Tài liệu Chính sách lại suất

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi më ®Çu L ·i suÊt kh«ng chØ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ mang tÝnh chÊt tæng hîp, ®a d¹ng vµ phøc t¹p mµ ®©y cßn lµ mét trong nh÷ng c«ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, rÊt nh¹y c¶m vµ cã ¶nh hëng m¹nh mÏ tíi sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh kinh tÕ cña mét quèc gia. L·i suÊt hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ngîc l¹i. Sau h¬n mêi n¨m ®æi míi, chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam ®· gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®ång thêi ®îc ®æi míi m¹nh mÏ, thËn träng vµ tõng bíc phï hîp víi tõng giai ®o¹n. Tuy nhiªn, vÉn cßn cã nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch l·i suÊt. Thùc tiÔn kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i cã mét sù ®æi míi s©u réng trong viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn cña thÞ trêng tiÒn tÖ trong níc. V× thÕ, x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖu qu¶ trªn c¬ së phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña ®Êt níc võa ®¶m b¶o sù ®Þnh híng cña Nhµ níc ®ang lµ bµi to¸n ®Æt ra cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Do ®ã cã thÓ thÊy, nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ ®Þnh híng ®æi míi vµ hoµn thiÖn l·i suÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn cao. Trong khu«n khæ mét ®Ò ¸n, em xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt vÒ l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®ång thêi ph©n tÝch chÝnh s¸ch l·i suÊt ViÖt Nam thêi gian qua ,nhËn râ xu thÕ ph¸t triÓn cña chÝnh s¸ch l·i suÊt, tõ ®ã ®a ra ®Ò xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. Do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é còng nh vÒ kiÕn thøc thùc tÕ nªn ®Ò ¸n cña em cßn nhiÒu sai sãt. Em rÊt mong sÏ nhËn ®îc sù chØ b¶o, gãp ý cña c¸c thµy c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ thµy gi¸o §µm ViÕt HuÖ ®Ó bµi viÕt nµy hoµn chØnh h¬n. PhÇn i Lý luËn chung vÒ 1 l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt 1. L·i suÊt trong c¬ chÕ thÞ trêng. 1.1. L·i suÊt vµ mét sè lo¹i l·i suÊt. 1.1.1. Kh¸i niÖm. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, l·i suÊt lµ mét trong nh÷ng biÕn sè kinh tÕ vÜ m« ®îc quan t©m vµ theo dâi chÆt chÏ. Trong kinh doanh, hiÖn tîng thõa thiÕu vèn t¹m thêi thêng xuyªn x¶y ra ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Víi t c¸ch trung gian tµi chÝnh, hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ra ®êi thu hót mäi kho¶n tiÒn nhµn rçi, cung øng cho nÒn kinh tÕ díi nhiÒu h×nh thøc, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh vËn ®éng, lu©n chuyÓn cña ®ång tiÒn, gãp phÇn ®iÒu hoµ vµ ph©n bæ hîp lý nguån vèn trong nÒn kinh tÕ. Khi nghiªn cøu vÒ t b¶n, M¸c ®· kÕt luËn: l·i suÊt còng lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d ®îc t¹o ra do kÕt qu¶ bãc lét lao ®éng lµm thuª vµ bÞ bän t b¶n - chñ ng©n hµng chiÕm ®o¹t. V× thÕ, l·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña mét sè tiÒn vay. Lý thuyÕt chung vÒ viÖc lµm, l·i suÊt vµ tiÒn tÖ cña Keynes l¹i cho r»ng: l·i suÊt chÝnh lµ sù tr¶ c«ng cho sè tiÒn vay, lµ phÇn thëng cho "së thÝch chi tiªu t b¶n ". L·i suÊt do ®ã cßn ®îc gäi lµ c«ng tr¶ cho sù chia li víi cña c¶i tiÒn tÖ. Cßn Samuelson, ®¹i diÖn cho trêng ph¸i träng tiÒn ®øng trªn gi¸c ®é chi phÝ, coi l·i suÊt lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn. Cho dï l·i suÊt ®îc hiÓu theo kh¸i niÖm nµo th× vÒ b¶n chÊt, l·i suÊt lµ tû lÖ % cña phÇn t¨ng thªm so víi phÇn vèn vay ban ®Çu, lµ gi¸ c¶ cña quyÒn ®îc sö dông vèn vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mµ ngêi sö dông tr¶ cho ngêi së h÷u nã. 1.1.2. Ph©nlo¹i l·i suÊt. 1.1.2.1. C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông: cã 3 lo¹i. - L·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n: ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n díi 1 n¨m. - L·i suÊt tÝn dông trung h¹n: ¸p dông víi c¸c kho¶n tÝn dông cã thêi h¹n tõ 1 n¨m tíi 3 hoÆc 5 n¨m, tuú theo quy ®Þnh cña tõng níc. 2 - L·i suÊt tÝn dông dµi h¹n: ¸p dông víi c¸c kho¶n tÝn dông dµi h¹n, thêi h¹n trªn 5 n¨m. 1.1.2.2. C¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc cña l·i suÊt. - L·i suÊt danh nghÜa: Lµ l·i suÊt tÝnh theo gi¸ trÞ danh nghÜa cña tiÒn tÖ t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu. - L·i suÊt thùc: lµ l·i suÊt ®· ®îc ®iÒu chØnh theo nh÷ng biÕn ®æi cña l¹m ph¸t. ir = in -  e V× ®îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi v× l¹m ph¸t nªn l·i suÊt thùc ph¶n ¸nh mét c¸ch chÝnh x¸c chi phÝ cña quan hÖ tÝn dông. 1.1.2.3. C¨n cø vµo sù æn ®Þnh cña l·i suÊt. - L·i suÊt cè ®Þnh: lµ l·i suÊt ®îc ¸p dông cè ®Þnh trong suèt thêi h¹n vay. - L·i suÊt th¶ næi lµ l·i suÊt cã thÓ thay ®æi lªn xuèng, cã thÓ b¸o tríc hoÆc kh«ng b¸o tríc. 1.1.2.4. C¨n cø vµo ph¬ng ph¸p tÝnh. - L·i suÊt ®¬n: lµ l·i suÊt tÝnh mét lÇn trªn sè vèn gèc cho suèt kú h¹n vay. I = n *i *Co Trong ®ã : I: Sè tiÒn l·i. n : sè thêi kú göi vèn. i : l·i suÊt Co: vèn gèc H×nh thøc l·i suÊt nµy thêng ¸p dông cho c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n vµ viÖc tr¶ nî ®îc thùc hiÖn mét lÇn khi ®Õn h¹n. - L·i suÊt kÐp : lµ møc l·i suÊt cã tÝnh ®Õn gi¸ trÞ ®Çu t l¹i cña lîi tøc thu ®îc trong kho¶ng thêi gian sö dông tiÒn vay C = Co (1 + i )n Trong ®ã : C: Sè tiÒn thu ®îc theo l·i gép sau n kú Co: Sè vèn gèc i: L·i suÊt 3 n: Sè thêi kú göi vèn - L·i suÊt hoµn vèn: lµ l·i suÊt c©n b»ng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn thu nhËp nhËn ®îc trong t¬ng lai theo mét c«ng cô nî víi gi¸ trÞ h«m nµy cña c«ng cô ®ã. 1.1.2.5. C¨n cø vµo lo¹i h×nh tÝn dông : L·i suÊt ®îc chia lµm 4 lo¹i. - L·i suÊt tÝn dông th¬ng m¹i: ¸p dông trong quan hÖ mua b¸n chÞu gi÷a c¸c doanh nghiÖp Lstdtm = 100% Gi¸ cña hµng ho¸ b¸n chÞu – gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n tr¶ ngay ____________________________________________________________________________ Gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n chÞu - L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng : ¸p dông trong quan hÖ gi÷a ng©n hµng víi c«ng chóng vµ doanh nghiÖp trong viÖc thu hót tiÒn göi vµ cho vay trong ho¹t ®éng t¸i cÊp vèn cña NHTW ®èi víi c¸c NHTM vµ trong quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. Trong kh¸i niÖm l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ngêi ta ph©n biÖt: + L·i suÊt tiÒn göi + L·i suÊt chiÕt khÊu + L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu + L·i suÊt liªn ng©n hµng + L·i suÊt c¬ b¶n -L·i suÊt tÝn dông nhµ níc: ¸p dông khi Nhµ níc ®i vay cña c¸c chñ thÓ kh¸c nhau trong x· héi díi h×nh thøc ph¸t hµnh tÝn phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu. Lo¹i l·i suÊt nµy cã thÓ do Nhµ níc Ên ®Þnh c¨n cø vµo l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm ng©n hµng, vµ c¸c yÕu tè kh¸c nh sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t, nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ vèn cña Nhµ níc… hoÆc ®îc h×nh thµnh th«ng qua ho¹t ®éng ®Êu thÇu tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu Nhµ níc. -L·i suÊt tÝn dông tiªu dïng: ¸p dông khi doanh nghiÖp cho ngêi tiªu dïng vay phôc vô cho nhu cÇu c¸ nh©n. Møc l·i suÊt tÝn dông tiªu dïng nµy thêng cao h¬n l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng vµ l·i suÊt tÝn dông Nhµ níc. 1.2. Vai trß cña l·i suÊt trong c¬ chÕ thÞ trêng. 4 L·i suÊt cã vai trß vµ ¶nh hëng to lín tíi sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh kinh tÕ cña mét quèc gia. L·i suÊt hîp lý sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn vµ ngîc l¹i. V× thÕ, viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh, ®¶m b¶o l·i suÊt tho¶ m·n c¸c yªu cÇu mµ nÒn kinh tÕ ®Æt ra. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ngêi ®i vay còng nh ngêi cho vay cã thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh, chÝnh phñ hoÆc ngêi níc ngoµi. §èi víi ngêi ®i vay, l·i suÊt t¹o nªn chi phÝ, lµm gi¶m lîi nhuËn cña ngêi vay. Cßn víi ngêi cho vay, l·i suÊt chÝnh lµ thu nhËp cña hä. V× thÕ l·i suÊt ®ãng vai trß to lín trong c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Th«ng qua nh÷ng quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, l·i suÊt ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn còng nh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia. Tríc hÕt, l·i suÊt lµ c«ng cô ®îc sö dông nh»m ph©n phèi hiÖu qu¶ vµ hîp lý c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ. Bëi l·i suÊt chÝnh lµ phÇn thu nhËp cho nh÷ng kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm hoÆc cho vay ®Ó ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ. Khi ®Çu t vµo mét ngµnh hoÆc mét dù ¸n nµo ®ã, chóng ta ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn lîi tøc thu ®îc so víi chi phÝ ban ®Çu , lµm sao ®Ó thu ®îc lîi nhuËn . Cã thÓ nãi l·i suÊt lµ tÝn hiÖu, lµ c¨n cø cho sù ph©n bè hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc khan hiÕm trong x· héi. Th«ng qua l·i suÊt, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¸ nh©n, c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ cã thÓ ®a ra nh÷ng ph¬ng ¸n ®Çu t tèi u nhÊt. ë gãc ®é vÜ m«, l·i suÊt trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. L·i suÊt thÞ trêng do quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng tiÒn tÖ Ên ®Þnh. §Õn lît nã, l·i suÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi hµnh vi tiªu dïng, ®Çu t, tõ ®ã t¸c ®éng lªn tæng cÇu. Khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn, l·i suÊt c©n b»ng trong vÜ m« gi¶m xuèng, gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng lªn do gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp t¬ng lai cã gi¸ trÞ h¬n g©y ra hiÖu øng cña c¶i vµ lµm dÞch chuyÓn hµm tiªu dïng lªn trªn. Tiªu dïng sÏ t¨ng ë mçi møc thu nhËp. TÝn dông tiªu dïng t¨ng lªn do kh¶ n¨ng tÝn dông vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî vay tÝn dông t¨ng lªn. §Çu t, kÓ c¶ ®Çu t b¶n vµ vèn cè ®Þnh vèn lu©n chuyÓn hµng tån kho ®Òu cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt tíi l·i suÊt. Khi gi¸ cña t liÖu s¶n xuÊt cho mét 5 dù ¸n t¨ng, nghÜa lµ lîi nhuËn dù tÝnh gi¶m xuèng, ®Çu t gi¶m xuèng vµ ngîc l¹i. Nh vËy cã thÓ nãi mét sù thay ®æi cña l·i suÊt sÏ t¸c ®éng tíi c¸c yÕu tè cña tæng cÇu, th«ng qua ®ã ®éng tæng cÇu vµ c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« quan träng kh¸c. Trong giai ®o¹n ®ang ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ l·i suÊt cã xu híng t¨ng do cung cÇu quü cho vay t¨ng. Ngîc l¹i, giai ®o¹n suy tho¸i, l·i suÊt cã xu híng gi¶m xuèng. Râ rµng chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp lµ cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ. 2. Nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt. 2.1. Nguyªn t¾c b¶o toµn vèn. L·i suÊt ®îc coi lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông vèn trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh mµ ngêi sö dông tr¶ cho ngêi së h÷u nã. NÕu nh l·i suÊt ®èi víi ngêi ®i vay lµ mét kho¶n chi phÝ th× l·i suÊt t¹o nªn thu nhËp ®èi víi ngêi cho vay. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ, ngêi vay. Lîi Ých thùc tÕ mµ ngêi cho vay ®îc hëng lµ l·i suÊt thùc. Nghiªn cøu vµ t×m hiÓu vÒ l·i suÊt, nhµ Kinh tÕ häc I.Fisher ®· chØ ra ®îc mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. ln = ir +  e Trong ®ã: ln : l·i suÊt thùc tÕ in : l·i suÊt danh nghÜa e : l¹m ph¸t dù tÝnh V× thÕ b¶o toµn vèn lµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn khi h×nh thµnh l·i suÊt nh»m b¶o ®¶m quyÒn lîi cña ngêi cho vay. Cã nghÜa l·i suÊt danh nghÜa ph¶i Ýt nhÊt b»ng tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh(in  e). Sù b¶o ®¶m nµy cho phÐp ngêi cho vay cã thÓ bï ®¾p ®îc sù biÕn ®éng rñi ro vÒ gi¸ mµ l¹m ph¸t g©y ra, b¶o toµn vèn kinh doanh cho vay. 2.2. Nguyªn t¾c b¶o ®¶m tû lÖ khuyÕn khÝch vÒ thu nhËp hîp lý cho ngêi göi tiÒn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Khi ®em tiÒn cho vay, ngêi cho vay kh«ng chØ kú väng kho¶n vèn cña m×nh ®îc b¶o toµn mµ cßn ph¶i sinh lêi. PhÇn thùc tÕ mµ ngêi cho vay ®îc 6 hëng nµy lµ l·i suÊt thùc. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái i r > 0. §iÒu nµy chÝnh lµ l·i suÊt danh nghÜa mµ ngêi cho vay nhËn ®îc ph¶i lín h¬n tû lÖ l¹m ph¸t. ViÖc ®¶m b¶o cã l·i lµ hîp lý v× nã phï hîp lîi Ých ngêi göi tiÒn. §èi víi ngêi göi tiÒn l·i suÊt thùc lµ thu nhËp, lµ sù tr¶ c«ng cho hä cho sù t¹m xa rêi cña c¶i cña hä. §èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay, l·i suÊt thùc nµy ®¶m b¶o lîi tÝch cho ngêi göi tiÒn, trang tr¶i c¸c chi phÝ nghiÖp vô, bï ®¾p nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông th¬ng m¹i vµ lîi nhuËn ng©n hµng. Do ®ã:L¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho vay. 2.3. L·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ. Nguyªn t¾c nµy h×nh thµnh trªn c¬ së coi l·i suÊt lµ ®ßn bÈykinh tÕ. §iÒu kiÖn cña nguyªn t¾c nµy lµ : tû lÖ l¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho vay < tû suÊt lîi nhu©n b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ §iÒu kiÖn l·i suÊt cho vay < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n chØ ra l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng ph¶i nhá h¬n møc lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ. Cã nh vËy míi b¶o ®¶m c¸c tæ chøc kinh tÕ sau khi thu ®îc lîi nhuËn tõ s¶n xuÊt kinh doanh, ngoµi viÖc tr¶ nî ng©n hµng sÏ cßn l¹i mét kho¶n lîi nhuËn ®¶m b¶o cho t¸i më réng s¶n xuÊt. Ngoµi ra, l·i suÊt cã thêi h¹n vay mîn cµng dµi th× cµng cao do cã møc ®é rñi ro cao h¬n. §©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i suÊt hîp lý. vai 3. Mét sè quan ®iÓm h×nh thµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt. 3.1. Quan ®iÓm cña trêng ph¶i cæ ®iÓn. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Trêng ph¸i cæ ®iÓn víi c¸c ®¹i biÓu lµ NW Senior, Bond, Baweck, Masshall cho r»ng l·i suÊt lµ yÕu tè tù ®éng b×nh qu©n theo quy luËt cung cÇu vèn - tiÒn tÖ trªn thÞ trêng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña NHTW vµ hÖ thèng NHTM . Trªn c¬ së nµy, møc cÇu tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ trong c¸c thêi kú kh¸c nhau sÏ ®îc tho¶ m·n mét c¸ch tù nhiªn. Khi nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao, dù tr÷ cña NHTM ®· ®îc huy ®éng hÕt cho ®Çu t trong khi nÒn kinh tÕ vÉn cßn cÇu vÒ tÝn dông cao, NHTW sÏ cung cÊp tiÒn cho hÖ thèng NHTM mét lîng tiÒn cung øng cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ theo sù vËn hµnh cña quy luËt tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. C¸c chñ thÓ kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng kÑt vèn 7 cho ®Çu t. Sù gia t¨ng cña møc cÇn tiÒn ®îc nguån tiÒn tù nhiªn ®¸p øng sÏ kh«ng g©y søc Ðp ®èi víi l·i suÊt tÝn dông v× ng©n hµng sÏ kh«ng ph¶i qu¸ hao tæn søc lù c cho viÖc huy ®éng tiÒn göi cho ®Çu t trung vµ dµi h¹n. H¹n chÕ cña lý thuyÕt cæ ®iÓn lµ ®· coi l·i suÊt nh lµ nh©n tè t¹o ra sù c©n b»ng gi÷a nhu cÇu ®Çu t vµ tiÕt kiÖm, lµ gi¸ c¶ ®¬n thuÇn cña ®Çu t vµ coi nhÑ vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Lý thuyÕt l·i suÊt cã xu híng b×nh qu©n tù nhiªn cña trêng ph¸i tù do cæ ®iÓn cã ¶nh hëng tíi nhiÒu níc ph¬ng T©y vµo thÕ kû 19. 3.2. Quan ®iÓm cña trêng ph¸i Keynes. Sau cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929-1933 M.Keynes ®· phª ph¸n quan ®iÓm cña trêng ph¸i “l·i suÊt tù ®éng b×nh qu©n” vµ chñ tr¬ng Nhµ níc ph¶i tham gia ®iÒu tiÕt l·i suÊt vµ t¨ng chi tiªu chÝnh phñ khi cÇn thiÕt vµo c¸c ch¬ng tr×nh mµ nÒn kinh tÕ t nh©n kh«ng thÓ ®¶m nhËn ®Ó kÝch thÝch sù t¨ng trëng mét c¸ch liªn tôc. Trêng ph¸i nµy cho r»ng, h¹ l·i suÊt tÝn dông lu«n lµ ®ßn bÈy cho sù ph¸t triÓn. Keynes lËp luËn : thay v× gia t¨ng huy ®éng vèn b»ng biÖn ph¸p thu hót ký th¸c, NHTW cã thÓ lµm gia t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ ®Ó cung øng cho ®Çu t trong nh÷ng thêi kú mµ møc cÇu tiÒn tÖ t¨ng cao b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm giÊy b¹c hoÆc gi¶m dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi NHTM. Tæng khèi lîng tiÒn tÖ gia t¨ng sÏ lµm gi¶m søc Ðp cña møc cÇu tiÒn tÖ cho ®Çu t vµ lµm gi¶m l·i suÊt tÝn dông. L·i suÊt h¹ lµm “hiÖu qu¶ cña t b¶n” sÏ ®îc n©ng cao kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp, më réng ®Çu t (trung vµ dµi h¹n) t¹o søc bËt cho t¨ng trëng kinh tÕ. T tëng cña Keynes ¶nh hëng tíi nÒn kinh tÕ Ch©u ¢u vµ B¾c Mü cho ®Õn thËp niªn 80. Nh÷ng n¨m 80 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90 lµ thêi kú tho¸i bé cña häc thuyÕt h¹ l·i suÊt cña Keynes. Lîng cung tiÒn tÖ d thõa ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t gi¸ c¶. Lóc ®ã l·i suÊt thÊp kh«ng cßn ý nghÜa trong huy ®éng tiÕt kiÖm vµ kÝch thÝch ®Çu t. T tëng nµy ®· qu¸ ®Ò cao vai trß cña Nhµ níc mµ coi nhÑ tÝnh thÞ trêng cña l·i suÊt khiÕn cho l·i suÊt cha thËt sù linh ho¹t. 3.3. Quan ®iÓm trêng ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i. 8 Nh÷ng n¨m 60-70 cña thÕ kû 20, h×nh thµnh nªn “kinh tÕ häc truêng ph¸i chÝnh hiÖn ®¹i” vµ gi÷ vai trß thèng trÞ ë Mü vµ T©y ¢u ®Õn nay. §¹i diÖn tiªu biÓu cho trêng ph¸i nµy lµ Samuelson. Trong nÒn kinh tÕ hçn hîp, mét møc l·i suÊt tÝn dông thùc (sau khi ®· trõ ®i tØ lÖ l¹m ph¸t) thÊp lµ ®Çu mèc cña qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ, kÝch thÝch ®Çu t, vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña l·i suÊt ®îc ®Ò cao. Tuy nhiªn Nhµ níc ph¶i kiÓm tra lîng cung tiÒn tÖ th«ng qua Ên ®Þnh dù tr÷ vµ ph¸t hµnh ®Ó t¹o thµnh mét hç trî v÷ng ch¾c cho chÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp cã hiÖu qu¶. 4. VÊn ®Ò tù do ho¸ l·i suÊt. 4.1. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ g×? Tù do ho¸ l·i suÊt lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña tù do ho¸ tµi chÝnh. ë ®©y, l·i suÊt ®îc tù do biÕn ®éng, ph¶n øng theo c¸c lùc lîng cung – cÇu vèn trªn thÞ trêng, møc tiÕt kiÖm thu nhËp, chi tiªu c¸ nh©n vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c, lo¹i bá nh÷ng ¸p ®Æt hµnh chÝnh lªn sù h×nh thµnh l·i suÊt, cho phÐp c¸c ng©n hµng tù chñ trong Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cña m×nh. Khi ®ã NHTW t¸c ®éng vµo l·i suÊt chñ yÕu dùa trªn c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ¶nh hëng nh nghiÖp vô thÞ trêng më, t¸i chiÕt khÊu, hîp ®ång mua l¹i vµ mét phÇn dùa vµo ¸p ®Æt tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. 4.2. TÝnh tÊt yÕu cña tù do ho¸ l·i suÊt. . Tù do ho¸ tµi chÝnh mµ h¹t nh©n lµ tù do ho¸ l·i suÊt ®ang ngµy cµng tá râ nh÷ng u ®iÓm cña nã. Tríc hÕt, khi l·i suÊt ®îc tù do ho¸ theo cung cÇu vÒ vèn, nã lµm cho nguån vèn trong nÒn kinh tÕ ®îc ph©n bè hîp lý vµ hiÖu qu¶. Tù do ho¸ l·i suÊt ®em l¹i kh¶ n¨ng ph©n bæ nguån vèn tÝn dông khan hiÕm cho hµng ngµn ngêi vay c¹nh tranh nhau, ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu cña hä, ®ång thêi ®¶m b¶o thu hót tiÒn göi cña hµng triÖu ngêi göi víi chi phÝ hîp lý, phï hîp víi môc tiªu cña c¶ ng©n hµng vµ kh¸ch hµng göi tiÒn. §iÒu nµy sÏ kh«ng thÓ cã ®îc trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t trùc tiÕp. Bëi còng gièng nh nhiÒu h×nh thøc kiÓm so¸t kinh tÕ kh¸c trong hÖ thèng XHCN, kiÓm so¸t l·i suÊt kh«ng cã lîi cho c¹nh tranh. C¸c tæ chøc tÝn dông kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ ®îc b¶o vÖ tõ søc Ðp tù do c¹nh tranh. MÆc kh¸c, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ khã kh¨n lín g¾n víi kiÓm so¸t l·i suÊt. C¶ hai lo¹i rñi ro nµy ®Òu cã xu híng n©ng l·i suÊt lªn vµ t¨ng rñi ro tÝn dông. Lùa chän ®èi nghÞch chØ ra 9 kh¶ n¨ng kiÓm so¸t l·i suÊt sÏ hÊp dÉn nhiÒu doanh nghiÖp chÊp nhËn rñi ro; nhiÒu doanh nghiÖp lµnh m¹nh sÏ bÞ lo¹i ra khái thÞ trêng tÝn dông do kh«ng s½n sµng tr¶ møc l·i suÊt cao nh c¸c doanh nghiÖp ®ang khã kh¨n rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh khi c¬ chÕ kiÓm tra gi¸m s¸t yÕu c¸c ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng, trong trêng hîp ngêi vay ngËn ®îc sù b¶o trî ngÇm tõ ChÝnh phñ. Do ®ã, l·i suÊt tù do sÏ kÝch thÝch cho t¨ng trëng tµi chÝnh, c¶i tiÕn vµ thay ®æi c¬ cÊu mµ ChÝnh Phñ hoÆc kh«ng thÓ qu¶n lý hoÆc chËm thu kÕt qu¶. MÆt kh¸c, mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ®ßi hái h¹ l·i suÊt trong khi ng©n hµng muèn duy tr× l·i suÊt hiÖn t¹i.Tù do ho¸ l·i suÊt sÏ lµm l·i suÊt sÏ biÕn ®éng linh ho¹t theo sù ph¶n øng cña thÞ trêng t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh. Gi¶m thiÓu nh÷ng tranh luËn x· héi trong giíi tµi chÝnh khi xem xÐt tÝnh hîp lý hay bÊt hîp lý cña l·i suÊt ¸p ®Æt ®ång thêi buéc NHTW thay ®æi t duy lµm viÖc chuyÓn sang sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp. H¬n n÷a, trong xu thÕ ph¸t triÓn chung Toµn cÇu ho¸ vµ Quèc tÕ ho¸ cña nh©n lo¹i, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®Æt m×nh ngoµi cuéc. Trong qu¸ tr×nh nµy héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ mµ ®iÓn h×nh lµ toµn cÇu ho¸ tµi chÝnh, chiÕm vai trß chñ ®¹o. Sù ph¸t triÓn vît bËc cña khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, sù nç lùc hÕt m×nh cña c¸c quèc gia trÎ trong c¹nh tranh vµ thu hót vèn t¨ng lµm cho luång vèn quèc tÕ vËn ®éng m¹nh mÏ linh ho¹t tõ níc nµy qua níc kh¸c tù do h¬n. §iÒu nµy cho phÐp nhiÒu quèc gia trÎ cã thÓ tËn dông ®îc nguån vèn quèc tÕ, tr×nh ®é tiªn tiÕn cña c¸c níc ®i tríc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña m×nh. §©y lµ c¬ héi lín cho mçi quèc gia nhng ®ång thêi tù do ho¸ tµi chÝnh ®em l¹i nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m kh¸c nh : kh¶ n¨ng xãi mßn vµ suy gi¶m hiÖu qu¶ cña viÖc thùc thi ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh trùc tiÕp.V× thÕ sö dông c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ®· vµ ®ang ®îc ChÝnh phñ c¸c níc sö dông nh lµ c«ng cô ®Þnh híng thÞ trêng vµ tiÕn tíi tù do ho¸ tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, tù do ho¸ cho phÐp hÖ thèng ng©n hµng tù chñ h¬n, dÉn tíi l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay cao h¬n. Nh÷ng thay ®æi do tù do ho¸ tµi chÝnh t¸c ®éng tíi c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh khiÕn hä thay ®æi hµnh vi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t cña m×nh theo híng cã lîi cho t¨ng trëng kinh tÕ. T¨ng 10 l·i suÊt tiÒn göi sÏ lµm t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm néi ®Þa, thay thÕ cho nguån vèn vay níc ngoµi tµi trî cho ®Çu t. Nguån tiÕt kiÖm néi ®Þa nµy ®îc truyÒn t¶i th«ng qua hÖ thèng Tµi chÝnh – Ng©n hµng chÝnh thøc. TiÕt kiÖm trong níc t¨ng lªn vµ møc l·i suÊt cao h¬n dÉn tíi më réng ®Çu t vµ t¨ng hiÖu qu¶ ®Çu t. Nh vËy, tù do ho¸ kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh thêi ®¹i mµ cßn lµ tÊt yÕu. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ cÇn thiÕt cho bÊt cø quèc gia nµo mong muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña níc m×nh mét c¸ch lµnh m¹nh. 4.3. C¸c lo¹i h×nh tù do ho¸ l·i suÊt. Trong c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt, nÕu Nhµ níc hoµn toµn kh«ng can thiÖp ®Õn hÖ thèng l·i suÊt thÞ trêng th× ®ã lµ c¬ chÕ l·i suÊt tù do ho¸ hoµn toµn( th¶ næi hoµn toµn). NÕu Nhµ níc cã tham gia can thiÖp gi¸n tiÕp theo mét ®Þnh híng x¸c ®Þnh th× ®ã ®îc coi lµ c¬ chÕ tù do ho¸ cã sù ®iÒu tiÕt. 4.4. Kinh nghiÖm mét sè níc ®i tríc vµ mét sè t¸c ®éng tiªu cùc cña Tù do ho¸ l·i suÊt. Tõ thËp niªn 70, xu híng chung cña thÕ giíi lµ b·i bá l·i suÊt Ên ®Þnh cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh ®Ó chuyÓn sang l·i suÊt th¶ næi. NhiÒu níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ®· tõng bíc thùc hiÖn c¸c bíc ®Ó Tù do ho¸ l·i suÊt hÖ thèng tµi chÝnh. Thùc thÕ cho thÊy kiÓm so¸t l·i suÊt ®· lµm gi¶m vai trß trung gian tµi chÝnh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhanh c¸c thÞ trêng tµi chÝnh phi chÝnh thøc vµ c¸c tæ chøc phi ng©n hµng lµm cho c¸c nguån ta× chÝnh kh«ng ®îc chuyÓn t¶i tíi c¸c ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Tù do ho¸ tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ tù do ho¸ l·i suÊt lµ bíc ®i quan träng gãp phÇn huy ®éng nguån lùc th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh chÝnh thøc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng tµi chÝnh, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Qu¸ tr×nh nµy chÞu t¸c ®éng bëi nhiÒu yÕu tè, phô thuéc vµo ®iÓm xuÊt ph¸t vµ hoµn c¶nh quèc tÕ cña mçi níc trong tõng giai ®o¹n. Xem xÐt qu¸ tr×nh nµy ë Malaysia, tõ 1981 níc nµy ®· cho phÐp c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i tù x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh dùa trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ. Nhng ngay sau ®ã NHTW Malaysia ®· nhËn thÊy trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng tiÒn tÖ cha thùc sù ph¸t triÓn quyÕt ®Þnh trªn cã thÓ dÉn tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh qu¸ møc gi÷a c¸c ng©n hµng, ®e do¹ sù an toµn cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i. N¨m 1987, Malaysia ®· chuyÓn sang ®iÒu 11 hµnh l·i suÊt theo híng võa ®¶m b¶o sù phèi hîp chØ ®¹o cña NHTW, võa ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong mét khu«n khæ nhÊt ®Þnh cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. Nhê ®ã l·i suÊt ®îc qu¶n lý theo sù biÕn ®éng linh ho¹t cña thÞ trêng, võa ®¶m b¶o an toµn cho sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. NhËt B¶n, bªn c¹nh l·i suÊt cã tÝnh chÊt ®Þnh híng lµ l·i suÊt chiÕt khÊu, NHTW NhËt ®· ¸p dông mét sè l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt ®îc x©y dùng trªn c¬ së l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt c¬ b¶n trë thµnh sµn l·i suÊt cho vay nh»m b¶o ®¶m an toµn cho hÖ thèng. Ngoµi ra, mét sè lo¹i l·i suÊt kh¸c nh l·i suÊt thÞ trêng liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ trêng më ®îc x¸c ®Þnh tù do tuú thuéc cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ trêng. Mét sè níc kh¸c nh Anh, Mü l·i suÊt ®îc ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ tù do ho¸ hoµn toµn. L·i suÊt c«ng bè hoµn toµn dùa trªn cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ chó träng l·i suÊt chµo hµng trªn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng nh LIBOR, SIBOR, PIBOR... Nh÷ng níc nµy, thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ rÊt ph¸t triÓn. Mét sù biÕn ®éng nµo trªn thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ còng cã thÓ ®a NHTW can thiÖp víi ®Çy ®ñ c¸c c«ng cô vµ chÕ tµi s¾c bÐn Bªn c¹nh nh÷ng kh¶ n¨ng tÝch cùc do tù do ho¸ l·i suÊt mang l¹i, mét sè quèc gia bªn con ®êng tù do ho¸ tµi chÝnh gÆp ph¶i mét sè nguy c¬. Ch¼ng h¹n nh ë Argentina, Chi Lª, Urugoay l·i suÊt thùc ®· t¨ng lªn ë møc rÊt cao. Sù t¨ng lªn nµy kh«ng nh÷ng kh«ng khuyÕn khÝch ®Çu t, lµm gi¶m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ mµ cßn dÉn tíi sù ph¸ s¶n hµng lo¹t doanh nghiÖp, khñng ho¶ng hÖ thèng tµi chÝnh vµ bÊt æn vÜ m«. Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng tµi chÝnh cßn kÐm ph¸t triÓn, tù do ho¸ l·i suÊt cã thÓ khuyÕn khÝch NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM CP chÊp nhËn nh÷ng kho¶n cho vay cã rñi ro cao. §ång thêi lo¹i bá kiÓm so¸t ®èi víi c¸n c©n vèn trong bèi c¶nh kinh tÕ bÊt æn lµm cho l·i suÊt t¨ng lªn vµ g©y ra kh¶ n¨ng ph¸ gi¸ ®ång b¶n tÖ, tõ ®ã lµm c¸c luång vèn quèc tÕ ®æ vµo nhiÒu lµm t¨ng ¸p lùc l¹m ph¸t, gi¶m hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tãm l¹i, nh÷ng t¸c ®éng bªn trong vµ bªn ngoµi ®ßi hái tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i thËn träng. Tù do ho¸ l·i suÊt ph¶i ®îc tiÕn hµnh tõng bíc, g¾n liÒn víi ®æi míi toµn bé nÒn kinh tÕ vµ tù do trong c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®ång thêi cñng cè hµnh lang ph¸p lý, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý nÒn kinh tÕ. 12 PhÇn II. thùc tr¹ng VÒ l·i suÊt ë ViÖt Nam 1. Thùc tr¹ng thÞ trêng vèn – tiÒn tÖ. ViÖt Nam víi sè d©n gÇn 80 triÖu høa hÑn mét tiÒm lùc vèn lín. Tuy nhiªn, mÆc dï tiÒm lùc vèn trong d©n cã nhiÒu nhng vèn huy ®éng cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vèn cho ®Çu t trung vµ dµi h¹n cßn lµ mét vÊn ®Ò lín. Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª vµ Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, tû lÖ ngêi göi tiÒn ë níc ta n¨m 1998 chiÕm 17% d©n sè. VÉn cßn bé phËn lín vèn cßn n»m l¹i trong d©n c tån t¹i díi c¸c h×nh thøc phi kinh tÕ díi d¹ng vµng, ngo¹i tÖ dù tr÷: 44%, ®Êt ®ai vµ nhµ ë: 20%. ChØ cã kho¶ng 19% tæng nguån vèn trong d©n c ®îc ®Çu t vµ mang tÝnh tù ph¸t kinh tÕ hé gia ®×nh. §iÒu nµy cho thÊy søc hót cña c¸c NHTM vµ c¸c TCTD cha ®ñ m¹nh. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, yªu cÇu cña qu¸ tr×nh CNH – H§H ®ßi hái mét nguån vèn lín. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ®ã, Nhµ níc ®· më réng c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn trong d©n c th«ng qua hµng lo¹t c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm ng¾n h¹n vµ dµi h¹n víi l·i suÊt t¬ng ®èi phï hîp víi sù biÕn ®éng cña thÞ trêng cïng víi sù t¨ng cêng ho¹t ®éng cña c¸c thÞ trêng tiÒn tÖ. Nhê ®ã tèc ®é dï møc ®é huy ®éng vèn th«ng qua ho¹t ®éng cña hÖ thèng NH & TCTD cã t¨ng lªn. Tuy nhiªn nh×n chung, vèn vÉn cßn ø ®äng trong d©n c víi sè lîng lín díi h×nh thøc phi kinh tÕ. ThÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ cßn thËt sù cha ph¸t triÓn. ThÞ trêng liªn ng©n hµng ra ®êi tõ 1993 nhng ho¹t ®éng mét c¸ch yÕu ít vµ thiÕu hiÖu qu¶. §Æc biÖt kÓ tõ 1996 ®Õn nay, t×nh tr¹ng sö dông vèn tÝn dông lÉn nhau gi÷a c¸c TCTD hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, c¸c giao dÞch phÇn lín mang tÝnh mét chiÒu vµ h×nh thµnh nªn hai nhãm kh¸ch hµng chñ yÕu: c¸c ng©n hµng cho vay lµ c¸c NHTMQD vµ c¸c ng©n hµng ®i vay lµ c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ c¸c NHTMCP. KÌm theo ®ã l·i suÊt còng chØ ®îc c«ng bè mét chiÒu nªn thÞ trêng thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp. Kinh doanh vèn ë mét sè NHTM cha mang tÝnh thÞ trêng, ®é nh¹y cña l·i suÊt ®èi víi thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng cßn rÊt thÊp. ThÞ trêng më vµ thÞ trêng chøng kho¸n míi chØ ®i vµo ho¹t ®éng ®îc h¬n mét n¨m. Nh×n chung trªn thÞ trêng më, c¸c 13 TCTD vÉn cha tham gia thêng xuyªn vµo c¸c phiªn giao dÞch mµ chñ yÕu lµ c¸c NHTMQD do cã nhiÒu lîi thÕ h¬n nhê vay ®îc víi gi¸ rÎ so víi c¸c NHTMCP. Hµng ho¸ trªn thÞ trêng më vÉn cßn cha phong phó, chØ dõng l¹i tËp trung ë tÝn phiÕu NHTW vµ tÝn phiÕu KBNN. Giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n mÆc ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn s«i ®éng h¬n kÓ tõ phiªn giao dÞch ®Çu tiªn song nh×n chung khèi lîng giao dÞch vÉn nhá. Mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ bá qua khi nh¾c tíi ®Æc ®iÓm thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam chÝnh lµ tÝnh kh«ng ®ång nhÊt. L·i suÊt cã sù ph©n biÖt kh¸ râ xuÊt ph¸t tõ t×nh tr¹ng nhu cÇu tÝn dông kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y cã vai trß kh¸ quan träng ®èi víi NHNN trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vai trß qu¶n lý vÜ m«, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, trong ®ã cã chÝnh s¸ch l·i suÊt. 2. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam. 2.1. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ViÖt Nam tõ sau ®æi míi ®Õn nöa ®Çu n¨m 2000. ViÖt Nam hiÖn nay ®ang trªn con ®êng thÞ trêng ho¸ vµ híng ngo¹i nÒn kinh tÕ. Tèc ®é vµ sù thµnh c«ng trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ phôc vô t¨ng trëng phô thuéc quan träng vµo sù ®iÒu tiÕt vµ c©n ®èi vÜ m« cña chÝnh phñ. §Ó ®iÒu tiÕt vµ ®Þnh híng nÒn kinh tÕ, Nhµ níc kh«ng thÓ kh«ng n¾m l©ý c«ng cô l·i suÊt vµ kiÓm so¸t lîng cung tiÒn tÖ. Nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c nhau ®îc ®a ra vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau ®· cã nh÷ng t¸c ®éng to lín tíi nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña Nhµ níc ta mêi n¨m qua ®· ®îc ®æi míi m¹nh mÏ, thËn träng vµ tõng bíc phï hîp víi tõng giai ®o¹n. §¸nh gi¸ l¹i qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt thêi gian qua lµ ®Ó gióp chóng ta h×nh dung râ nÐt nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ, tõ ®ã rót ra ®îc nh÷ng kinh nghiÖm cho mét chÝnh s¸ch l·i suÊt míi thÝch hîp h¬n trong t¬ng lai. Cã thÓ nãi, tríc 1986, níc ta thùc sù cha tån t¹i mét chÝnh s¸ch l·i suÊt theo ®óng nghÜa. Mét biÓu l·i suÊt ® îc quy ®Þnh rÊt chi tiÕt theo quyÕt ®Þnh 85/Q§-NH(10.1982) ®îc cè ®Þnh trong nhiÒu n¨m lµ kÕt qu¶ cña viÖc ¸p dông gÇn nh nguyªn mÉu m« h×nh cò cña Liªn X«. ThËm chÝ, cã nhiÒu 14 lo¹i cho vay víi møc l·i suÊt gièng hÖt Liªn X«. §iÒu nµy dêng nh hÕt søc v« lý song l¹i rÊt logic trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ViÖt Nam lóc bÊy giê. Giai ®o¹n 1986-1989, chÝnh s¸ch l·i suÊt cã nh÷ng bíc ®ét ph¸ ®Çu tiªn víi quyÕt ®Þnh 125/Q§- NH trªn c¬ së söa ®æi vµ thay thÕ mét sè møc l·i suÊt ®· t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n trong t tëng chØ ®¹o ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam. L·i suÊt ®îc c«ng nhËn nh lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt bÞ vi ph¹m nghiªm träng, ®Èy l·i suÊt thêi kú nµy lu«n trong tr¹ng th¸i ©m. BiÓu l·i suÊt ®îc quy ®Þnh qu¸ chi tiÕt, tû mØ, g©y khã kh¨n phøc t¹p cho viÖc thùc hiÖn. Thùc tÕ, chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n nµy ë t×nh tr¹ng chung lµ: c¶ ngêi göi tiÒn, ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ®Òu lç. Nh÷ng kho¶n lç nµy ®îc Nhµ níc bï ®¾p cho ngµnh Ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh b»ng hai h×nh thøc : ph¸t hµnh tiÒn vµ vay nî níc ngoµi cµng lµm cho t×nh tr¹ng khã kh¨n h¬n. Tõ th¸ng 10.1986 ®Õn th¸ng 7.1987, mÆc dï NHTW ®· ba lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt nhng chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cha thùc sù lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Th¸ng 3.1989, quyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ®· c«ng nhËn nh÷ng nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt, chñ ®éng chuyÓn l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d¬ng. §Ó thu hót tiÒn thõa trong lu th«ng, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tr¸nh bao cÊp qua l·i suÊt ng©n hµng, NHTW ®· n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn møc rÊt cao trong mét thêi gian ng¾n( l·i suÊt tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ 9%/ th¸ng,kú 3 th¸ng lµ 12%/ th¸ng). Tõ 1992 trë ®i, l·i suÊt thùc sù bíc sang giai ®o¹n míi. QuyÕt ®Þnh ngµy 1.6.1992 do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ban hµnh ®· ®¶m b¶o cho l·i suÊt thùc tÕ d¬ng, l·i suÊt cho vay kh«ng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi. Cã thÓ nãi, viÖc chuyÓn tõ l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d¬ng cã t¸c dông quan träng, xo¸ bá t×nh tr¹ng bao cÊp tÝn dông tríc ®©y, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i thùc sù chuyÓn sang kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã chiÕn lîc huy ®éng vèn m¹nh mÏ víi ph¬ng ch©m ‘ ng©n hµng ®i vay ®Ó cho vay’ , ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n c vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. 15 N¨m 1994, NHNN chñ tr¬ng h¹ l·i suÊt nhng kh«ng thùc hiÖn ®îc. Giai ®o¹n nµy, NHNN võa ¸p dông l·i suÊt trÇn ( cho vay) võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. TrÇn l·i suÊt cho vay ®èi doanh nghiÖp nhµ níc lµ 1,8%/ th¸ng, ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ 2,1%/ th¸ng. Trêng hîp ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt huy ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n 0,2%/ th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trÇn 2,1%/ th¸ng. Trªn thùc tÕ, cã kho¶ng 30% ®Õn 60% tæng d nî lóc bÊy giê tõ c¸c kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn, mµ phÇn lín lµ cho vay ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n víi l·i suÊt phæ biÕn lµ 2,3% ®Õn 3,5% / th¸ng. Víi c¬ chÕ nµy, l·i suÊt ®· ®îc tù do ho¸ mét phÇn. Tuy nhiªn, l·i suÊt tho¶ thuËn nµy cã møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng tõ 0,1% ®Õn 0,7 % t¹o cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lîi nhuËn kh¸ cao. Nguån vèn cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i tuy cã t¨ng nhng chñ yÕu lµ t¨ng vèn ng¾n h¹n lµm cho mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh thõa vèn ng¾n h¹n trong khi nhu cÇu vèn trung vµ dµi h¹n cña nÒn kinh tÕ cßn thiÕu nghiªm träng. §Æc biÖt, viÖc gi¶m l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n xuèng 1,25% / th¸ng vµ khèng chÕ chªnh lÖch tèi ®a (0,35%) khiÕn nhiÒu ng©n hµng th¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ ng©n hµng n«ng nghiÖp, doanh nghiÖp vµ n«ng d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ thùc tÕ nµy, quyÕt ®Þnh 381/Q§-NH1 ngµy 28.12.1995 ®· chÊm døt viÖc ®Þnh ra c¸c møc l·i suÊt cô thÓ ®Ó, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng chñ ®éng, linh ho¹t h¬n trong x¸c ®Þnh l·i suÊt. N¨m 1996, NHNN tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt ba lÇn vµ hai lÇn sau ®ã vµo 1998. 16 (§¬n vÞ : % / th¸ng) QuyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh Thêi ®iÓm TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n TrÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n 191/Q§-NH1 15/07/1996 1.6 1,65 255/Q§-NH1 27/08/1996 1,50 1,55 266/Q§-NH1 27/09/1996 1,25 1,35 197/Q§-NH1 28/06/1997 1,00 1,25 39/Q§-NH1 17/01/1998 1,20 1,25 L·i suÊt cho vay n¨m 1996 ®· ®îc ®iÒu chØnh theo híng gi¶m m¹nh ®· gióp cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®îc chi phÝ vµ gi¸ thµnh trong viÖc vay vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi m¹nh d¹n h¬n trong thùc hiÖn c¸c dù ¸n cho vay, ®Çu t ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, tríc khi NHNN chÝnh thøc c«ng bè l·i suÊt trÇn, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· tiÕn hµnh ®iÒu chØnh h¹ thÊp l·i suÊt cho vay ®Ó t¨ng cêng thu hót kh¸ch hµng. HiÖn tîng nµy diÔn ra ©m thÇm, tù ph¸t nhng kh«ng kÐm phÇn quyÕt liÖt vµ tËp trung ë c¸c thµnh phè, ®« thÞ lín, n¬i hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn m¹nh. §iÒu nµy ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng l·i suÊt ë khu vùc n«ng th«n, n¬i cÇn nhiÒu sù gióp ®ì, l¹i cao h¬n. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng bÊt cËp ®ßi hái chÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn ph¶i ®îc xem xÐt. N¨m 1997, NHNN tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo híng gi¶m dÇn vµ ®¹t møc thÊp nhÊt vµo th¸ng 7.1997 víi møc trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 1%/ th¸ng nh»m tiÕp tôc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, c¸c ng©n hµng lóc nµy l¹i kh«ng t¸n thµnh møc l·i suÊt nµy v× trong ®iÒu kiÖn khñng ho¶ng tiÒn tÖ cÇn ph¶i n©ng l·i suÊt tiÒn göi lªn cao h¬n c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Ó chèng l¹i lµn sãng rót tiÒn göi ®Ó mua ngo¹i tÖ m¹nh(USD). §ång thêi, nh»m phßng ngõa khñng ho¶ng trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng, c¸c ng©n hµng trong níc ®· ph¶i gi÷ nguyªn l·i suÊt. ThËm chÝ, ®· cã lóc l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n vµ l·i suÊt cho vay chØ chªnh lÖch nhau tõ 0,05%/ th¸ng tíi 0,1%/ th¸ng g©y ra t×nh tr¹ng lç vÒ tÝn dông. N¨m 1998, hÖ thèng ng©n hµng thùc sù ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng hÖ qu¶ nghiªm träng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸. ¸p lùc lµm gi¶m gi¸ cña ®ång ViÖt Nam kh«ng chØ biÓu hiÖn ë nh÷ng t¸c ®éng h÷u h×nh, nh 17 t×nh tr¹ng xÊu ®i nhanh chãng cña ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, mµ cßn biÓu hiÖn ë t©m lý lo sî vÒ sù ph¸ gi¸ cña ®ång ViÖt Nam nèi tiÕp theo lµn sãng ph¸ gi¸ m¹nh ®ang diÔn ra ®èi víi nhiÒu ®ång tiÒn ch©u ¸ t¹o ra nh÷ng bÊt æn trªn thÞ trêng ngo¹i hèi. Tû gi¸ trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng lu«n ë møc trÇn trong khi thÞ trêng tù do lu«n biÕn ®éng cao h¬n c¶ trÇn. H¬n n÷a, nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña sù sôp ®æ tËp ®oµn Epco- Minh Phông ®· t¹o ra mét dßng rót tiÒn m¹nh mÏ g©y ra mét sù rèi lo¹n buéc c¸c ng©n hµng ph¶i nhanh chãng t×m c¸c nguån vay nãng. KÕt qu¶ lµ ®· lµm cho chi phÝ t¨ng lªn. V× thÕ, duy tr× kiÓm so¸t chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ cÇn thiÕt trong ®iÒu kiÖn khi mµ NHNN vÉn cha cã ®ñ c¸c c«ng cô cÇn thiÕt vµ h÷u hiÖu ®Ó cã thÓ kÞp thêi ®iÒu chØnh. Víi viÖc thùc hiÖn kiÓm so¸t l·i suÊt, NHNN ®· h¹n chÕ phÇn nµo dßng dÞch chuyÓn cña nguån tiÒn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng t¨ng l·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n cho vay b»ng VN§ tõ 1%/ th¸ng lªn 1,2%/ th¸ng, cho vay trung vµ dµi h¹n tõ 1,1%/ th¸ng lªn 1,25%/ th¸ng vµ n©ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn cho c¸c TCTD tõ 0,9%/ th¸ng lªn 1,1%/ th¸ng(quyÕt ®Þnh 40/1998/Q§ ngµy 17.1.1998). MÆc dï cã mét sè u ®iÓm nhÊt ®Þnh song vÉn tån t¹i nh÷ng ¸p lùc lµm gi¶m l·i suÊt cho vay nh nÒn kinh tÕ Ýt nhiÒu chÞu ¶nh hëng cña c¬n b·o tiÒn tÖ nªn t¨ng trëng chËm l¹i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ kÐm, vèn tù cã cña doanh nghiÖp nhá, chªnh lÖch gi÷a trÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n víi trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,05%/ th¸ng cha ®ñ bï ®¾p rñi ro vµ kÝch thÝch c¸c TCTD më réng cho vay trung vµ dµi h¹n. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng gi¶m l·i suÊt cho vay nµy lµ kh«ng kh¶ thi. Tõ 11.9.1998, quyÕt ®Þnh sè 309/1998/Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt cho vay b»ng ®ång §«la Mü gi¶m tõ 8,5%/ n¨m xuèng 7,5%/ n¨m cho phï hîp víi l·i suÊt SIBOR, LIBOR hiÖn hµnh ®ång thêi quy ®Þnh l¹i l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a cña c¸c ph¸p nh©n t¹i c¸c TCTD. N¨m 1999, NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c TCTD. TrÇn l·i suÊt n¨m 1999 ®îc NHNN ®iÒu chØnh liªn tôc cho phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t, quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông, gãp phÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p kÝch cÇu ®Çu t cña ChÝnh Phñ th«ng qua c¬ chÕ níi láng l·i suÊt tÝn 18 dông. §©y ®îc coi lµ n¨m l·i suÊt ®îc ®iÒu chØnh nhiÒu nhÊt vµ cã xu híng gi¶m dÇn vµ tiÕp tôc kÐo dµi tíi n¨m 2000. (§¬n vÞ: %/ th¸ng) QuyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh Thêi ®iÓm TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n TrÇn l·i suÊt cho vay trung, dµi h¹n 01/1999/CT-NH1 17.1.1999 1,2 1,25 184/1999/Q§-NH1 29.5.1999 1,15 1,15 266/1999/Q§-NH1 30.7.1999 1,05 05/1999/CT-NH1 9.1999 0,95 0,95 383/1999/Q§-NH1 10.1999 0,85 0,85 Trong liªn tôc hai n¨m 1999-2000, l¹m ph¸t ©m xuÊt hiÖn lµm cho trÇn l·i suÊt gi¶m liªn tôc. ThËm chÝ, cã ®ît NHNN cßn quy ®Þnh buéc c¸c NHTM gi¶m c¶ l·i suÊt d nî cho vay khiÕn cho c¸c NHTM chÞu rñi ro l·i suÊt. Chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng rÊt nhá. MÆt kh¸c, do møc ®é ®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN t¬ng ®èi lín nªn d nî tÝn dôngkh«ng cã ®éng c¬ t¨ng mÆc dï l·i suÊt ®· gi¶m m¹nh bëi kh¸ch hµng kú väng ë kh¶ n¨ng l·i suÊt tiÕp tôc gi¶m, ngay c¶ mét sè TCTD còng ®· t¹m ngõng huy ®éng vèn cã kú h¹n(lo¹i 6 th¸ng vµ 9 th¸ng) víi lý do t¬ng tù ®· t¹o nªn t×nh tr¹ng ®ãng b¨ng vèn sè lîng lín. NÒn kinh tÕ vÉn tiÕp tôc r¬i vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ vµ h¹ l·i suÊt lóc nµy lµ cÇn thiÕt. §Ó gi¶i to¶ nguån vèn ø ®äng nµy, c¸c NHTM cã nguån vèn d thõa ®· tËn dông triÖt ®Ó ph¬ng ch©m” thµ cho vay víi l·i suÊt thÊp tíi møc 0,4%/ th¸ng cßn h¬n ®Ó vèn chÕt t¹i NHNN ®Ó hëng l·i suÊt 0,1%/ th¸ng”. Gi÷a c¸c ng©n hµng dÇn h×nh thµnh nªn thÕ c¹nh tranh b»ng l·i suÊt cho vay. MÆc dï l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM gi¶m xuèng tõ 0,15 tíi 0,2%/ th¸ng so víi quy ®Þnh cña NHNN nhng tèc ®é t¨ng tÝn dông tíi tËn nöa ®Çu n¨m 2000 vÉn cha thùc sù cã ý nghÜa. Trong bèn th¸ng ®Çu n¨m 2000 vèn huy ®éng t¨ng 12,3% trong khi d nî tÝn dông chØ t¨ng 5,8%. TÝn dông chØ ®îc ®©û m¹nh tõ cuèi quý 2 n¨m 2000 khi c¸c ng©n hµng tiÕp tôc h¹ l·i suÊt cho vay vµ nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ t¨ng lªn. Møc huy ®éng VN§ cho kú h¹n 12 th¸ng thêi kú nµy lµ 0,5%/ th¸ng ®èi víi c¸c NHTMQD vµ tõ 0,55 ®Õn 0,57%/ th¸ng ®èi víi c¸c 19 NHTMCP. TiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc c¸c NHTM duy tr× ë møc 0,1 ®Õn 0,15%/ th¸ng. Lóc nµy c¬ chÕ trÇn l·i suÊt tÝn dông tá ra kh«ng cßn thÝch hîp víi m«i trêng ViÖt Nam. NÒn kinh tÕ vÜ m« biÕn ®éng liªn tôc mÆc dï ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng ghi nhËn, song cha thùc sù æn ®Þnh. NHNN nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt cho vay kh«ng h¼n xuÊt ph¸t tõ viÖc chñ ®éng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt mµ lµ ch¹y theo mÆt b»ng l·i suÊt chung cña c¸c ng©n hµng. §iÒu nµy chøng tá c«ng cô ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN b»ng trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c TCTD kh«ng cßn ph¸t huy vai trß c¬ së ®iÒu chØnh l·i suÊt trªn thÞ trêng n÷a mµ cÇn thiÕt ph¶i cã mét cî chÕ míi phï hîp h¬n. 2.2 ChÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay. 2.2.1 Gi¶i ph¸p tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay. Tù do ho¸ l·i suÊt nh ®· nãi ë trªn ®îc x¸c ®Þnh lµ bíc ®i tÊt yÕu cña ViÖt Nam trªn con ®êng héi nhËp thÕ giíi. Tuy nhiªn, tù do ho¸ l·i suÊt ®èi víi ViÖt Nam thêi ®iÓm nµy cha ph¶i lµ thÝch hîp. Gi¶i ph¸p ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay chÝnh lµ tõng bíc thùc hiÖn c¸c bíc ®i ®Çy ®ñ vµ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, tríc m¾t thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. 2.2.1.1 ThÕ nµo lµ tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Tù do ho¸ l·i suÊt cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc lµ h×nh thøc mµ l·i suÊt trªn thÞ trêng ®îc tù do biÕn ®éng theo t¬ng quan cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ trêng, NHNN tham gia vµo c¬ chÕ ®iÒu chØnh l·i suÊt chØ khi cÇn thiÕt nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. ë ®©y, hµnh vi t¸i chiÕt khÊu nµy cã t¸c dông cung øng nguån vèn cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i th«ng qua vai trß ngêi cho vay cuèi cïng cña NHTW. L·i suÊt chiÕt khÊu t¸c ®éng vµ cã ý nghÜa híng dÉn l·i suÊt thÞ trêng th«ng qua c¬ chÕ: Trong trêng hîp cÇn h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng, NHTW cã thÓ n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu buéc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i t¨ng dù tr÷ ®Ó tr¸nh ph¶i vay víi l·i suÊt cao khi xuÊt hiÖn sù thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n. §ång thêi, ®Ó bï ®¾p chi phÝ do viÖc ph¶i t¨ng dù tr÷ , c¸c NHTM t¨ng l·i suÊt cho vay vµ cø 20