Tài liệu Chính sách tiền tệ

§Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi c¶m ¬n Em xin bµy tá sù c¶m ¬n ch©n thµnh cña m×nh tíi d©n, ®· tËn t×nh híng dÉn em trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ®Ò ¸n nµy T«i còng xin c¶m ¬n nh÷ng ngêi b¹n ®· cho t«i mîn tµi liÖu, ®· gãp ý vµ ®éng viªn t«i, ®Ó t«i cã thÓ hoµn thµnh tèt nhÊt ®Ò ¸n nµy. 0 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Lêi nãi ®Çu §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ lu«n lµ môc tiªu quèc gia. Trong khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thÊp, tÝch luü tõ néi bé kh«ng nhiÒu, c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ cha cã ®iÒu kiÖn khai th¸c th× viÖc hç trî cña dßng vèn tõ bªn ngoµi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ thu hót dßng vèn tõ bªn ngoµi ®ßi hái chóng ta ph¶i thùc thi hµng lo¹t chÝnh s¸ch kinh tÕ cã liªn quan, nh»m t¹o m«i trêng cho dßng vèn ®îc lu chuyÓn díi t¸c ®éng cña cung cÇu tiÒn tÖ trªn thÞ trêng. Bëi v× tiÒn tÖ lµ vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn t×nh tr¹ng cña nÒn kinh tÕ quèc gia mµ cßn ¶nh hëng ®Õn c¸c níc kh¸c do xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi. MÆt kh¸c, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ rÊt ®a d¹ng, phÇn lín tuú vµo quan ®iÓm cña c¸c nhµ l·nh ®¹o, tuy nhiªn, cho dï thÕ nµo ®i n÷a th× nh÷ng g× ®óc kÕt tõ thùc tiÔn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch vÉn lµ c¬ së quan träng cho viÖc ®Þnh híng, hoµn thiÖn vÒ sau. Trªn tinh thÇn ®ã, viÖc nghiªn cøu, tæng kÕt viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian qua lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m. Bíc vµo thÕ kØ 21, ViÖt Nam x¸c ®Þnh môc tiªu t¨ng trëng KT &c«ng b»ng XH, v× vËy viÖc lùa chän giaØ ph¸p nµo ®Ó x©y dùng &®iªï hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cã hiÖu qu¶ nhÊt vÉn lµ 1 vÊn ®Ò khã kh¨n,phøc t¹p. Qua qu¸ tr×nh häc tËp &rÌn luyÖn m«n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®îc sù híng dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o khoa Ng©n hµng tµi chÝnh, em xin m¹nh d¹n tr×nh bµy §Ò ¸n m«n häc lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ víi ®Ò tµi “ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ t×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ 1986 ®Õn 2000”. §Ò ¸n nµy bao gåm c¸c phÇn: PhÇn I :ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ PhÇn II : Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ 1986-2000. PhÇnIII:Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam hiÖn nay. V× ®iÒu kiÖn thêi gianvµ kiÕn thøc cã h¹n nªn ®Ò ¸n ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«. 1 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ PhÇn I: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ I. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ I.1. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Còng nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong hai c«ng cô quan träng chñ yÕu trong hÖ thèng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ níc ®Ó ®iÒu hµnh vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ. Theo ®iÒu 2 cña luËt Ng©n hµng nhµ níc ViÖt nam (10-1997) th×: “ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch kinh tÕ – tµi chÝnh cña nhµ níc nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, kiÒm chÕ l¹m ph¸t gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, ®¶m b¶o quèc phßng, an ninh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n”. Víi chÝnh s¸ch nµy, Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý mäi ho¹t ®éng cña Ng©n hµng, ®éng viªn c¸c nguån lùc trong níc, ®ång thêi tranh thñ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi, t¹o nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã, gi÷ v÷ng chñ quyÒn quèc gia, më réng hîp t¸c vµ héi nhËp quèc tÕ, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. T¹i mçi mét quèc gia, víi t c¸ch lµ thiÕt chÕ ®Çu n·o cña toµn bé hÖ thèng tµi chÝnh& ng©n hµng, NHTW lµ c¬ quan chñ chèt, thiÕt kÕ vµ quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Dï víi tªn gäi kh¸c nhau (NHTW, NHNN, HÖ thèng dù tr÷ lªn bang...), nhng tÊt c¶ chóng ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt lµ c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc, ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, thùc hiÖn nhiÖm vô c¬ b¶n lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ, thiÕt lËp trËt tù, b¶o d¶m sù ho¹t ®éng an toµn vµ æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña mçi ®Êt níc. Ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nhiÖm vô trung t©m, cña NHNW trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHTW trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt vÜ m«, híng c¸c tæ chøc tÝn dông vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHTW thêng kh«ng can thiÖp vµ kh«ng ra lÖnh trùc tiÕp vµo c¸c quyÕt ®Þng t¸c nghiÖp cña c¸c tæ chøc tÝn dông mµ chñ yÕu sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu chØnh m«i trêng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh: kh¶ n¨ng thanh to¸n, l·i suÊt chiÕt khÊu, dù tr÷, khèi lîng tiÒn cung øng, tû gi¸... ®Ó th«ng qua ®ã ®¹t tèi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHTW ph¶i h×nh thµnh vµ sö dông hÖ thèng c«ng cô cña nã. §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o cho 2 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ NHTW kh¶ n¨ng t¸c ®éng cã hiÖu lùc ®Õn c¸c yÕu tè tiÒn ®Ò buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh theo híng chØ ®¹o cña NHTW nhng vÉn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong kinh doanh còng nh sù b×nh ®¼ng trong m«i trêng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng. I.2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ BÊt kú mét chÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi nµo còng cã nh÷ng môc tiªu cña nã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. §èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã 6 môc tiªu c¬ b¶n thêng xuyªn ®îc nh¾c ®Õn, ®ã lµ: - Gi¶i quyÕt viÖc lµm - T¨ng trëng kinh tÕ - æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. - æn ®Þnh