Tài liệu Chính sách lãi suất của ngân hàng nhà nước việt nam – thực trạng và kiến nghị

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI  LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT KHÓA 35 (2009-2013) CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM – THỰC TRẠNG VÀ KIẾN NGHỊ C GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: NGỤY NGỌC ANH Sinh viên thực hiện: Họ Tên:Huỳnh Thị Quyển MSSV: 5095552 Lớp: Thương Mại 1 CẦN THƠ - 05/2013 NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị MỤC LỤC trang LỜI MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM ................................................................. 4 1.1 Sơ lược về Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNNVN) ................................ 4 1.1.1 Lược sử về NHNNVN ................................................................................ 4 1.1.2 Khái niệm................................................................................................... 5 1.1.3 Chức năng .................................................................................................. 6 1.2 Khái quát chung về lãi suất ........................................................................... 10 1.2.1 Khái niệm................................................................................................. 11 1.2.2 Phân loại................................................................................................... 11 1.2.2.1 Căn cứ vào thời hạn tín dụng ........................................................... 11 1.2.2.2 Căn cứ vào quan hệ tín dụng ............................................................ 11 1.2.3 Căn cứ vào giá trị thực của lãi suất ........................................................ 13 1.2.4 Căn cứ vào mức ổn định của lãi suất ...................................................... 14 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất.............................................................. 14 1.3.1 Sự tăng trưởng kinh tế ............................................................................ 14 1.3.2 Hoạt động đầu tư ..................................................................................... 15 1.3.3 Tình trạng lạm phát ................................................................................ 15 1.3.4 Ngân sách của Chính phủ........................................................................ 16 1.3.5 Các yếu tố khác của đời sống xã hội ....................................................... 16 1.4 Chính sách lãi suất của NHNNVN ................................................................ 17 1.4.1 Khái niệm chính sách lãi suất ................................................................. 17 1.4.2 Vai trò của chính sách lãi suất ................................................................ 17 1.4.2.1 Kiềm chế lạm phát ............................................................................ 17 1.4.2.2 Khuyến khích sử dụng nguồn vốn một cách tiết kiệm và hiệu quả 18 1.4.2.3 Ổn định và tăng trưởng kinh tế ........................................................ 19 CHƯƠNG 2 CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM ....................................................................................... 20 2.1 Lãi suất cơ bản ............................................................................................... 20 2.1.1 Khái niệm................................................................................................. 20 2.1.2 Chức năng ................................................................................................ 21 2.1.3 Các nhân tố ảnh hưởng ........................................................................... 22 2.1.4 Chính sách lãi suất cơ bản của NHNNVN qua các gia đoạn ................. 23 2.2 Lãi suất huy động vốn.................................................................................... 25 2.2.1 Lãi suất huy động vốn bằng VND........................................................... 26 2.2.1.1 Lãi suất huy động ngắn hạn.............................................................. 26 2.2.1.2 Lãi suất huy động vốn trung và dài hạn........................................... 28 2.2.2 Lãi suất huy động vốn bằng ngoại tệ ...................................................... 29 2.2.2.1 Đối tượng áp dụng............................................................................. 29 2.2.2.2 Vai trò ................................................................................................ 30 2.2.2.3 Cơ chế thực hiên................................................................................ 30 2.3 Lãi suất cho vay.............................................................................................. 31 2.3.1 Lãi suất cho vay bằng đồng Việt Nam .................................................... 31 GVHD: Ngụy Ngọc Anh SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị 2.3.1.1 Lãi suất cho vay ngắn hạn ................................................................ 