Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam...

Tài liệu Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam

.PDF
86
136
78

Mô tả:

Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp Lêi më ®Çu §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII ®· chØ ra r»ng n-íc ta cÇn ph¶i "x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ®ång thêi thay thÕ hµng ho¸ nhËp khÈu b»ng c¸c s¶n phÈm h÷u hiÖu s¶n xuÊt trong n-íc". Víi tinh thÇn ®ã, n-íc ta ®· cam kÕt thùc hiÖn AFTA, gia nhËp APEC vµ trong t-¬ng lai sÏ tham gia WTO khi ®ñ ®iÒu kiÖn. §Ó thùc hiÖn ®óng ®Þnh h-íng trªn cÇn ph¶i quan t©m tíi ®Çu t- trong n-íc hay cÇn chó träng vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ cña ®Êt n-íc, cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp. Lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta chiÕm tû träng lín trong tæng sè doanh nghiÖp vµ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc t¨ng tr-ëng kinh tÕ, t¹o viÖc lµm, thu hót vèn, lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng hiÖu qu¶ lín, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. Song c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang gÆp khã kh¨n nh-: n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh kÐm, vèn ®Çu t- h¹n chÕ, c«ng nghÖ l¹c hËu, bÞ ®éng trong quan hÖ thÞ tr-êng... Do ®ã, §¶ng vµ Nhµ n-íc còng nh- toµn x· héi ®ang quan t©m ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ®ang t¹o ra khung khæ ph¸p lý, ®æi míi hÖ thèng chÝnh s¸ch, x©y dùng c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc, c¸c tæ chøc hç trî céng ®ång... ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. MÆc dï vËy, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ë trong m«i tr-êng ph¸p lý ch-a hoµn thiÖn, lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch cho nh÷ng doanh nghiÖp nµy cßn thiÕu vµ ch-a ®ång bé. §Ó gãp phÇn h×nh thµnh luËn cø khoa häc cho viÖc t¹o m«i tr-êng chÝnh s¸ch vÜ m« thuËn lîi nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®-îc sù gióp ®ì cña c« gi¸o TS. Lª ThÞ Anh V©n vµ chuyªn viªn Bïi V¨n HiÒn - Vô C«ng nghiÖp - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t- em ®· nghiªn cøu ®Ò tµi "ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam". §©y lµ mét ®Ò tµi míi mÎ ë n-íc ta, nã rÊt phong phó, phøc t¹p vµ hiÖn ®ang cã nhiÒu ng-êi nghiªn cøu, em muèn nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy trªn gãc ®é ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n-íc, trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh luËn chøng khoa häc, t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi gióp Nhµ n-íc hoµn thiÖn h¬n vÒ chÝnh s¸ch nµy. Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi lµ luËn chøng vÒ tiªu chÝ, ®Æc ®iÓm, vai trß cña c¸c LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam; ph©n tÝch thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ t×m nh÷ng ®iÓm "t¾c nghÏn" cña hÖ thèng chÝnh s¸ch; kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v-íng m¾c ®èi víi sù ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, nªn khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. Em rÊt mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña mäi ng-êi. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch-¬ng I Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam I. Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá 1. Tiªu chÝ ph©n lo¹i ViÖc ®-a ra kh¸i niÖm chuÈn x¸c vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ý nghÜa lín ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng ®-îc hç trî. NÕu ph¹m vi hç trî ®èi t-îng qu¸ réng sÏ kh«ng ®ñ søc bao qu¸t vµ t¸c dông hç trî sÏ gi¶m ®¸ng kÓ. Cßn nÕu ph¹m vÞ qu¸ nhá sÏ kh«ng cã ý nghÜa vµ Ýt t¸c dông trong nÒn kinh tÕ. V× vËy chóng ta cÇn chó träng nghiªn cøu tiªu thøc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, kh«ng cã mét tiªu thøc thèng nhÊt ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá cho tÊt c¶ c¸c n-íc v× ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi n-íc lµ kh¸c nhau vµ ngay trong mét n-íc, sù ph©n lo¹i còng kh¸c nhau tuú theo tõng thêi kú, tõng ngµnh nghÒ, vïng l·nh thæ. Cã hai tiªu chÝ phæ biÕn ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá: tiªu chÝ ®Þnh tÝnh vµ tiªu chÝ ®Þnh l-îng. Nhãm tiªu chÝ ®Þnh tÝnh: dùa trªn nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh-: chuyªn m«n ho¸ thÊp, sè ®Çu mèi qu¶n lý Ýt, møc ®é phøc t¹p cña qu¶n lý thÊp...Nhãm chØ tiªu nµy cã -u thÕ lµ ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nh-ng th-êng khã x¸c ®Þnh trªn thùc tÕ. Do ®ã, nã th-êng chØ lµm c¬ së ®Ó tham kh¶o, kiÓm chøng mµ Ýt ®-îc dïng ®Ó ph©n lo¹i trong thùc tÕ. Nhãm tiªu chÝ ®Þnh l-îng: Cã thÓ dïng c¸c tiªu chÝ nh- : sè lao ®éng, gi¸ trÞ tµi s¶n hay vèn, doanh thu, lîi nhuËn. 