l·i suÊt. - æn ®Þnh thÞ trêng tµi chÝnh - æn ®Þnh thÞ trêng ngo¹i hèi Trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ, ®åi víi tõng quèc gia th× viÖc ®Ò ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. I.2.1. C«ng ¨n viÖc lµm cao. ViÖc lµm cao lµ mét môc tiªu cã gi¸ trÞ bëi 2 lý do chÝnh: -Trêng hîp ngîc l¹i, thÊt nghiÖp cao g©y ra g¸nh nÆng tµi chÝnh cho gia ®×nh vµ toµn thÓ XH. -Khi thÊt nghiÖp cao, nÒn KT kh«ng nh÷ng cã nhiÒu lao ®éng ngåi kh«ng mµ cßn cã nh÷ng nguån tµi nguyªn ®Ó kh«ng,g©y l·ng phÝ& kh«ng lµm t¨ng ®îc s¶n lîng tiÒm n¨ng cña quèc gia. Môc tiªu cña viÖc lµm cao do ®ã kh«ng phai lµ mét con sè kh«ng thÊt nghiÖp mµ lµ mét møc trªn sè kh«ng phï hîp víi viÖc lµm ®Çy®ñ mµ t¹i ®ã cÇu lao ®éng b»ng víi cung lao ®éng.Ngêi ta gäi ®ã lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. ViÖc lµm nhiÒu hay Ýt, t¨ng hay gi¶m phô thuéc chñ yÕu vµo t×nh h×nh t¨ng trëng KT.Tuú theo t×nh h×nh ®ã mµ NHTW ph¶ivËn dông c¸c c«ng cô cña m×nh gãp phÇn t¨ng cêng më réng ®»u t s¶n xuÊt kinh doanh,®ång thêi tham gia tÝch cùc vµo sù t¨ng trëng liªn tôc vµ æn ®Þnh,khèng chÕ tû lÖ thÊt nghiÖp kh«ng t¨ng qu¸ møc tù nhiªn. 3 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ I.2.2. T¨ng trëng KT. Môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ quan hÖ chÆt chÏ víi môc tiªu viÖc lµm cao.C¸c chÝnh s¸ch cã thÓ tËp trung vµo kÝch thÝch ®Çu t vµo sx kinh doanh. T¨ng trëng KT lµ môc tiªu hµng ®Çu vµ quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Víi t c¸ch lµ trung t©m tiÒn tÖ tÝn dông& thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, NHTW cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy. NHNN ViÖt Nam cÇn b»ng mäi ph¬ng thøc ®Ó cã thÓ huy déng ®îc hÇu hÕt c¸c nguån vèn nhµn rçi trong vµ ngoµi níc ®Ó phôc vô cho môc tiªu nµy.Môc tiªu tõ n¨m 2000 trë ®i tèc ®é t¨ng trëng hµng n¨m ph¶i ®¹t tõ 9-!0%. §ã lµ møc t¨ng trëng cao ®ßi hái sù gia t¨ng ®Çu t hµng n¨m hµng chôc tû USD. I.2.3. VÒ æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Khi gi¸ c¶ æn ®Þnh, l¹m ph¸t ë møc thÊp thu nhËp thùc tÕ cña ngêi d©n ®îc n©ng cao, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, ®Çu t cho nÒn KT còng ®îc ®¶m b¶o, t¨ng trëng KT thùc d¬ng. Ngîc l¹i, khi l¹m ph¸t ë møc cao,thu nhËp cña ngêi d©n bÊp bªnh, nguy c¬ khñng ho¶ng KT cao. ChÝnh v× vËy mµ môc tiªu nµy ®îc xem lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng nhÊt trong CSTT. Môc tiªu t¨ng trëng KT lu«n lu«n g¾n liÒn víi môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. I.2.4. Môc tiªu æn ®Þnh l·i suÊt: TÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu mong muèn mét sù æ ®Þnh vÒ l·i suÊt.V× l·i suÊt cã ¶nh hëng lín ®Õn ®Çu t vµ t¨ng trëng,¶nh hëng ®Õn c¸c luång vèn,ngo¹i tÖ..ChÝnh v× thÕ, æn ®Þnh l·i suÊt t¹o ra thÕ æn ®Þnh cho c¸c lÜnh vùc nh tÝn dông, ®Çu t, sù di chuyÓn vèn..dÉn ®Õn æn ®Þnh chung cho nÒn KT. L·i suÊt chÝnh lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt cña CSTT. §Ó cho nÒn KT ®îc æn ®Þnh ®ßi hái CSTT ph¶i ®a ra mét hÖ thèng l·i suÊt mÒm dÎo ®óng ®¾n,phï hîp víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng. I.2.5.VÒ æn ®Þnh thÞ trêng tµi chÝnh: ViÖc t¹o ra mét nÒn t¶ng tµi chÝnh æn ®Þnh ®Ó hÖ thèng NH& c¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ hç trî mét c¸ch tèt nhÊt cho t¨ng trëng KT cao,l¹m ph¸t thÊp, còng nh h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña hÖ thèng tµi chÝnh lµ môc tiªu chñ ®¹o cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NHTW ph¶i ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng TC trong níc mét c¸ch gi¸n tiÕp,t¨ng cêng hiÖu qu¶ cho nã. B¶n th©n hÖ thèng TC còng cã nh÷ng môc tiªu riªng cña nã vµ nhiÒu khi nh÷ng môc tiªu nµy l¹i ®èi chäi víi c¸c môc tiªu chung cña nÒn KT. Do ®ã vai 4 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ trß cña CSTT lµ lµm hµi hoµ mét c¸ch tèi u gi÷a c¸c môc tiªu trªn,®Ó phôc vô tèt nhÊt cho lîi Ých chung cña nÒn KT mµ kh«ng lµm tæn h¹i hay h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng TC. I.2.6. Môc tiªu æn ®Þnh thÞ trêng ngo¹i hèi: Nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn quèc gia,NHTW thùc hiÖn cÊ nhiÖm vô giao dÞch vÒ TC vµ TiÒn tÖ ®èi ngo¹i b»ng c¸c ph¬ng diÖn: qu¶n lý ngo¹i hèi,lËp vµ theo dâi diÔn biÕn cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô hèi ®o¸i. Tæ chøc vµ ®iÒu tiÕt thÞ trêng hèi ®o¸i trong níc, x©y dùng vµ thèng nhÊt qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi cña ®Êt níc,tiÕn hµnh kinh doanh ngo¹i hèi trªn thÞ trêng ngo¹i hèi quèc tÕ.CÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ nh»m t×m kiÕm c¸c nguån vèn cã thÓ huy ®éng ®îc(viÖn trî,vay nî,vay u ®·i,thu hót ®Çu t,thu hót kiÒu hèi..). ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ gãp phÇn nhiÒu vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn l¹i m©u thuÉn nhau. cô thÓ chØ cã thÓ ®¹t ®îc mét môc tiªu khi chÊp nhËn sù c¾t gi¶m nhÊt ®Þnh ®èi víi môc tiªu kh¸c. Ch¼ng h¹n muèn kiÒm chÕ l¹m ph¸t th× sÏ ph¶i chÊp nhËn n¹n thÊt nghiÖp t¨ng lªn... V× vËy tuú theo viÖc híng vµo môc tiªu nµo lµ chÝnh mµ ngêi ta cã thÓ coi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ c¶, chÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm, chÝnh s¸ch c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n hay chÝnh s¸ch t¨ng trëng kinh tÕ. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ NHTW ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trung gian. Bëi lÏ NHTW sö dông c¸c môc tiªu trung gian ®Ó cã thÓ xÐt ®o¸n nhanh chãng ®îc t×nh h×nh ho¹t ®oäng cña m×nh phôc vô cho c¸c môc tiªu cuèi cïng, h¬n lµ chê cho ®Õn khi thÊy ®îc kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c môc tiªu ®ã. Môc tiªu trung gian lµ ®iÒu tiÕt cung tiÒn th«ng qua chi phèi dßng tiÒn chu chuyÓn vµ khèi lîng tiÒn.Tuú theo ®IÒu kiÖn cô thÓ cña tõng níc mµ c¸c khèi tiÒn tÖ cã thÓ lµ M1, M2, M3. I.1.7. Quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu. MÆc dï ®Òu lµ c¸c môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nhng kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c môc tiªu trªn còng nhÊt trÝ víi nhau, ®Æc biÖt lµ trong dµi h¹n. . Tríc hÕt, viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t ®ång nghÜa víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, l·i suÊt t¨ng lªn lµm gi¶m c¸c nh©n tè cÊu thµnh tæng cÇu vµ do ®ã ®Õn tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. ThÊt nghiÖp v× thÕ cã xu híng t¨ng lªn. MÆt kh¸c, viÖc duy tr× mét tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp h¬n thêng kÐo theo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng vµ sù t¨ng gi¸. Thø hai, môc tiªu c«ng ¨n viÖc lµm m©u thuÉn víi môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ cßn thÓ hiÖn th«ng qua sù ph¶n øng cña Ng©n hµng trung ¬ng ®èi víi c¸c có 5 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ shock cung nh¨m ®¶m b¶o møc cÇu tiÒn thùc tÕ, kÕt qu¶ lµ gi¸ t¨ng lªn. Thø ba, m©u thuÉn nµy cßn ®îc thÓ hiÖn th«ng qua ®Þnh híng ®iÒu chØnh tûgi¸: b»ng viÖc h¹ gi¸ ®ång b¶n tÖ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng më réng. Tû lÖ thÊt nghiÖp v× thÕ gi¶m thÊp kÌm theo sù t¨ng lªn cña møc gi¸ chung. Nh vËy, viÖc duy tr× mét møc tû gi¸ æn ®Þnh vµ thÝch hîp sÏ lµm gi¶m tû lÖ viÖc lµm, trong khi mét møc tû gi¸ cao h¬n sÏ gãp phÇn lµm t¨ng tû lÖ ®ã. I.3. Néi dung cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. XÐt cho cïng NHTW cã thÓ thùc thi hai lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ: - ChÝnh s¸ch më réng tiÒn tÖ: lµ viÖc cung øng thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xu¸t t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. ChÝnh s¸ch nµy ®îc ®a ra trong trêng hîp nÒn KT tr× trÖ,t¨ng trëng thÊp.Nã t¹o ra kh«ng khÝ tiªu dïng m¹nh mÏ kÝch thÝch ®Çu t vµ t¨ng trëng KT. - ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ: lµ viÖc gi¶m cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t, ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn qu¸ ®µ cña nÒn kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. ChÝnh s¸ch nµy ®îc ®a ra nh»m ng¨n trÆn t×nh tr¹ng ph¸t triÓn qu¸ nãng cña nÒn KT. Nã t¹o ra sù khan hiÕm vÒ tiÒn, sù ®¾t ®á vÒ chi phÝ, lµm gi¶m tèc ®é t¨ng trëng qu¸ nhanh, t¹o ra mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong nÒn KT thÞ trêng, CSTT bao gåm 3 thµnh phÇn c¬ b¶n g¾n liÒn víi 3 kªnh dÈn nhËp tiÒn vµo lu th«ng. §ã lµ: +ChÝnh s¸ch tÝn dông +ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi +ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch nhµ níc a. ChÝnh s¸ch tÝn dông: Thùc chÊt CSTD lµ cung øng ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, th«ng qua c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, dùa trªn c¸c quü cho vay ®îc t¹o lËp tõ c¸c nguån tiÒn göi cña XH vµ víi mét hÖ thèng l·i suÊt mÒm dÎo, phï hîp víi sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng. b. ChÝnh s¸ch ngo¹i hèi: Nh»m ®¶m b¶o viÖc sö dông co hiÖu qu¶ c¸c tµi s¶n cã gi¸ trÞ thanh to¸n ®èi ngo¹iphôc vô cho viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, thóc ®Èy t¨ng trëng KT bÒn v÷ng vµ gia t¨ng viÖc lµm trong x· héi,®¶m b¶o chñ quyÒn tiÒntÖ cña ®Êt níc. 6 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ c. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng©n s¸ch nhµ níc: Nh»m ®¶m b¶o ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho chÝnh phñ trong trêng hîp Ng©n s¸ch nhµ níc bÞ thiÕu hôt. Ph¬ng thøc tèi u lµ NHTW cho ng©n s¸ch nhµ níc vay theokú h¹n nhÊt ®Þnh, DÇn dÇn tiÕn tíi lo¹I bá hoµn toµn ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch. Ng©n s¸ch nhµ níc cã thÓ ë ba tr¹ng th¸i,®ã lµ th©m hôt ng©n s¸ch, c©n b»ng ng©n s¸ch & thÆng d ng©n s¸ch. - Trong trêng hîp NSNN bÞ thiÕu hôt, chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi ng©n s¸ch sÏ cã nh÷ng t¸c dông kh¸c nhau ®Õn nÒn KT, tuú theo c¸c t¸c ®éng ®ã mµ cã c¸c c¸ch thøc ®Ó gi¶m bít sù thiÕu hôt: Mét lµvay d©n c ; Hai lµ vay tõ hÖ thèng tÝn dông vµ thÞ trêng TC trong níc; Ba lµ vay NHNN; Bèn lµ vay níc ngoµi; ViÖc vay cña NHTW& vay níc ngoµi sÏ lµm t¨ng m¹nh khèi tiÒn tÖ g©y ra c¸c ¸p lùc tiÒm tµng vÒ sau. Vay cña d©n c& cña c¸c NHTM trong níc sÏ lµm cho c¸c nguy c¬ trªn gi¶m ®i. HiÖn nay, ¸p lùc l¹m ph¸t t¹i c¸c níc ®ang& kÐm ph¸t triÓn cao h¬n so víi c¸c níc ph¸t triÓn do hä bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch chñ yÕu b»ng c¸c biÖn ph¸p ph¸t hµnh tiÒn& vay nî níc ngoµi. - Trong trêng hîp NSNN c©n b»ng, khi chÝnh phñ thu thuÕ tøc lµ ®· lÊy ra khái lu th«ng mét lîng tiÒn vµ chi tiªu trë l¹i sè tiÒn ®ã vµo bé may kinh tÕ.khèi lîng tiÒn kh«ng thay ®æi v× nã ®îc t¨ng gi¶m mét lîng nh nhau.Tuy nhiªn, nã cã thÓ lµm thay ®æi kÕt cÊu gi÷a tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm, ch¼ng h¹n nÕu tÇng líp chÞu thuÕ kh«ng gi¶m tiªu thô mµ gi¶m tiÕt kiÖm, trong khi ®ã CP ph¶i dïng sè thuÕ thu ®îc trî cÊp cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp th× sè tiªu thô chung l¹I gia t¨ng, sè ®Çu t gi¶m vµ kÕt qu¶ lµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng t¨ng vËt gi¸. Nªó Nhµ níc dïng sè chi ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t cña nhµ níc t¨ng lªn, ®Çu t chung kh«ng ®æi, lu ý hai trêng hîp: Thø nhÊt, nÕu CSTT chèng l¹m ph¸t,ng©n s¸ch th¨ng b»ng v·n cã thÓ t¸c dông ngîc víi CSTT chèng suy tho¸i. Thø hai, Trêng hîp CSTT nh»m chèng suy tho¸i, Ng©n s¸ch c©n b»ng vÉn cã thÓ chuyÓn dÞch thu nhËp tiÒn tÖ theo híng gãp phÇn chèng suy tho¸i b»ng c¸ch lµm t¨ng møc tiªu thô. - Trêng hîp NS thÆng d: §©y lµ trêng hîp rÊt cã lîi v× nã rót bít khèi tiÒn tÖ d thõa, t¸c ®éng cã lîi cho mèi t¬ng quan gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu. 7 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ §Ó thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu vµ néi dung nh ®· nªu ë trªn, b¶n th©n CSTT ph¶i sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c c«ng cô mµ nã cã ®îc. C¸c c«ng cô ®ã bao gåm c¶ c¸c u vµ nhîc ®Ióm.V× vËy trong khi sö dông cÇn hÕt søc lu ý,tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ ®µ kh«ng kiÓm so¸t næi ®Ó chóng g©y ph¶n t¸c dông, g©y ra nh÷ng hËu qu¶ khã lêng ®èi víi nÒn KT. II. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ C«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¸c ho¹t ®éng ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn khèi lîng tiÒn trong lu th«ng vµ l·i suÊt, tõ ®ã mµ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. II.1. C¸c c«ng cô trùc tiÕp. C¸c c«ng cô sau ®îc gäi lµ c¸c c«ng cô trùc tiÕp bëi v× th«ng qua chóng, NHNN cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp tíi khèi lîng tiÒn trong lu th«ng mµ kh«ng cÇn ph¶i th«ng qua c¸c c«ng cô kh¸c.C«ng cô trùc tiÕp ®îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c níc trong thêi kú ho¹t ®éng tµi chÝnh ®îc ®iÒu tiÕt chÆt chÏ lµ h¹ møc tÝn dông. II.1.1 H¹n møc tÝn dông H¹n møc tÝn dông lµ møc d nî tèi ®a mµ Ng©n hµng trung ¬ng buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i t«n träng khi cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Møc d nî ®îc quy ®Þnh cho tõng Ng©n hµng c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña nã ( c¬ cÊu kh¸ch hµng, møc rñi ro), ®Þnh híng c¬ cÊu kinh tÕ tæng thÓ, nhu cÇu tµi trî c¸c ®èi tîng chÝnh s¸ch vµ nã ph¶i n»m trong giíi h¹n cña tæng d nî tÝn dông dù tÝnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. C«ng cô nµy thêng ®îc sö dông trong trêng hîp l¹m ph¸t cao nh»m khèng chÕ trùc tiÕp vµ ngay lËp tøc lîng tÝn dông cung øng. Trong trêng hîp c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶ do thÞ trêng tiÒn tÖ cha ph¸t triÓn hoÆc do møc cÇu tiÒn tÖ kh«ng nh¹y c¶m víi sù biÕn ®éng cña l·i suÊt hay Ng©n hµng trung ¬ng kh«ng cã kh¶ n¨ng kh«ng chÕ vµ kiÓm so¸t ®îc sù biÕn ®éng cña lîng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i th× h¹n møc tÝn dông lµ cøu c¸nh cña Ng©n hµng trung ¬ng trong viÖc ®iÒu tiÕt lîng tiÒn cung øng. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt cña c«ng cô nµy kh«ng cao bëi nã thiÕu tÝnh linh ho¹t vµ ®«i khi ®i ngîc l¹i chiÒu híng biÕn ®éng cña thÞ trêng tÝn dông do ®ã ®Èy l·i suÊt lªn cao hoÆc lµm suy gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. 8 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ II.1.2. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. L·i suÊt lµ con ¸t chñ bµi t¸c ®éng ®Õn ®Çu t vµ tiªu dïng lµ hµnh lang mµ tõ ®ã nh÷ng sù thay ®æi trong cung øng tiÒn dÉn ®Õn sù thay ®æi trong kinh tÕ vÜ m«. NHTW cã thÓ qui ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trªn thÞ trêng nhng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ. NÕu l·i suÊt tiÒn göi cao sÏ thu hót ®îc nhiÒu tiÒn göi lµm t¨ng nguån vèn vay, ngîc l¹i sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng më réng kinh doanh tÝn dông. Khi muèn t¨ng khèi l¬ng cho vay, NHTW gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kich thÝch c¸c nh¸ ®Çu t vay vèn, khi cÇn h¹n chÕ ®Çu t NHTW sÏ Ên ®Þnh møc l·i suÊt cao. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p nµy lµm cho c¸c NHTM mÊt tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh. MÆt kh¸c, nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn ë Ng©n hµng, nhng l¹i thiÕu vèn ®Çu t hoÆc khuyÕn khÝch d©n c dïng tiÒn ®Ó dù tr÷ vµng, ngo¹i tÖ, bÊt ®éng s¶n trong khi ng©n hµng bÞ thiÕu hôt vÒ tiÒn mÆt còng nh nguån cho vay. BiÖn ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ gióp Ng©n hµng lùa chän nh÷ng dù ¸n kinh tÕ tèi u ®Ó cho vay, lo¹I bá c¸c dù ¸n kÐm hiÖu qu¶ nhng nã còng lµm cho tÝnh linh ho¹t cña thÞ trêng tiÒn tÖ bÞ suy gi¶m, c¸c NHTM bÞ ®éng trong kinh doanh. Ngµy nay biÖn ph¸p nµy Ýt ®îc sö dông ë c¸c níc theo c¬ chÕ thÞ trêng bëi trong c¬ chÕ thÞ trêng l·i suÊt rÊt nh¹y c¶m víi ®Çu t, nã ph¶i ®îc vËn ®éng theo quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ trêng. II.1.3. Ph¸t hµnh tiÒn trùc tiÕp cho ng©n s¸ch vµ ®Çu t, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: Nh ®· xÐt ë trªn, khi NSNN bÞ thiÕu hôt th× mét trong c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®ã lµ ph¸t hµnh tiÒn. Râ rµng lµ biÖn ph¸p nµy lµm t¨ng lîng tiÒn trong lu th«ng, trong khi lîng hµng ho¸ kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng kÞp d·n ®Õn hËu qu¶ tÊt yÕu lµ l¹m ph¸t. ChÝnh v× vËy mµ c«ng cô nay hoµn toµn kh«ng nªn sö dông. Ph¸t hµnh trùc tiÕp cho ®Çu t cã thÓ th«ng qua con ®êng NSNN hoÆc lµ b»ng con ®êng tÝn dông ng©n hµng.BiÖn ph¸p nµy cßn ®îc gäi lµ biÖn ph¸p øng tríc cho s¶n xuÊt,lµ mét biÖn ph¸p tèt trong trêng hîp nÒn KT suy tho¸i,d thõa tiÒm n¨ng.Nã sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ tÝch cùc, kh¬i dËy c¸c tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn vµ con ngêi. Trong ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p kh¸c kh«ng thuËn lîi, Nhµ níc muèn lµm gi¶m lîng tiÒn trong lu th«ng, cã htÓ ph¸t hµnh mét lîng nhÊt ®Þnh tr¸i phiÕu CP ®Ó thu hót khèi lîng tiÒn trong lu th«ng. 9 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Bªn c¹nh c¸c c«ng cô trùc tiÕp trªn, CSTT cßn bao gåm c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ th«ng qua c¸c t¸c ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ. II.2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp §©y lµ nhãm c«ng cô t¸c ®«ng tríc hÕt vµo môc tiªu ho¹t ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, th«ng qua c¬ chÕ thÞ trêng mµ t¸c ®éng nµy ®îc truyÒn ®Õn c¸c môc tiªu trung gian lµ khèi lîng tiÒn cung øng vµ l·i suÊt. Thuéc vÒ nhãm c«ng cô nµy bao gåm: II.2.1.Dù tr÷ b¾t buéc II.2.1.1. Kh¸i niÖm vµ néi dung: Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i buéc ph¶i duy tr× trªn mét tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng hëng l·i t¹i Ng©n hµng trung ¬ng. Nã ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh trªn tæng sè d tiÒn göi t¹i mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. Møc dù tr÷ b¾t buéc ®îc quy ®Þnh kh¸c nhau c¨n cø vµo thêi h¹n tiÒn göi, vµo quy m« vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i C¬ chÕ t¸c ®éng cña dù tr÷ b¾t buéc: ViÖc thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc vµ do ®ã møc dù tr÷ b¾t buéc ¶nh hëng ®Õn lîng tiÒn cung øng theo ba c¸ch: Thø nhÊt: gi¶ sö Ng©n hµng trung ¬ng quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ b¾t buéc tõ 10% ®Õn 12%, bé phËn dù tr÷ d thõa tríc ®©y giê trë thµnh b¾t buéc, lµm gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña hÖ th«ng Ng©n hµng th¬ng m¹i. Thø hai: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ mét thµnh