Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Chiến lược tự do hoá & mở của thị trường dịch vụ viễn thông việt nam trước xu th...

Tài liệu Chiến lược tự do hoá & mở của thị trường dịch vụ viễn thông việt nam trước xu thế hội nhập quốc tế

.DOC
111
81
142

Mô tả:

lêi nãi ®Çu 1. TÝnh CÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu. Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ níc, ngµnh ViÔn th«ng ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. ViÔn th«ng ViÖt Nam ®· nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ ®îc m¹ng líi, rót ng¾n ®¸ng kÓ kho¶ng c¸ch vÒ c¬ së h¹ tÇng Viªnx th«ngvíi c¸c níc trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi. §Õn hÕt n¨m 1998, ®· cã 61/61 tØnh thµnh phè, 100% sè huyÖn ®· ®îc trang bÞ tæng ®µi ®iÖn tö kü thuËt sè, gÇn 7000/9330 x· cã m¸y ®iÖn tho¹i. HÇu hÕt c¸c tØnh, thµnh phè, thÞ x· ®· liªn l¹c trùc tiÕp kh¾p c¶ níc vµ c¸c níc trªn thÕ giíi qua 3 tæng ®µi, 6 tr¹m vÖ tinh vµ c¸c tuyÕn c¸p quang biÓn. §Õn nay Viªnx th«ngViÖt Nam ®· hoµ nhËp víi m¹ng th«ng tin toµn cÇu. Tuy nhiªn so víi thÕ giíi, mËt ®é ®iÖn tho¹i cña ViÖt Nam vÉn cßn rÊt thÊp. MËt ®é ®iÖn tho¹i n¨m 1997 ë níc ta míi ®¹t 1,58 m¸y/100 d©n vµ trong khi ®ã ë Ch©u ¸ trung b×nh 5 m¸y/100 d©n, toµn thª giíi trung b×nh 12 m¸y/100 d©n, Hµn Quèc 43,04 m¸y/100 d©n, Singapore lµ 55 m¸y/100 d©n, §µi Loan lµ 46,62 m¸y/100 d©n... Môc tiªu ®Õn n¨m 2020 ngµnh ViÔn th«ngViÖt Nam ®· phÊn ®Êu ®a mËt ®é ®iÖn tho¹i lªn 30 - 35 m¸y/100 d©n tøc lµ gÊp 10 - 15 lÇn hiÖn nay vµ ph¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ mang th«ng tin liªn l¹c quèc gia, më liªn l¹c ®iÖn tho¹i ®Õn hÇu hÕt c¸c x· do ®¹i héi VIII ®¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã, trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn hÕt n¨m 2020, ViÔn th«ng ViÖt Nam ®ßi hái mét khèi lîng vèn khæng lå, (kho¶ng 25 tû USD) ®Ó ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, tríc xu thÕ héi nhËp quèc tÕ ngµy cµng ®îc më réng: Tõ s¶n xuÊt hµng ho¸ thuÇn tuý nay ®· lan sang c¶ lÜnh vùc dÞch vô trong ®ã cã dÞch vô ViÔn th«ng diÔn ra ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. §©y lµ mét vÊn ®Ò, mét ®ßi hái cÊp b¸ch ®èi víi dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam khi bíc vµo thÕ kû 21. §øng tríc nh÷ng yªu cÇu nh vËy, th× tõ nay ®Õn n¨m 2020 dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam ph¶i cã mét chiÕn lîc ph¸t triÓn phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®Êt níc, phï hîp víi hiÖn tr¹ng ViÔn th«ng ViÖt Nam; ®Ó cã thÓ ph¸t huy ®îc néi lùc, thu hót vèn níc ngoµi vµ héi nhËp quèc tÕ. Tõ t×nh h×nh ®ã, ®Ò tµi “ChiÕn l îc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam tríc xu thÕ héi nhËp quèc tÕ” mang tÝnh cÊp thiÕt vµ ý nghÜa thùc tiÔn quan träng. 1 2. Môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n: - Kh¸i qu¸t t×nh h×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian võa qua, c¸c xu híng ph¸t triÓn ViÔn th«ng trªn thÕ giíi vµ kinh nghiÖm më cöa, héi nhËp cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng ph¸t triÓn vµ më cöa héi nhËp cña Bu ®iÖn ViÖt Nam trong lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng trong thêi gian qua. - X©y dùng mét chiÕn lîc tæng thÓ vÒ tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng tõ nay ®Õn n¨m 2020, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p c¶ vÒ phÝa Nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn ®îc chiÕn lîc ®· ®Ò ra. 