1.1. C¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. Sù ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« lín, võa hay nhá th× mang tÝnh t-¬ng ®èi vµ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh- : - Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n-íc: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cµng cao th× trÞ sè c¸c tiªu chÝ cµng t¨ng. Nh- vËy, chØ sè vÒ sè lao ®éng, vèn ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¸c n-íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ thÊp Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp sÏ nhá h¬n c¸c n-íc ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, ë NhËt B¶n, doanh nghiÖp cã 300 lao ®éng vµ mét triÖu USD tiÒn vèn ®-îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nh- vËy ë Th¸i Lan l¹i lµ doanh nghiÖp lín. - TÝch chÊt ngµnh nghÒ. Do ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh nghÒ, cã ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng (nh- dÖt, may), cã ngµnh sö dông nhiÒu vèn nh-ng Ýt lao ®éng (nh- ho¸ chÊt, ®iÖn). Trªn thùc tÕ ë nhiÒu n-íc, ®Ó so s¸nh ®èi chøng trong ph©n lo¹i dùa trªn tÝnh chÊt nµy, ng-êi ta th-êng ph©n chia thµnh 2 -3 nhãm ngµnh víi c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c nhau hay cã thÓ dïng hÖ sè ngµnh (Ib). - Vïng l·nh thæ: Do tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau, nªn sè l-îng vµ quy m« doanh nghiÖp còng kh¸c nhau. Do ®ã, cÇn tÝnh ®Õn c¶ hÖ sè vïng (Ia) ®Ó ®¶m b¶o tÝnh t-¬ng thÝch trong viÖc so s¸nh quy m« doanh nghiÖp gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. - TÝnh lÞch sö: Mét sè doanh nghiÖp tr-íc ®©y ®-îc coi lµ lín nh-ng víi quy m« nh- vËy, hiÖn t¹i hoÆc trong t-¬ng lai cã thÓ coi lµ nhá hoÆc võa. NhvËy, trong viÖc x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp, cÇn tÝnh thªm hÖ sè t¨ng tr-ëng quy m« doanh nghiÖp trung b×nh (Id) trong tõng giai ®o¹n. HÖ sè nµy chØ ®-îc dïng khi x¸c ®Þnh quy m« trong c¸c thêi kú kh¸c nhau. Nh- vËy, ®Ó x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp võa vµ nhá cña mét n-íc, tr-íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh quy m« trung b×nh chung (Sa), sau ®ã, x¸c ®Þnh hÖ sè Ia, Ib, Id. CÇn l-u ý thªm lµ gi÷a c¸c yÕu tè nh- vèn lao ®éng cã sù thay thÕ lÉn nhau. Cã thÓ x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp thuéc mét ngµnh vµ trªn mét ®Þa bµn cô thÓ F (Sba) theo c«ng thøc: F(Sba) = Ib.Ia Id xSa VÊn ®Ò hiÖn nay cÇn x¸c ®Þnh: Sa vµ c¸c hÖ sè t-¬ng øng nh- thÕ nµo? Ngoµi ra, môc ®Ých ph©n lo¹i còng cã t¸c ®éng tíi viÖc ph©n lo¹i. V× viÖc ph©n lo¹i ®Ó ®Þnh møc cÊp ph¸t hay ®Ó hç trî lµ hoµn toµn kh¸c nhau. 1.2. Tiªu chÝ vµ c¸ch ph©n lo¹i ë n-íc ta hiÖn nay. C©u hái ®Çu tiªn ®Æt ra ®Ó x²c ®Þnh tiªu chÝ ®ã l¯ “c²ch tiÕp cËn”. ë ViÖt Nam, tr-íc ®©y, kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®-îc dïng ®Ó ph©n lo¹i DNNN víi môc ®Ých x¸c ®Þnh møc l-¬ng cÊp ph¸t trong c¬ chÕ bao LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá cÊp vµ ®Þnh møc l-¬ng cho c¸c gi¸m ®èc doanh nghiÖp võa vµ nhá. Lóc nµy, tiªu thøc ph©n lo¹i chñ yÕu lµ sè lao ®éng trong biªn chÕ vµ theo ph©n cÊp TW-§F. Theo v¨n b¶n ph¸p lý míi nhÊt hiÖn hµnh (¸p dông tõ 1993 ®Õn nay) th× viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp ë ViÖt Nam theo 5 h¹ng (h¹ng ®Æc biÖt, h¹ng I, II, III, IV, V) dùa trªn hai nhãm yÕu tè lµ: ®é phøc t¹p cña qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ gåm 8 tiªu chÝ: vèn s¶n xuÊt kinh doanh, tr×nh ®é c«ng nghÖ, ph¹m vi ho¹t ®éng, sè l-îng lao ®éng, thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n-íc, lîi nhuËn thùc hiÖn, doanh thu vµ tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn. (1) Nh-îc ®iÓm lín cña c¸ch ph©n lo¹i nµy lµ nhiÒu tiªu chÝ, ®èi t-îng ph©n lo¹i giíi h¹n. Cßn môc tiªu chñ yÕu nh»m s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n-íc, lµm c¨n cø xÕp l-¬ng chø kh«ng phôc vô ®Þnh h-íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn. Trong khi, Nhµ n-íc ch-a ban hµnh tiªu chÝ chung x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá víi môc ®Ých hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn cña m×nh, mét sè tæ chøc hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ®· tù ®-a ra tiªu chÝ phôc vô cho c«ng t¸c cña m×nh. VÝ dô nh-:  ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn trªn 1 tû ®ång, lao ®éng trªn 100 ng-êi vµ doanh thu hµng n¨m trªn 10 tû th× ®-îc coi lµ c¸c doanh nghiÖp võa, cßn d-íi møc trªn lµ c¸c doanh nghiÖp nhá.  Ng©n hµng C«ng th-¬ng ViÖt Nam coi doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã: + Gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh d-íi 10 tû ®ång. + Lao ®éng < 500 ng-êi.  Theo dù ¸n VIE/US/95/004. Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam do UNIDO tµi trî coi: Doanh nghiÖp nhá lµ doanh nghiÖp cã: + Lao ®éng d-íi 30 ng-êi. + Vèn ®¨ng ký d-íi 1 triÖu USD. Doanh nghiÖp võa lµ doanh nghiÖp cã: 11 Th«ng t- liªn bé sè 21/L§TT ngµy 17-6-1993 cña Bé lao ®éng - th-¬ng binh vµ x· héi vµ Bä Tµi chÝnh vÌ xÕp h¹ng doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp + Lao ®éng tõ 31-200 ng-êi. + Vèn ®¨ng ký d-íi 4 triÖu USD.  Liªn Bé lao ®éng vµ Bé Tµi chÝnh coi doanh nghiÖp nhá lµ doanh nghiÖp cã : + Lao ®éng th-êng xuyªn d-íi 100 ng-êi. + Doanh thu hµng n¨m d-íi 10 tû ®ång. + Vèn ph¸p ®Þnh d-íi 1 tû ®ång.  Quü hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc ch-¬ng tr×nh ViÖt Nam EU hç trî c¸c doanh nghiÖp cã sè lao ®éng tõ 10 - 500 ng-êi, vèn ®iÒu lÖ tõ 50 ngµn ®Õn 300 ngµn USD.(2).  