Tài liệu Chuong 5

Chöông naêm: Kho baûo quaûn haït Baûo quaûn haït laø moät trong nhöõng nhu caàu caáp thieát cuûa noâng nghieäp nöôùc ta hieän nay. Haït coù theå baûo quaûn daïng hôû hay baûo quaûn trong kho. Baûo quaûn daïng hôû laø daïng baûo quaûn reû tieán nhaát nhöng keùm an toaøn nhaát. Khi baûo quaûn daïng hôû, moïi nguyeân nhaân laøm toån thaát haït ñeàu coù theå xaûy ra nhö chim choùc, gaëm nhaám, coân truøng, vi sinh vaät aên haïi haïi; thôøi tieát taùc ñoäng xaáu tôùi caû ñoáng haït do ñoù bieän phaùp baûo quaûn hôû chæ thöïc hieän ngaén ngaøy tröôùc khi ñöa haït vaøo kho baûo quaûn thôøi gian daøi hôn. Tuy nhieân bieän phaùp baûo quaûn naøy ngaøy caøng ít ñöôïc aùp duïng. Baûo quaûn hôû coù theå coù hay khoâng coù maùi che. ÔÛ caùc nöôùc coù khí haäu khoâ raùo hay trong muøa khoâ, coù theå aùp duïng baûo quaûn hôû khoâng maùi che. Neáu coù vaøi côn möa raøo nhoû vaø ngaén thì chæ laø öôùt lôùp haït beân ngoaøi vaø sau ñoù aùnh naéng maët trôøi seõ laøm khoâ haït trôû laïi. ÔÛ caùc nöôùc xöù laïnh, haït coøn coù theå ñöôïc vuøi döôùi tuyeát, nhôø nhieät ñoä laïnh taêng cöôøng khaû naêng baûo quaûn haït. Ñeå haïn cheá taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa böùc xaï maët trôøi, trong baûo quaûn hôû, ngöôøi ta coù theå döïng caùc maùi che ñôn giaûn nhö toân, rôm, laù… Hình 5.1: Baûo quaûn haït trong bao vaø coù taám phuû Ñeå coù theå baûo quaûn haït laâu daøi hôn caàn phaûi ñaàu tö xaây döïng kho. Hieän nay, caùc kho baûo quaûn haït khoâng nhöõng ñöôïc cô giôùi hoaù maø coøn ñöôïc töï ñoäng hoaù raát hieän ñaïi nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát trong vieäc duy trì chaát löông haït. 5.1. Chức năng kho bảo quản hạt Nhà kho là một phương tiện kỹ thuật nhằm bảo quản hạt. Chức năng chính của kho lương thực là ngăn chặn các ảnh hưởng xấu của môi trường tới đống hạt, giảm thiểu tối đa tổn thất về chất lượng và số lượng hạt. Như đã phân tích ở phần trên các yếu tố ảnh hưởng tới đống hạt có thể kể đến như thời tiết mưa bão, độ ẩm, nhiệt độ, bức xạ mặt trời, sự xâm nhập ăn hại hạt của vi sinh vật, côn trùng và các động vật khác. Vì vậy, muốn bảo quản tốt, trước khi vào kho hạt cần qua một số quá trình xử lý như làm sạch, làm khô hay kích thích tăng nhanh quá trình chín sau thu hoạch…nên các tại kho bảo quản hạt sẽ có thêm các thiết bị nhằm đảm bảo các chức năng trên. 5.2. Phân loại kho: Có nhiều cách phân loại kho dựa trên cấu tạo, mục đích sử dụng, thời gian bảo quản hạt… 5.2.1. Phân loại kho dựa trên cấu tạo kho: Tùy vào tỷ số giữa diện tích và chiều cao của kho mà ta có kho đứng (silo) kho bằng hay kho ngầm a. Kho bằng khi chiều cao đống hạt trong kho tối đa là 4m. Kho bằng có thể chứa hạt dạng đổ đống (kho cuốn) hay dạng hạt đóng bao (kho A1, A2, A3). Kho bằng thường có dạng hình khối chữ nhật. nhưng ở một số nước, kho bằng có dạng hình trụ 56 (Bin storage). Trong trường hợp này, tuỳ thuộc độ cao của khối trụ mà kho bằng được xem là kho đứng (Deep bin) b. Kho silo chứa hạt dạng đổ rời với chiều cao kho có thể từ 6 – 40m c. Kho