31 2.3.1.2 Lãi suất cho vay trung và dài hạn .................................................... 34 2.3.2 Lãi suất cho vay bằng ngoại tệ ................................................................ 35 2.3.2.1 Đối tượng áp dụng............................................................................. 35 2.3.2.2 Vai trò ................................................................................................ 35 2.3.2.3 Cơ chế thực hiện................................................................................ 36 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT Ở NHNNVN ............................................................... 38 3.1 Thực trạng việc điều hành lãi suất của NHNN ............................................. 38 3.1.1 Lãi suất của Ngân hàng Nhà nước.......................................................... 38 3.1.2 Lãi suất của các Ngân hàng thương mại................................................. 40 3.1.3 Những thành tựu và những vấn đề còn tồn tại của quá trình điều chỉnh lãi suất..................................................................................................... 42 3.1.3.1 Thành tựu.......................................................................................... 42 3.1.3.2 Hạn chế .............................................................................................. 44 3.2 Một số kiến nghị đối với chính sách lãi suất của NHNNVN......................... 46 3.2.1 Tiếp tục thực hiện tái cấu trúc hệ thống ngân hàng............................... 46 3.2.2 Tiếp tục thực hiện giảm lãi suất .............................................................. 49 3.2.3 Thực hiện chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp...................................... 50 3.2.4 Xử lý vi phạm hành chính đối với những tin đồn thất thiệt trong lĩnh vực tài chính ..................................................................................................... 51 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO GVHD: Ngụy Ngọc Anh SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT NHNN: NHNNVN: NHTM: TCTD: NSNN: Ngân hàng Nhà nước Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Ngân hàng thương mại Tổ chức tín dụng Ngân sách Nhà nước VND: USD: Việt Nam đồng Đô la Mỹ GVHD: Ngụy Ngọc Anh SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Lãi suất là một trong những yếu tố nhạy cảm đối với nền kinh tế cũng như cuộc sống của người dân các nước. Ở Việt Nam Ngân hàng Nhà nước đã rất linh hoạt trong việc sử dụng các công cụ lãi suất nhằm tác động tích cực đến nền kinh tế nhất là khi nước ta gia nhập vào nền kinh tế thế giới Trong nền kinh tế hiện nay, lãi suất là một chỉ số rất quan trọng và được theo dõi chặt chẽ hàng ngày. Mỗi mức lãi suất được công bố sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến quyết định của cá nhân cũng như doanh nghiệp: quyết định đầu tư hay tiết kiệm. Và mỗi quyết định dù nhỏ hay lớn cũng tác động đến nền kinh tế của quốc gia Lãi suất với tư cách là một trong những công cụ của chính sách tiền tệ được nhiều nhà kinh tế quan tâm nghiên cứu và từ lâu được nhiều quốc gia trên thế giới sử dụng như một công cụ hữu hiệu điều tiết nền kinh tế. Đặc biệt là trong cơ chế thị trường thì lãi suất trở thành công cụ đắc lực để Ngân hàng Nhà nước thực thi chính sách tiền tệ nhằm điều tiết các mối quan hệ giữa tiết kiệm và đầu tư, giữa lạm phát và tăng trưởng kinh tế,... Trong từng thời kỳ nhất định việc thi hành một chính sách lãi suất thích hợp là vô cùng phức tạp và khó khăn mà vai trò đó thuộc về ngân hàng nhà nước. Để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của nền kinh tế thị trường, các nghiệp vụ ngân hàng đã không ngừng đổi mới và phát triển để phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước. Một chính sách lãi suất đúng đắn và tiến bộ sẽ là nền tảng để các NHTM và thị trường tiền tệ hoạt động một cách an toàn và hiệu quả, kinh tế sẽ phát triển và cuộc sống người dân cũng được nâng cao. Còn ngược lại, nếu việc điều hành lãi suất của Ngân hàng Nhà nước có sai sót sẽ ảnh hưởng nặng nề đối với nền kinh tế cũng như sự phát triển của đất nước. Là một công cụ của chính sách tiền tệ quốc gia - thuộc hệ thống chính sách kinh tế vĩ mô, lãi suất đóng một vai trò không nhỏ đối với sự ổn định và phát triển của nền kinh tế quốc gia. Để có được một chính sách lãi suất đúng đắn thật sự có tác động tích cực, hiệu quả trong việc điều tiết nền kinh tế, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu đầy đủ, chính xác, toàn diện tình hình thực tiễn của đất nước. Để có thể dựa vào đó mà đề ra được một chính sách lãi suất thật thích hợp, khả thi và có hiệu quả. GVHD: Ngụy Ngọc Anh -1- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị Thực tế qua nhiều năm việc điều hành chính sách lãi suất đã thực sự đem lại hiệu quả kinh tế tích cực to lớn cho nền kinh tế, tuy nhiên vấn đề gì cũng sẽ có những mặt còn hạn chế, chính sách lãi suất cũng cần được tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi, sáng tạo để có thể hoàn thiện hơn và đạt được hiệu quả cao nhất. Xuất phát từ những vấn đề mang tính thời sự trên người viết chọn đề tài: “Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt nam - thực trạng và kiến nghị” 2. Mục đích nghiên cứu Người viết nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích tìm hiểu sâu hơn những quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc điều hành chính sách lãi suất ở Việt Nam. Nhằm giúp cho cá nhân hiểu rõ thêm về việc điều hành lãi suất của NHNNVN. Cũng như hiểu về vai trò và tầm quan trọng của NHNNVN trong nền kinh tế nói chung và trong lĩnh vực tài chính nói riêng. Thông qua đó người viết mong muốn góp một phần ý kiến của mình vào việc hoàn thiện hơn lãi suất ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. 3. Phạm vi nghiên cứu Trong đề tài người viết nghiên cứu chủ yếu những quy định pháp luật của NHNNVN trong việc điều hành chính sách lãi suất ở Việt Nam. Vì thời gian có hạn nên người viết chỉ đi sâu nghiên cứu ba loại lãi suất đó là: Lãi suất cơ bản, lãi suất huy động vốn và lãi suất cho vay. Trên cơ sở đó người viết trình bày những hạn chế của quy định pháp luật và đề xuất những kiến nghị hữu hiệu nhằm giúp hoàn thiện những vấn đề còn tồn tại đó. 4. Phương pháp nghiên cứu Người viết sử dụng một số phương pháp trong quá trình nghiên cứu như: phương pháp phân tích luật viết, phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phương pháp đánh giá số liệu thực tế. 5. Nội dung nghiên cứu Đề tài này ngoài lời mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo nội dung chính bao gồm ba chương: GVHD: Ngụy Ngọc Anh -2- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị Chương 1 Những vấn đề chung về chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Ở chương này người viết khái quát chung về NHNNVN, lãi suất, phân loại và các tiêu chí để phân loại lãi suất cũng như một số yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến lãi suất ở nước ta. Người viết cũng giới thiệu khái quát về chính sách lãi suất và vai trò của chính sách lãi suất tác động đến một số lĩnh vực trong đời sống. Từ những vấn đề trên người viết nghiên cứu một cách khái quát về chính sách lãi suất của NHNNVN. Từ đó tạo tiền đề để người viết nghiên cứu tiếp những quy định của pháp luật về lãi suất của NHNNVN Chương 2 Quy định của Ngân hàng Nhà nước về chính sách lãi suất. Chương này người viết đi sâu vào những quy định cụ thể của pháp luật của NHNNVN về ba loại lãi suất đó là lãi suất cơ bản, lãi suất huy động vốn và lãi suất cho vay. Người viết chủ yếu dựa vào ba tiêu chí đó là đối tượng áp dụng, vai trò của loại lãi suất đó và cơ chế áp dụng theo quy định NHNNVN Chương 3 Thực trạng và một số kiến nghị đối với chính sách lãi suất ở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Trong chương này người viết nêu lên những thành tựu đã đạt được cũng như những hạn chế còn tồn tại trong việc thực hiện chính sách lãi suất của NHNNVN, cụ thể là ba loại lãi suất đã được nghiên cứu ở Chương 2. Và từ đó người viết đưa ra một số kiến nghị nhằm giúp hoàn thiện những hạn chế còn tồn tại trong việc điều hành chính sách lãi suất. GVHD: Ngụy Ngọc Anh -3- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH LÃI SUẤT CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM 1.1 Sơ lược về Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNNVN) 1.1.1 Lược sử về NHNNVN Sự phát triển của NHNNVN gắn liền với lịch sử phát triển của từng thời kỳ cách mạng và công cuộc xây dựng đất nước. Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Việt Nam là nước thuộc địa nửa phong kiến dưới sự thống trị của thực dân Pháp. Hệ thống tiền tệ, tín dụng ngân hàng được thiết lập và hoạt động chủ yếu phục vụ chính sách thuộc địa của Nhà nước Pháp ở Việt Nam. Trong suốt thời kỳ thuộc địa, sự hình thành và phát triển của hệ thống tiền tệ, tín dụng đều do Chính phủ Pháp xếp đặt, bảo hộ thông qua Ngân hàng Đông Dương. Sau Cách mạng Tháng Tám, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chính quyền cách mạng là phải từng bước xây dựng nền tiền tệ độc lập, tự chủ - công cụ quan trọng của chính quyền để xây dựng và bảo vệ đất nước. Trên cơ sở chủ trương chính sách mới về tài chính - kinh tế mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II (tháng 2/1951) đã đề ra, ngày 6 tháng 5 năm 1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 15/SL thành lập Ngân hàng Quốc gia Việt Nam với các nhiệm vụ chủ yếu là: Quản lý việc phát hành giấy bạc và tổ chức lưu thông tiền tệ, quản lý Kho bạc nhà nước, thực hiện chính sách tín dụng để phát triển sản xuất, phối hợp với mậu dịch để quản lý tiền tệ và đấu tranh tiền tệ với địch. Sự ra đời của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam là một bước ngoặt lịch sử, là kết quả nối tiếp của quá trình đấu tranh xây dựng hệ thống tiền tệ, tín dụng độc lập, tự chủ, đánh dấu bước phát triển mới, thay đổi về chất trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng ở nước ta. Tại