Quü ph¸t triÓn n«ng th«n (thuéc Ng©n hµng N«ng nghiÖp). Coi doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ c¸c doanh nghiÖp cã: - Gi¸ trÞ tµi s¶n kh«ng v-ît qu¸ 2 triÖu USD. - Lao ®éng kh«ng qu¸ 500 ng-êi. Mét phÇn nguyªn nh©n cña c¸c tiªu chÝ rÊt kh¸c nhau trªn lµ do Nhµ n-íc ch-a chÝnh thøc ban hµnh mét tiªu chÝ chung ®Ó ¸p dông trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nh»m x¸c ®Þnh ®èi t-îng thuéc lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. VÊn ®Ò thø hai ®Æt ra cho viÖc x¸c ®Þnh tiªu chÝ lµ ®¸nh gi¸ møc ®é quan träng cña c¸c tiªu chÝ ®ã. KÕt qu¶ ®iÒu tra ®-îc tiÕn hµnh ë c¸c tØnh phÝa B¾c lµ kh¸ thèng nhÊt trong lÜnh vùc s¶n xuÊt còng nh- th-¬ng m¹i, dÞch vô. §ã lµ: vèn s¶n xuÊt ®-îc coi lµ quan träng nhÊt (chiÕm 55,2% sè ®èi t-îng ®-îc hái), doanh thu ®øng vÞ trÝ thø 2 vµ sè lao ®éng th-êng xuyªn xÕp thø 3.(xem thªm b¶ng) B¶ng 1: Møc ®é quan träng cña c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá theo kÕt qu¶ ®iÒu tra. Tiªu chÝ Vèn s¶n xuÊt Doanh thu Lao ®éng th-êng xuyªn 2 ViÖt nam Economic issue 47, september 1997 Tû lÖ % theo møc ®é quan träng gi¶m dÇn. 1 2 3 55.2 34.5 4.6 33.3 29.9 29.9 4.6 29.9 10.3 LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá Nguån: B¸o c¸o ®iÒu tra doanh nghiÖp võa vµ nhá ë 5 tØnh vïng §B S«ng Hång, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, th¸ng 10 -1996. VÊn ®Ò thø 3 lµ x¸c ®Þnh trÞ sè cña c¸c tiªu chÝ, bao gåm c¸c yÕu tè: - Theo sè liÖu thèng kª, quy m« trung b×nh cña c¸c doanh nghiÖp cã ®¨ng ký kinh doanh hiÖn nay trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam nh- sau: + Vèn b×nh qu©n mét doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh lµ 2,2 tû ®ång (trong s¶n xuÊt lµ 2,97, trong th-¬ng m¹i lµ 1,2 tû). + Lao ®éng trung b×nh lµ 210 ng-êi. (trong c«ng nghiÖp lµ 280 ng-êi, vµ th-¬ng m¹i lµ 150 ng-êi) (3) Nh- vËy, quy m« doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ cã thÓ cao h¬n møc trung b×nh mét Ýt. Møc hîp lý nhÊt ®Ó x©y dùng doanh nghiÖp võa vµ nhá chung cho tÊt c¶ nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam lµ: Trong c«ng nghiÖp: Vèn s¶n xuÊt < 5 tû, lao ®éng <300 ng-êi. Trong th-¬ng m¹i, dÞch vô: Vèn s¶n xuÊt < 2 tû, lao ®éng < 100 ng-êi. - Theo kiÓm chøng c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá dùa trªn c¸c tiªu chÝ ®Þnh tÝnh nh-: møc ®é phøc t¹p cña qu¶n lý, vÞ thÕ cña chóng trªn thÞ tr-êng, tr×nh ®é c«ng nghÖ... KÕt qu¶ cña mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã møc vèn vµ lao ®éng nh- trªn hoÆc thÊp h¬n ®Òu cã c«ng nghÖ l¹c hËu, møc ®é phøc t¹p cña qu¶n lý thÊp, vÞ thÕ h¹n chÕ trªn thÞ tr-êng. Nh- vËy trÞ sè ph©n lo¹i trªn lµ kh¸ phï hîp. - Tiªu chÝ t¹m thêi x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Ngµy 20/6/1996 t¹i th«ng b¸o sè 681/CP-KTN Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· t¹m thêi quy ®Þnh thèng nhÊt tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ d-íi 5 tû vµ sè lao ®éng th-êng xuyªn d-íi 200 ng-êi. Quy ®Þnh còng nªu râ, tuú ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh kinh tÕ-x· héi mµ ¸p dông ®ång thêi c¶ hai tiªu chÝ vèn vµ lao ®éng hoÆc mét trong hai tiªu chÝ nãi trªn. Tiªu chÝ nµy chØ lµ quy -íc hµnh chÝnh ®Ó x¸c ®Þnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. XÐt vÒ ®Þnh h-íng l©u dµi, quy ®Þnh trªn lµ phï hîp. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n tr-íc m¾t, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu kh¶ thi chi tiÕt h¬n c¸c tiªu chÝ. 3 Niªn gi¸m thèng kª 1995, NXB Thèng kª, Hµ Néi 1996. Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch¼ng h¹n, chóng ta cã thÓ t¸ch tiªu chÝ ¸p dông riªng cho lÜnh vùc th-¬ng m¹i , lÜnh vùc x©y dùng c«ng nghiÖp... nh- phÇn trªn ®· tr×nh bµy. - Theo tham kh¶o ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¸c n-íc trong khu vùc vµ trong thêi kú cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t-¬ng øng víi ViÖt Nam hiÖn nay (ch¼ng h¹n thêi kú nh÷ng n¨m 70 cña §µi Loan, Hµn Quèc). Trªn c¬ së nh÷ng luËn gi¶i ®ã, cã thÓ ®i ®Õn -íc l-îng tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá nh- b¶ng sau: B¶ng 2: C¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Tiªu chÝ C«ng nghiÖp DNV&N DN nhá Th-¬ng m¹i , dÞch vô DNV&N DN nhá Vèn s¶n xuÊt (tû ®ång) <5 <1 <2 <1 Lao ®éng th-êng xuyªn < 300 <50 <200 < 30 2. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá. 2.1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi. Nh- trªn ®· nªu, viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh- c¸c tiªu chÝ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn vµ môc ®Ých cña mçi n-íc. Nh×n chung, c¸ch ph©n lo¹i ë mçi n-íc cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau. Tuy vËy, vÉn cã mét sè ®iÓm gièng nhau. Ch¼ng h¹n, viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¸c n-íc nh»m hç trî doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc ®Ých nh-: - Huy ®éng mäi tiÒm n¨ng vµo s¶n xuÊt. - §¸p øng nhu cÇu, ®a d¹ng phong phó cña x· héi. - Gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña mçi n-íc. - T¨ng sù n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, gi¶m tèi ®a møc rñi ro trong kinh doanh, gi¶m bít ®éc quyÒn nhê t¨ng sè l-îng doanh nghiÖp, thiÕt lËp quan hÖ kinh doanh gi÷a doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ doanh nghiÖp lín. Chóng ta cã thÓ tham kh¶o c¸ch ph©n lo¹i cña mét sè n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nh- sau: §µi Loan: Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá b¾t ®Çu tõ n¨m 1967, ®-îc ph©n lµm hai nhãm ngµnh: c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th-¬ng m¹i, vËn t¶i vµ c¸c dÞch vô kh¸c. N¨m 1977, hä l¹i thªm