Tài liệu Chính sách xuất khẩu các mặt hàng chiến lược của nước cộng hòa dân chủ nhân dân lào

i B GIÁO D C VÀ ðÀO T O `````````````````````````````````````````````````````````````````````````````````` Ư NG ð I H C KINH T QU C DÂN TR`````````````````````````````````````````````` ****** KHAMPHET VONGDALA CHÍNH SÁCH XU T KH U CÁC M T HÀNG CHI N LƯ C C A NƯ C C NG HÒA DÂN CH NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành Mã s : Qu n lý kinh t (Khoa h c qu n lý) : 62.34.01.01 LU N ÁN TI N S KINH T Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TS. ð HoànG Toàn HÀ N I - 2012 ii L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c c a riêng tôi. Các s li u và trích d n trong Lu n án là trung th c. Các k t qu nghiên c u c a lu n án ñã ñư c tác gi công b trên t p chí, không trùng v i công trình nghiên c u khác./. Tác Gi lu n án Khamphet VONGDALA iii M CL C TranG bìa ............................................................................................................................... i L I CAM ðOAN................................................................................................................. ii M C L C ........................................................................................................................... iii B NG KÊ CÁC CH VI T T T .................................................................................... vi DANH M C B NG BI U, SƠ ð , HÌNH V .............................................................. vii M ð U................................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LU N VÀ BÀI H C KINH NGHI M V CHÍNH SÁCH XU T KH U CÁC M T HÀNG CHI N LƯ C ..............................................................6 1.1 M t s khái ni m cơ b n liên quan ñ n chính sách.............................6 1.1.1 Khái ni m chính sách .........................................................................6 1.1.2 Căn c hình thành chính sách ............................................................7 1.1.3 N i dung vai trò c a chính sách.........................................................9 1.1.4 Quá trình th c hi n chính sách.........................................................10 1.2 Xu t kh u ..............................................................................................12 1.2.1 Khái ni m xu t kh u ........................................................................12 1.2.2 ð c ñi m và vai trò c a xu t kh u ...................................................12 1.2.3 Các hình th c xu t kh u...................................................................18 1.3 Chính sách xu t kh u các m t hànG chi n lư c ................................20 1.3.1 Khái ni m, n i dung, vai trò c a chính sách xu t kh u ...................20 1.3.2. Khái ni m m t hàng chi n lư c ......................................................24 1.3.3. Quá trình xu t kh u các m t hàng chi n lư c.................................25 1.3.4. Các nhân t tác ñ ng có liên quan ..................................................26 1.3.5. Tiêu chí và phương pháp xác ñ nh m t hàng chi n lư c ................29 1.4 Kinh nGhi m c a m t s nư c tronG xây d nG và th c thi chính sách xu t kh u m t hànG chi n lư c.........................................................38 1.4.1. Kinh nghi m Thái Lan ....................................................................38 iv 1.4.2. Kinh nghi m Trung Qu c ...............................................................39 1.4.3. Kinh nghi m Vi t Nam ...................................................................42 CHƯƠNG 2. TH C TR NG CHÍNH SÁCH XU T KH U CÁC M T HÀNG CHI N LƯ C C A NƯ C CHDCND LÀO GIAI ðO N 2006 – 