Tài liệu Chữa lỗi chính tả cho học sinh tiểu học_khóa luận tốt nghiệp lớp qlgdth

Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu, nghiªn cøu kho¸ luËn nµy t«i kh«ng khái lóng tóng vµ bì ngì. Nhng díi sù gióp ®ì, chØ b¶o tËn t×nh cña Th.S Lª ThÞ Lan Anh, t«i ®· tõng bíc tiÕn hµnh vµ hoµn thµnh kho¸ luËn víi ®Ò tµi: “Ch÷a lçi chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc”. Qua ®©y t«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn c« Lª ThÞ Lan Anh, c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Gi¸o dôc TiÓu häc, c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng÷ v¨n vµ c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi 2 ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 05 th¸ng 5 n¨m 2008 Sinh viªn NguyÔn ThÞ Mai Lêi cam ®oan 1 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, c¨n cø, kÕt qu¶ cã trong kho¸ luËn lµ trung thùc. §Ò tµi nµy cha ®îc c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh khoa häc nµo kh¸c. Danh môc C¸c kÝ hiÖu viÕt t¾t § K.§ K®d S SGK THBL THLQA : ®óng : kh«ng ®óng : kh«ng ®¸nh dÊu : sai : s¸ch gi¸o khoa : Trêng TiÓu häc B¹ch Long : Trêng TiÓu häc Lu Quý An 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Môc lôc Trang Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi 2. LÞch sö vÊn ®Ò 3. Môc ®Ých nghiªn cøu 4. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 7. CÊu tróc kho¸ luËn Néi dung Ch¬ng 1. C¬ së lÝ luËn 11 1.1. Kh¸i niÖm chÝnh t¶ 1.2. C¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ 1.3. Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ 1.4. Kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶ 1.5. Ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶ 1.6. ViÖc d¹y chÝnh t¶ ë trêng tiÓu häc 26 Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc 2.1. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi lµm v¨n viÕt líp 4, líp 5 2.2. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc qua phiÕu ®iÒu tra (ankÐt) Ch¬ng 3. Mét sè biÖn ph¸p ch÷a lçi chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc 3.1. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ 3 6 7 9 9 9 10 10 11 11 11 13 22 23 34 34 39 47 47 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai 3.2.1. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ ©m 3.1.2. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ vÇn 3.1.3. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ thanh ®iÖu 3.2. Nguyªn nh©n chung vµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh tiÓu häc viÕt ®óng chÝnh t¶ 3.2.1. Nguyªn nh©n chung 3.2.2. Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh tiÓu häc viÕt ®óng chÝnh t¶ 3.3. Nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt 3.4. C¸c d¹ng bµi tËp luyÖn viÕt ®óng chÝnh t¶ KÕt luËn Phô lôc Tµi liÖu tham kh¶o 4 47 50 51 53 53 54 64 66 67 68 91 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, gi¸o dôc tiÓu häc gi÷ vai trß nÒn t¶ng víi môc ®Ých vµ nhiÖm vô lµ trang bÞ nh÷ng c¬ së ban ®Çu quan träng nhÊt cho ngêi c«ng d©n, ngêi lao ®éng t¬ng lai. §ã lµ nh÷ng ngêi “ph¸t triÓn toµn diÖn, cã tri thøc vµ cã tay nghÒ, cã n¨ng lùc thùc hµnh, tù chñ, s¸ng t¹o”. §¸p øng yªu cÇu cña gi¸o dôc, c¸c m«n häc ë tiÓu häc dÇn chó träng h×nh thµnh rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng häc tËp. Cïng víi c¸c m«n häc kh¸c, m«n TiÕng ViÖt chó träng h×nh thµnh, rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng sö dông tiÕng ViÖt ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng häc tËp vµ giao tiÕp trong cuéc sèng hµng ngµy. Mét trong nh÷ng ph©n m«n quan träng cña TiÕng ViÖt ®ã lµ ph©n m«n ChÝnh t¶, nh»m cñng cè cho c¸c em nh÷ng quy t¾c sö dông hÖ thèng ch÷ viÕt, lµm cho c¸c em n¾m v÷ng c¸c quy t¾c ®ã vµ h×nh thµnh kÜ n¨ng viÕt (®äc, hiÓu ch÷ viÕt), th«ng th¹o tiÕng ViÖt. ë tiÓu häc hiÖn nay ch¬ng tr×nh TiÕng ViÖt nãi chung vµ ch¬ng tr×nh ChÝnh t¶ nãi riªng ®· cã nhiÒu ®æi míi râ rÖt so víi tríc. Ch¬ng tr×nh ChÝnh t¶ ®· híng ®Õn d¹y cho häc sinh nh÷ng tri thøc vµ kÜ n¨ng chÝnh t¶, ph¸t triÓn n¨ng lùc sö dông ng«n ng÷ ë d¹ng thøc viÕt vµo ho¹t ®éng giao tiÕp. Ch¬ng tr×nh ChÝnh t¶ kh«ng chØ cñng cè, hoµn thµnh tri thøc c¬ b¶n vÒ hÖ thèng ch÷ viÕt vµ hÖ thèng ng÷ ©m tiÕng ViÖt, cung cÊp tri thøc c¬ b¶n vÒ hÖ thèng quy t¾c chuÈn, thèng nhÊt chÝnh t¶ tiÕng ViÖt, trang bÞ cho häc sinh mét c«ng cô quan träng ®Ó häc tËp vµ giao tiÕp mµ cßn ph¸t triÓn t duy ng«n ng÷ vµ ph¸t triÓn t duy khoa häc cho häc sinh. V× vËy, trong d¹y häc chÝnh t¶ tiÕng ViÖt gi¸o viªn ph¶i ®Æc biÖt chó ý uèn n¾n c¸c em thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch chÝnh x¸c, tr¸nh trêng hîp ®Ó tån t¹i ë c¸c em lèi mßn sau nµy rÊt khã söa. Trªn thùc tÕ, trong c¸c bµi viÕt, c¸c bµi lµm v¨n cña häc sinh tiÓu häc, c¸c em vÉn cßn m¾c c¸c lçi chÝnh t¶. §Ó d¹y ChÝnh t¶ ®îc tèt, chóng t«i nhËn thøc viÖc nghiªn cøu c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh, x¸c ®Þnh ®îc khã kh¨n mµ häc sinh gÆp ph¶i lµ rÊt cÇn thiÕt. C«ng viÖc nµy gióp chóng t«i rÊt nhiÒu trong viÖc t×m ra c¸ch h¹n chÕ c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh, ®ång thêi cã híng d¹y häc ChÝnh t¶ cho c¸c em phï hîp vµ hiÖu qu¶ h¬n. 5 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai V× vËy, chóng t«i lùa chän nghiªn cøu, ®i s©u t×m hiÓu ®Ò tµi: “Chữa lỗi chính tả cho học sinh tiểu học”. Chóng t«i mong muèn th«ng qua t×m hiÓu thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña c¸c em, ®a ra c¸ch ch÷a vµ c¸c biÖn ph¸p gióp c¸c em viÕt ®óng chÝnh t¶ sÏ ®em l¹i cho chóng t«i nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y sau nµy. 2. LÞch sö vÊn ®Ò Tõ l©u chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu. N¨m 1976, t¸c gi¶ Hoµng Phª trong cuèn T¹p chÝ ng«n ng÷ ®· ®a ra mét sè nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chuÈn ho¸ chÝnh t¶. T¸c gi¶ cho r»ng hiÖn nay chóng ta ®ang cÇn ph¶i: x¸c ®Þnh chuÈn chÝnh t¶ ®èi víi mét sè ©m tiÕt mµ chÝnh t¶ cha nhÊt trÝ, quy ®Þnh c¸ch viÕt c¸c tõ nhiÒu ©m tiÕt, quy ®Þnh c¸ch dïng ch÷ hoa, c¸ch viÕt c¸c ©m riªng nhiÒu ©m tiÕt, kÓ c¶ c¸c tªn riªng níc ngoµi phiªn ©m,… §Õn n¨m 1998, Phan ThiÒu trong cuèn RÌn luyÖn ng«n ng÷, tËp 1, Nxb Gi¸o dôc, khi nghiªn cøu vÒ chÝnh t¶ ®· dµnh gÇn 100 trang ®Ó bµn vÒ vÊn ®Ò luyÖn chÝnh t¶, ®a ra mét lo¹t bµi tËp chÝnh t¶ ph©n biÖt vµ mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶. §Æc biÖt, t¸c gi¶ ®· ®i t×m hiÓu “ChÝnh t¶ lµ g×?, ®Æc ®iÓm chÝnh t¶ tiÕng ViÖt” tõ ®ã ®a ra ba c¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶: c¨n cø ng÷ ©m, c¨n cø ng÷ nghÜa, c¨n cø quy t¾c. Trong cuèn TiÕng ViÖt thùc hµnh, n¨m 2001, Nxb Gi¸o dôc, NguyÔn Minh ThuyÕt (chñ biªn) l¹i ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò t×m hiÓu quy t¾c viÕt hoa vµ quy t¾c phiªn ©m tiÕng níc ngoµi. §Æc biÖt t¸c gi¶ bµn kÜ vÒ lçi chÝnh t¶ mµ häc sinh thêng m¾c ph¶i, t¸c gi¶ ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶ thµnh: c¸c lçi vÒ thanh ®iÖu, c¸c lçi vÒ vÇn vµ c¸c lçi vÒ phô ©m ®Çu. Trªn c¬ së ph¸t hiÖn ra c¸c lçi t¸c gi¶ ®a ra c¸ch kh¾c phôc chung vµ giíi thiÖu mét vµi mÑo gióp gi¶i quyÕt phÇn nµo nh÷ng lçi ®ã. Cßn trong cuèn D¹y häc chÝnh t¶ ë TiÓu häc, Nxb gi¸o dôc, t¸c gi¶ Hoµng Trung Th«ng - §ç Xu©n Th¶o, n¨m 2003 ®· nghiªn cøu mét vÊn ®Ò quan träng cña chÝnh t¶ ®ã lµ mÑo luËt chÝnh t¶ theo quy t¾c ng÷ nghÜa vµ thãi quen. §ång thêi, t¸c gi¶ còng bµn vÒ vÊn ®Ò kÜ n¨ng chÝnh t¶ bao gåm: kÜ n¨ng chÝnh t¶ c¸c tõ hay ©m tiÕt cã bé phËn ©m ®Çu, kÜ n¨ng chÝnh t¶ c¸c tõ hay ©m tiÕt cã ©m cuèi lµ phô ©m, kÜ n¨ng chÝnh t¶ c¸c ©m chÝnh. 6 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai §Õn T¹p chÝ ng«n ng÷, sè 11, n¨m 2003, T.S Vò Kim B¶ng l¹i bµn vÒ vÊn ®Ò: ®Æt dÊu thanh trong chÝnh t¶ tiÕng ViÖt hiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. T¸c gi¶ ®· tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm ®· thèng nhÊt vµ nh÷ng ®iÓm cha thèng nhÊt vÒ ®Æt dÊu thanh. §Æc biÖt, t¸c gi¶ ®· ®a ra ®îc gi¶i ph¸p - ®ã lµ nh÷ng quy t¾c thuÇn tuý dùa vµo h×nh thøc ch÷ viÕt. Trong cuèn Sæ tay chÝnh t¶, n¨m 2006, Häc viÖn B¸o chÝ vµ tuyªn truyÒn do t¸c gi¶ Hoµng Anh (chñ biªn) khi nghiªn cøu vÒ nh÷ng cÆp tiÕng tiªu biÓu víi ch/tr, d/r/gi, l/n, s/x, t¸c gi¶ ®· ®a ra mét sè mÑo luËt ®Ó ph©n biÖt chóng. Ngoµi ra, t¸c gi¶ cßn dµnh h¼n phÇn phô lôc ®Ó nghiªn cøu vÒ mét sè quy t¾c kÕt hîp chÝnh t¶ tiÕng ViÖt, mÑo gióp kh¾c phôc nhÇm lÉn thanh hái (?) víi thanh ng· (~), mÑo kh¾c phôc c¸c lçi vÒ vÇn vµ quy t¾c ®¬n gi¶n ®Ó ®¸nh dÊu thanh ®iÖu. Cßn trong cuèn §Ó viÕt ®óng tiÕng