Thông tư số 20/VP-TH ngày 21 tháng 01 năm 1960 của Tổng giám đốc Ngân hàng Quốc gia ký thừa uỷ quyền Thủ Tướng chính phủ, Ngân hàng Quốc Gia Việt Nam được đổi tên thành Ngân hàng Nhà nước Việt Nam để phù hợp với Hiến pháp năm 1946 của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Những năm sau khi Miền Nam được giải phóng, việc tiếp quản Ngân hàng Quốc gia Việt Nam cộng hoà và các Ngân hàng tư bản tư nhân dưới chế độ Nguỵ quyền Sài Gòn đã mở đầu cho quá trình nhất thể hoá hoạt động ngân hàng toàn quốc theo cơ chế hoạt động ngân hàng của nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung. Tháng 7 năm 1976, đất nước được thống nhất về GVHD: Ngụy Ngọc Anh -4- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị phương diện Nhà nước, nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ra đời. Theo đó, Ngân hàng Quốc gia ở miền Nam được hợp nhất vào Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tạo thành hệ thống Ngân hàng Nhà nước duy nhất của cả nước. Hệ thống tổ chức thống nhất của Ngân hàng Nhà nước bao gồm: Ngân hàng Trung ương đặt trụ sở chính tại thủ đô Hà Nội, các Chi nhánh Ngân hàng tại các tỉnh, thành phố và các chi điểm ngân hàng cơ sở tại các huyện, quận trên phạm vi cả nước. Ngày nay, trên cơ sở Nghị định 96/2008/NĐ-CP, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã ban hành các Quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các đơn vị thuộc Ngân hàng Nhà nước. Bao gồm hơn 20 đơn vị trực thuộc, trong đó có 11 vụ, 3 cục và đặc biệt có Tạp chí ngân hàng – phục vụ cho việc tuyên truyền phổ biến đường lối chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, các hoạt động của ngân hàng cũng như các thành tựu khoa học – công nghệ có liên quan, và Trường bồi dưỡng cán bộ ngân hàng phục vụ nhu cầu phát triển chuyên môn nghiệp vụ, cập nhật kiến thức, cũng như nâng cao kỹ năng của đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực ngân hàng 1.1.2 Khái niệm Ở mỗi quốc gia, Ngân hàng Nhà nước có thể có những tên gọi khác nhau xuất phát từ những yếu tố lịch sử, sở hữu, thể chế chính trị. Chẳng hạn như ngân hàng nhà nước, ngân hàng quốc gia, ngân hàng trung ương, ngân hàng dự trữ, ngân hàng Anh, ngân hàng Pháp,... Hiện nay, trên thế giới phổ biến có hai kiểu tổ chức mô hình ngân hàng trung ương đó là: ngân hàng trung ương độc lập với Chính phủ và ngân hàng trung ương trực thuộc Chính phủ. Về định nghĩa cụ thể thế nào là ngân hàng trung ương, phần lớn pháp luật về ngân hàng của các quốc gia đưa ra khái niệm về ngân hàng nhà nước, phần còn lại là thông qua những quy phạm pháp luật xác định đặc điểm, chức năng để thể hiện khái niệm về ngân hàng nhà nước. Ở Việt Nam, Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 2010 ( Luật NHNNVN 2010) không đưa ra điều luật cụ thể nào để định nghĩa về khái niệm NHNNVN. Mà trong Điều 2 Luật NHNNVN 2010 chỉ nêu lên vị trí và chức năng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đó là: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là cơ quan ngang bộ của Chính phủ, là Ngân hàng trung ương của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước là pháp nhân, có vốn pháp định thuộc sở hữu nhà nước, có trụ sở chính tại Thủ đô Hà Nội. Ngân hàng Nhà GVHD: Ngụy Ngọc Anh -5- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối; thực hiện chức năng của Ngân hàng trung ương về phát hành tiền, ngân hàng của các tổ chức tín dụng và cung ứng dịch vụ tiền tệ cho Chính phủ. Từ quy định trên cho thấy NHNNVN là ngân hàng trực thuộc Chính phủ, là cơ quan quản lý nhà nước tương đương cấp bộ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối. NHNNVN cũng là ngân hàng trung ương của nước ta, và thực hiện các chức năng của một ngân hàng trung ương. Ngoài ra NHNNVN cũng là một pháp nhân, có quyền tham gia ký kết các giao dịch với các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực tín dụng, ngân hàng. Tuy nhiên mục đích của các giao dịch này phải có liên quan đến việc thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, nhằm đảm bảo an toàn, hiệu quả cho hoạt động của hệ thống ngân hàng. 1.1.3 Chức năng Ở hầu hết các nước, NHTW thuộc quyền sở hữu của nhà nước, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, và các hoạt động ngân hàng tuy nhiên khác với tính chất quản lý Nhà nước của các bộ, ngành khác, NHTW thực hiện việc quản lý Nhà nước qua các nghiệp vụ mang tính kinh doanh, song tính chất kinh doanh chỉ là phương tiện nâng cao hiệu quả của công tác quản lý mà NHTW được giao phó chứ không phải là mục đích của ngân hàng. Như vậy, mục đích hoạt động của NHTW không phải là mưu tìm lợi nhuận mà là cung ứng và điều hòa khối lượng tiền tệ, điều khiển hệ thống các ngân hàng trung gian, kiểm soát hệ thống ngân hàng, bảo vệ giá trị tiền tệ trong nước, nhằm đảm bảo lưu thông tiền tiền tệ ổn định, từ đó tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Để đạt được mục đích này NHTW thực hiện các chức năng cơ bản sau đây: Chức năng phát hành tiền1 Đây là chức năng cơ bản và vốn có của Ngân hàng Nhà nước, tiền