2010......................49 2.1 T nG quan v ho t ñ nG xu t kh u c a nư c CHDCND Lào..........49 2.1.1 M t s ñ c ñi m t nhiên.................................................................49 2.1.2. ð c ñi m cơ s h t ng, kinh t ......................................................51 2.1.3. ð c ñi m văn hóa-xã h i.................................................................56 2.2. Th c tr nG ho t ñ nG xu t kh u các m t hànG chi n lư c Giai ño n 2006 – 2010 ..................................................................................................57 2.2.1. Khái quát ho t ñ ng thương m i chung c a CHDCND Lào ..........57 2.2.2. ðư ng l i, chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c.............70 2.2.3 M t hàng xu t kh u chi n lư c c a nư c CHDCND Lào ...............76 2.2.4. Th c tr ng vi c l a ch n và th c hi n chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c ..................................................................................79 2.3. Các thành t u và h n ch tronG th c hi n và xu t kh u các m t hànG chi n lư c ...........................................................................................85 2.3.1.ðánh giá v các quan ñi m gi i quy t v n ñ ñ t ra c a chính sách:85 2.3.2. M t s h n ch , y u kém.................................................................94 2.3.3. Phương hư ng kh c ph c các h n ch , y u kém ..........................102 CHƯƠNG 3. M T S GI I PHÁP NH M HOÀN THI N VI C XÂY D NG VÀ TH C THI CHÍNH SÁCH XU T KH U M T HÀNG CHI N LƯ C C A NƯ C CHDCND LÀO GIAI ðO N 2011 – 2020 .....................................................................105 3.1. V quan ñi m nh n th c ...................................................................105 3.1.1. C n hi u rõ vai trò c a xu t kh u và chi n lư c xu t kh u m t hàng chi n lư c ................................................................................................105 3.1.2. C n xác ñ nh ñúng ñ n các m t hàng xu t kh u chi n lư c qua t ng th i kỳ......................................................................................................110 v 3.1.3 C n ho ch ñ nh chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c....115 3.2. Yêu c u c a chính sách xu t kh u m t hànG chi n lư c c a Giai ño n m i. ...................................................................................................125 3.2.1. Các ñòi h i c a giai ño n 2011-2020............................................125 3.2.2. Các m c tiêu c n ñ t .....................................................................129 3.2.3. Các bi n pháp th c hi n ................................................................131 3.3. Các Gi i pháp th c thi chính sách xu t kh u các m t hànG chi n lư c t i năm 2020......................................................................................135 3.3.1. Gi i pháp v cơ c u b máy ..........................................................135 3.3.2. Các gi i pháp v chính sách ..........................................................137 3.3.3. Các gi i pháp v ki m tra, giám sát, t ng k t th c hi n ...............159 K T LU N........................................................................................................................167 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B C A TÁC GI ..................................169 TÀI LI U THAM KH O................................................................................................170 vi B NG KÊ CÁC CH VI T T T AFTA Khu v c M u d ch T do ASEAN ASEAN Hi p h i các Qu c gia ðông Nam Á ASEM Di n ñàn h p tác Á–Âu. CHDCND C ng hòa dân ch nhân dân CNH Công nghi p hóa EU Liên minh châu âu FDI ð u tư tr c ti p nư c ngoài FOB Frieght trên tàu (Frieght on board) GATT Hi p ñ nh v thu quan và thương m i (General Agreement on Tariffs and Trade) GDP T ng s n ph m qu c n i GTGT Giá tr gia tăng HðH Hi n ñ i hóa HTX H p tác xã NDCM Nhân dân cách m ng ODA H tr phát tri n chính th c OTOP M t huy n m t s n ph m (One tambon one product) USD ðô la M WTO T ch c thương m i th gi i vii DANH M C B NG BI U, SƠ ð , HÌNH V B ng s 1.1: Phân tích và t ng h p các tiêu th c tác ñ ng ............................ 