nhãm ngµnh thø 3 lµ LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá ngµnh khai kho¸ng. Trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ khai kho¸ng ng-êi ta dïng chØ tiªu vèn gãp vµ lao ®éng. Trong Th-¬ng m¹i vµ dÞch vô kh¸c dïng chØ tiªu doanh thu vµ lao ®éng. Trong thêi gian 30 n¨m qua, tiªu chÝ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë §µi Loan ®· ®-îc ®iÒu chØnh 6 lÇn. Sù thay ®æi cña kh¸i niÖm theo h-íng t¨ng dÇn trÞ sè c¸c tiªu chÝ (trong s¶n xuÊt, sè vèn gãp tõ 5 triÖu lªn ®Õn 40 triÖu ®« la §µi Loan) vµ ph©n ngµnh hÑp h¬n nh-ng bao qu¸t nhiªï lÜnh vùc h¬n. HiÖn nay, ë §µi Loan, doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ doanh nghiÖp cã: - Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng: cã vèn gãp d-íi 40 triÖu ®« la §µi Loan (kho¶ng 1,4 triÖu USD) sè lao ®éng th-êng xuyªn d-íi 300 ng-êi. - Trong khai kho¸ng: Cã vèn gãp d-íi 40 triÖu ®« la §µi Loan lao ®éng th-êng xuyªn d-íi 500 ng-êi. Trong th-¬ng m¹i, vËn t¶i vµ dÞch vô kh¸c: Cã tæng doanh thu hµng n¨m d-íi 40 triÖu ®« la §µi Loan, lao ®éng d-íi 50 ng-êi. Hµn Quèc: Theo s¾c lÖnh c¬ b¶n cña Hµn Quèc vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá viÖc ph©n lo¹i quy m« doanh nghiÖp ®-îc thùc hiÖn theo hai nhãm ngµnh: - Trong ngµnh chÕ t¹o, khai th¸c, x©y dùng: Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- d-íi 600.000 USD vµ sè lao ®éng th-êng xuyªn tõ 20 - 300 ng-êi lµ doanh nghiÖp võa, sè lao ®éng th-êng xuyªn d-íi 20 ng-êi lµ doanh nghiÖp nhá. - Trong th-¬ng m¹i: Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ doanh nghiÖp cã doanh thu d-íi 250.000 USD/n¨m, sè lao ®éng d-íi 20 ng-êi. 2.2. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Nh- ®· nghiªn cøu ë môc 1.2, mÆc dï viÖc x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ ®-îc thùc hiÖn rÊt cã hÖ thèng nh-ng cã nhiÒu chç vËn cßn mang tÝnh -íc lÖ vµ cßn ph¶i ®-a ra nhiÒu tr-êng hîp ngo¹i lÖ. Cã rÊt nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau vÒ c¸c ®èi t-îng, c¸c chñ thÓ kinh doanh ®-îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. ThÝ dô, cã ý kiÕn cho r»ng hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cÇn ®-îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá v× nã tho¶ m·n c¸c tiªu chÝ ®Æt ra. Khung ph¸p luËt kinh doanh ë n-íc ta hiÖn ®-îc coi lµ võa thiÕu võa kh«ng râ rµng. §©y chØ lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan, ch-a thÓ kh¾c phôc ngay ®-îc. Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh th× nhiÒu chñ thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vÉn ch-a ®-îc coi lµ mét doanh nghiÖp. Cã nghÜa lµ thuËt ng÷ LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá doanh nghiÖp ®-îc dïng ®Ó chØ c¸c chñ thÓ cã ®¨ng ký kinh doanh, tøc lµ doanh nghiÖp cã t- c¸ch ph¸p nh©n. Khi c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt dïng thuËt ng÷ doanh nghiÖp lµ ®Ó chi doanh nghiÖp cã t- c¸ch ph¸p nh©n, tøc lµ cã ®¨ng ký víi c¬ quan nhµ n-íc theo quy ®Þnh. Nh- vËy, cã thÓ nãi, doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt cã t- c¸ch ph¸p nh©n, cã quy m« doanh nghiÖp (tÝnh theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau) trong giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®èi víi tõng giai ®o¹n cô thÓ. Theo ®Þnh nghÜa nµy th× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh ph©n kinh tÕ bao gåm: - C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cã quy m« võa vµ nhá ®-îc thµnh lËp theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n-íc. - C«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH, c¸c doanh nghiÖp t- nh©n ®-îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt C«ng ty, LuËt Doanh nghiÖp t- nh©n vµ LuËt §Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. - C¸c hîp t¸c x· cã quy m« võa vµ nhá ®-îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt Hîp t¸c x·. - C¸c hé t- nh©n vµ nhãm s¶n xuÊt kinh doanh d-íi vèn ph¸p ®Þnh ®¨ng ký theo NghÞ ®Þnh 66 - H§BT. HiÖn nay trong khu vùc DNNN cã c¸c tæng c«ng ty 90-91. C¸c tæng c«ng ty nµy cã c¸c c«ng ty ®¬n vÞ thµnh viªn cã t- c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ còng cã thÓ cã quy m« thuéc lo¹i võa vµ nhá. VËy cã thÓ coi c¸c c«ng ty thµnh viªn lo¹i nµy lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hay kh«ng? Xung quanh vÊn ®Ò nµy hiÖn cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Theo ®a sè th× ®Òu cho r»ng c¸c c«ng ty ®¬n vÞ thµnh viªn nµy kh«ng ®-îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá mÆc dï phï hîp víi quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. HiÖn nay, doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nh÷ng doanh nghiÖp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã sè vèn d-íi 5 tû ®ång vµ cã lao ®éng d-íi 300 ng-êi; trong th-¬ng m¹i dÞch vô lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã sè vèn s¶n xuÊt d-íi 3 tû vµ sè lao ®éng d-íi 200 ng-êi. Trong ®ã doanh nghiÖp cã vèn d-íi 1 tû vµ lao ®éng d-íi 50 ng-êi (trong c«ng nghiÖp) vµ d-íi 30 ng-êi trong th-¬ng m¹i, dÞch vô) lµ doanh nghiÖp nhá. Cã thÓ tãm t¾t c¸ch ph©n lo¹i còng nh- kh¸i niÖm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam nh- sau: Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp B¶ng 3: B¶ng tãm t¾t c¸ch ph©n lo¹i vµ kh¶ kh¸i niÖm nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Tiªu