do Ngân hàng Nhà nước phát hành là phương tiện thanh toán hợp lý duy nhất. NHNNVN thực hiện nghiệp vụ phát hành tiền và quản lý tiền dự trữ phát hành theo quy định của Chính phủ. Trước những năm 1930, phần lớn các nước điều thực hiện chế độ tiền giấy khả hoán, tiền giấy khả hoán là loại tiền giấy được tự do đổi lấy vàng theo đúng tiêu chuẩn giá cả. Việc phát hành tiền giấy trong giai đoạn này bị ràng buộc chặt chẽ vào 6 1 Ts.Lê Thị Mận - Lý thuyết tài chính tiền tệ - NXB lao động xã hội năm 2010 GVHD: Ngụy Ngọc Anh -6- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị số vàng dự trữ ở ngân hàng. Lúc đầu số lượng tiền giấy lưu hành được bảo đảm 100% bằng vàng. Dần dần việc sử dụng tiền giấy trở nên quen thuộc nên không nhất thiết mọi người đem tiền giấy đến đổi một lượt lấy vàng. Từ đó một sáng kiến mới được nảy sinh của Palmstruck – một nhà kinh doanh tiền tệ ngân hàng người Thủy Điển, là việc phát hành tiền giấy có thể thực hiện ngay khi không có vàng nhập vào ngân hàng, chẳng hạn trường hợp phát hành tiền giấy để cho vay, hay để chiết khấu thương phiếu hoặc mua traí phiếu trên thị trường tiền tệ. Hậu quả của vấn đề này là giá trị của tiền giấy phát hành lớn hơn giá trị vàng dự trữ ở ngân hàng. Từ thập niên 1930 trở đi, ngân hàng không còn thực hiện chế độ tiền giấy khả hoán, các nước đã lần lượt cắt đứt mối liên hệ giữa tiền giấy và vàng theo một tỷ lệ cố định. NHTW đảm bảo nhiệm vụ vai trò phát hành tiền tệ trên một cơ sở rộng rãi hơn, không còn lệ thuộc vào lượng vàng dự trữ làm đảm bảo, đó là việc phát hành tiền tệ dựa vào nhu cầu thực tế của nền kinh tế. Đây chính là đặc điểm của việc phát hành tiền tệ ngày nay. NHTW cung ứng tiền vào lưu thông qua bốn kênh đó là: kênh tín dụng nhà nước, kênh ngân hàng thương mại, kênh thị trường ngoại hối, kênh thị trường mở. - Kênh tín dụng nhà nước: Ngân sách nhà nước (NSNN) phải cân đối giữa tổng thu và tổng chi tài chính, nhưng trong thực tế NSNN thường rơi vào một trong hai trạng thái: ngân sách bội thu nếu tổng thu lớn hơn tổng chi hoặc bội chi nếu tổng thu nhỏ hơn tổng chi. Khi NSNN bội thu thì hoạt động của ngân sách không ảnh hưởng đến NHTW. Nhưng khi NSNN bội chi hoạt động ngân sách sẽ tác động đến chính sách tiền tệ. Bởi lẽ, Chính phủ với tư cách là chủ thể kinh tế, như mọi chủ thể kinh tế khác, khi thiếu tiền chi tiêu sẽ phải đi vay tiền để bù đắp thiếu hụt. Chính phủ sẽ bù đắp bằng cách: Vay của công chúng thông qua việc phát hành trái phiếu Chính phủ; Vay của nước ngoài, thì lượng tiền vay thông thường dưới các hình thức hàng hoá, vàng hoặc các loại ngoại tệ; Vay của NHTW, thông thường Chính phủ vay trực tiếp bằng cách vay ứng trước tạm thời hoặc vay ứng trước có kỳ hạn. - Kênh ngân hàng thương mại: thực chất là việc NHTW cho các NHTM vay tiền, hoạt động chủ yếu của NHTM là nhận tiền gửi và cho vay. Phần lớn số tiền cho vay của NHTM lấy từ nguồn vốn huy động. Tuy nhiên có những lúc NHTM cũng lâm vào tình trạng thiếu vốn do người gửi đến rút tiền quá nhiều. Trong tình huống này NHTW cho các NHTM vay để thoát khỏi tình trạng mất khả năng chi trả. Như vậy NHTW được xem là chổ dựa vững chắc cho các NHTM. NHTW cấp tín dụng cho các NHTM chủ yếu dưới hai hình thức: chiết khấu hay tái chiết khấu các giấy tờ có giá và thế chấp hay ứng trước dưới hình thức cho vay bảo đảm. GVHD: Ngụy Ngọc Anh -7- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị - Kênh thị trường mở: Là NHTW tham gia mua bán các món nợ ngắn hạn với các NHTM. Thông qua việc mua hoặc bán các chứng khoán ngắn hạn trên thị trường mở, NHTW điều chỉnh lưu lượng tiền mặt trong lưu thông theo hướng tăng hoặc giảm. Để phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế, với nghiệp vụ bán, NHTW thu hẹp lượng cung tiền mặt trong lưu thông. Bằng nghiệp vụ mua, NHTW mở rộng lượng cung tiền mặt cho nền kinh tế, làm cho lượng tiền lưu thông trên thị trường tăng lên. Hiện nay ở hầu hết các nước trên thế giới đều thực hiện phương thức phát hành tiền qua kênh thị trường mở. - Kênh thị trường hối đoái: là việc NHTW tham gia mua bán vàng, ngoại tệ và các giấy tờ có giá trị ghi bằng ngoại tệ với các NHTM. Mỗi quốc gia trên thế giới đều có dự trữ ngoại hối, mà chủ yếu là vàng và ngoại tệ mạnh. Dự trữ chính thức nằm trong kho bạc của Chính phủ dưới dạng dự trữ quốc gia, nhằm mục đích can thiệp vào thị trường ngoại hối để bình ổn tỷ giá hối đoái. Bên cạnh dự trữ chính thức, dự trữ không chính thức nằm rải rác ở các ngân hàng trung gian, các tổ chức kinh tế và trong dân chúng. Chức năng ngân hàng của các ngân hàng2 Chức năng ngân hàng của các ngân hàng của NHTW thể hiện qua các nội dung sau: * Mở tài khoản, nhận tiền gửi và quản lý các khoản tiền của các NHTM. Tiền gửi (dự trữ) của các NHTM tại NHTW bao gồm: - Tiền gửi dự trữ bắt buộc: NHTW các NHTM phải ký gửi tại NHTW một phần trong tổng số tiền gửi mà họ huy động được từ nền kinh tế theo một tỷ lệ nhất định. Phần phải ký gửi đó là dự trữ bắt buộc, NHTW sẽ ấn định tỷ lệ dự trữ bắt buộc tùy thuộc vào việc thực hiện chính sách tiền tệ. - Tiền gửi thanh