37 B ng s 2.1: Cơ c u n n kinh t nư c CHDCND Lào theo ngành (2005 2010)........................................................................................... 56 B ng s 2.2: T ng giá tr xu t kh u c a CHDCND Lào năm 2004 – 2010 ... 58 B ng s 2.3: Giá tr xu t kh u c a CHDCND Lào theo khu v c qua các năm.. 59 B ng s 2.4: Tình hình s n xu t lương th c, th c ph m c a CHDCND Lào 2005-2009................................................................................... 64 B ng s 2.5: T ng h p k t qu s n xu t hàng hoá cơ b n c a nư c CHDCND Lào 2004-2008............................................................................ 65 B ng s 2.6: Th trư ng xu t kh u c a Lào giai ño n 2001 - 2008 ............... 87 B ng s 2.7: M t s m t hàng ch y u xu t kh u c a nư c CHDCND Lào sang th trư ng Thái Lan và Vi t Nam năm 2008...................... 88 B ng s 2.8: Xu t kh u Cà phê c a Lào sang các nư c trên th gi i giai ño n 2005-2008................................................................................... 90 B ng s 2.9: Kim ng ch xu t kh u d t may c a Lào qua các năm ................ 92 B ng s 3.1: T c ñ tăng trư ng GDP c a Lào t 1981-2005 ..................... 109 Bi u ñ 2.1: T c ñ tăng trư ng GDP qua các giai ño n k ho ch................ 52 Bi u ñ 2.2: K t qu s n xu t lương th c - th c ph m năm 2000-2005 ........ 65 Bi u ñ 2.3: T ng kim ng ch xu t kh u Cà phê qua các năm t 2000 ñ n 2008 ............................................................................................ 89 Sơ ñ 1.1 N i dung chính sách ......................................................................... 9 Sơ ñ 1.2. Quá trình th c hi n chính sách ...................................................... 11 Sơ ñ 3.1: Các c p có liên quan và th c thi vi c xây d ng chính sách xu t kh u c a Lào............................................................................. 137 1 M ðU 1. Tính c p thi t c a ñ tài Trong xu th h i nh p kinh t qu c t như hi n nay, xu t kh u là m t v n ñ r t quan tr ng nh m thúc ñ y phát tri n kinh t c a ñ t nư c. ð th c hi n chính sách m c a v i phương châm ña d ng hoá, ña phương hoá kinh t ñ i ngo i, ho t ñ ng xu t kh u ñư c coi là m t lĩnh v c quan tr ng c a n n kinh t qu c dân. Th c t ñã ch ng minh, xu t kh u là m t công c quan tr ng nh t ñ h i nh p và t n d ng nh ng cơ h i trong quá trình h i nh p ñ tăng trư ng và phát tri n kinh t . Xu t kh u phát tri n s kéo theo s phát tri n c a t t c các lĩnh v c kinh t xã h i khác, là ñi u ki n ti n ñ ñ nâng cao ch t lư ng cu c s ng nhân dân, gi i quy t công ăn vi c làm và góp ph n tích c c chuy n d ch cơ c u n n kinh t theo hư ng hi n ñ i Nư c C ng hoà Dân ch Nhân dân Lào (CHDCND Lào) là qu c gia nm trung tâm c a bán ñ o ðông Dương, không ti p giáp v i bi n, có biên gi i v i Trung Qu c phía B c v i chi u dài ñư ng biên là 505 Km, phía Nam giáp v i Campuchia v i chi u dài là 535 Km, phía ðông giáp v i Vi t Nam v i chi u dài là 2.069 Km, phía Tây Nam giáp v i Thái Lan v i chi u dài là 1835 Km và phía Tây B c giáp v i Myanma v i chi u dài là 236 Km. Lào là m t nư c có quy mô dân s nh v i kho ng 6 tri u ngư i trong ñó hơn 70% dân cư sinh s ng b ng ngh nông. Di n tích t nhiên c a Lào là 236.800 Km2 g m 16 t nh và Th ñô Viêng Chăn. Sau 30 năm xây d ng và phát tri n ñ t nư c k t ngày gi i phóng (1975), n n kinh t Lào ñã có nh ng chuy n bi n ñáng k , t ng bư c thoát kh i tình tr ng nghèo nàn, l c h u, ñ i s ng nhân dân ngày m t nâng cao. Trong nh ng thành t u chung ñó, ho t ñ ng xu t kh u c a Lào ñóng vai trò r t quan tr ng. Nhà nư c ñã th c hi n vi c m c a n n kinh t , hư ng m nh 2 xu t kh u theo các nguyên t c: ña d ng hoá, ña phương hoá quan h thương m i qu c t trên cơ s tôn tr ng ch quy n, toàn v n lãnh th , h p tác bình ñ ng và cùng có l i, ph n ñ u vì m c tiêu hoà bình - ñ c l p - n ñ nh, h p tác và phát tri n. V n ñ xu t kh u c a Lào trong th i gian qua ñã ñ t nh ng k t qu quan tr ng, kim ng ch xu t nh p kh u ngày m t tăng, ñ c bi t là các m t hàng xu t kh u có tính chi n lư c. Tuy nhiên, v n còn không ít nh ng t n t i v cơ ch chính sách, t ch c qu n lý, cơ s h t ng, công ngh s n xu t và các m t hàng xu t kh u chi n lư c, vv… ñòi h i ph i ñư c ti p t c hoàn thi n ñ nâng cao kim ng ch và hi u qu xu t kh u nh m khai thác t t hơn nh ng l i th so sánh c a ñ t nư c cũng như tăng cư ng s ñóng góp c a thương m i vào vi c phát tri n kinh t ñ t nư c trong th i gian t i. T yêu c u c a th c t trên, nghiên c u sinh ch n ñ tài: “Chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a nư c CHDCND Lào” ñ làm ñ tài nghiên c u cho lu n án ti n sĩ c a mình. 2. T nG quan nh nG cônG trình nGhiên c u có liên quan m t thi t ñ n ñ tài lu n án Trong lĩnh v c xu t kh u nh ng năm qua ñã có m t s công trình nghiên c u v chính sách thương m i t i Vi t Nam cũng như t i Lào như: “Hoàn thi n chính sách thương m i nh m thúc ñ y xu t kh u hàng nông s n c a nư c CHDCND Lào” c a tác gi PHONGTISOUK (Năm 2006) nghiên c u v chính sách thương m i nh m thúc ñ y hàng nông s n. ðây là m t lu n văn th c sĩ nghiên c u v m t khía c nh m t hàng nông s n, tác gi ñã bi t và nêu ra ñư c tình hình s n xu t hàng nông s n trong nh ng năm qua t i Lào và ñã ñưa ra nh ng gi i pháp nh m hoàn thi n chính sách nh m thúc ñ y ho t ñ ng xu t kh u m t hàng nông s n c a Lào. Nghiên c u c a tác gi BOUNVIXAY KONGPALY (năm 2006) 3 “Th c tr ng và m t s gi i pháp vĩ mô cơ b n nh m thúc ñ y xu t kh u c a nư c C ng hoà Dân ch Nhân dân Lào" là m t lu n văn th c s , nghiên c u v th c tr ng và m t s gi i pháp vĩ mô cơ b n nh m thúc ñ y xu t kh u c a CHDCND Lào. Tác gi ñã bi t phân tích tình hình xu t kh u c a Lào trong th i kì năm 1996 – 2005 và t ñó ñ xu t m t s gi i pháp vĩ mô cơ b n nh t ñ nâng cao hi u qu , kim ng ch xu t kh u c a Lào trong th i gian t i. Năm 2002 tác gi KHAYKHAM VANNAVONGSY ñã nghiên c u m t ñ tài ti n s “M r ng quan h kinh t gi a CHDCND Lào v i các nư c láng gi ng trong giai ño n hi n nay”. Tác gi ñã nêu ra tình hình kinh t c a Lào cũng như các nư c láng gi ng và ñã ñưa ra nh ng gi i pháp cơ b n nh m m r ng quan h kinh t gi a các nư c. Tác gi VÕ VĂN QUY N (năm 2003) “Chính sách thương m i c a Vi t Nam trong quá trình h i nh p ASEAN” ñã phân tích ñư c th c ti n chính sách thương m i c a Vi t Nam trong ti n trình h i nh p ASEAN và tìm ra các h n ch , t n t i c a chính sách. Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên c u c th v chính sách c a Nhà nư c ñ i v i xu t kh u m t hàng chi n lư c c a CHDCND Lào. 3. M c ñích nGhiên c u c a lu n án Th nh t: nh m h th ng hóa nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c, m t hàng xu t kh u chi n lư c. Tham kh o m t s kinh nghi m nư c ngoài trong chính sách xu t kh u m t hàng chi n lư c v a qua, ñ rút ra các bài h c mà Lào có th nghiên c u và áp d ng. Th hai là: phân tích th c tr ng vi c t ch c và th c thi chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a nư c CHDCND Lào giai ño n v a qua (2006 – 2010), các k t qu ñ t ñư c, nh ng t n t i và y u kém và nguyên nhân c a các t n t i, y u kém c n kh c ph c. 4 Th ba là: ñ xu t các gi i pháp nh m hoàn thi n vi c xây d ng và th c thi chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a nư c CHDCND Lào trong giai ño n t i (2011 – 2020). 