ViÖt, Nxb TrÎ, n¨m 2006, t¸c gi¶ NguyÔn Kh¸nh Nång l¹i chñ yÕu ®i nghiªn cøu vÊn ®Ò lçi chÝnh t¶ cã tÝnh chÊt chuyªn s©u nh: thÕ nµo lµ lçi chÝnh t¶, lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc lçi chÝnh t¶ nãi trªn, quy t¾c viÕt hoa, quy t¾c viÕt ch÷ ghi ©m. Trªn c¬ së ®ã, ®a ra c¸c lçi vµ c¸ch kh¾c phôc. Vµ gÇn víi ®Ò tµi chóng t«i nghiªn cøu lµ cuèn Dïng tõ viÕt c©u vµ so¹n th¶o v¨n b¶n, Nxb Gi¸o dôc, 2007, t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Ly Kha ®· nghiªn cøu vÒ chÝnh t¶, viÕt ®óng chÝnh t¶ víi träng t©m lµ c¸c quy t¾c chÝnh t¶ tiÕng ViÖt vµ ch÷a c¸c lçi th«ng thêng vÒ chÝnh t¶. §Æc biÖt, ë phÇn phô lôc cña cuèn s¸ch, t¸c gi¶ ®· trÝch quy ®Þnh t¹m thêi vÒ c¸ch viÕt hoa tªn riªng trong s¸ch gi¸o khoa. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu Trªn c¬ së n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm cña chÝnh t¶ tiÕng ViÖt vµ xuÊt ph¸t tõ c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh ®· thèng kª, kh¶o s¸t ph©n tÝch; tõ ®ã t×m ra nguyªn nh©n sai vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ph©n m«n ChÝnh t¶ nãi riªng vµ d¹y häc TiÕng ViÖt ë tiÓu häc nãi chung. 4. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu 4.1. §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi 7 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai C¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc thêng m¾c qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh líp 4, líp 5, c¸ch ch÷a vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu Trong khãa luËn nµy, chóng t«i ®i vµo thùc tÕ t×m hiÓu c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh líp 4, líp 5. Nhng do thêi gian vµ ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp, chóng t«i chØ cã thÓ ®iÒu ta thùc tÕ ë hai trêng tiÓu häc: - Trêng TiÓu häc Lu Quý An, thÞ x· Phóc Yªn, tØnh VÜnh Phóc - Trêng TiÓu häc B¹ch Long, huyÖn Giao Thuû, tØnh Nam §Þnh 5. NhiÖm vô nghiªn cøu - T×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chÝnh t¶, kh¸i niÖm chÝnh t¶, c¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶, kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶, ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶. - T×m hiÓu thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt líp 4, líp 5. - Th«ng qua c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm vÒ chÝnh t¶ ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc viÕt ®óng chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc. - T×m hiÓu nguyªn nh©n cña viÖc m¾c lçi tõ ®ã ®a ra c¸ch ch÷a vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m n©ng cao chÊt lîng bµi viÕt chÝnh t¶ vµ bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh. - §a ra hÖ thèng bµi tËp luyÖn viÕt ®óng chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc. 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i ®· sö dông ph¬ng ph¸p thèng kª ®Ó tËp hîp c¸c lo¹i lçi chÝnh t¶ cña häc sinh. Sau ®ã dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Ó t×m ra lçi sai, ph©n tÝch c¸c lçi. Vµ ph¬ng ph¸p tæng hîp gióp chóng t«i ®¸nh gi¸, nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch kh¸i qu¸t. 7. CÊu tróc kho¸ luËn Më ®Çu Néi dung Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc Ch¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p ch÷a lçi chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc KÕt luËn Phô lôc 8 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Néi dung Ch¬ng 1 C¬ së lÝ luËn 1.1. Kh¸i niÖm chÝnh t¶ NhiÒu t¸c gi¶ khi nghiªn cøu chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®· ®a ra nhiÒu kh¸i niÖm chÝnh t¶. Trong cuèn D¹y häc chÝnh t¶ ë TiÓu häc (2003), Hoµng V¨n Thung §ç Xu©n Th¶o ®· ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ chÝnh t¶ theo ®Þnh nghÜa trong mét sè tõ ®iÓn “ChÝnh t¶ lµ viÕt ®óng hîp víi chuÈn vµ nh÷ng quy t¾c vÒ c¸ch chuyÓn lêi nãi sang d¹ng thøc viÕt" [16; 5] Tuy nhiªn, t¸c gi¶ Phan ThiÒu trong cuèn RÌn luyÖn ng«n ng÷ (1998) ®· ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ chÝnh t¶ mét c¸ch kh¸i qu¸t, ®Çy ®ñ, s©u s¾c vµ toµn diÖn: "ChÝnh t¶ lµ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh x· héi cao, ®îc mäi ngêi trong céng ®ång chÊp nhËn, mäi ngêi ®Òu tu©n thñ" [15; 54] Trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i chän vµ theo kh¸i niÖm chÝnh t¶ cña Phan ThiÒu, RÌn luyÖn ng«n ng÷ (1998) - Nxb Gi¸o dôc. 1.2. C¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ §Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ chóng ta cã thÓ cã ba lo¹i c¨n cø sau: c¨n cø ng÷ ©m, c¨n cø ng÷ nghÜa vµ quy t¾c chÝnh t¶. 