phÇn trong mÉu sè cña c«ng thøc t¹o tiÒn. V× thÕ sù t¨ng lªn cña tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m hÖ sè t¹o tiÒn vµ do ®ã kh¶ n¨ng më réng tiÒn göi cña hÖ thèng Ng©n hµng gi¶m. Thø ba: tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc t¨ng lªn lµm gi¶m møc cung vèn Ng©n hµng trung ¬ng trªn thÞ trêng liªn Ng©n hµng. Trong ®iÒu kiªn nhu cÇu vèn kh¶ dông kh«ng thay ®æi, sù sót gi¶m nµy lµm t¨ng l·i suÊt liªn Ng©n hµng, tõ ®ã mµ t¸c ®éng ®Õn c¸c møc l·i suÊt dµi h¹n vµ khèi lîng tiÒn cung øng. QuyÕt ®Þnh gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ g©y lªn nh÷ng ¶nh hëng ngîc l¹i. ThÝ dô, b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña mét ng©n hµng tríc khi cã sù thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nh phÇn a trong b¶ng sau: a. tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc: 10% Tµi s¶n cã Dù tr÷: 100 Tµi s¶n nî TiÒn göi: 1000 Cho vay: 900 10 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Víi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% vµ tiÒn göi lµ 1000, ng©n hµng gi÷ 100 cho yªu cÇu dù b¾t buéc vµ cã thÓ cho vay tèi ®a lµ 900. b.tû lÖ b¾t buéc: 5%. Tµi s¶n cã Dù tr÷: 100 Tµi s¶n nî TiÒn göi: 1000 + Dù tr÷ b¾t buéc: 50 + Dù tr÷ vît møc: 50 Khi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc gi¶m xuèng 5% nh phÇn b, ng©n hµng vÉn cã 100 dù tr÷, nhng trong ®ã phÇn dù tr÷ vît møc lµ 50. §©y lµ bé phËn ng©n hµng s½n sµng cho vay, lµm cho tæng sè cho vay cã thÓ lªn ®Õn 950. §iÒu nµy x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c ng©n hµng vµ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng sÏ t¹o lªn sù thay ®æi trong tæng sè cho vay vµ tiÒn göi cña hÖ thèng ng©n hµng b»ng béi sè cña sù thay ®æi dù tr÷ ban ®Çu. II.2.1.2. ¦u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm cña dù tr÷ b¾t buéc: §iÓm lîi chÝnh cña c«ng cô nµy lµ nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh nhau vµ cã t¸c dông ®©ú quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn khi dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®îc tr¶ l¹i, chóng t¬ng ®¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn tîng phi trung gian ho¸. MÆt kh¸c bù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo bëi sÏ rÊt vÊt v¶ ®Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng thay ®æi nhá trong cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc. Mét ®iÓm bÊt lîi kh¸c n÷a cña viÖc sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ lµ viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cãi thÓ g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM, g©y ra t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµnh. ChÝnh v× vËy c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc thêng kh«ng ®îc khuyÕn khÝch vµ Ýt ®îc sö dông. II. 2.2 ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu. II.2.2.1. Néi dung cña chÝnh s¸ch chiÕt khÊu: ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu lµ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, theo ®ã NHTW cho c¸c NHTM vay díi nhiÒu h×nh thøc t¸i chiÐt khÊu tøc lµ h×nh thøc NHTW t¸i cÊp vèn cho c¸c NHTM. Khi NHTW n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu tøc lµ h¹n chÕ cho vay ®èi víi c¸c NHTM, kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng gi¶m lîng tiÒn göi gi¶m ®ång nghÜa víi viÖc lîng tiÒn cung øng gi¶m. Ngîc l¹i, khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m, c¸c ng©n hµng kinh doanh sÏ cã kh¶ n¨ng bµnh tríng tÝn dông do ®îc lîi trong viÖc vay vèn cña NHTW, bëi vËy NHTM s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho c¸c doanh nghiÖp vay, kÝch thÝch ®Çu t vµ s¶n lîng. II.2.2.2. Ho¹t ®éng cña cöa sæ chiÕt khÊu: 11 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Ng©n hµng trung ¬ng cã thÓ t¸c ®éng ®Õn khèi lîng vay chiÕt khÊu b»ng hai c¸ch: b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ cña kho¶n vay( l·i suÊt chiÕt khÊu) hoÆc b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn sè lîng vay th«ng qua viÖc Ng©n hµng trung ¬ng qu¶n lý cöa sæ chiÕt khÊu. Thùc tÕ cho thÊy, l·i suÊt chiÕt khÊu thêng thÊp h¬n l·i suÊt thÞ trêng, do vËy nªn ®· khuyÕn khÝch rÊt nhiÒu Ng©n hµng vay cña Ng©n hµng trung ¬ng víi l·i suÊt thÊp vµ dïng tiÒn vay ®ã cho vay l¹i hoÆc mua chøng kho¸n víi l·i suÊt cao h¬n. C¸c Ng©n hµng ®îc coi lµ kh«ng ®îc phÐp kiÕm lîi tõ c¸c kho¶n vay chiÕt khÊu vµ Ng©n hµng trung ¬ng cè g¾ng ng¨n chÆn t×nh h×nh nµy b»ng c¸ch quy ®Þnh c¸c thÓ lÖ cho tõng Ng©n hµng mét tØ lÖ ®ã giíi h¹n c¸c ng©n hµng nµy cã thÓ ®îc vay chiÕt khÊu thêng xuyªn ®Õn møc nµo. Giíi h¹n ®ã gäi lµ cöa sæ chiÕt khÊu. NÕu mét ng©n hµng thêng vay ®Õn cöa sæ chiÕt khÊu qu¸ nhiÒu, th× Ng©n hµng trung ¬ng sau nµy sÏ kh«ng cÊp c¸c kho¶n vay ®ã n÷a. ViÖc c¸c ng©n hµng ®îc ®Õn c¸c cöa sæ chiÕt khÊu lµ mét ®Æc ©n chø kh«ng ph¶i lµ mét quyÒn h¹n. Ng©n hµng ph¶i chÞu ba lo¹i phÝ khi ®Õn vay t¹i cöa sæ chiÕt khÊu: - PhÝ l·i biÓu thÞ b»ng l·i suÊt chiÕt khÊu. - PhÝ vÒ viÖc ph¶i lµm ®óng theo c¸c ®iÒu tra cña Ng©n hµng trung ¬ng vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng khi ®Õn vay t¹i cöa sæ chiÕt khÊu. - PhÝ vÒ viÖc rÊt cã thÓ bÞ tõ chèi cho vay chiÕt khÊu bëi v× ®Õn cöa sæ chiÕt khÊu qu¸ thêng xuyªn. II.2.2.3. ¦u vµ nhîc ®iÓm cña chÝnh s¸ch chiÕt khÊu. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung ¬ng. Nã kh«ng chØ ®iÒu tiÕt lîng tiÒn cung øng, mµ cßn thÓ hiÖn vai trß ngêi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ t¸c ®éng ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t ®èi víi nÒn kinh tÕ. BiÖn ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ viÖc vay mîn ®îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nªn thêi h¹n vay mîn t¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nî t¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ trêng. nã còng gióp NHTW thùc hiÖn vai trß lµ ngêi vay cuèi cïng nh»m tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. ChiÕt khÊu lµ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®Ó cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh x¶y ra mét cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng bëi v× dù tr÷ lËp tøc ®îc ®iÒu ®Õn c¸c ng©n hµng nµo cÇn thªm dù tr÷ h¬n c¶. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu cã t¸c dông th«ng b¸o ý ®Þnh cña NHTW vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t¬ng lai. 12 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ ViÖc sö dông biÖn ph¸p nµy ®«i khi còng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ bëi v× nã cã hai nhîc ®iÓm chÝnh sau: thø nhÊt, ë vµo nghiÖp vô nµy NHTW ë vµo thÕ bÞ ®éng, NHTW cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nhng kh«ng thÓ b¾t c¸c NHTM ph¶i ®i vay; thø hai khi NHTW Ên ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc ®Æc biÖt nµo ®Êy sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ trêng v× l·i suÊt vay thay ®æi, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi lîng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã trong cung øng tiÒn tÖ, NHTW khã cã thÓ ®¶o ngîc nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt chiÕt khÊu. II.2.3.NghiÖp vô thÞ trêng më II.2.3.1. Kh¸i niÖm vµ néi dung: NghiÖp vô thÞ trêng më lµ viÖc Ng©n hµng trung ¬ng mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n cã gi¸, mµ chñ yÕu lµ tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ níc, nh»m lµm thay ®æi lîng tiÒn cung øng. Së dÜ Ng©n hµng trung ¬ng tiÕn hµnh ®¹i bé phËn nghiÖp vô thÞ trêng më cña m×nh víi tÝn phiÕu kho b¹c lµ v×, thÞ trêng tÝn phiÕu kho b¹c cã dung lîng lín, tÝnh láng cao, rñi ro thÊp. B»ng viÖc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c NHTM víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHTW thu håi tiÒn tõ lu th«ng lµm gi¶m lîng tiÒn cung øng, ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM còng gi¶m vµ giµ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ngîc l¹i, B»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸, NHTW cung cÊp tiÒn cho c¸c NHTM ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng lîng tiÒn cung øng trªn thÞ trêng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cu¶ c¸c giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cã ¶nh hëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM. II.2.3.2. ¦u vµ nhîc ®iÓm: NghiÖp vô thÞ trêng më ®îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña Ng©n hµng trung ¬ng trong viÖc ®iÒu tiÕt lîng tiÒn cung øng, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn cao, bëi u thÕ vèn cã cña nã: - NHNN hoµn toµn kiÓm so¸t ®îc khèi lîng giao dÞch trªn thÞ trêng më. -Lµ c«ng cô linh ho¹t vµ cã tÝnh chÝnh x¸c cao, cã thÓ sö dông ë bÊt cø møc ®é nµo, ®iÒu chØnh mét lîng tiÒn cung øng lín hay nhá - Ng©n hµng trung ¬ng víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ ®¶o ngîc l¹i t×nh thÕ cña chÝnh m×nh. - NghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ tiÕn nhanh chãng kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ. 13 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ Tuy nhiªn, khi NHTW mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ngêi mua b¸n ( c¸c NHTM ). Vµ ®Ó sö dông ®îc nghiÖp vô nµy th× ph¶i cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong lu th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña ng©n hµng, ®ßi hái thÞ trêng tµi chÝnh ph¶i t¬ng ®èi ph¸t triÓn.Hay nãi c¸ch kh¸c, nghiÖp vô thi trêng më chØ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn cã mét thÞ trêng chøng kho¸n thø cÊp s«i ®éng,mét thÞ trêng liªn NH, thÞ trêng tiÒn tÖ ho¹t ®éng s«i ®éng. II.3. Kinh nghiÖm vÒ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi Cã bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c¬ b¶n trªn thÕ giíi: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu lµ khèi lîng tiÒn tÖ; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm Èn chø kh«ng c«ng khai. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i ®· cã mét lÞch sö l©u dµi. §ã lµ viÖc Ên ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ theo gi¸ vµng hoÆc g¾n vµo ®ång tiÒn cña mét quèc gia kh¸c. GÇn ®©y, ngêi ta thêng sö dông ph¬ng ph¸p neo gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ theo gi¸ trÞ mét ngo¹i tÖ trong mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Ph¬ng ph¸p nµy rÊt ®¬n gi¶n râ rµng vµ dÔ hiÓu vµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn sÏ ®îc kiÓm so¸t th«ng qua ®ång ngo¹i tÖ ®îc chän lµm neo. Mét sè quèc gia ®· sö dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch nµy nh Anh, Ph¸p (sau khi g¾n ®ång tiÒn cña nã vµo ®ång Mark §øc. Tuy nhiªn nã cung cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh lµm mÊt ®i tÝnh ®éc lËp cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; do cã sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, c¸c nhµ ®Çu t kh«ng lêng hÕt ®îc mäi sù rñi ro vµ lµm luång vèn ®æ vµo t¨ng nhanh, khi vèn bÞ rót ra mét c¸ch bÊt ngê th× ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gia t¨ng møc ®é trÇm träng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng; nã còng lo¹i bá ®i nh÷ng dÊu hiÖu quan träng cho thÊy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· qu¸ bµnh tríng nhng ®Õn khi NHNN nhËn ra th× ®· muén. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tiÒn tÖ: ChÝnh s¸ch nµy cho phÐp NHNN cã thÓ chän mét tû l¹m ph¸t kh«ng gièng c¸c quèc gia kh¸c tuú theo sù biÕn ®éng cña s¶n lîng. ChÕ ®é tiÒn tÖ nµy cã thÓ göi tÝn hiÖu gÇn nh lËp tøc cho c¶ c«ng chóng vµ thÞ trêng vÒ t×nh tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh ý ®Þnh cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Mü, Anh, Canada ®· kh«ng thµnh c«ng trong viÖc kiÓm so¸t v× viÖc theo ®uæi chÝnh s¸ch nµy kh«ng ®îc chÆt chÏ vµ mèi liªn hÖ kh«ng æn ®Þnh gi÷a khèi lîng tiÒn tÖ vµ c¸c biÕn môc tiªu nh l¹m ph¸t. ThÕ nhng §øc vµ Thuþ SÜ l¹i thµnh c«ng khi ¸p dông vµ do ®ã hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn ñng hé m¹nh mÏ vµ nã ®ang ®îc xem xÐt nh lµ mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÝnh cña NHTW c¸c níc Ch©u ¢u. 14 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t: Niu Dil©n lµ quèc gia ®Çu tiªn thùc hiÖn theo chÝnh s¸ch nµy vµo n¨m 1990 tiÕp theo lµ Canada (1991) Anh (1992)...ChÝnh s¸ch nµy cã mét sè lîi ®iÓm quan träng. Nã cho phÐp sö dông chÝnh s¸ch trong viÖc ®èi phã víi c¸c có sèc trong néi ®Þa, ngoµi ra nã dÔ hiÓu vµ cã tÝnh minh b¹ch cao. NHTW cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai vÒ con sè môc tiªu l¹m ph¸t, nã sÏ cung cÊp th«ng tin cho c«ng chóng vµ nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng tµi chÝnh còng nh c¸c nhµ chÝnh trÞ, ®ång thêi nã lµm gi¶m bít tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. Mét ®Æc tÝnh quan träng n÷a cña chÕ ®é tiÒn tÖ nµy lµ nã lµm t¨ng tÝnh tr¸ch nhiÖm cña NHTW. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm chø kh«ng c«ng khai: Milton Friedman ®· nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ®é trÔ kh¸ lín. Do ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ mÊt thêi gian kh¸ dµi ®Ó cã thÓ t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t. V× vËy ®Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t xuÊt hiÖn, NHNN cÇn ph¶i hµnh ®éng theo kiÓu dù b¸o ®ãn tríc nh»m ®a ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp. LÝ do c¬ b¶n cho viÖc sö dông chiÕn lîc nµy chÝnh lµ sù thµnh c«ng cña nã mµ ®iÓn h×nh lµ ë Mü trong vµi n¨m gÇn ®©y. Mét nhîc ®iÓm quan träng cña chiÕn lîc n¸y lµ nã thiÕu tÝnh minh b¹ch. Nhng nhîc ®iÓm lín nhÊt lµ nã phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo së thÝch, n¨ng lùc vµ ®é tin cËy cña nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm trong NHNN. Nh÷ng bÊt lîi ®ã cã thÓ lµm cho chiÕn lîc ho¹t ®«ng kh«ng tèt trong t¬ng lai. Bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc ®Ò cËp trªn ®©y ®Òu cã nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm riªng cña m×nh. C¸c kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù minh b¹ch vµ tÝnh cã tr¸ch nhiÖm lµ ®iÒu cèt yÕu ®Ó ®iÒu khiÓn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m mang l¹i mét kÕt qu¶ mong muèn trong dµi h¹n. viÖc sö dông lo¹i chÕ ®é nµo lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña tõng quèc gia. 15 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ PhÇn II: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ 1986-2000. I. Tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ viÖt nam( tõ 1986 – 2000) Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Chóng ta ph¶i ®i nh÷ng bíc ®Çu tiªn, võa x©y dùng vµ c¶i c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng, võa ®Þnh híng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1990, sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®îc ban hµnh( ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng Nhµ níc vµ ph¸p lÖnh Ng©n hµng – Hîp t¸c x· tÝn dông – C«ng ty tµi chÝnh ), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chuyÓn ®æi tõ mét cÊp sang hai cÊp, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc cña Ng©n hµng Nhµ níc vµ chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, bíc ®Çu thÝch øng dÇn víi hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ: chÝnh s¸ch tÝn dông t¹o ra c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, më réng cho vay ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ; chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc hiÖn th«ng qua xo¸ bá bao cÊp vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d¬ng, ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t...; chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ mét sè c«ng cô hç trî kh¸c. Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn vai trß qu¶n lÝ th«ng qua: ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch Êy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ®æi míi hÖ thèng tæ chøc cña hÖ thèng ng©n hµng theo híng gän nhÑ cã khoa häc; cñng cè hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, më réng quan hÖ quèc tÕ; x©y dùng qui chÕ, cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ qu¶n lý hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ®a thµnh phÇn; x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng hoµn thiÖn, cã hiÖu qu¶, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tõng bíc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam. §Õn th¸ng 10 / 1998, hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ®îc thay thÕ b»ng hai luËt ng©n hµng: LuËt ng©n hµng Nhµ níc vµ LuËt c¸c tæ chøc TÝn dông. Hai luËt nµy ®· gióp ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®îc tù do h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi lín lao trong lÜnh vùc ng©n hµng. II. C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN lµ tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn 16 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ kinh tÕ. Chóng ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø 6. Thêi k× 1986 ®Õn 2000 cã thÓ chia lµm 4 giai ®o¹n II.1. Giai ®o¹n 1986 - 1988 §©y lµ giai ®o¹n ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu lu«n vît qu¸ tæng cung. T×nh tr¹ng thiÕu ng©n s¸ch x¶y ra thêng xuyªn v× vËy Nhµ níc liªn tôc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï thiÕu hôt khiÕn cho nÒn kinh tÕ lu«n trong tr¹ng th¸i b¸t æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba con sè (siªu l¹m ph¸t). XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã, nhiÖm vô chèng l¹m ph¸t ®ù¬c ®Æt lªn hµng ®Çu. Do vËy ®· cã hai thay ®æi lín trong lÜnh vùc tiÒn tÖ: - §a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ trêng - Thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d¬ng. §iÒu nµy ®· lµm nªn nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ d¶o ngîc t×nh h×nh. Víi môc tiªu trùc tiÕp lµ ®em l¹i gi¸ trÞ thùc cho ®ång tiÒn ViÖt Nam, nh÷ng thay ®æi trªn ®· gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng, kh«i phôc lßng tin cña ngêi d©n ®èi víi ®ång néi tÖ, c¸c quan hÖ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh, t¹o ra nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó biÕn t tëng ®æi míi trë thµnh xu híng thùc tiÔn. II.2. Giai ®o¹n 1989 - 1991 C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®îc c¬n sèt l¹m ph¸t cao. Nhng l¹m ph¸t ë møc trªn 66% n¨m 1990 –1991 lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái v× nhuån lùc cho nÒn kinh tÕ ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi híng theo hÖ thèng kinh tÕ thÞ trêng. §i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p th¾t chÆt chi tiªu tµi chÝnh, tiÕt kiÖm chi vµ gi¶m béi chi, viÖc t¨ng cêng ®éng viªn tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o nguån vèn cÇn thiÕt cho t¨ng trëng kinh tÕ còng ®îc quan t©m thÝch ®¸ng. §Æc biÖt c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ n¨m 1990 ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc trong më réng vµ tËp trung kÞp thêi nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc. II.3. Giai ®o¹n 1992 - 1995 §©y lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, sù æn ®Þnh ®· ®i vµo chÕ ®é dõng. ViÖc cung øng tiÒn tÖ cho béi chi ng©n s¸ch ®· chÊm døt, c¶i c¸ch thuÕ ®· thay ®æi c¬ b¶n thu chi ng©n s¸ch Nhµ níc, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®a ra phó hîp vøi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng lµm c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu hµng ho¸. ViÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh tÕ tuy vËy vÉn ë d¹ng th«. Do vËy nÒn kinh tÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng giao ®éng vÒ l¹m ph¸t. 17 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ L¹m ph¸t giai ®o¹n 1991-1995 80 60 40 Series1 20 0 1 2 3 4 5 Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÕu híng thuËn lîi cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh ng©n hµng Nhµ níc, ph¸p lÖnh ng©n hµng th¬ng m¹i vµ hîp t¸c x· tÝn dông ®· qui ®Þnh c¬ së cho viÖc thµnh lËp hÖ thèng ngan hµng hai cÊp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ níc ®· më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ ®îc sù trî gióp kÜ thuËt cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. c¸n c©n thanh to¸n ®· cã chiÒu híng thuËn lîi. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc nh kiÒm chÕ l¹m ph¸t, qu¶n lÝ ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch l·i xuÊt... viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ: - C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cha ®îc hoµn thiÖn theo c¬ chÕ thÞ trêng: l·i suÊt cßn cao vµ cha ®îc ®iÒu chØnh khÐo lÐo, linh ho¹t phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra cña nÒn kinh tÕ; c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cha ph¸t huy hÕt t¸c dông; c¸n c©n thanh to¸n cßn bÞ th©m hôt lín; viÖc chi tiªu ng©n s¸ch cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp, ®«i khi g©y ra nh÷ng ¶nh hëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ. - Trªn thùc tÕ vÉn x¶y ra hiÖn tîng ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p chi tiªu g©y ra hiÖn tîng l¹m ph¸t ngoµi dù kiÕn. - C«ng cô h÷u hiÖu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng thÞ trêng më trong khi thÞ trêng tÝn phiÕu kho b¹c h×nh thµnh chËm lµm cho NHNN khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy. - Sù phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu khi cha ¨n khíp nhÞp nhµng. II.4. Giai ®äan 1996 - 2000. Trong giai ®o¹n nµy môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ ®¶m b¶o sù t¨ng trëng cao cña nÒn kinh tÕ. Gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn lµ môc tiªu chÝnh trong giai ®o¹n nµy, môc tiªu kinh tÕ vÜ m« bao hµm nghÜa réng h¬n 18 §Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt tµi chÝnh - TiÒn tÖ so víi môc tiªu kiÓm so¸t, æn ®Þnh kinh tÕ, tèc ®é t¨ng trëng ®ång ®Òu trong c¸c n¨m, tû lÖ l¹m ph¸t giao ®éng kh«ng qu¸ m¹nh. Cè g¾ng ®¹t c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ tõ thiÕu hôt tíi c©n b»ng v¸ tiÕn tíi thÆng d. §¶m b¶o tr¹ng th¸i c©n b»ng ng©n s¸ch, t¨ng thu gi¶m chi nhÊt lµ c¸c kho¶n chi ®iÒu hµnh ®Ó tËp trung cho ®¸u t c«ng céng. Mét sè néi dung chÝnh trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi k× nµy: - H¹n møc tÝn dông: viÖc ®a ra h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o ra nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM. MÆc dï c«ng cô nµy ®· ®îc ¸p dông tõ n¨m 1994 vµ ®· cã nh÷ng t¸c ®äng hiÖu qu¶ nhng tõ quý II n¨m 1998 NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh lµ mét c«ng cô thêng xuyªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - Dù tr÷ b¾t buéc: theo quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc ®îc ban hµnh theoQuyÕt ®Þnh sè 1991/1999/QD-NHNN1 n¨m 1997, NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông(6%_®èi víi tiÒn göi ng¾n h¹n vµ kh«ng kú h¹n;6% trung vµ dµi h¹n). §ång thêi còng qui ®Þnh tr¶ l·i cho dù tr÷ vît qu¸, møc ph¹t nÕu tæ chøc tÝn dông thiÕu kho¶n dù tr÷ b¾t buéc. Nh÷ng quy ®Þnh nµy khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông chñ ®äng trong ®iÒu hµnh nguån vèn kinh doanh vµ thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®óng nh quy ®Þnh phï hîp môc tiªu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - T¸i cÊp vèn: th«ng qua h×nh thøc cho vay thÕ chÊp chøng tõ vµ cho vay thÕ chÊp b»ng tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM, NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi vÒ thanh to¸n cho c¸c NHTM. N¨m 1998 l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®îc ®iÒu chØnh tõ 1% th¸ng lªn 1,1% th¸ng. N¨m 1999, cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay l·i su¸t t¸i cÊp vèn còng ®îc gi¶m xuèng møc 0,85% th¸ng. - L·i suÊt: thêi k× nµy ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt thÝch øng víi nhÞp ®é c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt nam. NHNN ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt th«ng qua møc l·i suÊt trÇn theo thêi h¹n cho vay vµ khèng chÐe theo tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng lµ 0,35% th¸ng. Trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt vµ tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt ®îc c«ng bè, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn phï hîp víi quan hÖ cung cÇuvÒ vèn vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh riªng. - NghiÖp vô thÞ trêng më: ngµy 12/7/2000 nghiÖp vô thÞ trêng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn. C«ng cô thÞ trêng më ®îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã u ®iªmr h¬n h¼n c¸c c«ng cô kh¸c, cho phÐp NHNN chñ ®éng linh ho¹t ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 19