4. ð i tư nG và ph m vi nGhiên c u - Lu n án t p trung nghiên c u v chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c, nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a CHDCND Lào giai ño n 2006 - 2010. - Phân tích các bài h c v chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c nư c ngoài và th c tr ng xây d ng và th c thi chính sách xu t kh u m t hàng chi n lư c c a CHDCND Lào giai ño n 2006 – 2010. - ð xu t các gi i pháp xây d ng và th c thi t t chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a CHDCND Lào trong môi trư ng h i nh p kinh t toàn c u giai ño n 2011 – 2020. 5. PhươnG pháp nGhiên c u Lu n án s d ng các phương pháp tri t h c Mác – Lênin k t h p v i các quan ñi m c a ð ng và Nhà nư c Lào, các thành t u c a khoa h c qu n lý và các phương pháp truy n th ng c a khoa h c xã h i ñ nghiên c u, gi i quy t các v n ñ ñ t ra c a lu n án, bao g m: Phương pháp phân tích, so sánh, t ng h p. Phương pháp ñi u tra xã h i h c. Phương pháp ti p c n h th ng. Phương pháp nghiên c u tư li u, vv… 6. Nh nG ñónG Góp c a lu n án - Lu n án nghiên c u m t cách có h th ng các khái ni m: chính sách, chính sách xu t kh u, m t hàng xu t kh u chi n lư c, chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c. - ðúc rút m t s bài h c kinh nghi m nư c ngoài trong vi c xây d ng 5 và th c thi chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c. - ðánh giá th c tr ng nh n th c, t ch c xây d ng và th c thi chính sách xu t kh u m t hàng chi n lư c c a nư c CHDCND Lào giai ño n 2006 – 2010. - ð xu t nh ng gi i pháp nh m th c hi n t t vi c xây d ng và th c thi chi n lư c xu t kh u các m t hàng chi n lư c c a CHDCND Lào trong giai ño n 2011 – 2020 v phương pháp l a ch n m t hàng xu t kh u chi n lư c c a Lào trong giai ño n t i. 7. B c c c a lu n án Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, tài li u tham kh o, ph l c, lu n án ñư c trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ s lý lu n và bài h c kinh nGhi m v chính sách xu t kh u các m t hànG chi n lư c. Chương 2: Th c tr nG chính sách xu t kh u các m t hànG chi n lư c c a nư c C nG hòa dân ch nhân dân Lào Giai ño n 2006 - 2010. Chương 3: M t s Gi i pháp nh m hoàn thi n vi c xây d nG và th c thi chính sách xu t kh u các m t hànG chi n lư c c a nư c C nG hòa dân ch nhân dân Lào Giai ño n 2011 - 2020. 6 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ BÀI H C KINH NGHI M V CHÍNH SÁCH XU T KH U CÁC M T HÀNG CHI N LƯ C 1.1 M t s khái ni m cơ b n liên quan ñ n chính sách 1.1.1 Khái ni m chính sách Trên th gi i hi n nay, tình hình kinh t c a m t s nư c phát tri n r t cao, ñó là nh ng nư c ñã phát tri n như M , Trung Qu c, Nh t b n, Anh, Pháp, Australia, Canada v.v...Nhi u nư c ñang phát tri n như Thái Lan, Singapore, Nga, Hàn qu c, ðài loan v.v...K t qu c a s thành công ñó m t ph n quan tr ng là quan h thương m i qu c t , trong ñó chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c ñóng vai trò quan tr ng trong vi c thu nh p ngo i t , thúc ñ y s n xu t trong nư c, phát huy thương m i qu c t , góp ph n phát tri n kinh t ñ t nư c. V y, chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c là chính sách gì, ñư c khái ni m như th nào. Vi c ñ ra chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c trong các giai ño n phát tri n kinh t - xã h i có t m quan tr ng và c n thi t như th nào. Ta có th hi u chính sách nói chung và chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c như