toán: các NHTM phải mở tài khoản tiền gửi thanh toán tại NHTW, và việc thanh toán giữa các NHTM phải thông qua tài khoản này, dưới hình thức thanh toán bù trừ hoặc thanh toán từng lần. * Trung gian thanh toán giữa các NHTM Trong trường hợp các khoản nợ giữa các ngân hàng, cần phải có NHTW làm trung gian thanh toán giữa các ngân hàng. Bằng cách thiết lập phòng giao hoán tại trụ sở NHTW, NHTW tiến hành tổ chức thanh toán bù trừ hoặc thanh toán từng lần cho các NHTM 8 2 Tiền tệ và ngân hàng – TS.Lê Thị Tuyết Hoa – NXB Phương Đông GVHD: Ngụy Ngọc Anh -8- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị * Cấp tín dụng cho các NHTM NHTW cấp tín dụng dưới hình thức tái cấp vốn như: cho vay lại theo hồ sơ tín dụng, tái chiết khấu hoặc tái cầm cố các giấy tờ có giá trị như: thương phiếu, tín phiếu Kho bạc Nhà nước,...thuộc sở hữu của các NHTM nhằm cung cấp thêm phương tiện thanh toán cho nền kinh tế, tăng nguồn vốn cho vay của NHTM, hoặc cứu cánh các NHTM khi cần thiết. Với tư cách là ngân hàng của các ngân hàng, trong chức năng này NHTW luôn đóng vai trò chủ nợ và người cho vay cuối cùng đối với các NHTM và các TCTD khác. Chức năng ngân hàng của Nhà nước Phần lớn tại các nước trên thế giới, NHTW đều thuộc sở hữu nhà nước. Các giao dịch tiền tệ của Chính phủ trong và ngoài nước đều phải thông qua NHTW. NHTW là ngân hàng của nhà nước được thể hiện qua các nội dung sau: - Cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho Chính phủ như: Làm thủ quỹ cho Kho bạc Nhà nước, thực hiện thanh toán theo yêu cầu của Chính phủ, cấp thẻ tín dụng cho Chính phủ - Đại lý trong việc phát hành chứng khoán cho Chính phủ - Đại diện cho Chính phủ tại các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế, ngân hàng quốc tế,... - Tư vấn cho Chính phủ trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ, ngân hàng - Quản lý dự trữ quốc gia, bao gồm các loại tài sản chiến lược mà bất kỳ quốc gia nào cũng phải dự trữ để tiêu dùng trong những trường hợp khẩn cấp. Dự trữ quốc gia không phải là loại tài sản tĩnh. Khoản dự trữ này được NHTW sử dụng để phục vụ cho việc điều hành chính sách tiền tệ. Chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tiền tệ ngân hàng NHTW thực hiện chức năng này thông qua hai nội dung chủ yếu: * Quản lý nhà nước đối với hoạt động của NHTM và các TCTD khác Với chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tiền tệ ngân hàng, NHTW là cơ quan quản lý điều tiết hoạt động của toàn bộ hệ thống ngân hàng bằng pháp luật nhằm mục tiêu đảm bảo an toàn và hiệu quả cho hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng. Biểu hiện cụ thể: xem xét và cấp giấy phép hoạt động cho NHTM, các TCTD khác; Trong phạm vi thẩm quyền của mình ban hành các chế độ, thể lệ nghiệp vụ để quản lý vĩ mô đối với hoạt động của các NHTM và các TCTD khác; Thanh tra, giám GVHD: Ngụy Ngọc Anh -9- SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị sát các hoạt động của hệ thống ngân hàng, các TCTD khác; Xử lý các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng theo thẩm quyền; Đình chỉ hoạt động hoặc giải thể những ngân hàng vi lạm luật lệ hoặc mất khả năng tài chính sau khi đã áp dụng các biện pháp chế tài hoặc hỗ trợ. * Xây dựng và điều hành chính sách tiền tệ quốc gia NHTW thực hiện vai trò quản lý vĩ mô đối với nền kinh tế trên lĩnh vực tiền tệ ngân hàng, thông qua việc NHTW xây dựng và thực thi chính sách tiền tệ quốc gia nhằm mục tiêu ổn định tiền tệ, tăng trưởng kinh tế và tăng mức nhân dụng. Thông qua việc nghiên cứu các chức năng của NHTW có thể khẳng định rằng NHTW có vai trò quan trọng trong việc thiết lập, điều chỉnh cơ cấu kinh tế và ổn định sức mua của tiền tệ, đồng thời điều tiết khối lượng tiền lưu thông thông qua việc sử dụng có hiệu quả các công cụ của chính sách tiền tệ quốc gia. 1.2 Khái quát chung về lãi suất Lãi suất là một trong những biến số được theo dõi một cách chặt chẽ trên báo chí cũng như các hệ thống thông tin truyền thông và sức ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của mỗi cá nhân, tổ chức cũng như tầm quan trọng của nó đối với sự phát triển của nền kinh tế. Nó tác động đến quyết định của các cá nhân như chi tiêu hay để dành, mua nhà hay đầu tư chứng khoán, gửi ngân hàng hay tham gia kinh doanh. Không những thế nó còn tác động đến quyết định kinh tế của các doanh nghiệp như dùng vốn để đầu tư mua thiết bị hay mở rộng sản xuất kinh doanh. 1.2.1 Khái niệm Khi sử dụng bất kỳ khoản tín dụng nào, người vay cũng phải trả thêm một phần giá trị ngoài phần vốn gốc vay ban đầu. Tỷ lệ phần trăm của phần tăng thêm này so với phần vốn vay ban đầu được gọi là lãi suất. Lãi suất là giá mà người vay phải trả để được sử dụng tiền không thuộc sở hữu của họ và là lợi tức người cho vay có được đối với việc trì hoãn chi tiêu. Lãi suất được trả bởi lẽ người đi vay đã sử dụng vốn của người cho vay phục vụ nhu cầu sinh lợi trong sản xuất kinh doanh hoặc nhu cầu tiêu dùng của mình. Việc người cho vay chuyển quyền sử dụng vốn của mình cho người khác nghĩa là đã bỏ ra một phần lợi ích của mình, và để bù đắp lại cái mà người cho vay đã bỏ ra, họ xứng đáng được hưởng một phần lợi ích. 1.2.2 Phân loại 1.2.2.1 Căn cứ vào thời hạn tín dụng GVHD: Ngụy Ngọc Anh - 10 - SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị Dựa vào tiêu chí thời hạn tín dụng thì lãi suất được chia thành ba loại: - Lãi suất ngắn hạn: được áp dụng với các khoản tín dụng ngắn hạn có thời hạn dưới 1 năm - Lãi suất trung hạn: áp dụng với các khoản tín dụng trung hạn. Thời gian phụ thuộc vào từng nước. Ơ nước ta thường thì dao động từ 1 đến 5 năm - Lãi suất dài hạn: áp dụng đối với các khoản tín dụng dài hạn, có thời gian từ 5 năm trở lên 1.2.2.2 Căn cứ vào quan hệ tín dụng Dựa vào quan hệ tín dụng thì lãi suất được phân làm nhiều loại nhất. Người viết chỉ tìm hiểu đi sâu vào một số loại lãi suất gắn liền với hoạt động NH cũng như đời sống. * Lãi suất thương mại: là lãi suất áp dụng trong quan hệ tín dụng thương mại Trong đó lãi suất thương mại được tính bằng lãi suất giá cả hàng hóa bán chịu trừ đi giá cả hàng hóa trả ngay rồi đem chia cho giá cả hàng hóa trả ngay. Kết quả có được từ phép tính đó đem nhân cho 100 ta sẽ được mức lãi suất thương mại. * Lãi suất tín dụng Nhà nước Lãi suất tín dụng nhà Nước là lãi suất áp dụng trong quan hệ tín dụng Nhà nước. Đó là quan hệ tín dụng giữa Nhà nước với các chủ thể trong nền kinh tế, trong đó nhà nước là người đi vay bằng cách phát hành các trái phiếu Nhà nước như: tín phiếu Kho bạc, trái phiếu Kho bạc, trái phiếu đô thị, công trái. Loại lãi suất này có thể do nhà nước ấn định căn cứ vào lãi suất thị trường, các yếu tố khác của nền kinh tế, nhu cầu vốn cấp thiết của Nhà nước,...hoặc trên cơ sở đấu thầu trái phiếu * Lãi suất ngân hàng3 - Lãi suất ngân hàng là lãi suất áp dụng trong quan hệ tín dụng ngân hàng. Quan hệ tín dụng ngân hàng bao gồm cả quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với các chủ thể khác trong nền kinh tế như doanh nghiệp, công chúng,...cả quan hệ tín dụng trên thị trường liên ngân hàng với nhau và giữa ngân hàng trung ương với các ngân hàng trung gian. - Lãi suất tiền gửi: là lãi suất ngân hàng phải trả cho khách hàng ký thác tiền tệ tại ngân hàng. Nó được sử dụng để tính tiền lãi mà ngân hàng phải trả cho người gửi 11 3 Tiền tệ ngân hàng – TS.Lê Thị Tuyết Hoa – NXB Phương Đông GVHD: Ngụy Ngọc Anh - 11 - SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị tiền. Lãi suất tiền gửi có thể quy định nhiều mức khác nhau tùy thuộc vào thời hạn và quy mô gửi tiền. - Lãi suất cho vay: là lãi suất mà người đi vay phải trả cho ngân hàng do việc sử dụng vốn vay của ngân hàng. Nó được áp dụng để tính lãi tiền vay mà khách hàng phải trả cho ngân hàng. Về nguyên tắc lãi suất tiền vay bình quân phải lớn hơn mức lãi suất tiền gửi bình quân. - Lãi suất chiết khấu: Là một loại đặc biệt của lãi suất cho vay mà NHTM nhận được thông qua nghiệp vụ cho vay dưới hình thức chiết khấu thương phiếu hoặc các giấy tờ có giá chưa đến hạn thanh toán. Nó được tính bằng tỉ lệ phần trăm của tiền lãi trên tổng giá trị thanh toán của các giấy tờ có giá và được khấu trừ ngay khi ngân hàng cấp tiền vay cho khách hàng. Như vậy thực chất lãi suất chiết khấu thương mại chính là lãi suất chiết khấu được áp dụng trong quan hệ cho vay của NHTM với các chủ thể trong nền kinh tế. - Lãi suất tái chiết khấu: Áp dụng khi Ngân hàng Nhà nước tái cấp vốn cho các ngân hàng dưới hình thức chiết khấu lại các giấy tờ có giá. Nó cũng được tính bằng tỷ lệ phần trăm trên mênh giá của các giấy tờ có giá. Lãi suất tái chiết khấu do NHNN ấn định căn cứ vào mục tiêu, yêu cầu của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ và chiều hướng biến động của lãi suất trên thị trường liên ngân hàng. - Lãi suất tái cấp vốn: nhằm tạo ra hành lang dao động lãi suất ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng, cung ứng nguồn vốn cần thiết cho các NHTM, cung cấp vốn cho hệ thống thanh toán để đảm bảo cho việc lưu thông tiền tệ của các NHTM hoạt động có hiệu quả. Lãi suất tái cấp vốn là mức lãi suất của NHNN quy định khi cho các NHTM vay vốn hoặc cầm cố các giấy tờ có giá. Lãi suất tái cấp vốn cũng phụ thuộc nhiều vào mục tiêu của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ và biến động của lãi suất trên thị trường tiền tệ. - Lãi suất liên ngân hàng: là lãi suất mà các ngân hàng áp dụng cho nhau vay trên thị trường liên ngân. Lãi suất liên ngân hàng thường được ấn định vào mỗi buổi sáng, nó được hình thành bởi quan hệ cung cầu của các TCTD và chịu sự chi phối bởi lãi suất tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước. Mức độ chi phối phụ thuộc vào sự phát triển của hoạt động thị thường mở và tỷ trọng sử dụng vốn vay Ngân hàng Nhà nước của các TCTD - Lãi suất cơ bản: Là lãi suất do ngân hàng trung ương ấn định, làm cơ sở cho các ngân hàng xác định lãi suất kinh doanh của mình. Ở Việt Nam lãi suất cơ bản chỉ áp dụng cho Đồng Việt Nam, do Ngân hàng Nhà nước công bố. Lãi suất cơ bản được GVHD: Ngụy Ngọc Anh - 12 - SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị xác định dựa trên cơ sở lãi suất thị trường liên ngân hàng, lãi suất nghiệp vụ thị trường mở của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất huy động đầu vào của tổ chức tín dụng và xu hướng biến động cung - cầu vốn. Theo Luật Dân sự, các tổ chức tín dụng không được cho vay với lãi suất cao gấp rưỡi lãi suất cơ bản 1.2.3 Căn cứ vào giá trị thực của lãi suất Hàng ngày chúng ta thường gặp các loại lãi suất được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng và nhiều cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức sử dụng một số loại lãi suất đó để làm đơn vị tính toán trong các hoạt động của mình. Tuy nhiên, hầu hết các loại lãi suất này là lãi suất chưa tính đến yếu tố lạm phát và để xác định được giá trị thực của các loại lãi suất này, người ta phải tính thêm một yếu tố đó là tỷ lệ lạm phát dự tính. - Lãi suất danh nghĩa: là loại lãi suất được xác định cho mỗi kỳ hạn gửi hoặc vay, thể hiện trên quy ước giấy tờ được thoả thuận trước. - Lãi suất thực: là loại lãi suất xác định giá trị thực của các khoản lãi được trả hoặc thu được. Lãi suất: Lãi suất Tỷ lệ thực = Danh nghĩa - Lạm phát Sự phân biệt giữa lãi suất thực và lãi suất danh nghĩa có ý nghĩa rất quan trọng, đối với người có tiền, nhờ đoán biết được lãi suất thực mà họ quyết định nên gửi tiền vào ngân hàng hay mang đi kinh doanh trực tiếp. Đối với người cần vốn, nếu dự đoán được tương lai có lạm phát và trong suốt thời gian đó lãi suất cho vay không đổi hoặc có tăng nhưng tốc độ tăng không bằng lạm phát thì họ có thể yên tâm vay vốn để kinh doanh mà không sợ lỗ vì trượt giá khi trả nợ. 1.2.4 Căn cứ vào mức ổn định của lãi suất Lãi suất được chia là hai loại: - Lãi suất cố định: là lãi suất được duy trì cố định trong suốt thời hạn vay, với lãi suất này thì người gửi tiền và người vay tiền biết trước số tiền lãi được trả cũng như phải trả. Nhưng nhược điểm người đi vay và người cho vay sẽ bị ràng buộc vào một lãi suất nhất định trong một thời gian nào đó dù các loại lãi suất khác có thay đổi như thế nào đi nữa. Do đó họ khó có thể phản ứng linh hoạt với các biến động cung cầu trên thị trường tài chính và lãi suất có thể sẽ không phản ánh đúng các tín hiệu thị trường. Với mức lãi suất cố định, vai trò của NHNN không được phát huy hết, các ngân hàng phải chủ động tìm kiếm những khách hàng chấp nhận với mức lãi suất đã được ấn định sẵn. GVHD: Ngụy Ngọc Anh - 13 - SVTH: Huỳnh Thị Quyển Chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – Thực trạng và kiến nghị - Lãi suất thả nổi: là lãi suất có thể thay đổi trong thời hạn vay trên cơ sở phù hợp với sự biến động của lãi suất thị trường. Mặc dù với cơ chế lãi suất này thì cả người đi vay lẫn người cho vay đều không xác định trước cũng như không xác định chính xác được mức lãi suất. Lãi suất thả nổi có lợi cho cả hai bên, nếu khi nhận và trả tiền đều tính theo cùng mức lãi suất mà mình phải trả hoặc được nhận, và nó lại có ưu điểm là thích hợp trong môi trường đầu tư không ổn định và các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất cũng khó dự đoán. Với cơ chế lãi suất thả nổi, tạo điều kiện cho cả người vay và người đi vay có thể phản ứng linh hoạt với các biến động cung cầu trên thị trường. Với lãi suất này thì vai trò của NHTN được đề cao hơn cũng như lãi suất sẽ phản ánh đúng các tín hiệu trên thị trường hơn so với lãi suất cố định rất nhiều. 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất 1.3.1 Sự tăng trưởng kinh tế Khi nền kinh tế ổn định và phát triển, của cải tăng lên, với số của cải tăng lên đó người dân chỉ muốn giữ lại một phần để phục vụ cho nhu cấu sử dụng của họ, phần còn lại sẽ được sử dụng phần lớn vào quá trình đầu tư để thu về những tài sản lớn hơn nữa. Lúc này lượng tiền cung vào thị trường sẽ tăng, lãi suất đương nhiên phải giảm để thích nghi với tình hình trên. Trong giai đoạn các cá nhân, tổ chức một nguồn vốn càng nhiều càng tốt để phục vụ cho nhu cầu sản xuất-kinh doanh cũng như sản xuất kinh doanh thì nếu muốn thu hút lượng tiền này thì buộc lãi suất trên thị trường phải tăng lên. Như vậy tình hình lãi suất biến chuyển thế nào ảnh hưởng rất nhiều vào sự phát triển của nền kinh tế của quốc gia nói riêng và của thế giới nói chung. 1.3.2 Hoạt động đầu tư Quá trình đầu tư của doanh nghiệp vào tài sản cố định được thực hiện khi mà họ dự tính lợi nhuận thu được từ tài sản cố định này nhiều hơn số lãi phải trả cho các khoản đi vay để đầu tư. Do đó khi lãi suất xuống thấp các hãng kinh doanh có điều kiện tiến hành mở rộng đầu tư và ngược lại. Trong môi trường tiền tệ hoàn chỉnh, ngay cả khi một doanh nghiệp thừa vốn thì chi tiêu đầu tư có kế hoạch vẫn bị ảnh hưởng bởi lãi suất, bởi vì thay cho việc đầu tư vào mở rộng sản xuất doanh nghiệp có thể mua chứng khoán hay gửi vào ngân hàng nếu lãi suất của nó cao. Đặc biệt trong thời kỳ nền kinh tế bị đình trệ, hàng hoá ứ đọng và xuống giá, có dấu hiệu thừa vốn và áp lực lạm phát thấp cần phải hạ lãi suất vì nguyên tắc cơ bản là lãi suất phải nhỏ GVHD: Ngụy Ngọc Anh - 14 - SVTH: Huỳnh Thị Quyển