chÝ C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn ph©n lo¹i * §Þnh tÝnh: + Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. - Kh«ng cã vÞ thÕ ®éc quyÒn + Giai ®o¹n ph¸t triÓn (tÝnh lÞch sö) - Chuyªn m«n ho¸ thÊp + TÝnh chÊt ngµnh nghÒ - §é phøc t¹p cña qu¶n lý thÊp + Vïng l·nh thæ * §Þnh l-îng + Môc ®Ých ph©n lo¹i - Vèn s¶n xuÊt + Vïng l·nh thæ - Lao ®éng + Môc ®Ých ph©n lo¹i - Doanh thu LÜnh vùc Tiªu chÝ ph©n lo¹i S¶n xuÊt c«ng nghiÖp + Vèn: d-íi 5 tû ®ång (doanh nghiÖp nhá d-íi 1 tû). Doanh nghiÖp võa vµ nhá + Lao ®éng: d-íi 300 ng-êi ( doanh nghiÖp nhá d-íi 50 ng-êi) Th-¬ng m¹i, dÞch vô + Vèn: d-íi 3 tû ®ång (doanh nghiÖp nhá d-íi 1 tû ®ång). +Lao ®éng: d-íi 200 ng-êi (doanh nghiÖp nhá d-íi 30 ng-êi) Theo c¸ch x¸c ®Þnh trªn, ë ViÖt Nam cã 88,2% sè c¸c doanh nghiÖp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë mäi h×nh thøc, theo tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ n¨m 1995. Kh¸i niÖm nªu trªn míi chØ lµ nh÷ng ý kiÕn b-íc ®Çu, nã sÏ hoµn chØnh h¬n cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. 3. Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y th-êng nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®èi víi nÒn kinh tÕ mçi quèc gia. Trong thùc tÕ, kh«ng Ýt ngµnh c«ng nghiÖp lín ®-îc hç trî ®¾c lùc bëi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nh÷ng sù ®ãng gãp ®ã thÓ hiÖn qua nh÷ng vai trß sau: LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá 3.1. §ãng gãp vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Gi¸ trÞ s¶n l-îng c«ng nghiÖp do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o ra n¨m 1993 lµ 5.315 tû ®ång, chiÕm 26% gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¨m 1993 ®¹t 29.000 tû b»ng 78% tæng møc b¸n lÎ cña thÞ tr-êng x· héi. Theo thèng kª, gi¸ trÞ hµng ho¸ lu©n chuyÓn n¨m 1993, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· vËn chuyÓn hµng ho¸ víi khèi l-îng 32,2 triÖu tÊn chiÕm 64% tæng khèi l-îng hµng ho¸ l-u chuyÓn cña c¸c ®Þa ph-¬ng. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy, 51,7% sè ý kiÕn cho r»ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn t¨ng tr-ëng kinh tÕ. 3.2. T¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng. ViÖc lµm lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay ë ViÖt Nam. Víi tèc ®é t¨ng dÇn sè trªn 2% hµng n¨m, n¨m c¶ n-íc cã thªm 1 triÖu ng-êi ®Õn tuæi lao ®éng cã nhu cÇu viÖc lµm. §ã lµ ch-a kÓ sè ng-êi thÊt nghiÖp vµ b¸n thÊt nghiÖp do c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. Thùc tÕ trong nÒn kinh tÕ võa qua cho thÊy, toµn bé c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc cao nhÊt còng chØ thu hót ®-îc kho¶ng 1,6(4) triÖu lao ®éng. Trong khi ®ã, chØ riªng kinh tÕ c¸ thÓ trong c«ng nghiÖp vµ th-¬ng m¹i n¨m 1995 ®· thu hót 3,5 triÖu lao ®éng, c¸c c«ng ty vµ doanh nghiÖp t- nh©n thu hót gÇn nöa triÖu lao ®éng. Chi phÝ trung b×nh ®Ó t¹o ra mét chç lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kho¶ng 740 ngµn ®ång chØ b»ng 3% so víi c¸c doanh nghiÖp lín. §iÒu ®ã cho thÊy vai trß ®Æc biÖt quan träng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ t¹o viÖc lµm vµ thu hót nhiÒu lao ®éng víi chi phÝ thÊp. Tuy vËy, sè l-îng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ chiÕm 12% ®Õn 15% lùc l-îng lao ®éng, so víi c¸c n-íc trong khu vùc chØ tiªu nµy lµ 50 - 60%. Nh- vËy tû lÖ thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn qu¸ thÊp, tiÒm n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp nµy ch-a ®-îc ph¸t huy ®Çy ®ñ. 4 Niªm gi¸m thèng kª n¨m 1995 - NXB Thèng kª, Hµ Néi 1996 LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá 3.3. Thu hót vèn. Vèn lµ nh©n tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cã vai trß hÕt søc quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n-íc còng nh- víi tõng doanh nghiÖp. Nhê cã vèn míi cã thÓ kÕt hîp ®-îc víi c¸c yÕu tè kh¸c nh- lao ®éng, ®Êt ®ai, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý. Thùc tÕ cho thÊy, ®Ó ®Çu t- mét chç lµm viÖc ë ViÖt Nam trung b×nh ph¶i mÊt 5-10 triÖu ®ång tiÒn vèn. Vèn cã vai trß lín trong viÖc ®Çu t- trang thiÕt bÞ, c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ®µo t¹o nghÒ... còng nh- trong viÖc më réng quy m« s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, mét nghÞch lý hiÖn nay lµ c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn trÇm träng trong khi vèn trong d©n cßn tiÒm Èn nh-ng kh«ng huy ®éng ®-îc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn, nh-ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do m«i tr-êng ®Çu t- ch-a thËt thuËn lîi vµ kh«ng æn ®Þnh. Trong t×nh h×nh ®ã, chÝnh c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ng-êi trùc tiÕp tiÕp xóc víi ng-êi cho vay, g©y ®-îc niÒm tin nªn cã thÓ huy ®éng ®-îc vèn. MÆt kh¸c chÝnh chñ cña c¸c nguån vèn tiÒm Èn ®ã còng chÝnh lµ chñ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 3.4. Lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng hiÖu qu¶ h¬n. Do sè doanh nghiÖp t¨ng lªn rÊt lín, nªn lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh gi¶m bít rñi ro trong nÒn kinh tÕ, ®ång thêi lµm t¨ng sè l-îng vµ chñng lo¹i hµng ho¸, dÞch vô trong nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã kh¶ n¨ng thay ®æi mÆt hµng, c«ng nghÖ vµ chuyÓn h-íng kinh doanh nhanh lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n. Sù