sau: Chính sách là t ng th các quan ñi m, nguyên t c, chu n m c, các gi i pháp, công c , ngu n l c mà nhà nư c s s d ng ñ gi i quy t m t v n ñ ñ t ra c a xã h i thông qua các m c tiêu ph i ñ t theo ñ nh hư ng phát tri n chung c a nhà nư c [8] ðoàn Th Thu Hà, PGS.Ti n s Nguy n Th Ng c huy n (2006), Giáo trình kinh t -xã h i, tr. 8-24, NXB khoa h c k thu t [11] Kinh t các nư c ðông nam Á (1997),Tr. 42, 40-70, NXB Th ng kê, Hà n i. [13] Lê Chi Mai (2001), Nh ng v n ñ cơ b n v chính sách và quy trình chính sách, NXB ð i h c Qu c gia TP.H Chí Minh, tr. 10, 15, 38.. Chính sách xu t kh u các m t hàng chi n lư c là t ng th các bi n pháp 7 c a nhà nư c tác ñ ng ñ n vi c giao d ch hàng hóa qu c t v i m t s m t hàng chi n lư c nh m m c ñích trao ñ i hàng háo v i nư c ngoài, thu l i nhu n v kinh t cao, tăng cư ng s c c nh tranh trong thương m i qu c t . 1.1.2 Căn c hình thành chính sách Căn c ñ l a ch n v n ñ cho các chính sách kinh t - xã h i là tính quan tr ng và b c xúc c a nó trong ñ i s ng kinh t xã h i. Nh ng v n ñ có tính quan tr ng và b c xúc ñư c bi u hi n dư i các d ng sau: Th nh t, v n ñ tr thành mâu thu n ngày càng gay g t, ho c tr thành v t c n ñ i v i s phát tri n c a ñ t nư c. Ch ng h n ñ i v i Lào hi n nay là các v n ñ : ñói nghèo, th t c hành chính... Th hai, v n ñ ñó là m i quan tâm lo l ng c a nhi u ngư i, có nh hư ng tiêu c c ñ n nhi u m t c a ñ i s ng kinh t xã h i. Nh ng v n ñ như: thu , vi c làm, ô nhi m môi trư ng, tham nhũng, t n n xã h i,... Ngày nay, khi quy t ñ nh chính sách, trư c h t ph i tính ñ n khách hàng c a mình và ñ i th c nh tranh c n k , ñ ng th i ph i tính ñ n kh năng có th thu hút ñư c các ho t ñ ng xúc ti n và tài tr c a các t ch c v i ho t ñ ng kinh doanh qu c t c a mình. Do ñó, khi l a ch n chi n lư c kinh doanh, không th không tìm hi u: - ð c ñi m ngành hàng kinh doanh c a qu c gia các nư c trên th gi i. - Kh năng ñáp ng, các vùng nguyên v t li u ñáp ng s n xu t. - Phân ño n th trư ng, phương th c thâm nh p th trư ng Do kinh t th gi i ngày càng phát tri n và ñang có xu th h i nh p kinh t vùng và khu v c, ti n t i toàn c u hóa. Do ñó chính sách còn ph i tính t i ñ c ñi m c a các kh i và các qu c gia th trư ng m c tiêu. Chính sách ñúng t o cơ s cho các doanh nghi p ch ñ ng phát tri n các hư ng kinh doanh phù h p v i môi trư ng trên cơ s t n d ng các cơ h i, ti m năng, tránh các r i ro, phát huy các l i th c a doanh nghi p trong kinh y 8 doanh, c i thi n căn b n tình hình, v th c a m t qu c gia trên th trư ng[8] Căn c hình thành chính sách có th hi u là m t mâu thu n xu t hi n trong ñ i s ng kinh t xã h i ho c m t nhu c u thay ñ i ho c duy trì hi n tr ng, ñòi h i Nhà nư c ban hành m t chính sách kinh t - xã h i nào ñó ñ gi i quy t theo nh ng m c tiêu mong mu n. ðó có th là nh ng v n ñ thư ng xuyên, quan tr ng, mang tính ph bi n mà qu c gia nào cũng g p (tài chính, ti n t , vi c làm...), ho c có th là nh ng v n ñ b c xúc, n i c m, cá bi t, n y sinh trong m t th i gian nh t ñ nh ho c ch m t s nư c m i g p (tham nhũng, nghèo ñói, h u qu chi n tranh, mâu thu n tôn giáo, s c t c...). Trong quá trình v n hành c a n n kinh t th trư ng luôn có nh ng mâu thu n n y sinh trong m t lĩnh v c nào ñó. ðó thư ng là nh ng lĩnh v c quan tr ng không nên ñ khu v c tư nhân làm (an ninh, qu c phòng...) ho c nh ng lĩnh v c mà khu v c tư nhân không mu n làm và không có kh năng gi i quy t do v n ñ u tư quá l n, công ngh ph c t p, do t su t l i nhu n th p, th i gian thu h i v n kéo dài. Các mâu thu n ñó ngày càng tr nên sâu s c và ñ n m t m c nh t ñ nh chúng tr thành “nh ng v n ñ b c xúc”, nóng b ng c n tr s phát tri n kinh t - xã h i, ñòi h i Nhà nư c ph i gi i quy t (ví d : v n ñ l m phát, s th t b i trong c nh tranh, ñ c quy n, s phân b không h p lý các ngu n l c, s tàn phá tài nguyên và ô nhi m môi trư ng, tình tr ng nghèo kh và b t bình ñ ng, vi c cung c p hàng hóa công c ng...). Nh ng v n ñ v l i ích c a các giai c p ho c nhóm ngư i nh t ñ nh trong xã h i, ñòi h i Nhà nư c ph i quan tâm, có chính sách ñi u ti t ñ th c hi n m c tiêu xã h i công b ng (ngư i nghèo, ngư i tàn t t, ngư i có công v i nư c, các vùng sâu, vùng xa, dân t c ít ngư i...). Nh ng v n ñ chính là căn c ñ u tiên ñ hình thành các chính sách. Các chính sách ñư c xây d ng lên ñ gi i quy t các v n ñ trên. Các v n ñ 9 có th là r t nhi u, nhưng rõ ràng là không th ngay m t lúc gi i quy t t t c . Vì v y vi c ñ t ra là l a ch n v n ñ . 1.1.3 N i dung vai trò c a chính sách N i dung c a chính sách T khái ni m nêu trên, có th th y nh ng t khóa chính c a khái ni m g m: v n ñ , chính quy n và s l a ch n. Có m t v n ñ kinh t - xã h i nào ñó xu t hi n. Chính quy n s l a ch n n i dung, m c tiêu và cách th c gi i quy t m t v n ñ ñó (ñ cho v n ñ t phát tri n cũng là m t cách gi i quy t). S l a ch n ñưa ñ n quy t ñ nh và toàn b quy trình này ñư c ñ t trong m t môi trư ng tương tác c a các tác nhân chính sách, t o ra hàng lo t các ràng bu c trư c khi chính sách xu t hi n và các tác ñ ng sau ñó. Chính sách bao g m các n i dung ch y u sau: - Các gi i pháp, phương pháp kĩ thu t, công c , quan ñi m, ngu n l c và các m i quan h ph i th c hi n ñ ñ t ñư c m c tiêu c a chính sách. Sơ ñ 1.1 N i dung chính sách N i dung c a chính sách Quan ñi m Ngu n l c Các gi i pháp Các m c tiêu Công c c nñ t Chu n m c c a Ngu n l c vv.. chính sách Th c thi chính sách M c tiêu tr c ti p Các chính sách phân h 10 - M c tiêu: Chính sách ph i b o ñ m th hi n m c tiêu nh t ñ nh ñ th c hi n. - Quan ñi m: Chính sách ph i xác ñ nh rõ quan ñi m là ñ gi i quy t v n ñ gì, nh m m c ñích và gi i quy t như th nào. - Gi i pháp: Chính sách ph i th hi n rõ gi i pháp t ch c th c hi n, có tính năng ñ ng, tính kh thi, chu n m c và có hi u l c. - Công c : Chính sách ph i tr thành công c ñ c l c c a nhà nư c trong vi c thi hành, có hi u qu cao. Vai trò c a chính sách Chính sách quy t ñ nh ñ nh hư ng ho t ñ ng dài h n và là cơ s v ng ch c cho tri n khai ho t ñ ng trong tác nghi p t m c m t qu c gia. Thi u v ng chính sách ho c chính sách không ñư c thi t l p rõ ràng, không có lu n c s làm cho ho t ñ ng m t hư ng, ch th y trư c m t không g n ñư c v i dài h n, ch th y c c b mà không th y vai trò c a c c b trong cái toàn b . Chính sách t o cơ s v ng ch c cho các ho t ñ ng nghiên c u - tri n khai, ñ u tư phát tri n, ñào t o b i dư ng ngu n nhân l c. Trong th c t , ph n l n các sai l m, tr giá v ñ u tư, v nghiên c u - tri n khai...có ngu n g c t ch thi u v ng ho c có s sai l ch trong xác ñ nh các m c tiêu chính sách. 1.1.4 Quá trình th c hi n chính sách. Quá trình chính sách, ho c các bư c xây d ng và th c thi chính sách bao g m 5 bư c [8] ðoàn Th Thu Hà, PGS.Ti n s Nguy n Th Ng c huy n (2006), Giáo trình kinh t -xã h i, tr. 8-24, NXB khoa h c k thu t [11] Kinh t các nư c ðông nam Á (1997),Tr. 42, 40-70, NXB Th ng kê, Hà n i. [13] Lê Chi Mai (2001), Nh ng v n ñ cơ b n v chính sách và quy trình chính sách, NXB ð i h c Qu c gia TP.H Chí Minh, tr. 10, 15, 38.. - Ho ch ñ nh chính sách - Th ch hoá chính sách 11 - T ch c các hình th c cơ c u th c hi n - Ch ñ o th c hi n - Ki m tra, ñi u ch nh Sơ ñ 1.2. Quá trình th c hi n chính sách Ho ch ñ nh chính sách Th ch hoá chính sách T ch c hình th c cơ c u th c hi n Ch ñ o th c hi n Ki m tra, ñi u ch nh Các bư c th c hi n chính sách theo m c tiêu ñã ñ nh trư c trong k ho ch ñ ra. Ti n ñ th c hi n nhanh hay ch m ph thu c vào nhi u y u t như nhân l c, ñi u ki n kinh t , văn hóa, t nhiên. Có nh ng chính sách ta có th tri n khai trong vài tháng, tuy nhiên có nh ng chính sách ph i m t vài năm hay vài ch c năm m i tri n khai xong. Quy mô c a chính sách cũng quy t ñ nh t i ti n ñ th c hi n. Chính sách t m vĩ mô thì m t nhi u th i gian hơn so v i vi mô. Ph m vi nh hư ng c a chính sách cũng tùy thu c vào m c ñ l n nh c a chính sách. Chính sách vĩ mô thì ph m vi nh hư ng l n hơn r t nhi u so v i chính sách vi mô. Các bư c th c hi n chính sách thì không ph i chính sách nào cũng gi ng nhau. Có chính sách thì th c hi n bư c này trư c, 12 cũng có chính sách l i th c hi n bư c này sau. Nói tóm l i là các bư c th c hi n chính sách hay ti n ñ th c hi n tùy thu c vào t ng chính sách c th . 1.2 Xu t kh u 1.2.1 Khái ni m xu t kh u Xu t kh u là vi c cung c p hàng hoá ho c d ch v cho nư c ngoài trên cơ s dùng ti n t làm phương ti n thanh toán. Khi s n xu t phát tri n và trao ñ i hàng hoá gi a các qu c gia có l i, ho t ñ ng này m r ng ph m vi ra ngoài bên gi i c a các qu c gia ho c th trư ng n i ñ a và khu ch xu t trong nư c. Xu t kh u là m t ho t ñ ng cơ b n c a ho t ñ ng ngo i thương, xu t hi n t lâu ñ i, ngày càng phát tri n m nh m c v chi u r ng và chi u sâu. Hình th c cơ b n ban ñ u c a nó là ho t ñ ng trao ñ i hàng hoá gi a các qu c gia, cho ñ n nay nó ñã r t phát tri n và ñư c th hi n thông qua nhi u hình th c. Ho t ñ ng xu t kh u ngày càng di n ra trên ph m vi toàn c u, trong t t c các ngành, các lĩnh v c c a n n kinh t . 1.2.2 ð c ñi m và vai trò c a xu t kh u ð c ñi m c a xu t kh u Ho t ñ ng xu t kh u không ch là m t hành vi buôn bán ñơn l mà là c m t h th ng các quan h mua bán ph c t p có t ch c bên trong và bên ngoài nh m m c ñích l i nhu n, thúc ñ y hàng hoá s n xu t phát tri n, chuy n ñ i cơ c u kinh t , n ñ nh và nâng cao m c s ng c a nhân dân. Ho t ñ ng xu t kh u ñư c th c hi n v i nhi u khâu t : nghiên c u ti p c n th trư ng, l p phương án kinh doanh. qu ng cáo ñàm phán và kí h p ñ ng xu t kh u, th c hi n h p ñ ng xu t kh u ñ n vi c gi i quy t khi u n i n u có. T t c ñ u ph i ñư c nghiên c u k lư ng và ph i ñ t trong m i liên h l n nhau, tranh th n m b t nh ng l i th nh m ñ m b o ho t ñ ng kinh doanh ñ t hi u qu cao.[16] Tr n Trí Thanh (2000), Giáo trình qu n tr doanh nghi p xu t kh u, 13 NXB Th ng kê, tr. 14, 20, 27. Vai trò xu t kh u - Xu t kh u là m t khâu tr ng trong quá trình tái s n xu t xã h i và có các ch c năng ch y u sau: + T o v n cho quá trình ñ u tư trong nư c, chuy n hoá giá tr s d ng, làm thay ñ i cơ c u giá tr s d ng c a t ng s n ph m xã h i. Góp ph n nâng cao hi u qu c a n n kinh t - Xu t kh u th c hi n ch c năng lưu thông hàng hoá t trong nư c sang các nư c khác và có vai trò ch y u sau: + Nâng cao hi u qu kinh doanh, thúc ñ y quá trình công nghi p hoá ñ t nư c. + Góp ph n gi i quy t nh ng v n ñ kinh t - xã h i quan tr ng c a ñ t nư c: v n, vi c làm, s d ng tài nguyên có hi u qu . + ð m b o s th ng nh t gi a n n kinh t và chính tr trong ho t ñ ng xu t kh u. (1) Ho t ñ ng xu t kh u ñ i v i doanh nghi p Trong ñi u ki n kinh t th gi i ngày nay, các quan h kinh t qu c t ngày càng ñư c phát tri n v chi u r ng và chi u sâu. Quan h kinh t qu c t là t ng th các quan h v v t ch t và tài chính.Trên giác ñ c a m t qu c gia, các quan h kinh t qu c t c a qu c gia ñó v i các qu c gia còn l i khác và v i các t ch c kinh t qu c t h p thành lĩnh v c kinh t ñ i ngo i c a qu c gia ñó.[15] ð Hoàng Toàn, PGS.TS. Mai Văn Bưu (2008), Giáo trình qu n lý Nhà nư c v kinh t , NXB ð i h c kinh t Qu c dân, tr. 129. Lĩnh v c kinh t ñ i ngo i bao g m nhi u ho t ñ ng khác nhau, trư c h t là: - Ho t ñ ng ngo i thương: ñó là lĩnh v c trao ñ i hàng hoá và d ch v gi a các qu c gia, nói chung là vư t ra ngoài ph m vi biên gi i c a m t nư c,