1.2.1. C¨n cø ng÷ ©m Ch÷ quèc ng÷ lµ mét thø ch÷ ghi ©m hiÖn ®¹i. Nãi chung, chÝnh t¶ tiÕng ViÖt b¶o ®¶m ®îc t¬ng ®èi ®Çy ®ñ quan hÖ 1:1 gi÷a ©m vµ ch÷: ph¸t ©m nh nhau th× viÕt nh nhau, ph¸t ©m kh¸c nhau th× viÕt kh¸c nhau. §èi víi nh÷ng trêng hîp nh thÕ viÖc viÕt chÝnh t¶ kh«ng khã, häc xong phÇn Häc vÇn sÏ viÕt ®óng chÝnh t¶. Tuy nhiªn, còng cÇn lu ý nh÷ng vÇn khã. Thêng thÊy “ngo»n ngoÌo” viÕt thµnh “ngo»n ngÌo”, “huªnh hoang” viÕt thµnh “huyªnh hoang”, “khuÕch tr- 9 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai ¬ng” viÕt thµnh “khuyÕch tr¬ng”. Lçi nh thÕ chÝnh lµ v× cha thuéc vÇn, cha n¾m ®îc c¸ch thÓ hiÖn nh÷ng “vÇn khã” Êy trªn ch÷ viÕt, c¸ch thÓ hiÖn nµy vÉn b¶o ®¶m quan hÖ 1:1 gi÷a ©m vµ ch÷. Còng cã lóc quan hÖ ©m - ch÷ kh«ng x¸c ®Þnh râ. §iÒu ®ã x¶y ra nh÷ng trêng hîp ®ång ©m kh¸c ch÷ tøc lµ nãi (®äc) nh nhau nhng l¹i viÕt kh¸c nhau. Trong tiÕng ViÖt, cã thÓ nªu ba kiÓu ®ång ©m kh¸c ch÷: - KiÓu do bÊt hîp lý cña ch÷ viÕt t¹o nªn. VÝ dô: /k/ cã ba con ch÷ thÓ hiÖn lµ c, k, q. - KiÓu do biÕn ®æi lÞch sö trong hÖ thèng ng÷ ©m chuÈn. VÝ dô: /z/ cã hai con ch÷ thÓ hiÖn lµ d, gi. - KiÓu do kh¸c biÖt gi÷a c¸ch ph¸t ©m ph¬ng ng÷, ®äc kh«ng ph©n biÖt t¹o hiÖn tîng ®ång ©m, víi c¸ch ph¸t ©m chuÈn, ®äc cã ph©n biÖt, dÉn ®Õn c¸ch viÕt ch÷ kh¸c nhau. VÝ dô: tiÕng miÒn B¾c kh«ng ph©n biÖt s/x nh ng«n ng÷ chuÈn, øng víi quy ®Þnh cña chÝnh t¶. Khi quan hÖ ©m - ch÷ bÞ rèi do hiÖn tîng ®ång ©m kh¸c ch÷ th× kh«ng thÓ lÊy ng÷ ©m lµm c¨n cø ®Ó viÕt chÝnh t¶. Lóc nµy, sÏ dùa vµo nghÜa hoÆc c¸c quy t¾c chÝnh t¶ ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch viÕt ®óng. 1.2.2. C¨n cø ng÷ nghÜa GÆp trêng hîp ghÐp ©m /z/ víi ©m a th× viÕt thÕ nµo cho ®óng, viÕt da hay gia? ViÕt lµ ph¶i theo nghÜa. Víi nghÜa lµ “líp b× bäc ngoµi c¬ thÓ ®éng vËt” (nghÜa A) hoÆc “mÆt ngoµi cña mét sè vËt nh qu¶, c©y” (nghÜa B) th× viÕt lµ da. VÝ dô: da thÞt, da trêi, mµu da, da cam,…Cßn viÕt lµ gia víi nh÷ng nghÜa nh: - “Thªm vµo” (gia tÝ muèi n÷a vµo canh, gia h¹n …) (nghÜa C) - “ Nhµ” (gia ®×nh, gia s, …) (nghÜa D) Nhng t¹i sao víi nghÜa A, B th× viÕt d, víi nghÜa C, D th× víi gi. Víi nh÷ng ngêi kh«ng cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu lÞch sö ng÷ ©m chØ xem ®ã lµ quy íc cã tÝnh vâ ®o¸n. 1.2.3. C¨n cø quy t¾c Trªn thùc tÕ c¸ch ph¸t ©m tõ ®ã mµ cã c¸ch viÕt chÝnh t¶ kh«ng ph¶i hoµn toµn vâ ®o¸n. Nghiªn cøu kü c¸c quan hÖ trong ©m tiÕt, trong tõ, c¸c quan hÖ ng÷ ©m biÕn ®æi trong lÞch sö, cã thÓ t×m thÊy nh÷ng t¬ng t¸c quy 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai ®Þnh c¸ch ®äc, c¸ch viÕt, hÖ thèng ho¸ l¹i th× sÏ x¸c lËp ®îc nh÷ng quy t¾c chÝnh t¶ mµ nÕu dùa theo th× cã ®îc c¸ch viÕt ®óng. VÝ dô quy t¾c hái - ng· mµ NguyÔn §×nh ®· nªu thµnh “luËt hái ng·” c¸ch ®©y trªn 40 n¨m. Quy t¾c nµy nãi gän l¹i chØ gåm 6 ch÷ (tiÕng) cÇn ghi nhí lµ: HuyÒn - ng· - nÆng S¾c - hái - kh«ng Quy t¾c nµy cã nghÜa lµ gÆp mét ch÷ kh«ng biÕt nªn viÕt dÊu hái hay dÊu ng· th× h·y t¹o mét tõ l¸y ©m, nÕu ch÷ l¸y l¹i viÕt víi dÊu huyÒn, dÊu ng· hoÆc dÊu nÆng th× ch÷ ®îc xÐt sÏ viÕt dÊu ng·. Ngîc l¹i, nÕu ch÷ l¸y viÕt víi dÊu s¾c, dÊu hái hoÆc kh«ng dÊu th× ch÷ ®ang xÐt ph¶i viÕt víi dÊu hái. VÝ dô: so s¸nh nghÜ ngîi (ngîi dÊu nÆng th× nghÜ ph¶i viÕt dÊu ng·), nghØ ng¬i (ng¬i kh«ng dÊu th× nghØ ph¶i viÕt dÊu hái). N¾m ®îc c¸c quy t¾c chÝnh t¶ ®ã (do c¸c nhµ nghiªn cøu ng«n ng÷ x¸c ®Þnh) ngêi viÕt sÏ cã nh÷ng chç dùa kh¸ch quan ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch viÕt ®óng chÝnh t¶ nh÷ng trêng hîp m×nh cßn lóng tóng. 1.3. Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ ChuÈn ho¸ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt lµ c¶ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, phøc t¹p v× nh÷ng nhËn thøc kh«ng thèng nhÊt, thËm chÝ cã thÓ sai vÒ c¸ch viÕt. Cho dï lµ mét qu¸ tr×nh, song ®iÒu c¬ b¶n lµ ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ vµ ch÷ viÕt tiÕng ViÖt. ChØ trªn c¬ së ®ã vµ cã ph¬ng ch©m, nguyªn t¾c cïng víi nh÷ng xö lý mÒm dÎo, chóng ta míi cã thÓ tiÕn hµnh chuÈn ho¸ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt. §©y lµ c«ng viÖc cÇn sù hîp t¸c cña nhiÒu c¬ quan khoa häc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng ®· nhiÒu lÇn ban hµnh quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt nh: + Mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ trong s¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc do Bé gi¸o dôc (Thø trëng Vâ ThuÇn Nho kÝ), ban hµnh ngµy 30/4/1980. + QuyÕt ®Þnh sè 240/Q§ - Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt vµ thuËt ng÷ tiÕng ViÖt cña Bé trëng Bé gi¸o dôc (NguyÔn ThÞ B×nh kÝ), ban hµnh ngµy 5/3/1984. + Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÕt hoa tªn riªng trong s¸ch gi¸o khoa (Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 07/2003/Q§ - BGD vµ §T 13/3/2003 cña Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o). Trong mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®îc Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ban hµnh nªu trªn th× Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÕt hoa tªn riªng trong s¸ch gi¸o khoa (Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 07/2003/Q§ - BGD vµ §T 11 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai 13/3/2003 cña Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o) lµ quy ®Þnh míi nhÊt vµ ®Çy ®ñ nhÊt. V× vËy, trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i chän vµ trÝch dÉn theo quy ®Þnh ®ã. 1.3.1. Quy ®Þnh vÒ viÕt hoa tªn riªng C¸ch viÕt tªn riªng ViÖt Nam 1) Tªn ngêi ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: §inh Tiªn Hoµng, TrÇn Hng §¹o, NguyÔn ThÞ Minh Khai,… * Chó ý: Tªn danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö ®îc cÊu t¹o b»ng c¸ch kÕt hîp bé phËn vèn lµ danh tõ chung víi bé phËn tªn gäi cô thÓ còng ®îc coi lµ tªn riªng vµ viÕt hoa theo quy t¾c viÕt hoa tªn ngêi: ¤ng Giãng, Bµ Trng, Bµ TriÖu,… 2) Tªn ®Þa lý ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: Th¸i B×nh, Trµ Vinh, CÇn Th¬, Thõa Thiªn - HuÕ,… * Chó ý: Tªn ®Þa lý ®îc cÊu t¹o bëi danh tõ chØ híng hoÆc b»ng c¸ch kÕt hîp bé phËn vèn lµ danh tõ chung, danh tõ chØ híng víi bé phËn tªn gäi cô thÓ còng ®îc coi lµ danh tõ riªng chØ tªn ®Þa lý vµ viÕt hoa theo quy t¾c viÕt hoa ®Þa lý: B¾c Bé, Nam Bé, T©y B¾c, §«ng B¾c,… 3) Tªn d©n téc ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: Kinh, Tµy, S¸n D×u, L« L«, Phï L¸, Hµ Nh×,… 4) Tªn ngêi, tªn ®Þa lý vµ tªn c¸c d©n téc ViÖt Nam thuéc c¸c d©n téc thiÓu sè anh em cã cÊu t¹o tõ ®a ©m tiÕt (c¸c ©m tiÕt ®äc liÒn nhau) §èi víi mçi bé phËn t¹o thµnh tªn riªng, viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu vµ cã g¹ch nèi gi÷a c¸c ©m tiÕt: £- ®ª, Ba - na, X¬- ®¨ng, Tµ - «i,… 5) Tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña ©m viÕt ®Çu tiªn vµ c¸c ©m tiÕt ®Çu cña bé phËn t¹o thµnh tªn riªng: Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Uû Ban Thêng vô Quèc héi, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o,… 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai 6) Tõ vµ c¸c côm tõ chØ c¸c con vËt, ®å vËt, sù vËt ®îc dïng lµm tªn riªng cña nh©n vËt ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña ©m tiÕt t¹o thµnh tªn riªng: (chó) Chuét, (b¸c) GÊu, (c«) Chµo Mµo, (b¸c) Nåi §ång, (c«) Chæi R¬m,… C¸ch viÕt tªn riªng níc ngoµi 1) Tªn ngêi, tªn ®Þa lÝ 1.1. Trêng hîp phiªn ©m qua ©m H¸n - ViÖt: ViÕt theo quy t¾c viÕt tªn ngêi, tªn ®Þa lÝ ViÖt Nam: Mao Tr¹ch §«ng, Kim NhËt Thµnh, §øc,… 1.2. Trêng hîp phiªn ©m qua ©m H¸n - ViÖt (phiªn ©m trùc tiÕp, viÕt s¸t theo c¸ch ®äc) §èi víi mçi bé phËn t¹o thµnh tªn riªng, viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu vµ cã g¹ch nèi gi÷a c¸c ©m tiÕt: Phri- ®rÝch ¡ng - ghen, Vla - ®i - mia I - lÝch Lª - nin,… 2) Tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ níc ngoµi 2.1. Trêng hîp dÞch nghÜa ViÕt theo quy t¾c viÕt tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ ViÖt Nam: ViÖn khoa häc Gi¸o dôc B¾c Kinh, Trêng §¹i häc Tæng hîp Quèc gia M¸t- xc¬- va mang tªn L«- m« - n« - xèp,… 2.2. Trêng hîp viÕt t¾t ViÕt nguyªn d¹ng viÕt t¾t. Tuú tõng trêng hîp, cã thÓ ghi thªm tªn dÞch nghÜa hoÆc ghi thªm tªn nguyªn d¹ng kh«ng viÕt t¾t: WB (Ng©n hµngThÕ giíi), hoÆc WB (World Bank) Ngoµi ra, chóng ta cßn cã c¸c quy t¾c: 1) ViÕt ngµy, th¸ng, n¨m Khi viÕt ngµy, th¸ng, n¨m trong v¨n b¶n hµnh chÝnh th× ph¶i viÕt ®Çy ®ñ: Ngµy tõ 1 ®Õn 9, th¸ng 1 vµ th¸ng 2 ph¶i thªm sè “0” vµo tríc. Khi ghi ngµy, th¸ng, n¨m ban hµnh v¨n b¶n, ph¶i ghi râ c¸c ch÷ ngµy, th¸ng, n¨m; kh«ng viÕt t¾t b»ng dÊu g¹ch nèi hoÆc dÊu g¹ch xiªn: Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 09 th¸ng 02 n¨m 2007. Nh÷ng trêng hîp cßn l¹i, cã thÓ viÕt t¾t c¸c ch÷ ngµy, th¸ng, n¨m b»ng dÊu g¹ch nèi hoÆc dÊu g¹ch xiªn: ngµy 02 - 3 - 2007 hay ngµy 02/03/2007. 2) Tªn t¸c phÈm 13 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Tªn truyÖn, bµi th¬, bµi v¨n, bµi h¸t, b¶n nh¹c, bøc tranh, cuèn s¸ch,… khi dÉn ra trong c©u v¨n viÕt, ®îc viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu tiªn: ChiÕn tranh vµ hoµ b×nh, Nh÷ng ngêi khèn khæ, TiÕn qu©n ca,... 3) Tªn hu©n ch¬ng, danh hiÖu, gi¶i thëng ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tõ ng÷ biÓu thÞ tÝnh chÊt riªng biÖt cña tªn: Hu©n ch¬ng Sao vµng, Hu©n ch¬ng ChiÕn sÜ vÎ vang, Anh hïng Lao ®éng, Anh hïng Lùc lîng vò trang, Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh, gi¶i NhÊt,… 4) Tªn ngµy lÔ, ngµy kØ niÖm, phong trµo ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tõ ng÷ biÓu thÞ tÝnh chÊt riªng biÖt cña ngµy lÔ ®ã: Ngµy Quèc kh¸nh, Ngµy ThÇy thuèc ViÖt Nam, C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, C¸ch m¹ng th¸ng Mêi, X« viÕt NghÖ TÜnh,… 5) Quy t¾c viÕt t¾t Ch÷ viÕt t¾t thay thÕ cho tõ ng÷ gèc gåm tÊt c¶ c¸c ch÷ c¸i ®Çu cña tõ ng÷ gèc, ®îc viÕt in hoa vµ viÕt liÒn thµnh mét khèi: §¹i häc B¸ch khoa viÕt thµnh §HBK, C«ng ty xuÊt nhËp khÈu viÕt thµnh C«ng ty XNK, quyÕt ®Þnh viÕt thµnh Q§, danh tõ viÕt thµnh DT, chñ ng÷ viÕt thµnh CN,… 6) Ch÷ ®Çu c©u, ®Çu dßng th¬ vµ më ®Çu c¸c dßng trong mét phÐp liÖt kª th× ph¶i viÕt hoa: + Qu¶ nhiªn, hoa mËn võa tµn th× mïa xu©n ®Õn. BÇu trêi ngµy thªm xanh. N¾ng vµng ngµy cµng rùc rì. + §©y con s«ng nh dßng s÷a mÑ Níc vÒ xanh ruéng lóa vên c©y Vµ ¨m ¾p nh lßng ngêi mÑ Chë t×nh th¬ng trang tr¶i ®ªm ngµy. 7) Tªn chøc danh, chøc vô Nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ chøc danh, chøc vô (®îc x· héi xem lµ cao) th× thêng ®îc viÕt hoa ch÷ ®Çu tiªn khi tõ ng÷ chØ chøc danh, chøc vô ®ã g¾n víi c¸ nh©n cô thÓ: Gi¸o s NguyÔn V¨n HiÖu, Thñ tíng Phan V¨n Kh¶i, HiÖu trëng Trêng §¹i häc B¸ch khoa Thµnh phè Hå ChÝ Minh,… Ngoµi ra, ®Ó biÓu thÞ sù kÝnh träng, cã thÓ viÕt hoa tõ ng÷ chØ ngêi hoÆc ®èi tîng ®îc t«n kÝnh ®Æc biÖt: M×nh vÒ víi B¸c ®êng xu«i, Th giïm ViÖt B¾c kh«n ngu«i nhí Ngêi Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi, 14 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai ¸o n©u tói v¶i ®Ñp t¬i l¹ thêng. 1.3.2. Quy ®Þnh viÕt c¸c ©m C¸c ch÷ c¸i biÓu thÞ c¸c phÇn cña ©m tiÕt (©m ®Çu, ©m ®Öm, ©m chÝnh, ©m cuèi) ®îc s¾p xÕp theo cÊu tróc ©m tiÕt. ¢m tiÕt tiÕng ViÖt ë d¹ng ®Çy ®ñ nhÊt gåm n¨m thµnh tè Thanh ®iÖu (5) Phô ©m ®Çu (1) VÇn ©m chÝnh ©m ®Öm (2) ©m cuèi (3) (4) VÒ c¬ b¶n, ch÷ viÕt tiÕng ViÖt cã sù t¬ng øng mét ®èi mét gi÷a ©m vµ kÝ hiÖu biÓu thÞ. Nh÷ng trêng hîp kh«ng cã sù t¬ng øng mét ®èi mét gi÷a ©m vµ kÝ hiÖu cã nhiÒu nguyªn do, trong ®ã cã nguyªn do thuéc vÒ lÞch sö h×nh thµnh ch÷ viÕt. Trong khu«n khæ giíi h¹n cña ®Ò tµi, chóng t«i chØ dõng l¹i ë ph¹m vi nªu c¸c ©m vµ c¸c kÝ hiÖu t¬ng øng cho tõng trêng hîp. 1.3.2.1. ViÕt c¸c ©m ®Çu B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m ®Çu ¢m /b/ /c/ /h/ / / / / /k/ /z/ Ch÷ b (bµ) ch (chØ) h (hµnh) g, gh (gµ, ghi) ngh, ng (nghÜ, ngµ) k, q, c (kÝ, qu¶, c¶) d, gi, g (d×, giÆt, g×) ¢m /d/ / / /l/ /m/ /n/ / / /f/ Ch÷ ® (®i) kh (khuyªn) l (lÊy) m (mÑ) n (n¾ng) nh (nhµ) ph (pha) ¢m / / /s/ / / /t/ /t / /t / /v/ Ch÷ r (råi) x (xanh) s (síng) t (têng) th (thÇy) tr (trêng) v (vui) TiÕng ViÖt cã 21 phô ©m ®Çu, trong ®ã cã 4 phô ©m/k, , z/ cã hai hoÆc h¬n hai sù thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt. 1) ¢m /k/ : + ViÕt k khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª. + ViÕt q khi sau nã lµ ©m ®Öm + ViÕt c trong c¸c trêng hîp cßn l¹i. 2) ¢m / / : + ViÕt gh khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª. + ViÕt g trong c¸c trêng hîp cßn l¹i. 3) ¢m / / : +ViÕt ngh khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª. 15 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai +ViÕt ng trong c¸c trêng hîp cßn l¹i. 4) ¢m /z/ : NÕu ©m /k, , / ®îc quy ®Þnh theo nguyªn t¾c ng÷ ©m häc th× ©m /z/ viÕt d, gi theo nghÜa. V× vËy, khi muèn viÕt ®óng c¸c trêng hîp nµy, ngêi viÕt cÇn nhí nghÜa vµ c¸ch viÕt t¬ng øng. Khi cÇn thiÕt cã thÓ tra cøu tõ ®iÓn. §Ó ph©n biÖt d vµ gi cã ý kiÕn ®Ò nghÞ: “NÕu thÊy chóng cã biÕn thÓ tr th× viÕt gi, biÕn thÓ nh th× ta viÕt d”: gi¶/ tr¶, giai/ trai, giao/ trao,… Trong nh÷ng tõ l¸y hai tiÕng nÕu tiÕng ®Çu më ®Çu b»ng l hoÆc d th× tiÕng thø hai cã phô ©m ®Çu thêng viÕt b»ng d chø kh«ng ph¶i lµ gi: lß dß, dai d¼ng, dang dë,… §èi víi trêng hîp kh¸c th× c¨n cø vµo ©m vµ nghÜa cña tõ H¸n - ViÖt: + gia t¨ng thªm (gia h¹n, gia t¨ng, gia vÞ,…) + nhµ (gia ®×nh, gia trëng, gia tµi,…) Cßn viÕt lµ d lµ c¸c tõ nãi vÒ phÇn bäc ngoµi cña th©n thÓ: da dÎ, da thÞt, da trêi, da mÆt,… 1.3.2.2. ViÕt ©m ®Öm / / + ViÕt o khi sau nã lµ e, a + ViÕt u trong c¸c trêng hîp cßn l¹i. 1.3.2.3. ViÕt ©m chÝnh B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m chÝnh ¢m Ch÷ ¢m /i/ y, i (suy, nghÜ) /u/ /ie/ ia, ya, iª, yª (mÝa, khuya, ®iÖn, thuyÒn) /w/ /uo/ ua, u« (mua, thuèc) / / /w / a, ¬ (löa, cêi) / / / / /  / a, e (nhµnh, sen) /¨/ a, ¨ (sau, s¨n) /o/ /e/ ª (lÒ, mÒ) /a/ Ch÷ u (®óng, ®ñ) (th, chõng) ¬ (m¬, ngì) © (cÇn, thËt) o, oo (häc, xoong) « (th«n, tèt) a (lµm, th¸ng) TiÕng ViÖt cã 14 nguyªn ©m vµ tæ hîp nguyªn ©m lµ ©m chÝnh. Trong ®ã cã b¶y trêng hîp cã hai hoÆc h¬n hai sù thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt /i, ia, uo, w ,  , ¨/. Quy t¾c viÕt b¶y trêng hîp ®ã nh sau: 16 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai 1) ¢m /i/: + ViÕt y khi nã ®øng sau ©m ®Öm: suy nghÜ, quy, luü,… hoÆc khi nã ®øng mét m×nh lµm ©m tiÕt (trõ nh÷ng tõ phiªn ©m vµ nh÷ng tõ thuÇn ViÖt): y t¸, y tÕ, y phôc,… + ViÕt i sau ©m ®Çu: bi th¶m, binh lÝnh, linh tinh,…hoÆc khi nguyªn ©m i ®øng mét m×nh th× viÕt i ®èi víi tõ thuÇn ViÖt: ©m Ø, Çm Ü, i tê,… Khi /i/ xuÊt hiÖn trong c¸c ©m tiÕt më cña nhiÒu tõ H¸n - ViÖt, th× thùc tÕ hiÖn nay chÊp nhËn c¶ hai h×nh thøc viÕt i vµ y: hi sinh/ hy sinh, chiÕn sÜ/ chiÕn sü, c«ng ti/ c«ng ty,… Tuy nhiªn, còng cÇn nãi thªm: theo quy ®Þnh cña s¸ch gi¸o khoa cña nhµ gi¸o dôc, chØ chän mét h×nh thøc i cho trêng hîp võa nªu. 2) ¢m /ie/ + ViÕt ia khi kh«ng cã ©m ®Öm, kh«ng cã ©m cuèi: chia, khÝa,… + ViÕt ya khi cã ©m ®Öm, kh«ng cã ©m cuèi: khuya, … + ViÕt iª khi kh«ng cã ©m ®Öm vµ cã ©m cuèi: chiªn, tiªn tiÕn,… + ViÕt yª khi cã ©m ®Öm hoÆc tríc nã kh«ng cã ©m nµo vµ sau cã ©m cuèi: tuyªn, khuyªn, quyÒn, thuyÒn, uyª, yªn, yªu,… 3) ¢m /uo/: + ViÕt ua khi kh«ng cã ©m cuèi: mua, lóa, cña,… + ViÕt u« khi cã ©m cuèi: suèi, muén, uèng, thuèc,… 4) ¢m /w /: + ViÕt a khi kh«ng cã ©m cuèi: lõa, thõa, la tha, … + ViÕt ¬ khi cã ©m cuèi: thëng, trêng, vên tîc, ¬ng,… 5) ¢m / /: + ViÕt a trong vÇn anh, ¸ch, oanh, o¸ch: khoanh, thµnh qu¸ch,… + ViÕt e trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: mÑ, chÌ, bÐ,… 6) ¢m / /: + ViÕt a trong nh÷ng vÇn au, ay: sau nµy, mau, l¸y,… + ViÕt ¨ trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ch¾c ch¾n, con tr¨n, … 7) ¢m / /: + ViÕt oo khi cã sù ®èi lËp dµi ng¾n vÒ ph¸t ©m: boong, soãc, moãc, xoong,… + ViÕt o trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: mßn, bãng, mon men,… 1.3.2.4. ViÕt ©m cuèi B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m cuèi ¢m Ch÷ ¢m Ch÷ 17 Kho¸ luËn tèt nghiÖp /-i/ /-u/ /-k/ /- / y, i (may, mai) o, u (sao, sau) ch, c (s¸ch, häc) nh, ng (thªnh, thang) NguyÔn ThÞ Mai /-m/ /-n/ /-p/ /-t/ m (t×m, kiÕm) n (nªn, nÆn, lÇn) p (häp, líp) t (cÊt, thËt) TiÕng ViÖt cã 8 ©m cuèi, trong ®ã cã bèn trêng hîp cã hai sù thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt (/ , , k, /). Quy t¾c viÕt bèn trêng hîp ®ã nh sau: 1) ¢m /i /: + ViÕt y khi xuÊt hiÖn trong c¸c vÇn ay, ©y: say, m©y, mÊy,… + ViÕt i trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: ai, mêi, t¬i, téi, tuæi,… 2) ¢m /u /: + ViÕt o trong c¸c vÇn ao, eo: lÌo tÌo, lao xao, nhao nhao, ch¸o,… + ViÕt u trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: xÊu, sÊu, sÕu, cõu, lùu,… 3) ¢m /k/: + ViÕt ch khi ®i sau i, e, ª, a trõ tõ phiªn ©m (chã bÐc giª, sÐc chuyÓn tiÒn): lÝch chÝch, lÕch thÕch, chªnh chÕch,… + ViÕt c trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ¸c, cóc, bíc, biÕc, tíc,... 4) ¢m / /: + ViÕt nh khi ®i sau i, e, ª, a: b×nh minh, lªnh khªnh, lanh chanh,...trõ c¸c tiÕng: kÎng, rung rung, xµ beng. + ViÕt ng trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ngîng ngïng, thiªng liªng, l¶ng v¶ng, cho¸ng v¸ng,… 1.3.3. Quy ®Þnh vÒ thanh ®iÖu TiÕng ViÖt lµ mét ng«n ng÷ cã thanh ®iÖu. ¢m tiÕt nµo cña tiÕng ViÖt còng mang thanh ®iÖu. TiÕng ViÖt cã s¸u thanh: ngang (thanh kh«ng), huyÒn, ng·, hái, s¾c, nÆng vµ cã n¨m dÊu ghi thanh (dÊu huyÒn, dÊu ng·, dÊu hái, dÊu s¾c, dÊu nÆng): la, lµ, l·, l¶, l¸, l¹. DÊu ghi thanh trong tiÕng ViÖt lu«n g¾n víi ©m chÝnh: loµi, ngo¹i, thÊy,… Trong nh÷ng ©m tiÕt cã ©m chÝnh lµ nguyªn ©m ®«i th× cã hai trêng hîp: + NÕu ©m tiÕt kh«ng cã ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi yÕu tè thø nhÊt cña nguyªn ©m ®«i (ia, ua, a, …): k×a, lóa, cöa, ch×a, lôa,… + NÕu ©m tiÕt cã ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi yÕu tè thø hai cña nguyªn ©m ®«i (iª, yª, u«, ¬,…): kiÕn, thuyÒn, cuéc, sên,… Ngoµi ra, ®èi víi trêng hîp ©m tiÕt (tiÕng) cã ©m ®Öm ®Çu vÇn th× dÊu ghi thanh g¾n víi con ch÷ thÓ hiÖn ©m chÝnh: lo¸ + NÕu cã phô ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi con ch÷ thÓ hiÖn ©m chÝnh: quúnh, quú, khoÎn,… 18 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai ViÖc n¾m ch¾c c¸c quy t¾c chÝnh t¶ nªu trªn sÏ gióp ngêi viÕt cã nh÷ng chç dùa kh¸ch quan ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶. 1.4. Kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶ Lçi chÝnh t¶ lµ nh÷ng c¸ch viÕt c¸c tõ kh«ng ®óng víi nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh x· héi cao, ®îc mäi ngêi trong céng ®ång chÊp nhËn, tu©n theo. 1.5. Ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶ Trong thùc tÕ, nh÷ng lçi chÝnh t¶ thêng gÆp trong tiÕng ViÖt kh¸ ®a d¹ng, ph¶n ¸nh bøc tranh ph¬ng ng÷ ®a d¹ng cña tiÕng ViÖt trªn c¸c miÒn ®Êt níc. 1.5.1. Lçi vÒ ©m 1.5.1.1. Lçi vÒ phô ©m ®Çu (1) Lçi lÉn lén l/n §©y lµ lçi kh¸ phæ biÕn ë ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ ®ång b»ng B¾c Bé nãi chung. Sù lÉn lçn vÒ mÆt tõ vùng ®· khiÕn nhiÒu trêng hîp ®¸ng lÏ ®äc l th× l¹i ®äc n vµ ngîc l¹i. Do ®ã, thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt còng sai. VÝ dô: lßng lîn  nßng lîn  nªn xe lªn xe c« n¬ng  c« l¬ng (2) Lçi lÉn lén ch/tr Trong ph¸t ©m ngêi B¾c Bé kh«ng ph©n biÖt ch/tr. Häc sinh tiÓu häc Hµ Néi ph©n biÖt mét c¸ch ngé nghÜnh tr lµ “chê trª" (c¸ trª) vµ ch lµ “chê chã” (con chã) VÝ dô: chßng chµnh - trßng trµnh chËp chïng - trËp trïng chang chang - trang trang (3) Lçi lÉn lén x/s Ngêi ®ång b»ng B¾c Bé kh«ng ph©n biÖt ®îc x vµ s trong ph¸t ©m (häc sinh cÊp 1 ë Hµ Néi gäi s lµ "xê nÆng", x lµ "xê nhÑ") vµ thêng lÉn lén chóng khi viÕt. VÝ dô: eo sÌo - eo xÌo song - xong s©m sÈm - x©m xÈm sÇm - xÇm s¨m lèp - x¨m lèp sa s¶ - xa x¶ (4) Lçi lÉn lén r/d/gi 19 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ Mai Ngêi miÒn B¾c kh«ng ph©n biÖt r/d/gi trong ph¸t ©m nªn thêng lÉn lén chóng trong ch÷ viÕt. VÝ dô: dßng - gißng - rßng giéi - déi h¸t dÆm - h¸t giÆm giÉm - dÉm r©m bôt - d©m bôt gi¨ng - d¨ng Ngoµi ra, cßn cã mét sè trêng hîp kh¸c. t/d: ghÕ tùa/ ghÕ dùa gi/tr: gië trøng/ trë trøng nh/l: sao nh·ng/ sao l·ng, nhem nhuèc/ lem luèc nh/r: nhén nhÞp/ rén rÞp th/s: thÉm/ sÉm ch/t: chng höng/ tng höng th/v: thÝ dô/ vÝ dô x/ch: xung quanh/ chung quanh g/c: gµi/ cµi 1.5.1.2. Lçi lÉn lén ©m ®Öm C¸c lçi vÒ ©m ®Öm thêng thÊy ë c¶ ba miÒn ®Êt níc. §©y lµ lçi do trong ph¸t ©m kh«ng cã sù râ rµng, ph©n biÖt. V× vËy, thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt kh«ng chÝnh x¸c. VÝ dô: quÑt viÕt thµnh qoÑt 1.5.1.3. Lçi lÉn lén ©m chÝnh §©y lµ lo¹i lçi thêng thÊy ë miÒn B¾c: Hµ T©y, Nam §Þnh,… do lçi ph¸t ©m ®Þa ph¬ng. VÝ dô: «/u: m«ng lung/ mung lung u«/«: mu«i canh/ m«i canh i/ª: ch×nh ×nh/ chÒnh Ònh /©: thùc t×nh/ thËt t×nh a/©: lµu bµu/ lÇu bÇu, ®Çy ®äa/ ®µy ®äa ©/¨: bËm m«i/ bÆm m«i ¬/a: ®êng hoµng/ ®µng hoµng a/iª: n¸t bµn/ niÕt bµn o/«: nhám/ nhæm u/o: lôm côm/ läm cäm 1.5.1.4. Lçi lÉn lén ©m cuèi 20