cã mÆt cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã t¸c dông lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp lín: lµm ®¹i lý, vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp lín gióp tiªu thô hµng ho¸ cung cÊp c¸c ®Çu vµo, th©m nhËp vµo mäi ngâ ng¸ch thÞ tr-êng mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng víi tíi ®-îc. Mét ®iÒu quan träng lµ, vèn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, trong ®ã phÇn lín lµ khu vùc t- nh©n, chñ yÕu chØ ®Çu t- vµo c¸c ngµnh nghÒ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Do vËy viÖc t¨ng c¸c c¬ së nµy cµng lµm t¨ng hiÖu qu¶ h¬n cho nÒn kinh tÕ trong t-¬ng lai gÇn. Tuy nhiªn, cÇn l-u ý nÕu nh÷ng doanh nghiÖp cã quy m« qu¸ nhá th× hiÖu qu¶ kinh tÕ khã t¨ng lªn ®-îc. 3.5. Gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. §iÒu nµy cã ý nghÜa lín ®èi víi khu vùc n«ng th«n. Nã gióp ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n, xo¸ dÇn t×nh tr¹ng thuÇn n«ng vµ ®éc Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp canh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng th«n. H¬n n÷a, sù ph¸t triÓn m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp nµy còng lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. - C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ thay ®æi: C¸c c¬ së kinh tÕ ngoµi quèc doanh t¨ng lªn nhanh chãng, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc s¾p xÕp vµ cñng cè l¹i. - C¬ cÊu ngµnh: Ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh nghÒ da d¹ng, phong phó (c¶ ngµnh nghÒ hiÖn ®¹i lÉn truyÒn thèng) theo h-íng lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm th-íc ®o. - C¬ cÊu l·nh thæ: C¸c doanh nghiÖp ph©n bæ ®Òu h¬n vÒ l·nh thæ. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn chñ yÕu tËp trung ë c¸c ®« thÞ lín. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn l-u t©m trong vÊn ®Ò ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. 4. §Æc ®iÓm cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy. T×nh tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá nh- hiÖn nay cã nguyªn nh©n s©u xa tõ lÞch sö còng nh- m« h×nh kinh tÕ cò t¸c ®éng. D-íi ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm cÇn tÝnh ®Õn trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch: 4.1. VÒ sè l-îng vµ c¬ cÊu theo ngµnh cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo tiªu chÝ vÒ vèn nªu ë phÇn trªn (doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ doanh nghiÖp cã tæng sè vèn d-íi 5 tû ®ång) th× cã 20916 trªn tæng sè 23708 doanh nghiÖp ®-îc ®iÒu tra trong cuéc Tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ, hµnh chÝnh, sù nghiÖp tiÕn hµnh n¨m 1995, lµ lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá, chiÕm 88,2% tæng sè doanh nghiÖp. Trong ®ã ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp trong n-íc th× tû lÖ nµy lµ 89,5% vµ khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ 33,6%. Nh- vËy, doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu lµ doanh nghiÖp cã nguån vèn trong n-íc. Xu h-íng nµy nh×n chung còng kh«ng cã thay ®æi g× lín trong c¸c n¨m 1996 trë l¹i ®©y. Theo tiªu chÝ vÒ tæng vèn kinh doanh th× sè l-îng doanh nghiÖp võa vµ nhá theo c¸c lo¹i h×nh vµ thµnh phÇn kinh tÕ nh- sau: B¶ng 4: Tû lÖ doanh nghiÖp võa vµ nhá trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Lo¹i h×nh doanh nghiÖp Tû lÖ (%) LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá 1. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc 65.9 2. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc ®Þa ph-¬ng 74.6 3. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc trung -¬ng 47.8 4. Khu vùc kinh tÕ tËp thÓ 97.4 5. Khu vùc doanh nghiÖp t- nh©n 99.4 6. Khu vùc c«ng ty cæ phÇn 42.3 7. Khu vùc c«ng ty TNHH 94.6 8. Khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi 33.6 9. Tæng sè doanh nghiÖp võa vµ nhá trong toµn bé sè l-îng 88.2 doanh nghiÖp Nguån: TÝnh to¸n theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ, hµnh chÝnh, sù nghiÖp n¨m 1995. NXB thèng kª, Hµ néi 1996. Trªn ®©y lµ ph©n lo¹i theo tæng vèn. NÕu lÊy quy m« lao ®éng d-íi 200 ng-êi ®Ó x¸c ®Þnh th× 96% tæng sè doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam (kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn n-íc ngoµi) ®Òu thuéc lo¹i võa vµ nhá. Nh- vËy cã thÓ nãi mét c¸ch tæng qu¸t lµ kho¶ng 80-90% doanh nghiÖp ë ViÖt Nam thuéc lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá xÐt theo c¶ hai tiªu chÝ. Tû lÖ nµy trong c¸c ngµnh vµ c¸ thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng gièng nhau. MÆc dï sè l-îng doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm tû lÖ lín trong tæng sè doanh nghiÖp, nh-ng theo tÝnh to¸n dùa theo sè liÖu cña cuéc tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ, hµnh chÝnh sù nghiÖp th× toµn bé khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¶ n-íc chØ chiÕm 20% tæng sè vèn kinh doanh cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh chØ chiÕm 52% tæng vèn kinh doanh cña c¶ khu vùc nµy. 4.2. Vèn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. Doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay gÆp ph¶i khã kh¨n thiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ më réng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng thiÕu vèn kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp ®Òu gièng nhau vµ ®Òu ®-îc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c. NhiÒu doanh nghiÖp ph¶n ¸nh lµ thiÕu vèn nh-ng khi ®-îc yªu cÇu tr×nh bµy sö dông vèn cho môc ®Ých cô thÓ nµo th× doanh nghiÖp kh«ng thÓ gi¶i ®¸p ®-îc. ViÖc cung øng vèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay ®-îc ®¸nh gi¸ lµ chñ yÕu ®-îc thùc hiÖn qua thÞ tr-êng tµi chÝnh phi chÝnh thøc. C¸c chñ doanh nghiÖp th-êng vay vèn cña nh©n th©n, b¹n bÌ vµ vay cña nh÷ng ng-êi LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá chuyªn cho vay lÊy l·i. HÇu nh- c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh, kh«ng tiÕp cËn ®-îc víi nguån tÝn dông chÝnh thøc. Thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã thÓ nªu ra mét sè nguyªn nh©n sau: - HÖ thèng ng©n hµng kÓ c¶ hÖ thèng tµi chÝnh trung gian, kÐm ph¸t triÓn kh«ng tiÕp cËn ®-îc víi cÇu tÝn dông. - B¶n th©n doanh nghiÖp trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®-îc ®ßi hái cña ng©n hµng vÒ c¸c thñ tôc nh- lËp dù ¸n, thñ tôc thÕ chÊp. 4.3. VÒ ph©n bè doanh nghiÖp võa vµ nhá theo vïng l·nh thæ. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, hµng lo¹t doanh nghiÖp míi ra ®êi, nhÊt lµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong khi nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc s¾p xÕp l¹i th«ng qua s¸p nhËp, gi¶i thÓ hoÆc ®ãng cöa. T×nh h×nh nµy t¸c ®éng rÊt lín ®Õn t×nh tr¹ng ph©n bæ c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n-íc trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá. - C¸c vïng ®« thÞ, gÇn thÞ tr-êng tiªu thô vµ c¸c trung t©m c«ng nghiÖp lµ nh÷ng n¬i thuËn tiÖn cho viÖc ra ®êi c¸c doanh nghiÖp míi. ë c¸c vïng n«ng th«n n¬i c¸c lµng nghÒ bÞ mai mét trong nh÷ng n¨m qua, nay ®-îc chÝnh s¸ch ®æi míi t¸c ®éng nªn nhiÒu doanh nghiÖp víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau ra ®êi gãp phÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho lùc l-îng lao ®éng thõa ë ®Þa ph-¬ng. - Nhê vµo chÝnh s¸ch më cöa ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi nªn cã nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc 100% vèn n-íc ngoµi ®-îc thµnh lËp t¹i ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp nµy chñ yÕu tËp trung ë n¬i cã ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, kü thuËt tèt h¬n vµ lùc l-îng lao ®éng cã tr×nh ®é cao h¬n. (Xem b¶ng sau). B¶ng 5: Ph©n bè doanh nghiÖp theo vïng: §¬n vÞ: sè doanh nghiÖp. Vïng Sè Sè DN Sè DN ¦íc tÝnh sè doanh nghiÖp võa vµ nhá DNNN ngoµi cã vèn trong tõng khu vùc Doanh nghiÖp võa vµ nhá LuËn v¨n tèt nghiÖp 1. Vïng nói vµ trung du 2.§ång b»ng S«ng Hång 3. Khu bèn cò 4. Duyªn h¶i miÒn trung 5. T©y Nguyªn 6. §«ng Nam Bé 7. §ång b»ng S«ng Cöu Long Tæng ®Þa quèc n-íc Khu Khu Khu vùc ph-¬ng doanh ngoµi vùc vùc cã DNNN (5 ) ngoµi vèn ®Þa quèc n-íc ph-¬ng doanh ngoµi 653 909 17 487 885 6 996 2928 202 743 2771 68 522 690 7 389 671 2 452 1685 45 337 1648 15 175 501 13 130 490 4 684 5803 380 510 5549 128 451 4627 28 336 4579 9 Sè l-îng doanh nghiÖp võa vµ nhá Tæng % 1378 3582 1062 2000 624 6187 7.0 18.1 5.4 10.1 3.2 31.3 4924 24.9 19757 100 Nguån: tÝnh to¸n dùa theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra c¸c c¬ së kinh tÕ, hµnh chÝnh, sù nghiÖp n¨m 1995. NXB Thèng kª 1996. 4.4. VÒ c«ng nghÖ thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tr×nh ®é c«ng nghÖ, thiÕt bÞ m¸y mãc cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng n»m ngoµi t×nh tr¹ng chung vÒ c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ m¸y mãc cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc, thËm chÝ chóng cßn l¹c hËu h¬n. MÆt kh¸c, tû lÖ ®æi míi trong thiÕt bÞ nµy còng rÊt thÊp, ngay c¶ trong nh÷ng n¨m t¨ng tr-ëng cao. Nãi tãm l¹i, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ rÊt l¹c hËu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm cho gi¸ thµnh cao, chÊt l-îng vµ n¨ng suÊt thÊp, h¹n chÕ tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi thÞ tr-êng hµng ho¸ nhËp khÈu. 4.5. VÒ thÞ tr-êng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ViÖt Nam lµ mét thÞ tr-êng lín, møc ®é yªu cÇu vÒ chÊt l-îng vµ dÞch vô ch-a cao, nhÊt lµ ë n«ng th«n n¬i c- tró kho¶ng 80% d©n sè c¶ n-íc. §ã lµ thÞ tr-êng tiÒm n¨ng rÊt lín cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, hiÖn t¹i thÞ tr-êng ViÖt Nam ®ang bÞ ¶nh h-ëng rÊt lín cña hµng ho¸ nhËp lËu. N¹n nhËp lËu hµng ho¸ nhÊt lµ hµng ho¸ tiªu dïng, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá v× ®ã lµ thÞ tr-êng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp võa vµ nhá nh×n chung kh«ng thÓ ®ñ lùc ®Ó h¹ gi¸ hµng nh»m c¹nh tranh l¹i víi hµng nhËp lËu trong thêi gian ng¾n ®Ó giµnh l¹i thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ta cßn rÊt yÕu do nhiÒu nguyªn nh©n do c¶ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu, lÉn do sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ kinh doanh trªn thÞ tr-êng. 4.6. VÒ lao ®éng vµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. (6) Lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu lµ kinh doanh phæ th«ng, Ýt ®-îc ®µo t¹o thiÕu kü n¨ng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng trong c¸c c¬ së kinh doanh nhá. Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy: chØ cã 5,13% (7) lao ®éng trong khu vùc ngoµi quèc doanh cã tr×nh ®é ®¹i häc, trong ®ã chñ yÕu tËp trung vµo c¸c C«ng ty TNHH, C«ng ty cæ phÇn (h¬n 80%). PhÇn lín c¸c chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh c¸c doanh nghiÖp míi ®-îc thµnh lËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ch-a ®-îc ®µo t¹o. Trong sè c¸c chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× 42,7% lµ nh÷ng ng-êi ®· tõng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc. Trªn 60 % sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã tuæi trªn 40. Kho¶ng 48,4% sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng cã b»ng cÊp chuyªn m«n vµ chØ cã 31,2% sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng trë lªn. Cã thÓ nãi, con sè nªu trªn lµ rÊt thÊp so víi c¸c n-íc trong khu vùc, nªn t×nh h×nh qu¶n lý nãi chung lµ h¹n chÕ, thiÕu kiÕn thøc qu¶n trÞ kinh doanh vµ luËt ph¸p, thiÕu kinh nghiÖm lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. II. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. 1. Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong phÇn nµy ta xem xÐt chÝnh s¸ch theo gãc ®é lµ mét c«ng cô hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m môc tiªu æn ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ hay lµ mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña Nhµ n-íc. VËy, chÝnh s¸ch hç 5 6 ChØ kÓ 3 lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ hîp t¸c x·, doanh nghiÖp t- nh©n, vµ C«ng ty Trong môc nµy kh«ng cã dÇy ®ñ sè liÖu ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, phÇn lín doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh, nªn sè liÖu dïng sau ®©y sÏ kh«ng ¶nh h-ëng tíi kÕt qu¶ ph©n tÝch. 7 Kinh tÕ quèc doanh thêi më cöa 1991 - 1995. NXB Thèng kª, Hµ Néi LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi (chÝnh s¸ch c«ng). Theo quan ®iÓm phæ biÕn, chÝnh s¸ch lµ ph-¬ng thøc hµnh ®éng ®-îc mét chñ thÓ kh¼ng ®Þnh vµ thùc hiÖn nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lÆp ®i lÆp l¹i. XÐt theo nghÜa réng, chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm, t- t-ëng ph¸t triÓn, nh÷ng môc tiªu tæng qu¸t vµ nh÷ng ph-¬ng thøc c¬ b¶n mµ Nhµ n-íc sö dông ®Ó t¸c ®éng lªn c¸c chñ thÓ kinh tÕ x· héi nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch, nh»m môc tiªu ph¸t triÓn l©u dµi cña ®Êt n-íc. 1.1. ChÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ tæng thÓ c¸c quan ®iÓm t- t-ëng môc tiªu vµ gi¶i ph¸p cña Nhµ n-íc nh»m hç trî cho sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ l©u dµi cña ®Êt n-íc (8). C¸c quan ®iÓm t- t-ëng ph¸t triÓn ®Êt n-íc ta hiÖn nay lµ: - Ph¸t triÓn ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi nhµ n-íc vµ x· héi. - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. - TiÕn hµnh sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n-íc. - TiÕn hµnh ®a d¹ng ho¸, ®a ph-¬ng ho¸ c¸ mèi quan hÖ ®èi ngo¹i. - LÊy gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ khoa häc c«ng nghÖ lµm quèc s¸ch hµng ®Çu. - G¾n ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ. - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a t¨ng tr-ëng kinh tÕ víi chÝnh s¸ch c«ng b»ng x· héi. ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng còng nh- chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nãi chung ®Òu cã môc tiªu tæng qu¸t lµ: tõ nay ®Õn kho¶ng n¨m 2020 lµ c¨n b¶n trë thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n-íc m¹nh x· héi c«ng b»ng 8 Tr-êng ®¹i häc KTQD - Khoa Khoa häc qu¶n lý - Gi¸o tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, H.2000 LuËn v¨n tèt nghiÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá v¨n minh (9). §©y lµ kh¸i niÖm kh¸ c¬ b¶n vÒ chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cña chÝnh s¸ch nµy sÏ ®-îc nghiªn cøu ë phÇn sau. 1.2. Néi dung cña chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. XÐt vÒ l©u dµi, chÝnh s¸ch cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá bao gåm: - C¸c chÝnh s¸ch vÜ m« (tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t-, c«ng nghiÖp, th-¬ng m¹i, viÖc lµm thu nhËp) t¸c ®éng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - C¸c chÝnh s¸ch ®Æc thï hç trî cho doanh nghiÖp võa vµ nhá nh-: + TÝn dông. + Hç trî kü thuËt c«ng nghÖ thiÕt bÞ. + §µo t¹o nguån nh©n lùc. + ChÝnh s¸ch thÞ tr-êng lao ®éng, thÞ tr-êng s¶n phÈm. + Liªn kÕt víi c¸c c«ng ty lín. + Ph¸t triÓn cã së h¹ tÇng. + Hç trî xuÊt khÈu. + ChÝnh s¸ch vÒ b¶o vÖ m«i tr-êng. Trong ph³m vi nghiªn cøu cña b¯i viÕt n¯y “chÝnh s²ch hç trî doanh nghiÖp võa v¯ nhá” chñ yÕu tËp trung v¯o chÝnh s²ch thuÕ, vèn, ®¯o t³o, c«ng nghÖ. C¸c chÝnh s¸ch nµy sÏ ®-îc ®¸nh gi¸ xem xÐt kü h¬n ë ch-¬ng sau: 2. C¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî ë ViÖt Nam. 2.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. Khi nãi ®Õn chÝnh s¸ch th× kh«ng thÓ nãi tíi c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî v× chÝnh s¸ch lµ mét trong nh÷ng c«ng cô hç trî rÊt ®¾c lùc vÒ dµi h¹n. Nãi ®Õn c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nãi ®Õn môc ®Ých, néi dung, ph-¬ng ph¸p vµ c«ng cô hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ 9 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cu¶ §¶ng CSVN - NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m 1996
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan