới. Cách làm: Tổ chức các hình thức trải nghiệm gần gũi với học sinh. Nếu là tình huống diễn tả bằng lời văn, thì câu văn phải đơn giản, gần gũi với học sinh. Có thể thực hiện với toàn lớp, nhóm nhỏ, hoặc cá nhân từng học sinh. Trong một bài học Toán 6 theo mô hình trường học mới, bước 2 này chính là phần chuyển tiếp giữa hoạt động và và cả trong suốt hoạt động . Ở đây ta hiểu “trải nghiệm” là thông qua những tình huống phát sinh thực tiễn dẫn đến những nhu cầu mới, kiến thức mới. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 10 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Ví dụ 1: - Trong “§1: Tập hợp. Phần tử của tập hợp” thì hoạt động trò chơi “Thu thập đồ vật” là một hoạt động trải nghiệm cho kiến thức mới về tập hợp. - Trong “§2: Tập hợp các số tự nhiên” thì trò chơi “1. Đố bạn viết số” và bài tập “2. Thực hiện các hoạt động” là hoạt động trải nghiệm về tập hợp chỉ có các số tự nhiên, từ đó đặt ra câu hỏi “Tập hợp đó là gì? Tên gọi? Kí hiệu?” - Trong “§4: Số phần tử của một tập hợp. Tập hợp con” thì bài toán “tìm số tự nhiện x biết x + 5 = 2” là một trải nghiệm bài toán thực tế mà không có đáp số, từ đó đặt ra câu hỏi “vậy những phần tử x này là cái gì? Gọi nó thế nào? Kí hiệu ra sao?” Ví dụ 2: Đối với môn hình học 6 thì hoạt động trải nghiệm thường dễ nhận biết thông qua các yêu cầu “Thực hiện các hoạt động sau” như: Quan sát và nhận xét, Đọc và làm theo, em vẽ, em viết, … 1.1.3. Bước 3: Phân tích, khám phá – Rút ra bài học Là quá trình xem xét, nhìn nhận, tìm hiểu đối tượng, sự việc, phát hiện đặc điểm, ý nghĩa của chúng, trên cơ sở đó tìm tòi, khám phá ý tưởng mới. Đúc rút thành bài học, khái niệm, quy tắc lí thuyết hay thực hành mới. Kết quả cần đạt được ở bước 3: - Rút ra được kiến thức, khái niệm hay quy tắc lí thuyết, thực hành mới. - Nếu là một dạng toán mới thì học sinh phải nhận biết được dấu hiệu, đặc điểm và nêu được các bước giải dạng toán này. Cách làm: - Dùng các câu hỏi gợi mở, câu hỏi phân tích, đánh giá để giúp học sinh thực hiện tiến trình phân tích và rút ra bài học. - Có thể sử dụng các hình thức thảo luận cặp đôi, thảo luận theo nhóm, hoặc các hình thức sáng tạo khác nhằm kích thích trí tò mò, sự ham thích tìm tòi, khám phá phát hiện của học sinh... Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 11 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Trong một bài học Toán 6 theo mô hình trường học mới, bước 3 này chính là hoạt động . Ở bước này giáo viên cố gắng nêu ra các câu hỏi từ bước 2 để học sinh có nhu cầu về tìm hiểu kiến thức mới và tìm hiểu nó. Đặc trưng để nhận biết ở bước 3 này chính là hoạt động “đọc kĩ nội dung sau” và các bài tập ngay sau đó. Ví dụ 1: Trong “§1: Tập hợp. Phần tử của tập hợp” – Sách HDH 6/Tr3 Chú ý: - Nên soạn những câu hỏi thích hợp giúp học sinh đi vào tiến trình phân tích thuận lợi và hiệu quả. - Vì học sinh học theo tiến độ cá nhân nên giáo viên không phải lo “chạy” giáo án, do đó cần giành một ít thời gian thích hợp để các em trong nhóm kiểm tra chéo nhau phần kiến thức mới. - Khuyến khích học sinh đặt câu hỏi tình huống đối với giáo viên hoặc với bạn để nâng cao khả năng tìm tòi, khám phá và nắm sâu kiến thức mới hơn. - Khi gặp có nghĩa bước 3 (trong tiết đang dạy) đã kết thúc, đây là lúc mà giáo viên cần chốt lại những kiến thức cần thiết của bài học. 1.1.4. Bước 4: Thực hành Ở bước này yêu cầu học sinh phải vận dụng những kiến thức vừa tiếp thu được để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể, qua đó giáo viên xem học sinh đã nắm được kiến thức hay chưa và nắm được ở mức độ nào. Đây là những hoạt động như trình bày, luyện tập, bài thực hành,… giúp cho các em thực hiện tất cả những hiểu biết ở trên lớp và biến những kiến thức thành kĩ năng. Kết quả cần đạt được ở bước 4: - HS nhớ dạng cơ bản một cách vững chắc; làm được các bài tập áp dụng dạng cơ bản theo đúng quy trình. - HS biết chú ý tránh những sai lầm điển hình thường mắc trong quá trình giải bài toán dạng cơ bản. Cách làm: Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 12 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới - Thông qua việc giải những bài tập rất cơ bản để học sinh rèn luyện việc nhận dạng, áp dụng các bước giải và công thức cơ bản. Giáo viên quan sát giúp học sinh nhận ra khó khăn của mình, nhấn mạnh lại quy tắc, thao tác, cách thực hiện. - Tiếp tục ra các bài tập với mức độ khó dần lên phù hợp với khả năng của học sinh. Giáo viên tiếp tục giúp các em giải quyết khó khăn bằng cách liên hệ lại với các quy tắc, công thức, cách làm, thao tác cơ bản đã rút ra ở trên. Trong một bài học Toán 6 theo mô hình trường học mới, bước này là hoạt động . Ở bước này giáo viên yêu cầu học sinh hoạt động cá nhân rồi đến hoạt động nhóm để các em học tập lẫn nhau, tự sửa lỗi cho nhau, giúp cho quá trình học tập hiệu quả hơn. Ví dụ: Trong “§9: Quy tắc dấu ngoặc” – Sách HDH 6/Tr129 Chú ý: - Có thể giao bài tập áp dụng cho cả lớp, cho từng cá nhân, hoặc theo nhóm, theo cặp đôi, theo bàn, theo tổ HS. - Các bài tập trong hoạt động luyện tập thường được thiết kế theo theo 3 mức: Thấp, trung bình, nâng cao. Tùy đối tượng học sinh mà giáo viên yêu cầu mức độ cần đạt được ngay tại lớp hoặc ra thêm bài tập để nâng cao hơn. 1.1.5. Bước 5: Vận dung Vận dụng điều đã học để giải quyết các tình huống trong thực hành, giải thích các hiện tượng trong cuộc sống hoặc thay đổi cách làm cũ. Kết quả cần đạt được ở bước 5: - Học sinh củng cố, nắm vững các nội dung kiến thức trong bài đã học. - Học sinh biết vận dụng kiến thức đã học trong hoàn cảnh mới, đặc biệt trong những tình huống gắn với thực tế đời sống hàng ngày. - Cảm thấy tự tin khi lĩnh hội và vận dụng kiến thức mới . Cách làm: - Học sinh thực hành, vận dụng từng phần, từng đơn vị kiến thức cơ bản của nội dung bài đã học. - Giáo viên giúp học sinh thấy được ý nghĩa thực tế của các tri thức toán học, từ đó khắc sâu kiến thức đã học. - Khuyến khích học sinh diễn đạt theo ngôn ngữ, cách hiểu của chính các em, tập phát biểu, tập diễn đạt bước đầu có lí lẽ, có lập luận. Bước này là hoạt động và . Ở bước này giáo viên yêu cầu học sinh hoạt động Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 13 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới với sự trợ giúp của cộng đồng, cha mẹ, bạn bè, ... tất cả các nguồn học liệu mà các em có thể tìm được như sách báo, internet, .. Kết quả của bước này sẽ được các em chia sẻ với nhau và báo cáo với thầy cô của mình. Ví dụ: Trong “§2: Ba điểm thẳng hàng” – Sách HDH 6/T1/Tr165 Chú ý: - Tuy không yêu cầu các em phải hoàn thành hết tất cả các hoạt động này, nhưng giáo viên nên khuyến khích và động viên các em để nhằm mục đích rèn luyện và hình thành dần kĩ năng sống. 1.1.6. Một số lưu ý khi giảng dạy - Có thể hiểu “Quy trình 5 bước lên lớp” chính là phương pháp dạy học “bàn tay nặn bột” được áp dụng vào trường hợp giảng dạy cụ thể là môn Toán. Quy trình dạy học 5 bước và 5 hoạt động trong sách chỉ mang tính tương đối, cho nên kế hoạch bài dạy cần phải được thiết kế linh hoạt và thực hiện mềm dẻo trong quá trình dạy học. Ở bước 4 và bước 5 xét trong phạm vi tổ chức một tiết/bài dạy, cũng có thể chia hai bước này cùng lúc với 3 hoạt động C, D, E. - Các hoạt động có thể kết hợp với nhau hoặc bớt đi một, hai hoạt động tùy đặc trưng của bài dạy, nhưng hoạt động có tính chất vui chơi, vận động không nên bớt đi mà cần sắp xếp thời gian thêm vào trong mỗi tiết dạy. Nếu bài dạy có 2 tiết dạy liền nhau thì nên có thời gian vui chơi giữa 2 tiết. - Trong tài liệu hướng dẫn học, ở mỗi bài học, các hoạt động học tập đều được chỉ dẫn cụ thể và chi tiết, nên cần rèn luyện kĩ năng cho mỗi học sinh, luôn ý thức được mình phải bắt đầu và kết thúc hoạt động học tập như thế nào, không cần chờ đến sự nhắc nhở của giáo viên. 1.2. Quy trình 10 bước học tập của học sinh theo mô hình trường học mới Bước 1. Chúng em làm việc nhóm (nhóm trưởng lấy tài liệu và đồ dùng). Bước 2. Em đọc tên bài học và viết vào vở. Bước 3. Em đọc mục tiêu bài học. Bước 4. Em thực hiện hoạt động cơ bản ( nhớ xem làm việc cá nhân hay theo nhóm theo lôgô trong tài liệu). Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 14 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới Bước 5. Kết thúc HĐ cơ bản, em tự đánh giá rồi báo cáo những việc đã làm được với thầy, cô giáo để thầy, cô xác nhận. Bước 6. Em thực hiện hoạt động thực hành (Làm việc cá nhân rồi chia sẻ với bạn kề bên, với cả nhóm). Bước 7. Chúng em đánh giá cùng thầy, cô giáo. Bước 8. Em thực hiện Hoạt động ứng dụng (với sự giúp đỡ của gia đình, người lớn). Bước 9. Kết thúc bài, em viết vào Bảng đánh giá. Bước 10. Em đã học xong bài mới em phải ôn lại phần nào? Sơ đồ quy trình 10 bước học tập Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 15 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới 2. Phương pháp dạy học theo nhóm 2.1. Các cách chia nhóm Trong thực tế thì có nhiều kiểu nhóm khác, tôi nêu ra 11 kiểu điển hình, cách chia và các hình thức chia các nhóm này. Cách chia như sau: Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 16 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới 2.1.1. Nhóm đếm số: Muốn chia lớp thành n nhóm thì chia tổng số học sinh của lớp cho n để xác định số học sinh trong một nhóm. Ví dụ: Lớp có 30 học sinh, muốn chia thành 5 nhóm thì yêu cầu học sinh đếm 1,2,3,4;5;6. Yêu cầu những học sinh có số đếm là 1 thì về nhóm 1, những học sinh có số 2 về nhóm 2 … Ưu điểm:Tốn ít thời gian, tạo cho học sinh có không khí học tập thoải mái, phong cách nhanh nhẹn, áp dụng được cho tất cả các môn học. 2.1.2. Nhóm biểu tượng: Biểu tượng có thể là: (con vật, cây cối, hình ảnh, các bông hoa … ) Muốn chia lớp thành n nhóm thì bạn phải chuẩn bị n biểu tượng . Ví dụ: Lớp có 30 học sinh, muốn chia thành 5 nhóm theo biểu tượng là con vật, bạn phải chuẩn bị các con vật như: Chào mào, Vành khuyên, Thỏ ngọc, Sơn ca, Hoàng yến, Sóc nâu …chẳng hạn. Mỗi con vật phải có 5 biểu tượng. Cho học sinh chọn các biểu tượng đó, rồi chia nhóm theo biểu tượng từng con vật hoặc nhóm có đủ 6 con vật. Ưu điểm: Tốn ít thời gian, tạo cho học sinh có không khí học tập thoải mái, lớp học sinh động, tạo cơ hội thể hiện sở thích của các em. Lớp học sôi nổi hứng thú cho tất cả học sinh. Nhược điểm: GV phải chuẩn bị nhiều, gây tốn kém. 2.1.3. Nhóm mã màu: Hình thức chia như nhóm biểu tượng. 2.1.4. Nhóm cặp đôi: Xếp 2 học sinh vào một cặp . 2.1.5. Nhóm sở thích: Những học sinh có cùng sở thích ngồi cùng một nhóm. “Những người cùng sở thích thì sự thống nhất sẽ cao hơn.” 2.1.6. Nhóm tương trợ: Xếp những học sinh có trình độ và năng lực khác nhau (khá giỏi và trung bình- yếu) vào một nhóm, để học sinh khá giỏi có thể hỗ trợ cho học sinh yếu. 2.1.7. Nhóm theo ghép hình: Cắt hình ra thành nhiều mảnh, cho học sinh nhận mỗi em mỗi mảnh sau đó ghép lại thành hình lúc đầu. Cách này ít khi sử dụng vì tốn nhiều thời gian cho một tiết học, chỉ thích hợp với các hoạt động ngoại khoá hay dạy học theo dự án. Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 17 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới 2.1.8. Nhóm theo trình độ: Những học sinh cùng năng lực và trình độ sẽ ngồi một nhóm. Ưu điểm: Giáo viên có thời gian giúp đỡ, hỗ trợ những nhóm có trình độ yếu và phát huy tính tự lập cho nhóm khá giỏi. 2.1.9. Nhóm cùng tháng sinh: Nhóm này cũng ít khi sử dụng vì trong lớp đôi khi cùng tháng nhiều hơn khác tháng, gây mất cân bằng. Chỉ thích hợp khi mình có tổ chức Vui chơi… 2.1.10. Cách chia nhóm ngẫu nhiên từ một hoạt động cụ thể: Trong quá trình dạy học, nếu tiết học nào đó mà học sinh nhàm chán, chúng ta muốn tổ chức cho học sinh một trò chơi “phá băng” từ trò chơi đó ta cũng có thể chia thành nhóm học tập mới. Cách làm: Người quản trò hô “đoàn kết –đoàn kết”. Cả lớp đáp “kết mấy – kết mấy” rồi đưa ra một con số (thường là số thành viên trong một nhóm) rồi kết thành vòng tròn, từ đó ta chia nhóm tiếp. Ví dụ: Giả sử lớp có 33 học sinh nhưng ta muốn chia lớp thành 5 nhóm thì ta hô “đoàn kết đoàn kết” “ kết mấy kết mấy”: “ kết 5 - kết 5” sẽ dư 3 HS, ta có thể bố trí ba học sinh này vào một nhóm thích hợp… 2.2. Vai trò các thành viên trong nhóm Nhóm trưởng: Nhiệm vụ tổ chức, điều hành nhóm làm việc đồng thời cùng các thành viên trong nhóm trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao. Thư kí: Nhiệm vụ ghi chép, tổng hợp ý kiến. Các thành viên: Trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao. Nguyên tắc nhóm: Tôn trọng sự tổ chức của nhóm trưởng, ghi chép trung thực ý kiến chung, báo cáo đầy đủ toàn bộ nội dung đã ghi chép, người nói phải có người nghe, tôn trọng ý kiến cá nhân, thiểu số phải tuân thủ theo đa số. Nguyên tắc làm việc nhóm: Cá nhân -> Cặp đôi -> Nhóm -> Kiểm tra chéo. Lưu ý: Nhóm trưởng và các thành viên trong nhóm cần thay đổi tạo nên sự tự tin trong khi làm việc nhóm. 3. Phương pháp tổ chức các hoạt động trò chơi Để các trò chơi góp phần mang lại hiệu quả cao trong giờ học, khi tổ chức và thiết kế trò chơi phải đảm bảo những nguyên tắc sau : 3.1. Thiết kế trò chơi học tập trong môn Toán: Tổ chức trò chơi học tập để dạy môn Toán nói chung và môn Toán lớp 6 nói riêng, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học, điều kiện thời gian trong mỗi tiết học cụ thể đưa các trò chơi cho phù hợp. Song muốn tổ chức được trò chơi trong dạy toán có hiệu quả cao thì đòi hỏi mỗi giáo viên phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các yêu cầu sau : + Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục + Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học + Trò chơi phải phù hợp với tâm lý học sinh lớp 6, phù hợp với khả năng người hướng dẫn và cơ sở vật chất của lớp học. + Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú. + Trò chơi phải được chuẩn bị chu đáo + Trò chơi phải gây được hứng thú đối với học sinh 3.2. Cấu trúc của Trò chơi học tập: Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 18 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới + Tên trò chơi + Mục đích: Xác định rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến thức, kỹ năng nào. + Đồ dùng, đồ chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò chơi học tập. + Luật chơi: Chỉ rõ quy tắc của hành động chơi quy định đối với người chơi, quy định thắng thua của trò chơi. + Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi + Nêu cách chơi. 3.3. Cách tổ chức trò chơi Thời gian tiến hành: thường từ 5 - 7 phút - Đầu tiên là giới thiệu trò chơi : + Nêu tên trò chơi. + Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ quy định chơi. - Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi - Chơi thật - Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể nêu thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh. - Thưởng - phạt: Phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp nhận thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học sinh. Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui (như chào các bạn thắng cuộc, hát một bài, nhảy lò cò...) 3.4. Một vài trò chơi điển hình Trò chơi: Hái hoa dân chủ (Áp dụng trong những tiết luyện ôn tập) - Mục đích : Rèn các kỹ năng tính toán, ôn tập kiến thức, kỹ năng giải toán. - Chuẩn bị : + Một cây cảnh, trên có đính các bông hoa bằng giấy màu trong có các đề toán. + Phần thưởng + Đồng hồ - Cách chơi: + Cho các em chơi trong lớp. Lần lượt từng em lên hái hoa. Em nào hái được hoa thì đọc to yêu cầu cho cả lớp cùng nghe. Sau đó suy nghĩ trong vòng 30 giây rồi trình bày câu trả lời trước lớp. Em nào trả lời đúng thì được khen và được một phần thưởng. + Tổng kết chung khen những em chơi tốt . Trò chơi : Rồng cuốn lên mây - Mục đích: Kiểm tra kỹ năng tính nhẩm của học sinh. - Chuẩn bị: Một tờ giấy viết sẵn các bài toán đã học. - Cách chơi : Một em được chỉ định làm đầu rồng lên bảng. + Em cất tiếng hát : "Rồng cuốn lên mây Rồng cuốn lên mây Ai mà tính giỏi về đây với mình" + Sau đó em hỏi : Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 19 Chuyên đề: Một số phương pháp dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới "Người tính giỏi có nhà hay không ?" - Một em học sinh bất kỳ trả lời : "Có tôi ! Có tôi !" - Em làm đầu rồng ra phép tính đó, ví dụ : "- 2 + 3 - 5 bằng bao nhiêu ?" - Em tính giỏi trả lời (nếu trả lời đúng thì được đi tiếp theo em đầu rồng). Cứ như thế em làm đầu rồng cứ ra câu hỏi và cuốn đàn lên mây. 4. Các phương pháp thường dùng khi dạy học 4.1. Phương pháp trực quan Phương pháp trực quan trong dạy học Toán nói chung và dạy học Toán 6 mô hình trường học mới nói riêng là phương pháp đặc biệt quan trọng, phương pháp này đòi hỏi nhóm trưởng tổ chức hướng dẫn các bạn hoạt động trực tiếp theo yêu cầu trong mỗi hoạt động, dựa vào đó nắm bắt được kiến thức kĩ năng. 4.2. Phương pháp gợi mở - vấn đáp Phương pháp gợi mở vấn đáp là phương pháp dạy học không trực tiếp đưa ra những kiến thức hoàn chỉnh mà sử dụng một hệ thống câu hỏi để hướng dẫn giúp đỡ học sinh khi các nhóm không thể hoàn thành được kiến thức cho riêng mình. Giáo viên giúp học sinh suy nghĩ và lần lượt trả lời từng câu hỏi, từng bước tiến dần đến kết luận cần thiết, giúp học tìm ra những kiến thức mới. 4.3. Phương pháp giảng giải minh hoạ Phương pháp giảng giải minh hoạ trong dạy học Toán là phương pháp dùng lời nói để giải thích tài liệu Toán, kết hợp các phương tiện trực quan để hỗ trợ cho việc giải thích. Tuy nhiên với phương pháp này giáo viên cần điều hành nhóm trưởng rút ra kiến thức trong nhóm, nói ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu. 4.4. Phương pháp thực hành luyện tập: Phương pháp thực hành luyện tập là phương pháp giáo viên tổ chức cho học sinh luyện tập các kiến thức kĩ năng của học sinh thông qua các hoạt động thực hành luyện tập. Hoạt động thực hành luyện tập chiếm hơn 50% tổng thời lượng dạy học ở lớp 6. Vì vậy phương pháp này được sử dụng thường xuyên trong các tiết dạy như học kiến thức mới, trong các tiết ôn tập, luyện tập. Nhiệm vụ chủ yếu của dạy học thực hành luyện tập là củng cố kiến thức và kĩ năng cơ bản của chương trình, rèn luyện các năng lực thực hành, giúp học sinh nhận ra rằng: học không chỉ để biết mà học còn để làm, để vận dụng. Tóm lại: Trong dạy học Toán 6 mô hình trường học mới, người giáo viên cần biết vận dụng linh hoạt và lựa chọn các phương pháp phù hợp từng hoạt động bài học phù hợp với từng đối tượng học sinh, để hướng dẫn học sinh tự tìm tòi chiếm lĩnh kiến thức mới, hướng dẫn học sinh thực hành hình thành và rèn luyện kĩ năng, hướng dẫn học sinh giải Toán, kết hợp việc vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ, dạy học dự án, hay trò chơi Toán học, nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới trong dạy học Toán 6 theo mô hình trường học mới. 5. Một số kĩ thuật tổ chức hoạt động học và tiến trình các bước lên lớp 5.1. Kĩ thuật tổ chức hoạt động học theo kí hiệu Sách hướng dẫn học Toán 6 được thiết kế theo một cấu trúc trình tự, mỗi hoạt động học đều được kí hiệu cách học: Thực hiện: Nguyễn Tấn Phong Trang 20