ngầm là kho đựơc đào ngầm xuống mặt đất và cũng bảo quản hạt chủ yếu dạng đổ rời Hình 5.2: Kho bằng Hình 5.3: Silo chứa hạt Hình 5.4: Kho ngầm 57 Hình 5.5: Phân biệt giữa kho bằng và silo dạng trụ 5.2.2. Dựa trên mục đích bảo quản ta có thể phân loại kho thành kho bảo quản tạm hạt tươi trên đồng, kho bảo quản hạt giống, kho bảo quản lương thực cho người, kho chứa hạt nguyên liệu cho các nhà máy chế biến, kho trung chuyển trong buôn bán, xuất nhập khẩu, kho bảo quản hạt cho an ninh lương thực… a. Kho thu mua: gaàn nôi saûn xuaát nguyeân lieäu, naêng suaát loaïi kho nhoû, coù thieát bò xöû lyù chaát löôïng haït (laøm khoâ, laøm saïch, phaân loaïi). Möùc ñoä cô giôùi tuøy thuoäc töøng vuøng. Thôøi gian baûo quaûn töông ñoái ngaén. b. Kho trung chuyeån: ñaët ôû caùc ñaàu moái giao thoâng, thöôøng laø caùc thaønh phoá (keå caû ñöôøng saét, ñöôøng boä, ñöôøng thuûy). Nhieäm vuï cuûa kho laø tieáp nhaän nguyeân lieäu ôû caùc nôi ñöa ñeán, ñoàng thôøi phaân phoái ñi caùc nôi coøn thieáu. Dung löôïng kho lôùn vaø xuaát nhaäp quanh naêm. Möùc ñoä cô giôùi trong vaän chuyeån cao. c. Kho xuaát nhaäp khaåu: Xaây döïng ôû caùc caûng bieån. Dung löôïng khoâng lôùn (tính cho dung tích cuûa taøu). Möùc ñoä cô giôùi cao ñeå ruùt ngaén thôøi gian xuaát, nhaäp. Ñaûm baûo coù theå nhaäp daïng bao hoaëc daïng rôøi. d. Kho döï tröõ cuûa nhaø nöôùc (2 loaïi): kho döï tröõ quoác phoøng vaø döï tröõ thieân tai hoaëc ñieàu hoøa giaù caû. Loaïi kho naøy ñaëc bieät kieân coá. e. Kho cuûa nhaø maùy cheá bieán: yeâu caàn döï tröõ toái thieåu laø 1 thaùng theo naêng suaát cuûa nhaø maùy, ñeå ñaûm baûo saûn xuaát lieân tuïc. f. Kho thương nghiệp: Hạt được vaän chuyeån ra vaøo lieân tuïc. 5.2.3. Dựa trên mức độ cơ giới hoá khi xuất và nhập hạt, kho được phân thành a. Kho thủ công: xuất và nhập hạt hoàn toàn bằng sức người. 58 b. Kho bán cơ giới một trong hai công đọng xuất và nhập hạt được thực hiện thủ công, công đoạn còn lại được thực hiện bằng máy. c. Kho cơ giới hoá: trong quaù trình xuaát vaø nhaäp hạt vào kho coù söï hoã trôï cuûa maùy moùc, thieát bò vaän chuyeån: baêng taûi, gaøu taûi, truïc taûi, vít taûi…Coù 2 loaïi kho cô giôùi: kho coù thieát bò gia coâng chaát löôïng (maùy saøng, maùy saáy, maùy phaân loaïi, maùy röûa haït) vaø kho khoâng coù thieát bò gia coâng chaát löôïng. d. Kho tự động hoá: heä thoáng goàm caùc toøa nhaø vaø coâng trình vôùi caùc thieát bò, maùy moùc phuïc vuï cho gia coâng vaø baûo quaûn chaát löôïng baèng töï ñoäng hoùa hoaøn toaøn. 5.2.4. Dựa trên thời gian bảo quản ta có loại kho bảo quản ngắn ngày, trung bình và kho bảo quản hạt dài ngày Khi xây dựng kho, dựa vào mục đích sử dụng kho, thời hạn cần bảo quản, nhu cầu lượng hạt tối đa cần bảo quản, khả năng cung cấp nguyên liệu và nhất là tình hình kinh tế trong thời điểm xây dựng và cho tương lai để quyết định quy mô và loại kho. 5.3. Các yêu cầu chung của kho bảo quản hạt 5.3.1. Yêu cầu về cấu trúc kho  Kho phải có dung tích đủ lớn thích hợp với lượng hạt cần bảo quản trong thời gian dự tính  Kho phải chống thấm tốt cả ở mái, trần nhà, tường và sàn. chống dột và chống dẫn ẩm do mao dẫn  Kho nên có cấu trúc kín để tránh xâm nhập của không khí ẩm, các vsv, côn trùng chim, chuột từ môi trường ngoài, đồng thời có thể xông khí sát trùng khi cần.  Kho phải cách nhiệt tốt, chống bức xạ mặt trời ở mái và chống đọng sương do thay đổi nhiệt ở tường và sàn nhà  Kho có khả năng thoát nhiệt dễ nhờ thông thoáng tự nhiên hay cưỡng bức để thoát nhiệt khi cần  Kho dễ dàng vận hành, theo dõi, quan sát hàng ngày và có khả năng xử lý nhanh chóng các tình huống xấu diễn ra như hiện tượng bốc nóng, đọng ẩm…  Kho có cấu trúc thích hợp chống hoả hoạn, bão, lũ và an toàn tuyệt đối cho nhân viên phụ trách kho 5.3.2. Yêu cầu về khu đất xây dựng và bố trí tổng mặt bằng kho  Hướng kho chọn sao cho bức xạ nhiệt mặt trời nhỏ nhất. Thường là chiều dài kho theo hướng đông – tây ở vùng nhiệt đới và hướng bắc nam ở vùng ôn đới. Kho nên ở trên hướng gió so với các nhà máy tạo mùi và nằm cuối hướng gió chủ đạo so với khu dân cư.  Nền đất cần chọn có độ cứng thích hợp để chịu lực nén của kho và khối hạt trong kho. Khu đất cần đủ rộng rãi, quang đãng, nên hơi nghiêng khoảng 2 -5 0 để thoát nước mưa  Kho nên xa các nhà máy hoá chất, các nhà máy sinh mùi, xa nhà trẻ, trường học bệnh viện… và những kho cao (silo) cần xa sân bay  Đồng thời cũng như các công trình công nghiệp khác khi lựa chon vị trí xây kho nên gần với đường giao thông thuỷ, bộ, gần vùng nguyên liệu hay vùng tiêu thụ.  Nên tính đến khả năng tận dụng các khả năng hợp tác với các nhà máy khác về nguồn điện, nước, và các công trình phúc lợi phục vụ công nhân… 59  Môi trường xung quanh kho nên giữ quang đãng, không có cây cối, không bị ngập nước, không gần bãi rác…  Nên có đường vào và ra riêng biệt cho các phương tiện vận chuyển 5.4. Áp lực hạt trên thành kho Hạt sẽ tạo nên thành và đáy kho một áp lực. Chiều cao đống hạt càng lớn thì áp lực của hạt lên thành và đáy kho càng cao. Xác định được áp lực của hạt lên thành và đáy kho là một vấn đề cần phải quan tâm khi thiết kế và vận hành kho nhằm tránh làm tổn thương nguyên liệu ở đáy của đống hạt và tránh các hư hỏng đối với kho. Áp lực lên thành kho (PW) được chia thành 2 phần nhỏ: Áp lực theo phương thẳng đứng (PV) và áp lực theo phương ngang (PL). Tỷ số giữa áp lực theo phương ngang và phương đứng được ký hiêu là K (Sửa giúp  thành K, V thành PV, h thành PL) Hình 5.6: Các thành phần lực tác dụng trên thành kho Đối với vật liệu là dạng hạt rời trị số K  0 (thường trong khoảng 0,3  0,6), đối với các vật liệu là khối rắn liên tục, giá trị K = 0 còn đối với vật liệu dạng lỏng K = 1. Do đó, vật liệu dạng khối chỉ tác động đến đáy kho mà không tạo áp lực lên thành kho. Vật liệu dạng lỏng tạo áp lực trên thành kho dạng tuyến tính đối với chiều cao khối lỏng còn vật liệu dạng hạt rời tác động lên tường kho theo dạng đường cong thay đổi phức tạp phụ thuộc vào độ cao đống hạt, hình dạng kho, vào góc nghiêng tự nhiên, góc trượt của hạt… Áp lực do hạt tác động lên thành kho gọi là “lực đạp” của hạt. Như vậy, các yếu tố ảnh hưởng lên độ rời của hạt như độ ẩm, tạp chất… sẽ ảnh hưởng đến lực tác động của hạt vào thành kho Hình 5.7: Lực tác dụng lên thành kho của khối chất lỏng và khối hạt rời 60 Trong silo chứa đầy hạt lực tác động trên thành thiết bị có dạng như hình . Áp lực trên thành thíêt bị sẽ tăng nhưng tốc độ tăng giản dần theo chiều cao của đống hạt, và áp lực tăng mạnh tại vùng nối giữa thành kho và phễu thoát liệu. Tại phễu thoát liệu, áp lực cũng sẽ giảm dần theo chiều của vật liệu thoát. Áp lực trên phễu thoát cũng phụ thuộc vào cấu trúc của phễu và độ rời của hạt. Hình 5.8: Lực tác dụng trên thành silo chứa đầy hạt (lực tác dụng chung trên thành kho và thành phần lực tác dung theo phương đứng Một điều cần lưu ý là khi tháo liệu, áp lực của hạt trên thành phễu thoát liệu sẽ thay đổi. 61 62 Hình 5.9: Mối tương quan giữa góc nghiêng tự nhiên của hạt với thành thiết bị 63 Hình 5.10: Lực tác động lên thành silo khi có và không có hạt Áp lực hạt trên thành và đáy kho phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chiều cao hạt, khối lương riêng biểu kiến của đống hạt, độ ẩm góc nghiêng tự nhiên…Janssen từ năm 1878 đã đưa ra công thức tính toán áp lực hạt trên thành và đáy kho chứa hạt dạng tròn (deep bin). Ngày nay, đã có nhiều nhiều tác giả đưa ra các công thức khác nhau để xác định áp lực này cho các dạng kho và các dạng hạt khác nhau. Tuy nhiên, công thức của Janssen vẫn còn được sử dụng khá phổ biến để tính kho.   WR    K ' h  / R PL    '  1 e   PV   PL K  hR  PW  WR   1  e   K ' h  / R    ' K  Đối với trường hợp kho chưa hạt có chiều cao thấp, áp lực trên thành kho có thể tính theo công thức của Airy  PL  Wh    1       '   1   2      2 Hay công thức của Ranskine PL  Wh 1  sin  1  sin  Trong đó PL: Áp lực hạt theo phương ngang PV: Áp lực hạt theo phương đứng PW: Áp lực hạt lên thành kho W: Khối lượng riêng thực tế của hạt 64 K: Tỷ số giữa áp lực theo phương ngang và theo phương đứng h: Chiều sâu của lớp hạt (từ mặt trên đến điểm đang xét) R: Diện tích của sàn kho/chu vi ’= tan ’: Hệ số ma sát giữa hạt và tường kho  = tan  : Hệ số ma sát giữa hạt và hạt  và ’: Góc nghiêng tự nhiên và góc trượt Năm 2003, M. Guaita, A. Couto và F. Ayuga đã nghiên cứu tác động lực trên silo chứa hạt có dạng như hình với các loại hạt có góc ma sát trong khác nhau. Các hạt được nghiên cứu bao gồm lúa mì Tây ban nha giống Camacho có góc ma sát trong 22°; giống Anza có góc ma sát trong 23° ; đại mạch Tây ban nha giống Hatif có góc ma sát trong 25° và hạt hướng dương có góc ma sát trong 29° Hình 5.11: Cấu trúc của silo nghiên cứu HS: chiều cao silo, T, Chiều cao phễu thoát liệu; H, Chiều cao phần hình trụ; R, bán kính silo; A, Chiều cao phần hàn nối giữa trụ và đáy; RT, Bán kính cửa thoát liệu; ECC, Độ lệch tâm của phễu thoát liệu; α, β, Góc nghiêng của phễu với phương ngang Hạt lương thực là các hạt vật liệu rời, tuy nhiên do hạt ẩm và có thể liên kết với nhau do đó bên trong kho chứa hạt, nhất là các silo có chiều cao lớn sẽ xuất hiện các vùng mà do áp lực cao hơn, khối hạt bị nén chặt hơn và có các tính chất gần giống như chất dẻo, ta gọi đó là các “vùng giả dẻo”. Ảnh hưởng của góc ma sát trong của hạt và độ lệch của phễu thoát liệu đến các “vùng giả dẻo” trong silo do M. Guaita nghiên cứu được trình bày trong hình 5.9, 5.10 và 5.11 Kết quả cho thấy hạt có góc ma sát trong càng lớn thì “ vùng giả dẻo” trong kho càng giảm. Khi hạt có góc ma sát trong 28 0, “vùng giả dẻo” còn rất ít. Do đó trong bảo quản hạt, giảm độ ẩm và giảm tạp chất giúp làm tăng độ rời 65 Hình 5.12: Phân bố “vùng giả dẻo” trong silo chứa hạt có góc ma sát trong là 22° và độ lệch của phễu thoát liệu lần lượt là: (a) 0%; (b) 20%; (c) 40%; (d) 60%; (e) 80%; and (f) 100% Hình 5.13: Phân bố “vùng giả dẻo” trong silo chứa hạt có góc ma sát trong là 25° và độ lệch của phễu thoát liệu lần lượt là: (a) 0%; (b) 20%; (c) 40%; (d) 60%; (e) 80%; and (f) 100% 66 Hình 5.14: Phân bố “vùng giả dẻo” trong silo chứa hạt có góc ma sát trong là 29° và độ lệch của phễu thoát liệu lần lượt là: (a) 0%; (b) 20%; (c) 40%; (d) 60%; (e) 80%; and (f) 100% 67 Hình 5.15: Áp lực của hạt trên thành kho và trên phễu tháo liệu phụ thuộc vào góc ma sát trong của hạt Φ: , Φ=22°; , Φ=25°, , Φ=28°, , Φ=30°, , Vật liệu dẻo tiêu chuẩn. Góc của phễu tháo liệu cân bằng, lệch 60% và lệch 100% Từ đó ta nhận thấy, càng về đáy, áp lực hạt trên thành càng lớn và phân bố không theo quy luật của áp suất thuỷ tĩnh. Vì vậy, việc xây dừng kho, nhất là silo cần phải tính toán kỹ áp lực để tránh làm biến dạng kho 5.5. Kho bằng: Ở Việt nam dạng kho phổ biến nhất là kho bằng do ưu thế về giá thành xây dựng thấp, không có các yêu cầu cao về trang thiết bị hay trình độ của công nhân vận hành kho. Tuy nhiên bảo quản bằng kho bằng có nhược điểm không bảo đảm độ kín, chống lại các ảnh hưởng xấu của môi trường ngoài. Có thể bảo quản hạt dạng bao hay dạng đống hạt trong kho bằng. Cấu tạo chung của kho bằng đựơc trình bày trong hình Hình 5.16: Cấu tạo chung của kho bằng Hình 5.17: Các kích thước chung của một kho chứa hạt thông thường 68 Hình 5.18: Các kho chứa hạt liên tiếp nhau tạo thành cụm kho 5.5.1. Các yêu cầu trong xây dựng kho bằng a. Mái kho: Mái kho là bộ phận quan trọng nhất của nhà kho. Yêu cầu công nghệ của mái kho là cần chịu được sức gió, tránh được mưa, nắng, dột và ảnh hưởng của bức xạ mặt trời hay hiện tượng đọng sương của lớp hạt trên bề mặt đống hạt. Mái thường được xây dựng bao gồm một khung mái và các vật liệu lợp mái. Khung mái thường được làm bằng gỗ hay thép. Các vật liệu lợp có thể bằng tôn, ngói, nhựa xi măng… và cả bằng rơm, lá tùy điều kiện kinh tế và khí hậu từng vùng. Đôi khi mái xây dạng “cuốn” không có khung mà xây bằng 1 lớp gạch nghiêng và một lớp gạch nằm và phía trên lợp ngói. Ở điều kiện nhiệt đới, lượng nhiệt truyền vào trong kho phần lớn là bức xạ mặt trời truyền qua mái, nếu kết cấu và vật liệu làm mái không thích hợp có thể làm tăng nhiệt độ khí ngay dưới mái quá cao gây hư hỏng cho lớp hạt gần mái. Tiêu chuẩn Việt nam đặt ra các yêu cầu về mặt kết cấu của kho bằng gồm:  Mái kho bằng cần phải nguyên vẹn và nếu luật địa phương cho phép thì nên có màu nhạt hay bề mặt có khả năng phản xạ cao ở mặt trên để tránh hấp thụ nhiệt.  Mái không được có rầm cái, và cố gắng tránh không nên có trụ đỡ. nếu là mái phẳng cần có độ dốc đễ thoát nước mưa. ÔÛ vuøng nhieät ñôùi, maùi queùt haéc ín ñeå traùnh thaám vaø coù maùi chìa roäng laøm taêng caùch nhieät.  Mái phải làm bằng chất cách nhiệt tốt, không bị đọng nước và phòng chống đựơc các phá hoại do chim, gặm nhấm, côn trùng, vi sinh vật. các vật liệu làm mái bao gồm ngói lợp, ngói đá đen, ngói xi măng amiăng, vải quét bitum, sắt tây, nhôm tấm, tấm lợp ximăng amiăng lượn sóng và bê tông trát vữa.  Dưới mái kho nên có lớp trần cách nhiệt, tuy nhiên cần lưu ý kiểm soát các sinh vật gây hại sống trên trần.  Toaøn boä oáng daãn nöôùc töø maùng maùi phaûi ñaët beân ngoaøi, khoâng ñöôïc laép oáng daãn beân trong kho, vì ñoù vöøa laø nôi sinh soáng cuûa saâu moït vaø sinh vaät nhoû vaø vöøa laø ñöôøng ñi laïi cho loaøi gaëm nhaám vaø neáu coù nhöõng choã hoûng thì nöôùc möa coù theå laøm hoûng haït. 69 Hình 5.19: Cấu tạo của một maùi kho thoâng thöôøng Người ta có thể phân dạng mái kho thành các dạng sau :  Dựa theo cấu trúc của mái ta có mái vòm và mái phẳng, : Mái vòm là dạng mái có cấu trúc dạng parabol hay dạng bán cầu còn mái phẳng thì có dạng tấm phẳng. Mái phẳng có thể là một mái hay nhiều mái  Dựa vào độ nghiêng của mái ta có mái bằng và mái dốc. Mái được xem là bằng khi độ nghiêng của mái so với mặt phẳng là nhỏ hơn 50. Nếu độ nghiêng lớn hơn 50 sẽ được gọi là mái dốc. Độ đốc của mái phụ thuộc nhiều vào thời tiết và vật liệu lợp mái. Ở vùng nóng, ít mưa thì nên làm mái bằng, còn ở các vùng nhiều mưa, mái nên có độ dốc cao để thoát nước nhanh 70 Hình 5.20: Caùc daïng caáu taïo khung cuûa maùi kho Để thuận tiện cho vấn đề thông gió cho kho, trên mái kho có thể thiết kế các lỗ thông gió. Ỵêu cầu của các lỗ thông gió là có thể mở ra khi cần thông gió và đóng kín khi chấm dứt quá trình thông gió. Tránh hiện tượng dột hay thấm ẩm vào kho. Một vài dạng cấu trúc của ống thông gió được trình bày trong hình 71 Hình 5.21: Một vài dạng của cửa thông gió trên mái nhà có thể đóng mở được (A) Cửa lá sách và (B) Ống chất dẻo có thể kéo lên bịt kín lỗ thông gió được xây dựng tại các kho chứa hạt ở Ấn độ. Hình 5.22: Một vài dạng của cửa thông gió dưới mái nhà có thể đóng mở được Mái cần lắp các chi tiết chống chuột xâm nhập như lưới bịt tại các lỗ thông hơi, các đầu hồi, nơi các rầm nhà cần phải bịt kín bằng kim loại tránh chuột gặm… 72 Hình 5.23: Caùch bòt kín caùc loã thoâng hôi treân maùi nhaø ñeå traùnh chuoät b. Móng Yêu cầu căn bản của móng kho lương thực bao gồm: Móng cần đủ vững để chịu lực của hạt và thiết bị trong kho. Móng phải được xử lý chống mối ở những nơi cần thiết. Cấu trúc móng cũng cần đảm bảo tránh chuột đào hang vào kho. Từ các yêu cầu này thông thường móng được xây bằng đá, hay gạch với vữa xi măng mác cao. Để chống ngầm nước vào chân tường, chung quanh chân tường nên làm dốc để thoát nước. Chiều rộng bình thường của dốc chân tường tối thiểu là 1m. Đeå ngaên ngöøa chuoät ñaøo bôùi beân döôùi toaø nhaø. Thöôøng neân xaây döïng moùng saâu xuoáng ñeán 900mm hay söû duïng thieát keá moùng hình chöõ L vôùi chieàu saâu 600mm vaø chieàu ngang 300 mm höôùng ra ngoaøi toaø nhaø. Saøn nhaø caàn ñöôïc laùng beâ toâng toaøn boä dieän tích neàn beân trong caùc böùc töôøng. Khoâng ñöôïc coù nhöõng loã thuûng hay khe hôû ôû moùng cuõng nhö choã giao giöõa töôøng vaø saøn nhaø. Hình 5.24: Các dạng thiết kế móng nhà ngăn ngừa chuột c. Nền kho: Trong nhaø kho chöùa haït, neàn kho laø boä phaän chòu löïc neùn cuûa ñoáng haït, neàn kho laø choã tieáp xuùc vôùi ñaát nhieàu nhaát. Do vaäy saøn kho thöôøng laø choã deã bò thaám aåm töø ñaát leân. Thöïc teá baûo quaûn haït ôû nhöõng loaïi kho khaùc nhau cho thaáy, neáu neàn kho thieát keá vaø thi coâng khoâng toát, khoâng ngaét ñöôïc maïch thaám aåm chæ caàn sau 2-3 thaùng baûo quaûn haït ôû saùt neàn kho seõ bò men, muïc. Maët khaùc neàn kho coù dieän tieáp xuùc vôùi maët ñaát lôùn, ñoáng haït thöôøng coù ñoä nhieät cao, maët ñaát thöôøng nguoäi ñi raát nhanh hôn haït gaây neân hieän töông “ñoå moà hoâi”, laøm cho haït bò men, moác. Do vaäy neàn saøn kho baûo quaûn thoùc phaûi ñaït nhöõng yeâu caàu sau ñaây:  Nền kho phải chịu được lực nén của hạt và của các thiết bị trong kho, tránh gây lún nứt khó khăn trong quét dọn  Nền kho có cấu trúc sao cho tránh đọng ẩm. Để tránh ẩm thấm từ đất lên cấu tạo sàn kho cần các lớp chống ẩm để ngăn nguồn nước ngầm thấm lên sàn. Để tránh hiện tượng nóng lạnh bất thường gây đọng ẩm dẫn đến hư hỏng hạt sàn kho cần làm sao cho có độ dẫn nhiệt càng gần độ dẫn nhiệt của hạt càng tốt 73  Ngoài ra còn có một số yêu cầu khác như làm sao tránh sự xâm nhập của chuột và côn trùng gây hại, dễ làm sạch, làm khô, bền vững, Sàn kho thường được làm bằng bê tông chất lương tốt, xử lý thêm các chất phụ gia đông cứng để ngăn bụi. Thường 2 kiểu sàn thông dụng được sử dụng là sàn xi măng không có gầm thông gió và sàn kho có gầm thông gió. Sàn xi măng không thông gió được tạo ra bằng một vài lớp chất liệu khác nhau nhằm đạt được các yêu cầu của sàn kho. Thí dụ sàn kho tạo nên từ 6 lớp: dưới cùng là đất nện, sau là một lớp cát khô, đến 1 lớp gạch, đá, một lớp vật liệu cách ẩm nh ư giấy cách ẩm, plastic…, trên lớp này lại là 1 lớp gạch đá nện và trên cùng láng 1lớp bê tông. Sàn xi măng không có gầm thông gió có lợi thế xây dựng đơn giản, rẻ tiền, dễ dàng cho quét dọn. Nhưng nhược điểm chính của dạng sàn này là dễ bị thấm ẩm và dễ đọng sương. Sau một thời gian sử dụng, nếu lớp cách ẩm bị phá hủy, sàn có thể bị ngấm ẩm. Vì vậy nếu kho có dạng sàn này thì hạt không thể bảo quản lâu dài dạng đống. Dạng sàn có gầm thông gió thì giữa các lớp vật liệu như sàn không thông gió được cấu trúc thêm một lớp không khí đệm để cách ẩm và cách nhiệt. Lớp đệm không khí có thể tạo nên bằng cách xây 1 lớp gạch cuốn cao 60 – 80cm, trên lớp gạch cuốn đổ đất, gạch đá vụn và trên cùng láng xi măng. Lớp khí đệm cũng có thể tạo bằng cách lát các tấm đan bê tông trên các cầu gạch, đối ới dạng này, cần láng các trụ cuốn gạch bằng xi măng mác cao để chống thấm tuyệt đối. Hình 5.25: Nền và móng kho xây dựng tại vị trí thoát ẩm tốt theo khuyến nghị của FAO Hình 5.26: Nền và móng kho xây dựng tại vị trí thoát ẩm không tốt trên nền đất theo khuyến nghị của FAO d. Tường kho Chöùc naêng chính cuûa töôøng kho laø ñeå bao che cho nhaø kho, ngaên chaën söï xaâm nhaäp cuûa vi sinh vaät vaø coân truøng. Khi baûo quaûn haït, nhaát laø daïng ñoå rôøi, töôøng kho khoâng nhöõng chæ chòu taûi troïng cuûa maùi, chịu löïc taùc ñoäng cuûa gioù baõo maø coøn chòu löïc ñaïp cuûa khoái haït. Ñeå baûo quaûn löông thöïc ñöôïc toát, töôøng kho phaûi ñaûm baûo caùc yeâu 74 caàu sau ñaây: Tường kho phải đủ dày để chịu lực tác dụng của hạt, chống lại khả năng gặm nhấm của chuột và có khả năng chống chọi lại gió bão. Tường kho cũng phải chống lại được bức xạ nhiệt của mặt trời, thấm ẩm của hơi nước và chống lại hiện tượng “đổ mồ hôi” của hạt. Mặt khác tường nên nhẵn bóng để tránh vi sinh vật, côn trùng, chuột làm tổ và dễ dọn vệ sinh. Vaät lieäu laøm töôøng thöôøng duøng laø goã, gaïch beâ toâng, xỉ, ñaù….Ngaøy nay thoâng thöôøng nhaát töôøng kho ñöôïc xaây baèng gaïch, dày ít nhất là 10 cm để tránh chuột găm nhấm và trát bằng xi măng mác cao để chống thấm. Khi cần, tường còn được quét thêm một lớp sơn chống thấm. Và thường kho được xây thêm mái hiên để hạn chế mưa tạt, tường hạn chế tiếp xúc trực tiếp với nước mưa. Neáu töôøng khoâng coù hieân che, duø ñaõ traùt vöõa xi maêng maùc cao nhöng khi möa keùo daøi, coäng theâm aùp löïc cuûa gioù maïnh, nöôùc thaám daàn vaøo töôøng phía trong, laøm men, muïc thoùc. Neáu khoâng coù hieân che thì ngoaøi lôùp vöøa choáng thaám, töôøng caàn phaûi sôn loaïi sôn silicat coù taùc duïng choáng thaám ñeå baûo veä töôøng. Caàn löu yù laø khoái haït caøng cao thì aùp löïc cuûa haït leân töôøng kho ôû phía döôùi caøng lôùn, do ñoù ñeå tieát kieäm töôøng kho coù theå xaây döïng daøy hôn ôû phía döôùi Hình 5.27: Aùp löïc cuûa haït treân töôøng kho vaø caáu taïo cuûa töông kho Để chống lại sự xâm nhập của chuột caùc böùc töôøng bao cuûa kho caàn xaây sao cho khoâng ñeå laïi moät loã hoång naøo khi xaây döïng hoaøn taát. Toát nhaát laø töôøng kho neân traùt xi maêng thaät nhaün cao tôùi 1,2 meùt ñeå choáng chuoät leo vaøo kho. Neáu coù cöûa soå, loã thoâng gioù thì phaûi bao löôùi theùp thaät chaéc coù kích thöôùc loã nhoû nhoû khoaûng 4 – 10mm ñeà phoøng chuoät con. Cửa sổ phải caùch ñaát hôn 80 cm ñeå ñeà phoøng chuoät leo hay nhaûy. Neáu töôøng laø daïng töôøng ñoâi coù khe hôû ôû giöõa thì caàn ñoå ñaày beâ toâng ñeán ñoä cao 1m keå töø saøn nhaø ñeå ngaên khoâng cho chuoät aån naùu giöõa caùc khe hôû khi coù söï coá laøm beå gaïch. Phía treân cao cuûa töôøng phaûi xaây baèng gach ñaëc ruoät ñeå ngaên chuoät hay chim coù theå vaøo ñöôïc khe hôû giöõa 2 böùc töôøng töø phía maùi nhaø. Khoâng neân coù caùc gôø ôû phía ngoaøi cuûa kho. Trong tröôøng hôïp baét buoäc phaûi coù gôø thì thieát keá sao cho caùc maët treân nghieâng xuoáng döôùi moät goùc 45 0 so vôùi maët phaúng 75