Tài liệu CHUYÊN ĐỀ NGỮ VĂN- TRUYỆN NGẮN HAI ĐỨA TRẺ CỦA THẠCH LAM

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC TRƯỜNG THPT SÁNG SƠN CHUYÊN ĐỀ ÔN THI ĐẠI HỌC MÔN NGỮ VĂN TRUYỆN NGẮN HAI ĐỨA TRẺ CỦA THẠCH LAM Tác giả: Bùi Thị Thanh Nhàn Tổ: Văn - GDCD Sông Lô, tháng 03/2014 CHUYÊN ĐỀ ÔN THI ĐẠI HỌC MÔN NGỮ VĂN TÊN CHUYÊN ĐỀ TRUYỆN NGẮN HAI ĐỨA TRẺ CỦA THẠCH LAM Tác giả: Bùi Thị Thanh Nhàn. Tổ: Văn – GDCD, Trường THPT Sáng Sơn. Đối tượng học sinh bồi dưỡng: lớp 11 + lớp 12 Dự kiến số tiết bồi dưỡng: 08 tiết. I. Mục tiêu: Giúp HS: - Củng cố những kiến thức đã học về tác giả Thạch Lam và truyện ngắn Hai đứa trẻ - Rèn kĩ năng đọc- hiểu truyện ngắn trữ tình, kỹ năng so sánh, phân tích đề, lập dàn ý cho bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện II. Hệ thống kiến thức sử dụng trong chuyên đề : - Kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa: bao gồm văn bản, hệ thống các câu hỏi, các bài tập nâng cao. - Các tài liệu hướng dẫn giảng dạy và sách tham khảo dành cho giáo viên. - Các đề thi Đại học trong trong những năm gần đây. A. KIẾN THỨC CƠ BẢN: I. Tác giả: 1. Cuộc đời: - Thạch Lam( 1910- 19420) xuầt thân trong một gia đình công chức gốc quan lại ở Hà Nội - Quê nội ở Hội An- Quảng Nam nhung sống chủ yếu ở quê ngoại là phố huyện Cẩm Giàng- Hải Dương. Cuộc sống nơi phố huyện nghèo đã in đậm trong tâm trí Thạch Lam và đã trở thành một không gian nghệ thuật trở đi trở lại trong nhiều sáng tác của ông. - Con người: thông minh, điềm đạm, tinh tế, trầm tĩnh, gắn bó cảm thông với những con người nhỏ bé, nghèo hèn trong xã hội. 2. Sự nghiệp sáng tác: a. Quan điểm nghệ thuật: Thạch Lam là người có quan điểm nghệ thuật tiến bộ thể hiện ý thức sâu sắc về trách nhiệm của người cầm bút: - Ông khẳng định chức năng cao quý của văn chương: Đối với tôi văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát li hay sự quên. Trái lại, văn chương là một thứ khí giớ thanh cao và đắc lực mà chúng ta có đểt vừa tố cáo và thay đổi một thế giới giả dối và tàn ác vừa làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn - Với Thạch Lam Thiên chức của nhà văn cũng như những chức vụ cao quý khác là phải nâng đỡ những cái tốt để trong đời có nhiều công bằng yêu thương hơn b. Phong cách nghệ thuật: Thạch Lam có biệt tài về truyện ngắn. Là em ruột của Nhất Linh, Hoàng Đạo, dù có ảnh hưởng bởi các anh (Trào lưu lãng mạn) nhưng Thạch Lam vẫn tự khẳng định mình bằng một lối đi rêng: - Thường viết những truyện nhưng không có cốt truyện. Thạch Lam không chọn những nhân vật thật đặc biệt, những số phận thật đắng cay, nhân vật trong sáng tác của ông là kiểu nhân vật tâm trạng với những cảm xúc mong manh, mơ hồ tinh tế - Lời văn trong sáng, giản dị, tinh tế, gợi cảm ->Mỗi truyện ngắn Thạch Lam như một bài thơ trữ tình đầy xót thương. II. Tác phẩm: 1. Xuất xứ: - Là truyện ngắn được in trong tập “Nắng trong vườn” xuất bản năm 1938. Đây là tác phẩm được coi là tiêu biểu nhất trong phong cách viết truyện ngắn của Thạch Lam. 2. Giá trị nội dung, tư tưởng: * Giá trị hiên thực: Thạch Lam đã tái hiện bức tranh chân thực cuộc sống đói nghèo tẻ nhạt, quẩn quanh và bế tắc của con người nơi phố huyện qua đó phản ánh phần nào hiện thực đen tối của xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám: quần chúng nhân dân chìm trong bóng đen nô lệ, hoàn toàn xa lạ với ánh sáng niềm vui. * Giá trị nhân đạo: - Niềm cảm thương sâu sắc, chân thành của nhà văn đối với cuộc sống chìm khuất mỏi mòn, quẩn quanh của những con người nhỏ bé nơi phố huyện bình lặng tối tăm cùng với những điều mong ước khiêm nhường mà thiết tha của họ. - Thức tỉnh con người hướng tới cuộc sống thực sự có ý nghĩa. Thạch Lam đã trải lòng mình ra để lắng nghe thấu hiểu những khát khao nhỏ bé của những kiếp người nhỏ bé. - Khẳng định sức sống mãnh liệt của con người và khao khát đổi đời ở họ.Dù cuộc sống có khó khăn, bế tắc nhưng vẫn không dập tắt được những khát khao, mong ước hướng về ánh sáng niềm vui của con người - Lên tiếng đòi quyền sống cho những thân phận vô danh, tiếng nói đòi thay đổi cuộc sống trì trệ tù đọng và hãy trả lại cho trẻ thơ sự hồn nhiên và cuộc sống tươi đẹp. - Tác phẩm còn là bai ca về tình yêu quê hương, đất nước, thể hiện sự gắn bó máu thịt với con người, cuộc sống quê hương. 3. Giá trị nghệ thuật: -Truyện mà không có chuyện, truyện ngắn trữ tình đan xen hiện thực và lãng mạn. - Cách viết nhuần nhị tinh tế, câu văn mềm mại trong sáng, giàu hình ảnh, sức gợi. Giọng điệu tâm tình thủ thỉ thấm đẫm chất thơ - Khả năng đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật, gợi tả những xúc động, những biến thái mơ hồ, mong manh tinh tế trong tâm hồn con người. Nhân vật hầu như ít hành động mà đầy ắp suy tư rung cảm. - Nghệ thuật tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, bầu trời- mặt đất, hiện tại- qúa khứ, động- tĩnh…Nghệ thuật lấy ánh sáng để tả bóng tối, lấy động tả tĩnh… - Sáng tạo những chi tiết nghệ thuật đầy ám ảnh: hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí, hình ảnh đoàn tàu… B. LUYỆN TẬP: I. HỆ THỐNG CÂU HỎI 2.0 ĐIỂM: Câu 1: Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ ấn tượng của Liên về Hà Nội có những nét nổi bật nào? Hình ảnh Hà Nội có ý nghĩa gì với nhân vật Liên. a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: Hai đứa trẻ là tác phẩm xuất sắc của Thạch Lam được bạn đọc biết đến nhiều nhất. Tác phẩm được in trong tập Nắng trong vườn (1938). Ấn tượng khó quên trong lòng người đọc về thiên truyện ngắn này có lẽ là hình ảnh hai đứa trẻ mà cô bé Liên là nhân vật được nhà văn Thạch Lam tập trung khắc họa nhiều nhất. a. Những nét nổi bật trong ấn tượng của Liên về Hà Nội - Hà Nội là nơi Liên từng được vui chơi, được hưởng những thức quà ngon lạ. - Hà Nội là nơi tràn ngập âm thanh, ánh sáng. b. Ý nghĩa của hình ảnh Hà Nội với đời sống tâm hồn Liên - Khơi dậy nỗi nhớ tiếc về một quá khứ tươi đẹp đã mất và niềm mơ tưởng về một tương lai tươi sáng nhưng xa vời. - Nuôi dưỡng khát vọng mơ hồ mà khắc khoải của Liên: được thoát ra khỏi hiện tại tăm tối, buồn tẻ, nghèo khổ của phố huyện. Câu 2: Cảm nhận của anh, chị về hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí trong truyện Hai đứa trẻ. Từ đó rút ra nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật Thạch Lam. a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: Hai đứa trẻ là tác phẩm xuất sắc của Thạch Lam được in trong tập Nắng trong vườn (1938).Đây là tác phẩm được coi là tiêu biểu nhất trong phong cách viết truyện ngắn của Thạch Lam. Một trong những thành công của nhà văn trong truyện ngắn này là xây dựng những hình ảnh ấn tượng, trong đó có hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí trở đi trở lại như một chi tiết nghệ thuật đầy ám ảnh. b. Cảm nhận về hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí : - Hình ảnh xuất hiện nhiều lần trong tác phẩm, gắn với chõng hàng của chị Tí. - Hình ảnh chân thực, bình dị, gần gũi, thân thương… trong cuộc sống đời thường của người lao động. - Hình ảnh có sức ám ảnh dư ba: gợi sự cảm thương sâu sắc về những kiếp sống lay lắt, vật vờ…; gợi sự đồng cảm, nâng niu, trân trọng những khát vọng bé nhỏ, mong c. Nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật Thạch Lam: - Khả năng khám phá vẻ đẹp của cuộc sống đời thường. - Đậm yếu tố hiện thực mà vẫn giàu chất thơ, chất lãng mạn. -> Hình ảnh giúp người đọc cảm nhận được ở Thạch Lam: - Một tấm lòng chân cảm sâu kín. - Một tài năng truyện ngắn bậc thầy. Câu 3: Tại sao trong tác phẩm“Hai đứa trẻ”, hai chị em Liên đêm đêm lại thức đợi đoàn tàu từ Hà Nội về? Ý nghĩa? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Hai chị em Liên đêm đêm lại thức đợi đoàn tàu từ Hà Nội về vì: - Chuyến tàu là hoạt động cuối cùng của đêm khuya. Liên và An muốn nhìn chuyến tàu là muốn nhìn thấy một thế giới hoàn toàn khác với sự phẳng lặng tẻ nhạt, đơn điệu mà chúng đang sống. - Con tàu còn mang đến thế giới của kỉ niệm, đánh thức dậy trong hai chị em những kí ức về Hà Nội- nơi mà ở đó chúng đã có những ngày đẹp đẽ… -> Nhìn thấy đoàn tàu không chỉ đơn thuần là một hành động thoả mãn thị giác mà nó còn lấp đầy khoảng trống trong tâm hồn chị em Liên bằng hoài niệm và những ước mơ, phần nào làm bớt đi sự tẻ nhạt trong cuộc sống hằng ngày của hai đứa trẻ c. Ý nghĩa: - Ánh sáng đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” là nỗi khát khao chờ đợi của Liên. Đó là ánh sáng của khát vọng,của ước mơ về một cuộc sống tươi mới hơn, đẹp đẽ hơn, ánh sáng của nhu cầu tinh thần được sống dù trong một khoảnh khắc. - Đó cũng là tình cảm nhân đạo sâu sắc của Thạch Lam, nhà văn luôn tin tưởng vào khả năng vươn dậy của con người. Câu 4: Trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”, Thạch Lam miêu tả đến những loại ánh sáng nào? Ý nghĩa? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Nhà văn miêu tả các loại ánh sáng: - Ánh sáng từ “ngọn đèn con” của hàng nước mẹ con chị Tí; chấm lửa nhỏ từ gánh phở bác Siêu; ngọn đèn của Liên “thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa.” - Ánh sáng đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” là loại ánh sáng rực rỡ nhất,được mọi người trông đợi nhất. c.Ý nghĩa: - Ánh sáng ngọn đèn con của chị Tí trở đi trở lại nhiều lần và đi vào giấc ngủ của Liên như một ám ảnh tâm lí.Đó là ánh sáng biểutrưng cho cuộc sống thực tại,mòn mỏi,lay lắt,quẩn quanh,nhỏ nhoi đầy bế tắc,buồn chán của chị em Liên,..; cho kiếp người vô danh,vô nghĩa,sống lam lũ,vật vờ…trong cái đêm tối mênh mông của xã hội cũ. - Ánh sáng đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” là nỗi khát khao chờ đợi của Liên. Đó là ánh sáng của khát vọng, của ước mơ về một cuộc sống tươi mới hơn, đẹp đẽ hơn, ánh sáng của nhu cầu tinh thần được sống dù trong một khoảnh khắc. - Đó cũng chính là tình cảm nhân đạo sâu sắc của Thạch Lam, nhà văn luôn tin tưởng vào khả năng vươn dậy của nhân vật. Câu 5: Trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”, Thạch Lam viết: “Chừng ấy người ngồi trong bóng tối đang trông đợi mộtcái gì đó tươi sáng hơn sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ.” “Chừng người ấy”là ai? Họ đang trông đợi điều gì? Ý nghĩa? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. “Chừng người ấy” là: hai chị em Liên và An, chị Tí, bác phở Siêu, gia đình bác Xẩm… c. Họ đang trông đợi: chuyến tàu đêm từ Hà Nội về ngang qua phố huyện với cái không khí ồn ào,náo nhiệt cùng các toa đèn sáng. d. Ý nghĩa: - Ánh sáng của đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” là nỗi khát khao chờ đợi của Liên và của người dân nghèo nơi phố huyện. Đó là ánh sáng của khát vọng,của ước mơ về một cuộc sống tươi mới hơn, đẹp đẽ hơn, ánh sáng của nhu cầu tinh thần được sống dù trong một khoảnh khắc. Đó là niềm khao khát được vượt ra khỏi sự tù túng, ngột ngạt để vươn tới cuộc sống khác tốt hơn. - Đó cũng chính là tình cảm nhân đạo sâu sắc của Thạch Lam,nhà văn luôn tin tưởng vào khả năng vươn dậy của các nhân vật. Dù cuộc sống quẩn quanh, đơn điệu, bế tắc nhưng họ vẫn không ngừng hy vọng vào tương lai tươi sáng. Câu 6: Trong bóng đêm tràn ngập phố huyện ở truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, anh/chị thấy nhà văn đặc biệt quan tâm tới hai loại ánh sáng nào? Ý nghĩa của hai loại ánh sáng đó trong việc thể hiện tâm trạng nhân vật Liên? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Nhà văn đặc biệt quan tâm tới hai loại ánh sáng: - Ánh sáng từ “ngọn đèn con” của hàng nước mẹ con chị Tí. - Ánh sáng đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” c. Ý nghĩa: - Ánh sáng ngọn đèn con chị Tí trở đi trở lại nhiều lần và đi vào giấc ngủ của Liên như một ám ảnh tâm lí. Đó là ánh sáng biểu trưng cho cuộc sống thực tại: mòn mỏi, lay lắt, quẩn quanh, nhỏ nhoi đầy bế tắc, buồn chán của chị em Liên,…; cho kiếp người vô danh, vô nghĩa, sống lam lũ, vật vờ,…trong cái đêm tối mênh mông của xã hội cũ. - Ánh sáng đoàn tàu vụt qua phố huyện với “các toa đèn sáng trưng” là nổi khát khao chờ đợi của Liên. Đó là ánh sáng của khát vọng, của ước mơ về một cuộc sống tươi mới hơn, đẹp đẽ hơn; ánh sáng của nhu cầu tinh thần được sống dù trong một khoảnh khắc bằng một thế giới khác,…của Liên. Câu 7: Cuối tác phẩm “Hai đứa trẻ” là hình ảnh nào đọng lại trong tâm trí của Liên? Ý nghĩa? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Cuối tác phẩm “Hai đứa trẻ” là hình ảnh đọng lại trong tâm trí của Liên là hình ảnh chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ. Ánh sáng ngọn đèn con của chị Tí trở đi trở lại nhiều lần và đi vào giấc ngủ của Liên như một ám ảnh tâm lý. c. Ý nghĩa: - Hình ảnh chân thực, bình dị, gần gũi, thân thương… trong cuộc sống đời thường của người lao động. - Hình ảnh biểu tượng cho những kiếp người nhỏ nhoi, leo lét, mù tối trong bóng đêm mênh mông của cuộc đời. Ánh sáng của ngọn đèn cũng chính là khao khát sống, khao khát hạnh phúc của con người nơi phố huyện nghèo. - Hình ảnh cho thấy tấm lòng thương cảm của Thạch Lam với những kiếp người nghèo khổ, đồng thời cũng bộc lộ tài năng của nhà văn trong việc xây dựng chi tiết truyện đắt giá. Câu 8: Trong truyện Hai đứa trẻ, khi miêu tả ánh sáng phố huyện, Thạch Lam chú ý nhiều tới hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí. Anh/chị hãy nêu ý nghĩa của hình ảnh này. a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Hình ảnh ngọn đèn - Hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí được nhắc đến nhiều lần trong tác phẩm (7 lần), gắn với chõng hàng của chị Tí. - Đó là ngọn đèn leo lét, lay động, chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ c. Ý nghĩa - Hình ảnh chân thực, bình dị, gần gũi, thân thương… trong cuộc sống đời thường của người lao động. - Hình ảnh biểu tượng cho những kiếp người nhỏ nhoi, leo lét, mù tối trong bóng đêm mênh mông của cuộc đời. Ánh sáng của ngọn đèn cũng chính là khao khát sống, khao khát hạnh phúc của con người nơi phố huyện nghèo. - Hình ảnh cho thấy tấm lòng thương cảm của Thạch Lam với những kiếp người nghèo khổ, đồng thời cũng bộc lộ tài năng của nhà văn trong việc xây dựng chi tiết truyện đắt giá. Câu 9: Bức tranh phố huyện trong tác phẩm Hai đứa trẻ được miêu tả theo trình tự nào? Được nhìn qua con mắt của ai? Điều này có ý nghĩa gì? a. Giới thiệu khái quát về tác giả tác phẩm: b. Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian: Chiều buông đêm xuống - về khuya. c. Những cảnh ấy được nhìn và cảm nhận qua con mắt, tâm trạng của hai đứa trẻ mà chủ yếu là Liên- một thiếu nữ dịu hiền, nhân hậu đa cảm. d. Ý nghĩa: - Chọn trình tự thời gian là hợp lí thể hiện không khí nhịp điệu, biến thái của thiên nhiên, ngoại cảnh trong sự hoà hợp với tâm trạng, cảm xúc sâu kín thuộc về thế giới nội tâm của nhân vật chính qua từng thời khắc khác nhau.Cảnh vật dù đơn điệu tẻ nhạt nhưng thấm đẫm tâm trạng, vẫn có cái thi vị và sức sống riêng của nó. - Làm cho thế giới như được lạ hoá qua cảm giác, cảm tưởng của hai đứa trẻ, yếu tố hiện thực và lãng mạn đan xen, hoà quyện tạo nên sức hấp dẫn riêng cho tác phẩm. II. HỆ THỐNG CÂU HỎI 5.0 ĐIỂM: Đề 1: Phân tích bức tranh phố huyện trong truyện ngắn Hai đứa trẻ. Từ đó nhận xét về giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm 1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề luận bàn: - Thạch Lam là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn xuôi Việt Nam hiện đại. Ông là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn nhưng ông vẫn chọn cho mình một lối đi riêng. Văn của Tự lực văn đoàn thường đượm nỗi buồn lãng mạn còn văn của Thạch Lam lại chất chứa những nỗi đau hiện thực. Nó như một thứ “hương hoàng lan” được chưng cất từ những nỗi đời. - Truyện ngắn Hai đứa trẻ in trong tập Nắng trong vườn (1938), rất tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Thạch Lam. Qua những rung cảm và dòng suy nghĩ miên man của cô bé Liên, tác giả đã thể hiện niềm xót thương trước những cuộc đời tù đọng, bế tắc trong xã hội cũ và niềm khao khát của họ về một cuộc sống có ý nghĩa hơn. Thạch Lam đã miêu tả những cảnh đầy ấn tượng bằng việc vẽ lên bức tranh phố huyện ám ảnh, day dứt tâm hồn mỗi người từ đó thể hiện giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm 2. Phân tích bức tranh phố huyện: a. Khái quát: - Bức tranh phố huyện được miêu tả theo trình tự thời gian: Cảnh phố huyện lúc chiều xuống, cảnh phố huyện lúc đêm về, cảnh phố huyện lúc có chuyến tàu khuya đi qua. - Những cảnh ấy được nhìn và cảm nhận qua con mắt, tâm trạng của hai đứa trẻ mà chủ yếu là Liên- một thiếu nữ dịu hiền, nhân hậu đa cảm. Liên là một cô gái nhỏ. Vì cha mất việc cả nhà phải chuyển từ Hà Nội về sinh sống ở một phố huyện nghèo. Tuy còn nhỏ nhưng Liên đã tỏ ra đảm đang, thay mẹ trông coi một quán tạp hóa nhỏ để kiếm sống và Liên cũng rất chu đáo khi thay mẹ chăm sóc em là bé An b. Phân tích, chứng minh: * Khung cảnh thiên nhiên - Câu chuyện mở ra bằng khung cảnh một buổi chiều tà gợi buồn chiều chiều rồi. Nhịp điệu câu văn đều đều nhưng vẫn có một chút thảng thốt nghe như một tiếng thở dài. - Buổi chiều được gợi ra trước hết với những chi tiết thật tinh tế: + Tiếng trống: từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều, nhịp trống chậm rãi, thong thả như điểm vào nhịp bước đi của thời gian. + Sắc màu: phương Tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Bức tranh có sắc đỏ rực của mặt trời nhưng không mang đến cho người đọc cảm giác ấm áp mà chỉ là cảm giác vội vã của cảnh ngày sắp tắt. + Âm thanh: Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve càng tô đậm hơn sự yên lặng, vắng vẻ của một phố huyện trong cảnh chiều tàn. không nhiều, chỉ bằng vài nét phác họa nhưng cũng đủ để có một nỗi buồn bâng khuâng, man mác, mơ hồ trong khung cảnh buổi chiều quê. -> Trong một đoạn văn ngắn năm từ chiều, hai từ buồn cùng với nhịp điệu câu văn chậm rãi, thong thả, ru hồn người vào nỗi buồn man mác. Bức tranh thiên nhiên ngay từ khúc dạo đầu đã tạo không khí trầm buồn hắt hiu cho toàn thiên truyện. * Bức tranh đời sống - Đặc biệt Thạch Lam đã chọn một phiên chợ tàn để nói lên được tất cả bộ mặt của phố huyện: + Nói đến chợ người ta thường nghĩ ngay đến một nơi đông vui tấp nập. Nó là nơi biểu hiện sức sống của một làng quê, là nơi biểu hiện thuần phong mĩ tục. Thạch Lam đã khéo léo tả cảnh ngày phiên để nói hết xơ xác, tiêu điều của phố huyện. + Cảnh chợ mở ta bằng hình ảnh: người về hết và tiếng ồn ào cũng mất; trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, nhãn và lá mía. Mặc dù thế nhưng lũ trẻ vẫn cố bòn mót trong đám phế thải đó một chút gì còn sót lại. . Mùi vị tỏa ra từ khung cảnh ấy là mùi của rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị…một mùi âm ẩm, ngai ngái. Đó là thứ mùi rất đặc trưng để nói tới sự nghèo nàn. Nó đã góp phần làm khung cảnh thêm tàn lụi, héo úa. . Thạch Lam đã sử dụng thật tài tình nghệ thuật đối lập giữa ánh sáng và bóng tối: câu chuyện mở ra trong lúc giao tranh giữa ánh sáng và bóng tối. Ánh sáng nhạt dần: phương Tây đỏ rực…, ngày sắp tàn rồi bóng tối xuất hiện trên ngọn tre và cuối cùng bao trùm lên cả phố huyện là cái bóng tối mênh mông. Ánh sáng thu hẹp phạm vi: như ánh sáng của ngôi sao xanh trên bầu trời, ánh sáng yếu ớt, ảm đạm lọt qua khe cửa khép hờ, ánh sáng hắt ra từ ngọn đèn của chị Tí… tất cả đều mờ nhạt,yếu ớt, không đủ soi tỏ. Bóng tối thì chiếm lĩnh và bao phủ: đường phố và các con ngõ chứa đầy bóng tối, tối hết cả, tối cả con đường ra sông, con đường qua chợ về nhà, thậm chí bóng tối còn ngập dần đầy trong đôi mắt Liên -> Sự tương phản ánh sáng bóng tối, thể hiện sự ám ảnh về cuộc sống ngột ngạt, tù túng, không lối thoát. - Trên cái nền ấy, những cảnh đời, những con người – chứng nhân của cuộc sống nghèo nàn, đơn điệu hiện lên thật ám ảnh. + Điển hình cho những kiếp người đó là mẹ con chị Tí với nhịp sống quẩn quanh. Ngày cho mò cua bắt tép, tối đến chị mới dọn hàng nước. Nhưng cái đáng sợ là dẫu biết sớm hay muộn có ăn thua gi chị vẫn dọn. Đây không phải là cuộc sống thật sự mà sự cầm chừng giao tranh với sự sống. Ngay cả cách trả lời Liên “ Ôi chao! …gi” cũng góp phần cho ta thấy cuộc sống tẻ nhạt, quẩn quanh của nhân vật. + Bà cụ Thi điên: chỉ đủ tiền mua một cút rượu uống một hơi cạn sạch. Đó là một hình ảnh đầy sức ám ảnh với dáng đi lảo đảo và tiếng cười khanh khách tan vào trong bóng đêm. Phải chăng đó chính là sản phẩm của một cuộc sống mòn mỏi, quẩn quanh. Người điên, người thì còn đó nhưng đời đã tàn quá nửa. + Bác Siêu với gánh phở của mình hi vọng sẽ kiếm được chút gì để tồn tại, để cầm cự với sư sống. Nhưng ở nơi phố huyện nghèo này, phở trở thành một thứ quà xa xỉ, vì vậy nguy cơ ế hàng càng cao. + Gia đình bác Xẩm: dùng lời ca tiếng hát của mình để kiếm sống. Nhưng ở nơi cái ăn còn chẳng có thì người dân nghèo làm gì có thời gian để thưởng thức âm nhạc. Vì vậy, cái nghèo, cái đói luôn rình rập gia đình bác. + Tiền cảnh bức tranh đời buồn thảm, héo tàn là bóng hai chị em Liên cũng âm thầm không kém với cái cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, khách hàng là những con người khốn khổ không đủ tiền mua lấy nửa bánh xà phòng. Liên thương cho những kiếp người lay lắt nhưng bản thân cuộc sống của Liên cũng không tránh khỏi cuộc sống nghèo nàn đơn điệu. Trong nỗi buồn chung của mọi người, bi kịch của Liên là ý thức được nỗi buồn và sự đơn điều, bủa vây. - Cảnh chờ tàu và khát khao vươn tới cuộc sống có ý nghĩa của những con người nhỏ bé nơi phố huyện: + Đoàn tàu xuất hiện đó là hoạt động cuối cùng của đêm khuya. Trong tâm trạng buồn Liên hoài niệm về quá khứ và khao khát, hi vọng đợi chờ: đó là hi vọng chờ đợi một chuyến tàu đêm đi qua. Diễn biến tâm trạng chờ tàu của hai chị em Liên được Thạch Lam miêu tả khá tinh tế. + Chị em Liên chờ tàu không phải để bán hàng mà là nhu cầu tinh thần hàng đêm. Bởi vậy, An mặc dù đã buồn ngủ díu cả mắt vẫn cố dặn chị “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”. " Hai chị em Liên chời đợi tàu trong tâm trạng háo hức, bồi hồi như chờ đợi phút giao thừa thiêng liêng. Đoàn tàu đến trong sự mong chờ của chị em Liên. Liên và An hướng cả hồn mình vào đoàn tàu khi còn ở xa “tiếng còi đã rít lên và tàu rầm rộ đi tới với những toa hạng sang, kèn và đồng lấp lánh, các cửa kính sáng. " Con tàu đã đem đến một thế giới khác đi qua, một thế giới rực rỡ, vui vẻ, huyên náo- một thế giới khác hẳn với sự nghèo khôt hàng ngày. - Đoàn tàu chỉ xuất hiện trong một khoảnh khắc rất ngắn rồi vụt qua đi vào đêm tối. Ta bắt gặp phía sau đoàn tàu một nguồn ánh sáng nhỏ nhoi chỉ trực tan hòa vào bóng tối. An nhận ra tàu hôm nay “kém sáng hơn”, nhưng Liên vẫn “lặng theo mơ tưởng”. Đoàn tàu không làm thay đổi cuộc sống nơi phố huyện nhưng sự xuất hiện của nó đủ để lại niềm khao khát cho những con người nơi đây c. Nghệ thuật: Truyện mà không có cốt truyện, truyện ngắn trữ tình đan xen hiện thực và lãng mạn. Cách viết nhuần nhị tinh tế, câu văn mềm mại trong sáng, giàu hình ảnh, sức gợi. Giọng điệu tâm tình thủ thỉ thấm đẫm chất thơ. Khả năng đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật, gợi tả những xúc động, những biến thái mơ hồ, mong manh tinh tế trong tâm hồn con người. Nghệ thuật tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, bầu trời- mặt đất, hiện tại- qúa khứ, động- tĩnh…Sáng tạo những chi tiết nghệ thuật đầy ám ảnh: hình ảnh ngọn đèn con của chị Tí, hình ảnh đoàn tàu… 3. Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm * Giá trị hiên thực: Thạch Lam đã tái hiện bức tranh chân thực cuộc sống đói nghèo tẻ nhạt, quẩn quanh và bế tắc của con người nơi phố huyện qua đó phản ánh phần nào hiện thực đen tối của xã hội Việt Nam trước cách mạng tháng Tám: quần chúng nhân dân chìm trong bóng đen nô lệ, hoàn toàn xa lạ với ánh sáng niềm vui. * Giá trị nhân đạo: - Niềm cảm thương sâu sắc, chân thành của nhà văn đối với cuộc sống chìm khuất mỏi mòn, quẩn quanh của những con người nhỏ bé nơi phố huyện bình lặng tối tăm cùng với những điều mong ước khiêm nhường mà thiết tha của họ. - Thức tỉnh con người hướng tới cuộc sống thực sự có ý nghĩa. Thạch Lam đã trải lòng mình ra để lắng nghe thấu hiểu những khát khao nhỏ bé của những kiếp người nhỏ bé. - Khẳng định sức sống mãnh liệt của con người và khao khát đổi đời ở họ.Dù cuộc sống có khó khăn, bế tắc nhưng vẫn không dập tắt được những khát khao, mong ước hướng về ánh sáng niềm vui của con người - Lên tiếng đòi quyền sống cho những thân phận vô danh, tiếng nói đòi thay đổi cuộc sống trì trệ tù đọng và hãy trả lại cho trẻ thơ sự hồn nhiên và cuộc sống tươi đẹp. - Tác phẩm còn là bai ca về tình yêu quê hương, đất nước, thể hiện sự gắn bó máu thịt với con người, cuộc sống quê hương. 4. Đánh giá: - Hai đứa trẻ là một bài thơ trữ tình đầy xót thương. Tác phẩm thể hiện đậm chất phong cách Thạch Lam. - Với giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, tác phẩm sẽ còn sống mãi trong lòng người đọc. Đề 2 : Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật Liên trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam. 1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề luận bàn: - Thạch Lam là nhà văn có sở trường ở thể loại truyện ngắn.Ông thường viết về những người dân nghèo sống mòn mỏi, bế tắc ở những phố huyện nghèo nàn xơ xác bằng sự cảm thương sâu sắc. - Đọc truyện “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, chúng ta không thể quên nhân vật Liên một cô bé nghèo có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, yêu thương con người. 2. Khái quát nhân vật Liên trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”: - Liên là nhân vật trung tâm của tác phẩm. Toàn bộ bức tranh cảnh vật thiên nhiên và cuộc sống con người nơi phố huyện được miêu tả qua cái nhìn và cảm nhận của Liên. - Cũng giống như những người dân nơi phố huyện, Liên không được nhà văn miêu tả ngoại hình. Những con người đáng thương tội nghiệp nơi đây bị bóng tối che khuất gương mặt đời của họ. Liên là kiểu nhân vật tâm trạng trong sáng tác Thạch Lam, nhân vật ít hành động mà đầy ắp suy tư rung cảm. 3. Phân tích nhân vật: a. Liên là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế : - Khi chiều về, chứng kiến sự tàn lụi của ánh sáng, nghe tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng, nghe tiếng muỗi vo ve trong cửa hàng tạp hóa…Liên cảm thấy “lòng buồn man mác”.Trái tim ngây thơ của cô bé chắc chưa hiểu được nỗi buồn của kiếp người nhưng em đã biết rung động trước những đổi thay của thiên nhiên khi chiều xuống. - Liên còn cảm nhận được mùi riêng của đất, của quê nghèo qua những mùi vị đơn sơ nhưng thân thuộc “một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá”. - Đêm đầy sao, vũ trụ thăm thẳm đầy bí mật đối với Liên. - Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu nơi xa xôi cô đơn như chiếc đèn con của chị Tí chỉ chiếu sáng một vùng rất nhỏ .=> Nỗi buồn, cô đơn của Liên cũng chính là tấm lòng đồng cảm của em với những số phận nhỏ bé nghèo khổ nhưng vẫn tự khẳng định mình,vẫn phải sống cuộc sống ở một phố huyện buồn. b.Liên còn là một cô bé rất đảm đang, tháo vát , lại giàu lòng nhân ái: - Tuy còn bé, nhưng Liên vừa trông coi em , lại còn thay mẹ trông coi cửa hàng tạp hóa, góp phần giúp cha mẹ.Có thể nói tuổi thơ của một đứa trẻ nghèo như Liên chẳng còn, thật đáng cảm thông, thương xót. - Đáng trân trọng là tình cảm của Liên giành cho những đứa trẻ nghèo ở phố huyện nhặt rác lúc chợ tàn…, lễ phép với cụ Thi hơi điên ; thông cảm với nỗi vất vả của mẹ con chị Tí phải kiếm sống mỗi ngày từ sáng sớm đến đêm khuya… - Liên cảm nhận được cuộc sống vô vị, buồn tẻ, tăm tối của người dân nơi đây.Họ như những cái bóng âm thầm trong đêm và bóng tối cuộc đời đang bao phủ họ. c. Liên còn là một cô bé có ước mơ và khát vọng: - Việc Liên và em đêm đêm đợi tàu không phải để mong bán được thêm hàng mà là nỗi háo hức được nhìn một hình ảnh sống động, nhộn nhịp đầy ánh sáng …từ Hà Nội đi qua. - Con tàu đối với Liên và em còn là những kỷ niệm tuổi thơ êm đềm…ở Hà Nội, để từ đó hướng đến tương lai (phân tích cảnh chờ tàu). 4. Đánh giá: - Có thể nói Liên là một nhân vật vừa đậm chất hiện thực vừa đậm chất trữ tình được xây dựng qua ngòi bút tài hoa của Thạch Lam. Thể hiện khả năng đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật, gợi tả những xúc động, những biến thái mơ hồ, mong manh tinh tế trong tâm hồn con người. Nhân vật hầu như ít hành động mà đầy ắp suy tư rung cảm. - Hai đứa trẻ thực sự như một bài thơ để lại cảm xúc vấn vương, man mác trong lòng người đọc. Trong hoàn cảnh 30 – 45 xã hội đầy rẫy những bất công, mâu thuẫn, ngòi bút Thạch Lam vẫn biết nâng niu, trân trọng những vẻ đẹp tinh tế trong tâm hồn con người. Điều đó chứng tỏ Thạch Lam là một tâm hồn giàu yêu thương, giàu lòng nhân hậu với con người.Chính điều đó đã tạo nên giá trị lâu bền và sức hấp dẫn riêng biệt của những trang viết TL. Đề 3: Chất hiện thực và lãng mạn trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam. 1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề luận bàn: - Giới thiệu tác giả Thạch Lam. - Giới thiệu tác phẩm Hai đứa trẻ. - Vấn đề cần nghị luận: chất hiện thực và lãng mạn 2. Chất hiện thực và lãng mạn trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” a. Chất hiện thực * Chất hiện thực thể hiện rõ ở bức tranh phố huyện nghèo nàn, xơ xác. - Bức tranh mở ra bằng một cảnh chiều tàn với những âm thanh quen thuộc của đồng quê: tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve cùng với những hình ảnh chân thực khi hoàng hôn tắt: phương tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây, dãy tre làng. Tất cả như tự nó bước vào trang văn của Thạch Lam. - Cảnh một phiên chợ vãn ở một miền quê được miêu tả chân thực đến từng chi tiết: + Ống kính của nhà văn đã nhìn lại trên mặt đất để thấy: rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn… đó là những thứ còn sót lại của một phiên chợ quê. + Phát hiện ra cái mùi đặc biệt của quê hương: “cái mùi riêng của đất của quê hương này”, được tạo nên từ cái “mùi âm ẩm …quen thuộc” -> Thạch Lam đã sử dụng những chất liệu đời thường làm nên trang văn đậm đà hương sắc đồng quê. * Chất hiện thực thể hiện rõ ở bức tranh đời sống của con người nơi phố huyện: Không ồn ào, không to tát, chỉ bằng những mảnh đời nhỏ bé như những lát cắt của cuộc sống Thạch Lam đã tái hiện chân thực cảnh sống quẩn quanh, nhàm tẻ nơi phố huyện nghèo. + Đó là gia đình chị Tí: Ngày mò cua bắt tép, tối dọn hàng. Dẫu chẳng kiếm được là bao nhưng ngày nào chị cũng dọn hàng từ chập tối cho đến đêm. Cả gia tài của chị chỉ là một chõng hàng. -> Đây chính là một điển hình cho cuộc sống lay lắt, ngoi ngóp nơi phố huyện. Đó chỉ là sự cầm chừng, sự tồn tại trong vô vọng không phải là sự sống thực sự. + Bà cụ Thi điên: chỉ đủ tiền mua một cút rượu uống một hơi cạn sạch. Đó là một hình ảnh đầy sức ám ảnh với dáng đi lảo đảo và tiếng cười khanh khách tan vào trong bóng đêm. -> Phải chăng đó chính là sản phẩm của một cuộc sống mòn mỏi, quẩn quanh. Người điên, người thì còn đó nhưng đời đã tàn quá nửa. + Bác Siêu với gánh phở của mình hi vọng sẽ kiếm được chút gì để tồn tại, để cầm cự với sư sống. Nhưng ở nơi phố huyện nghèo này, phở trở thành một thứ quà xa xỉ, vì vậy nguy cơ ế hàng càng cao. + Gia đình bác Xẩm: dùng lời ca tiếng hát của mình để kiếm sống. Nhưng ở nơi cái ăn còn chẳng có thì người dân nghèo làm gì có thời gian để thưởng thức âm nhạc. Vì vậy, cái nghèo, cái đói luôn rình rập gia đình bác. + Hai đứa trẻ: chính là những mảnh đời đáng thương nhất.Chúng còn nhỏ nhưng đã phải thay mẹ quán xuyến cửa hàng. Hơn nữa chúng từng có một tuổi thơ tươi đẹp gắn với Hà Nội rực rỡ ánh sáng. Chúng là những đứa trẻ có tâm hồn đặc biệt nhạy cảm nên chúng sớm nhận ra nhịp điệu buồn tẻ của cuộc sống nơi phố huyện. -> Chừng ấy mảnh đời, kiếp người đã làm sống dậy hiện thực xã hội Việt Nam thời Pháp thuộc. Một xã hội sa sút tiêu điều, trì trệ, một xã hội đang “nổi váng lên”. Đó là xã hội của những hình nhân biết cử động trong thiên truyện ý tưởng của Xuân Diệu “Toả nhị Kiều”. Họ thực sự là những con người sống một cuộc đời “đời tẻ nhạt như tàu không đổi chuyến”. b. Chất lãng mạn Bức tranh hiện thực có sức ảm ảnh có lẽ bởi Thạch Lam đã vẽ bằng bút pháp lãng mạn. Cái lãng mạn của Thạch Lam không phải là sự tô hồng đời sống của người dân phố huyện theo kiểu tiểu thuyết lãng mạn của Tự Lực Văn Đoàn. Lãng mạn của Thạch Lam là vẻ đẹp tiềm tàng ngay trong đời sống giản dị quanh ta. Chất hiện thực và lãng mạn hoà quyện đan xen trong mỗi trang văn của ông. * Phố huyện tuy nghèo nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp nên thơ, thi vị, đáng yêu: - Buổi chiều ở phố huyện là buổi chiều hiu hắt, man mác buồn nhưng cũng không kém phần thi vị với bản hoà âm thôn dã tạo nên từ âm thanh quen thuộc của tiếng trống, tiếng ếch, tiếng muỗi…những hình ảnh, màu sắc đậm chất hội hoạ phương Đông: hình ảnh phương Tây đỏ rực, áng mây hồng, dãy tre làng đen lại. Những gam màu tương phản gay gắt. Bức tranh thiên nhiên được miêu tả bằng những cau văn nhẹ nhàng với nhịp điệu du dương như ru hồn người vào một không gian buồn. Đó thực sự là một bức hoạ đồng quê. - Một đêm mùa hạ êm như nhung ru hồn người, ru hồn hai đứa trẻ vào một thế giới thơ mộng. -> Phố huyện dưới ngòi bút của Thạch Lam buồn nhưng không thê thảm, lặng lẽ nhưng vẫn ẩn một nét đẹp dân dã mang cái hồn của quê hương Việt Nam. Nhà văn đã chắt chiu những cái đẹp tiềm tàng ngay ở cuộc sống giản dị quanh mình. * Vẻ đẹp tâm hồn hai đứa trẻ tạo nên một nguồn ánh sáng êm dịu trong trẻo trong suốt thiên truyện đầy bóng tối này. Đó là tâm hồn nhạy cảm tinh tế, nhân hậu, giàu khát vọng. - Tâm trạng của Liên khi phố huyện lúc chiều tàn. + Buồn man mác trước giờ phút của ngày tàn. + Liên đã cảm nhận được cái mùi riêng của đất, của quê hương- một thứ mùi đặc biệt khi nhìn rác rưởi…những thứ còn xót lại trên mặt đất sau một ngày phiên. + Tâm hồn đó đặc biệt nhạy cảm, gần gũi, gắn bó với thiên nhiên, cảnh vật, phát hiện ra những biến thái tinh vi của thiên nhiên; tâm hồn như đang hoà cùng thiên nhiên “qua kẽ lá của cành bàng”… + Chị em Liên thấy thương cho những kiếp người nghèo nơi phố huyện, những con người đang chìm dần vào bóng tối. - Sống trong phố huyện ngèo, chị em Liên luôn muốn thoát khỏi cuộc sống nghèo túng hiện tại bằng khát vọn tìm kiếm ánh sáng nhỏ nhoi và hai chị em không ngừng mưo ước, hồi tưởng quá khứ tươi đẹp – Nó như một điểm tựa để chị em Liên có thể vươn lên cuộc sống buồn tẻ này. + Chính vì muốn thoát khỏi cuộc sống mòn mỏi, tù túng nên ngày nào chị em Liên cũng cố thức đợi tàu trong một tâm trạng háo hức và hồi hộp. Chị em Liên muốn sống nhịp sống sôi động cuối cùng của phố huyện. + Đoàn tàu đem đến một cuộc sống khác hẳn với phố huyện nghèo - một thế giới rực rỡ, vui vẻ và huyên náo. Đoàn tàu đã chở theo một mơ ước về cuộc sống hạnh phúc, sung sướng hơn. Đoàn tàu là tia hồi quang của quá khứ. -> Dù sống trong nghèo khổ nhưng con người không thôi mơ ước. Chính niềm mơ ước mong manh đã khiến cho người dân phố huyện sống qua những ngày tối tăm. * Chất lãng mạn còn toát lên từ những câu văn nhẹ nhàng như giăng mắc vào lòng người nỗi thương cảm ngậm ngùi xót xa cho những kiếp sống khắc khoải, mỏi mòn nhưng đầy khát vọng của những con người nhỏ bé 3. Đánh giá - Khẳng định lại giá trị của tác phẩm. - Thành công của tác phẩm: hài hoà giữa chất hiện thực và lãng mạn. Đề 4: Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Hai đứa trẻ để thấy rõ phong cách riêng, độc đáo của nhà văn TL. 1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề luận bàn: 2. Những đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Hai đứa trẻ a. Cách dựng truyện - Đây là loại truyện tâm tình, truyện không có cốt truyện, không khai thác mâu thuẫn căng thẳng dồn nén, tích tụ mà đi sâu vào những chi tiết bình dị, đời thường. + Thời gian ngắn: một khoảnh khắc chiều tà và vào đêm. + Không gian nhỏ hẹp: một góc phố huyện nghèo nàn, hẻo lánh. + Thế giới nhân vật ít. - Chi tiết đơn giản: cả truyện chỉ là những tâm tư, cảm xúc của những đứa trẻ nghèo tạo nên những ám ảnh, day dứt về cuộc sống nghèo nàn đơn điệu của xã hội Việt Nam trước cách mạng trong đó số phận con người nhỏ bé, đáng thương. + Cái đơn điệu, tẻ nhạt của cuộc sống ấy được cảm nhận qua bức tranh thiên nhiên : Cảnh chiều: buồn tàn lụi (phân tích) + Cảm giác tiêu điều về cuộc sống: chợ tàn (phân tích). + Hình ảnh con người nơi đây: tác giả không miêu tả nhiều chỉ cần một vài phiến ảnh nhưng cũng đủ làm nổi bật hình ảnh những kiếp người lay lắt, nhỏ bé, đang phải sống cuộc sống buồn tẻ, đáng thương: những kiếp người tàn (phân tích) -> Văn TL không cần những mâu thuẫn gay gắt, nóng bỏng, không khiến cho lòng người phải uất ức, căn hờn. Văn Thạch Lam chỉ cần những chi tiết, hình ảnh bình dị, chân thực nhưng gợi lên nỗi xót thương về cuộc sống không lối thoát, về những kiếp người nhỏ bé, đáng thương. b. Thủ pháp tương phản: ánh sáng và bóng tối - Câu chuyện mở ra trong lúc giao tranh giữa ánh sáng và bóng tối: + Ánh sáng nhạt dần, yếu ớt không đủ soi tỏ cuộc sống xung quanh. + Bóng tối dần chiếm lĩnh, bao phủ toàn tác phẩm. -> Tạo nên nỗi ám ảnh về một cuộc sống tối tăm, tù đọng. Con người thật nhỏ bé trước vũ trụ. - Trong bóng tối, ánh sáng rực rỡ của đoàn tàu thực sự có ý nghĩa (phân tích). Nó đã đánh thức tâm hồn con người: khao khát một sự đổi thay, khao khát về một cuộc sống khác có ý nghĩa hơn. -> Bóng tối tương phản với ánh sáng chính là một thành công độc đáo của tác phẩm. Nó góp phần thể hiện chủ đề của thiên truyện. c. Khả năng miêu tả những rung động mong manh, tinh tế trong tâm hồn con người - Cảm giác mong manh mơ hồ như cánh bướm non, xúc cảm trong sáng tinh tế trong tâm hồn con người . Trong buổi chiều quê buồn thấm thía, Liên cảm nhận được từng bước đi của thời gian. Cái lặng lẽ, man mác của buổi chiều quê như thấm vào tâm hồn ngây thơ của chị: + Tiếng trống… nhịp thời gian trôi chảy. + Tiếng ếch nhái… cảm giác thân thuộc với cảnh đồng quê. + Mùi vị đất cát quê hương…mùi riêng. - Giữa cái mênh mông, yên lặng của quê hương Liên thả tâm hồn mình mơ tưởng tới vũ trụ xa xanh với bầu trời đêm huyền bí đưa Liên trở về với quá vãng chưa xa thật êm đềm. Đó là giây phút lòng người neo đậu những cảm xúc thật yên tĩnh. - Xúc cảm của Liên hướng tới việc chờ đợi đoàn tàu. Những trang viết miêu tả tâm trạng thật tinh tế (phân tích tâm trạng chờ tàu của chị em Liên). -> Với chị em Liên, đoàn tàu vừa là một thực tế, vừa là một ảo ảnh trong cái nhìn non trẻ và đầy khát khao. Đoàn tàu đi rồi, ánh sáng vụt loé lên cũng đã tắt, hai chị em cũng đã chìm vào giấc ngủ song dư âm của khát vọng thì vẫn còn vang vọng mãi bởi đó là yếu tố cơ bản để "gióng lên cái gì đó còn ở tương lai" (Nguyễn Tuân). ánh sáng của đoàn tàu đã làm cháy lên một thứ ánh sáng khác - ánh sáng của khát vọng da diết trong tâm hồn những đứa trẻ. Trân trọng và nâng niu khi khám phá ra thứ ánh sáng này, tác phẩm của Thạch Lam đã đạt tới một giá trị nhân văn đáng quý. d. Văn thạch Lam đẹp như thơ: ngữ điệu nhỏ nhẹ, thủ thỉ, câu văn giàu hình ảnh, nhạc điệu ru hồn người tạo nên những xúc cảm tinh tế mà trong sáng - Quên làm sao được những trang văn miêu tả chiều quê đẹp thế. Nhịp điệu chậm rãi, êm ả, tạo ấn tượng mơ hồ về một quá vãng. Điều đó thể hiện tâm hồn gắn bó rất sâu với quê hương, với ruộng đồng. Nó đã gióng lên trong tâm hồn con người một nỗi niềm tha thiết “Chừng ấy con người trong bóng tối…của họ”. - Văn đẹp như thơ góp phần thanh lọc tâm hồn con người, khiến cho những rung động mơ hồ trở nên thấm thía hơn. 3. Đánh giá chung về tấm lòng nhà văn và sức hấp dẫn của truyện - Hai đứa trẻ là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Thạch lam. Đó là một bài thơ trữ tình xót xa. Với những gì mà nhà văn đã thể hiện, Hai đứa trẻ sẽ sống mãi trong lòng người đọc, giúp chúng ta biết nâng niu quý trong cái đẹp, dù nhỏ nhoi ở xung quanh ta, làm tâm hồn ta trong sáng hơn. Đề 5: Truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là truyện không có cốt truyện nhưng đã hấp dẫn và để lại nhiều suy nghĩ cho người đọc. Anh/chị hãy chứng minh điều đó. I. Đặt vấn đề: - Giới thiệu tác giả Thạch Lam. - Giới thiệu tác phẩm Hai đứa trẻ. - Vấn đề cần nghị luận: Truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là truyện không có cốt truyện nhưng đã hấp dẫn và để lại nhiều suy nghĩ cho người đọc II. Giải quyết vấn đề: 1.Giải thích luận đề: - Thạch Lam là một nhà văn lãng mạn, ông là người đầu tiên đem chất thơ vào văn xuôi, truyên ngắn Thạch Lam như một bài thơ trữ tình đượm buồn.Vì truyện của ông là kiểu truyện tâm tình, dường như không có cốt truyện; giàu cảm xúc, nhẹ nhàng mà thấm thía như một bài thơ. - Truyện Hai đứa trẻ bộc lộ niềm cảm thương chân thành của nhà văn với cuộc sống chìm khuất, mòn mỏi, quẩn quanh của những con người nhỏ nhoi nơi phố huyện tăm tối, cùng sự trân trọng những ước mong khiêm nhường mà thiết tha của họ về một cuộc sống trong sáng, tốt đẹp hơn. 2. Phân tích, chứng minh: * Hai đứa trẻ là truyện không có cốt truyện: - Chỉ là một buổi chiều tối ở phố huyện nghèo tăm tối với tiếng trống thu không rời rạc và cảnh chợ chiều hiu hắt (phân tích cảnh ngày tàn, chợ tàn) - Không có tình huống éo le gay cấn, nhân vật ít hành động không có xung đột gì (phân tích những kiếp người tàn nơi phố huyện) *Hai đứa trẻ hấp dẫn người đọc: - Thiên nhiên cảnh vật một miền quê nghèo hiện lên thật buồn nhưng cũng thật yên ả, hiền hoà thơ mộng (phân tích) - Truyện còn lôi cuốn người đọc bởi những chi tiết nghệ thuật đầy ám ảnh: bóng tối, ánh sáng, ngọn đèn con chị tí, đoàn tàu…(phân tích) - Truyện còn lôi cuốn người đọc bởi tâm trạng nhân vật Liên (phân tích) - Truyện còn lôi cuốn người đọc bởi đặc sắc nghệ thuật in đậm dấu ấn phong cách Thạch Lam…(phân tích đặc sắc nghệ thuật) * Hai đứa trẻ gợi cho người đọc nhiều suy nghĩ: - Xót thương những kiếp người chìm khuất mỏi mòn nơi phố huyện - Lay tỉnh con người hướng tới cuộc sống có ý nghĩa - Tiếng kêu cứu về sự cần thiết thay đổi cuộc sống tù đọng, trả cho trẻ thơ tâm hồn trong sáng và cuộc sống tươi đẹp… 3. Đánh giá chung về tấm lòng nhà văn và sức hấp dẫn của truyện - Miêu tả khung cảnh phố huyện buồn, nghèo nàn, tẻ nhạt, bế tắc và tâm trạng của hai đứa trẻ, đặc biệt là Liên một cách trực tiếp và gián tiếp, qua thực tại và hồi ức đan xen; miêu tả bằng một giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, giàu chất thơ; nhà văn bộc lộ niềm xót thương những kiếp người đói nghèo cơ cực, sống quẩn quanh bế tắc trong xã hội cũ. - Từ đó tác giả như muốn lay tỉnh những tâm hồn uể oải, đang lụi tàn, nhen lên trong họ ngọn lửa của lòng khát khao được sống một cuộc sống có ý nghĩa hơn, khát khao thoát khỏi cuộc đời tăm tối đang chôn vùi họ. -> Truyện ngắn Hai đứa trẻ đã thể hiện sâu sắc cái tài và cái tâm của nhà văn Thạch Lam. Đề 6: Chất thơ trong truyện ngắn "Hai đứa trẻ" (Thạch Lam). I. Đặt vấn đề: - Đọc truyện ngắn Thạch Lam, dễ thấy cốt truyện của ông không có gì đặc biệt, thậm chí đôi khi đơn giản đến như không có. Nhân vật của ông cũng không thuộc vào những lớp người có sức ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vậy mà tác phẩm vẫn có được một sức truyền cảm lớn để có thể neo đậu lâu bền trong lòng người đọc, tạo nên một sức cuốn hút nhẹ nhàng mà da diết cho người đọc mỗi lần đọc lại, sống lại cùng với nó. Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức truyền cảm, sự hấp dẫn, cuốn hút ấy chính là chất thơ lắng đọng lan toả từ những trang văn. - Truyện ngắn "Hai đứa trẻ" ("Nắng trong vườn" - 1938) là một truyện ngắn giàu chất thơ. I. Giải quyết vấn đề: 1. Chất thơ và chất thơ trong truyện ngắn: - "Chất thơ": Tính chất trữ tình - tính chất được tạo nên từ sự hoà quyện giữa vẻ đẹp của cảm xúc, tâm trạng, tình cảm với vẻ đẹp của cách biểu hiện nó để có thể khơi gợi những rung động thẩm mĩ và tình cảm nhân văn. - Chất thơ trong truyện ngắn: Được tạo nên khi nhà văn chú ý khai thác và biểu hiện một cách tinh tế cái mạch cảm xúc, tâm trạng, tình cảm của nhân vật hoặc của chính mình trước thế giới bằng những chi tiết, hình ảnh đầy gợi cảm và một lối văn trong sáng, truyền cảm, phù hợp với nhịp điệu riêng của cảm xúc, tâm hồn. - Một truyện ngắn (hoặc tác phẩm văn xuôi) được coi là giàu chất thơ khi mối bận tâm của người viết không đặt vào việc kể lại một biến cố, sự việc, hành động mà là việc làm bật lên một trạng thái của đời sống hoặc của tâm hồn con người. 2. Chất thơ trong truyện ngắn "Hai đứa trẻ": a. Vẻ đẹp của cảm xúc, tâm trạng: - Tâm trạng nhân vật: Ở nhân vật Liên có vẻ đẹp của một tâm hồn trẻ thơ trong sáng và thuần khiết, tự nhiên. + Những rung động tinh tế trước cuộc sống xung quanh: Chỉ một mùi nồng nồng, âm ẩm bốc lên đã khiến Liên ngỡ đó là mùi riêng của đất quê; không khí vắng lặng đìu hiu của phố huyện đã lay động tâm hồn Liên để cô cảm nhận được cái buồn của buổi chiều quê và khiến đôi mắt cô cũng như ngập đầy bóng tối của buổi chiều quê đó; khi đêm xuống, Liên thích thú ngắm bầu trời đêm với ngàn sao lấp lánh để mơ mộng về con vịt theo sau ông Thần Nông, về dòng sông Ngân Hà trong các câu chuyện cổ; tâm hồn Liên trong sáng và nhạy cảm đến độ có thể bắt nhạy với những dấu hiệu mơ hồ nhất của thế giới quanh mình: những con đom đóm lập loè, những khe sáng, hột sáng lọt qua khe cửa, từng loạt hoa bàng rụng khẽ xuống vai áo… + Lòng trắc ẩn đối với những cảnh ngộ đáng thương: Bản thân Liên đang sống một cuộc sống nghèo khó, Liên cũng thấm thía sâu sắc cảnh nghèo và buồn mà cô đang phải trải qua song không vì thế mà Liên đóng kín tâm hồn đối với con người và cuộc sống quanh mình. Nhìn những đứa trẻ nghèo đang nhặt nhạnh, tìm kiếm trên bãi chợ, Liên thấy "động lòng thương" tuy chính chị cũng không có gì để cho chúng. Sẵn có một tấm lòng thơm thảo, Liên đã rót đầy hơn vào cút rượu của bà cụ Thi điên dù trong em không phải không có cảm giác sờ sợ rất tự nhiên ở một đứa trẻ khi phải đối diện với một người không hoàn toàn bình thường. Chính những tình cảm ngỡ như rất giản dị ấy lại làm cho người ta cảm động như được "thanh lọc tâm hồn" để trở về với những gì tự nhiên thuần khiết nhất. + Hoài niệm về quá khứ và mơ mộng với đoàn tàu: Cuộc sống thường nhật với gánh nặng mưu sinh không thể xoá bỏ trong Liên niềm nhớ tiếc quá khứ. Thậm chí, chính cuộc sống tẻ nhạt hàng ngày lại khiến nỗi nhớ ấy thêm da diết, khắc khoải: dù kỉ niệm còn lại không nhiều, nhưng quá khứ luôn trở về trong Liên bằng ánh hồi quang rạng rỡ nhất "Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo". Chính nỗi nhớ quá khứ luôn thường trực đã khiến Liên khi đối diện với hình ảnh thực của chuyến tàu đêm lại đắm mình trong những mơ tưởng xa xôi để "sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết" mà chuyến tàu ấy gợi lên trong tâm hồn cô. - Tình cảm nhà văn thể hiện ở cái tôi Thạch Lam ẩn kín sau nhân vật: Dường như, Thạch Lam đã viết truyện ngắn "Hai đứa tre" bằng chính những trải nghiệm tuổi thơ ở phố huyện Cẩm Giàng. Đọc truyện, không thể không nhận thấy cái tình âu yếm mà Thạch Lam dành cho nhân vật. Cái tình âu yếm ấy một mặt xuất phát từ cái nhìn nhân hậu, yêu thương mà người lớn dành cho lứa tuổi này, một mặt là do nhà văn đã hoá thân vào nhân vật, là sự ám ảnh của tuổi thơ gắn liền với phố huyện Cẩm Giàng. Sự cộng hưởng của những cảm xúc này để tạo cho những trang viết Thạch Lam một sự hoà quyện giữa chất thực và chất thơ để tạo thành một sức hút da diết, bền lâu của tác phẩm. b. Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên tuy buồn nhưng gợi cảm, thơ mộng : - Trong truyện, Thạch Lam đã xây dựng được một thế giới hình ảnh vừa chân thực, sinh động lại vừa vô cùng gợi cảm bởi chính vẻ đẹp của nó. Quan niệm Thạch Lam: "Cái đẹp man mác khắp vũ trụ, len lỏi khắp hang cùng ngõ hẻm, tiềm tàng ở mọi vật bình thường". + Không gian được lựa chọn trong tác phẩm: Một phố huyện nghèo nơi tiếp giáp giữa thành thị và thôn quê song dưới ngòi bút Thạch Lam dường như tính chất làng đã nhiều hơn tính chất phố. + Trong không gian êm ả, tĩnh lặng của phố huyện, mỗi hình ảnh được ngòi bút Thạch Lam gợi ra đều chan chứa chất thơ: Phương Tây "đỏ rực như lửa cháy", đám mây "ánh hồng như hòn than sắp tàn", tiếng trống thu không "vang xa để gọi buổi chiều", đêm mùa hạ "êm như nhung và thoảng qua gió mát", vòm trời "hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh", những con đom đóm "bay là là trên mặt đât hay len vào những cành cây", bóng bác phở Siêu "mênh mông ngả xuống đất một vùng và kéo dài đến tận hàng rào hai bên ngõ"…Tất thảy đều là những hình ảnh, màu sắc, âm thanh vô cùng quen thuộc, bình dị mà ngỡ như rất mới mẻ, rất gợi cảm trong những câu văn Thạch Lam bởi nó không chỉ hiện diện như một khái niệm mà như một trạng thái của sự sống đang xao động để chuyển dần một cách tinh tế cái xao động ấy vào tâm hồn con người. Dưới ngòi bút Thạch Lam, thậm chí đến cả rác rưởi của một phiên chợ quê cũng gợi nhớ bao điều thân thuộc "Chợ họp giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía. Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn mùi cát bụi quen thuộc quá, khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này". Sức gợi cảm của thứ mùi vị này ở chỗ nó đánh thức cảm xúc, cảm giác ấu thơ của rất nhiều người Việt. - Truyện có những chi tiết được lựa chọn đích đáng để thể hiện tinh và sâu thế giới của những cảm xúc, cảm giác và tình cảm vừa mơ hồ, vừa da diết trong tâm hồn nhân vật: Liên ngồi lặng lẽ bên mấy quả thuốc sơn đen lúc chiều muộn với đôi mắt ngập đầy dần bóng tối; Liên cùng em nhìn ngắm những vì sao để mà thấy chúng như thuộc về vũ trụ thăm thẳm bao la, đầy bí mật và xa lạ; Liên và An chờ đợi chuyến tàu đêm… c. Mạch truyện của "Hai đứa trẻ" rất đậm chất trữ tình: - Quan niệm của Thạch Lam: "Nhà văn cốt nhất phải đi sâu vào tâm hồn mình, tìm thấy những tính tình và cảm giác thành thực: tức là tìm thấy tâm hồn mọi người qua tâm hồn của chính mình". Từ đó có thể thấy, cái hiện thực mà nhà văn quan tâm và đặt lên hàng đầu là hiện thực tâm trạng, là những xúc cảm, rung động của tâm hồn con người. - Truyện "Hai đứa trẻ" không có cốt truyện, mạch truyện không vận động theo mạch của những tình tiết, sự kiện mà vận động theo mạch cảm xúc, tâm trạng nhân vật. Để làm được điều này, nhà văn đã đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật Liên - một cô gái chưa hoàn toàn bước ra khỏi thời ấu thơ, một cô gái có tâm hồn thuần khiết và nhạy cảm. Từ điểm nhìn ấy, bức tranh đời sống được tái hiện với sự đan xen, song hành và xâm nhập của cảm giác thực tại và hồi ức quá khứ mà dường như, cái nổi trội lên, chi phối sự vận động của mạch truyện lại là hành trình tìm lại những kí ức quá khứ từ chính cái hình ảnh đang hiện diện trong thực tại - hình ảnh đoàn tàu. Triển khai mạch truyện theo hướng này, ngòi bút Thạch Lam có xu hướng hướng nội, đi vào thế giới bên trong với những cảm xúc, cảm giác nhiều khi rất mong manh, mơ hồ, thoáng qua, những biến thái tinh vi của tâm hồn trước ngoại cảnh: nỗi buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn, những hoài niệm da diết về một Hà Nội trong kí ức tuổi thơ, những cảm giác xa xôi không biết… d. Chất thơ thể hiện ở giọng văn, ngôn ngữ nghệ thuật của tác phẩm: - Để thể hiện thành công tất cả những điều trên, Thạch Lam đã sử dụng một bút pháp trữ tình đặc sắc trong lời kể, giọng kể, một bút pháp hoà hợp sự trong sáng, chính xác và dịu dàng, hoà hợp sự kín đáo và giản dị như một lời thủ thỉ vừa phải, êm đềm nhỏ nhẹ nhưng có thể phân biệt được từng âm vị. - Thạch Lam ít dùng những chữ to tát, những nhịp điệu gấp gáp vội vàng, lời văn của ông nhuần nhuyễn, tinh tế để phô diễn những trạng thái, những cảm xúc trong tâm hồn. Câu văn của Thạch Lam nhiều thanh bằng gợi một nhịp điệu chậm buồn nhưng có sức lan toả. Chẳng hạn khi miêu tả vẻ trầm buồn nhưng cũng rất đỗi nên thơ của phố huyện, Thạch Lam đã viết: "Chiều, chiều rồi, một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào…" Hay miêu tả cảnh đêm tối sau khi chuyến tàu đi qua: "Đêm tối vẫn bao bọc xung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia đồng ruộng mênh mang và yên lặng". - Thạch Lam đã sáng tạo ra một thứ ngôn ngữ nghệ thuật riêng để biểu đạt cái xao động của sự sống khẽ vang lên trong không gian, thời gian tĩnh mịch để diễn tả cái thanh thoát, dịu hiền của tâm hồn Liên: êm ả, yên lặng, thong thả, gượng nhẹ, nhỏ xíu, yên tĩnh, mơ hồ, miên man, tĩnh mịch … Những từ ngữ này liên kết với nhau như một dải lụa nhẹ bay để tạo một dư âm sâu lắng trong tâm hồn người đọc. - Văn phong Thạch Lam rất bình dị: Câu văn ngắn, nhịp văn chậm rãi, thong thả. Dù diễn tả cái náo nức bên trong, cái sôi động của ước mơ, Thạch Lam vẫn rất nhẹ nhàng, vẫn tự nén ngòi bút. Chuyến tàu rực sáng vụt qua, Liên xúc động mạnh khi kỉ niệm xưa dồn dập hiện về "Hà Nội xa xăm, Hà nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo". Đây là một trong số ít những câu văn kết hợp lối trùng điệp và những thanh trắc tạo điểm nhấn và ngay câu sau Thạch Lam viết ngắn hơn, nhẹ hơn, như ghìm giữ lại niềm xúc động: "Con tàu như đem một chút thế giới khác đi qua". Thạch Lam thường sử dụng kiểu cú pháp đẳng lập, đều đều, nhịp độ khoan thai điềm tĩnh mà vẫn gây những chấn động nhẹ nhàng, thấm thía chính là ở độ nén của cảm xúc mà nhà văn tạo ra trong những câu văn. 3. Đánh giá: - Truyện ngắn "Hai đứa trẻ", từ hình thức nghệ thuật tới nội dung được biểu hiện đều chan chứa chất thơ - cái chất thơ được chưng cất từ đời sống bình dị, thường nhật bằng chính rung động của tâm hồn nhà văn, chất thơ toả ra từ tình yêu cái đẹp, từ cái nhìn tinh tế trước thiên nhiên, đời sống và niềm tin ở thiện căn của con người… - Với những gì được khai thác và biểu hiện trong tác phẩm, có thể nói, truyện "Hai đứa trẻ" tựa như một bài thơ trữ tình, dù không thật giàu có sâu sắc về ý nghĩa xã hội thì vẫn "đem đến cho người đọc một cái gì nhẹ nhõm, thơm lành và mát dịu" (Nguyễn Tuân). Đó vừa là giá trị riêng của tác phẩm, vừa là cốt cách văn chương của Thạch Lam để tạo ra một sức hấp dẫn bền lâu trong lòng đọc giả. Đề 7: Phân tích diễn biến tâm trạng của chị em Liên trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Từ đó nêu những đóng góp mới mẻ của Thạch Lam trong việc thể hiện cảm hứng nhân đạo độc đáo. I. Đặt vấn đề - Xúc cảm của Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở từ những chân cảm đối với những con người ở tầng lớp dân nghèo thành thị và thôn quê. Thạch Lam là nhà văn quý mến cuộc sống, trang trọng cuộc sống của mọi người xung quanh. Chính tình ấy giúp Thạch Lam cảm nhận sâu sắc những cảm xúc tinh tế của Hai đứa trẻ trong truyện ngắn cùng tên. Qua đó, tác giả thể hiện cảm hứng nhân đạo mới mẻ, đặc sắc. II. Giải quyết vấn đề 1. Khái quát: Tác phẩm Hai đứa trẻ in trong tập Nắng trong vườn, xuất bản năm 1938. Truyện nhưng không có cốt truyện, chỉ là câu chuyện tâm tình. Câu chuyện không phát triển theo logic sự kiện mà giống như một bài thơ trữ tình đầy xót thương, gói gọn trong không gian nhỏ hẹp nơi phố huyện nghèo hẻo lánh với những con người nhỏ bé, những cảnh đời đơn điệu hắt hiu. Toàn truyện là những cảm xúc và tâm trạng của những đứa trẻ nơi phố huyện đó trong khoảng thời gian từ chiều đến đêm. Ngòi bút của Thạch Lam tỏ ra thật tinh tế trong việc diễn tả những rung động của hai đứa trẻ. 2. Diễn biến tâm trạng của chị em Liên: a. Trước hết là tâm trạng của hai đứa trẻ trước cảnh chiều tàn - Câu chuyện mở ra trong một khung cảnh chiều buồn man mác. - Liên và An là những đứa trẻ từng sống ở Hà Nội, nay theo mẹ về vùng quê hẻo lánh. Liên ngồi trong không gian bóng tối để những nỗi buồn chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ. + Liên cảm nhận được cái yên lặng của khung cảnh chiều quê quen thuộc. Đó là tiếng trống thu không, phương Tây đỏ rực như lửa cháy, những áng mây ánh hồng như hòn than sắp tàn…gợi lên cái nhịp thời gian đang trôi, gieo vào lòng người một sự nuối tiếc mơ hồ, có cái gì đó quá khó nắm bắt. + Cùng với cảm giác về thời gian còn là âm thanh tiếng ếch nhái văng vẳng ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve, mùi âm ẩm và mùi cát bụi quen thuộc… Đó là những xúc cảm rất quen thuộc, thể hiện sự gắn bó với quê hương. - Cảnh chợ tàn người về hết và tiếng ồn ào cũng mất…càng khiến lòng Liên thấm đẫm nỗi buồn về một cuộc sống xác xơ, tiêu điều, đang đi vào chiều tàn lụi. b. Tâm trạng của hai đứa trẻ trong bóng tối - Từ quán hàng chật hẹp nhỏ bé của mình, Liên hướng tầm nhìn ra khung cảnh xung quanh và càng thêm xót thương cho những kiếp người nhỏ bé, mong manh: + Thương xót cho những đứa trẻ nghèo phải nhặt nhạnh tất cả những thứ còn xót lại của một phiên chợ tàn. + Liên chia sẻ với mẹ con chị Tí bằng sự thấu hiểu cuộc sống tẻ nhạt, quanh quẩn của mẹ con chị. + Liên còn chia sẻ với sự ế ẩm của gánh phở bác Siêu, gánh đi gánh về gợi lên một nhịp sống buồn tẻ. + Thương xót, thậm chí còn sợ hãi trước tiếng cười khanh khách của bà cụ Thi điên. Đó là cảm nhận về sự mỏng mang của kiếp người. + Liên còn cảm nhận được cái tù túng trong cuộc sống của chính bản thân mình: giam hãm trong gian hàng nhỏ, lắm muỗi, chiếc chõng tre sắp gãy, tính nhẩm, “ngày phiên mà bán cũng chẳng ăn thua gì”. " Liên cảm nhận được nỗi buồn thấm thía trước cảnh quá quen của những kiếp người nhỏ bé, leo lét trong không gian mênh mông tă tối của phố huyện. - Tầm hồn nhỏ bé và nhạy cảm của Liên cũng buồn và nuối tiếc một quá khứ xa xămnhững ngày sống ở Hà Nội- một Hà Nội sáng rực và huyên náo với những cốc nước xanh đỏ. Đó là một quá vãng xa xôi mà giờ đây trong tâm trí Liên tất cả hiện lên đều không rõ ràng. - Liên có cái nhìn huyền diệu về vũ trụ bao la thăm thẳm và bí ẩn. Đó là một vò trời ngàn sao lấp lánh, dải Ngân Hà, ông thần Nông cùng con vịt. Thế nhưng vũ trụ lại quá xa lạ với tâm hồn trẻ thơ, nó làm “mỏi trí nghĩ” của hai chị em. Nên chỉ một lúc sau, hai chị em “lại cúi nhin về mặt đất”. - Cảnh đồng quê về đêm thật yên tĩnh, lặng lẽ. Tất cả sự dày đặc của bóng tối đang vây quanh “ đường phố và các con ngõ chứa đầy bóng tối” trong khi đó các cửa nhỏ chỉ để hé ra “một khe ánh sáng”, những vệt sáng của đom đóm, các “quầng sáng thân mật xung quanh ngọn đèn”. Sự đối lập gay gắt giữa bóng tối và ánh sáng tô đậm sự buồn tẻ, lay lắt của phố huyện – một cuộc sóng mù sáng. Điều đó càng khiến tâm hồn Liên thấm thía nỗi buồn. c. Trong tâm trạng buồn Liên hoài niệm về quá khứ và khao khát, hi vọng đợi chờ: đó là hi vọng chờ đợi một chuyến tàu đêm đi qua. Diễn biến tâm trạng chờ tàu của hai chị em Liên được Thạch Lam miêu tả khá tinh tế. - Liên chờ tàu không phải để bán hàng mà là nhu cầu tinh thần hàng đêm. Bởi vậy, An