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. Víi tÝnh ®a d¹ng cña ®Ò tµi, luËn v¨n chØ tËp trung nghiªn cøu vÒ chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô trªn ph¬ng diÖn tæng thÓ sau khi ®· nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ t×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ nãi chung vµ lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng nãi riªng trªn thÕ giíi, vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn héi nhËp cña Bu ®iÖn ViÖt Nam trong lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng trong thêi gian qua. 4. KÕt cÊu néi dung cña bµi viÕt. Bµi viÕt gåm 122 trang, ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng chñ yÕu sau: Ch¬ng I - TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña héi nhËp quèc tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam. Ch¬ng II - T×nh h×nh ph¸t triÓn vµ më cöa héi nhËp cña Bu ®iÖn ViÖt Nam trong lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng trong thêi gian qua. Ch¬ng III - ChiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam tríc xu thÕ héi nhËp quèc tÕ. 2 Ch¬ng I TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña héi nhËp quèc tÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam Môc ®Ých cña ch¬ng nµy ®i vµo t×m hiÓu t×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. §ång thêi nªu lªn c¸c xu híng ph¸t triÓn ViÔn th«ng trªn thÕ giíi vµ nghÜa vô tù do ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng cña ViÖt Nam khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. §Ó rót ra ®îc nh÷ng kinh nghiÖm vµ bµi häc cho chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi, trong ch¬ng nµy kh¸i qu¸t mét sè kinh nghiÖm vµ bµi häc më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng cña mét sè níc trªn thÕ giíi. Ch¬ng I bao gåm 4 vÊn ®Ò ®îc tr×nh bµy sau: I. Héi nhËp quèc tÕ -Mét xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi II. ViÔn th«ng ViÖt Nam tríc xu thÕ héi nhËp III. TÝnh cÊp thiÕt ph¶i x©y dùng chiÕn lîc tù do hãa vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam IV. Kinh nghiÖm vµ lé tr×nh më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi I - Héi nhËp quèc tÕ -Mét xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi Héi nhËp ®· trë thµnh mét trµo lu kh«ng thÓ ®¶o ngîc, vµ viÖc tham gia cña c¸c quèc gia vµo tiÕn tr×nh nµy lµ tÊt yÕu víi thùc tÕ lµ c¸c thÓ chÕ chÝnh trÞ, kinh tÕ th ¬ng m¹i toµn cÇu, liªn khu vùc vÉn kh«ng ngõng ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ lîng vµ chÊt 1.T×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong thêi gian qua Hai thËp kû qua, qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®· thùc sù bíc sang mét giai ®o¹n míi -Giai ®o¹n toµn cÇu ho¸ “C¬n lèc hoµ nhËp kinh tÕ “®· cuèn tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi tõ §«ng sang T©y, tõ B¾c xuèng Nam víi tèc ®é nhanh ®Õn chãng mÆt. C¸c nÒn kinh tÕ trªn hµnh tinh x©m nhËp lÉn nhau, liªn kÕt víi nhau, ® a nÒn kinh tÕ thÕ giíi thµnh mét nÒn kinh tÕ hoµ nhËp ngµy cµng ®Ëm nÐt víi mét thÞ trêng bu«n b¸n toµn cÇu s«i ®éng. §èi víi c¸c quèc gia c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, héi nh©p kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®êng ng¾n nhÊt ®Ó hä nhanh chãng x¸c lËp vÞ thÕ quèc tÕ, lµ ph¬ng thøc ph¸t triÓn gióp hä ®Èy m¹nh chi phèi vµ dÉn d¾t c¸c xu thÕ kinh tÕ toµn cÇu. Cßn ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng nh÷ng lµ chiÕn lîc quan träng thóc ®Èy nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mµ cßn lµ sù lùa chän kh«ng thÓ tr¸nh khái ®Ó ®¹t ®îc sù t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng. H¬n n÷a ngµy nay ®«ng lùc cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ nh»m khai th¸c lîi thÕ so s¸nh mµ cßn lµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ më réng c¬ chÕ thÞ trêng. §iÒu nµy cµng lµm cho 3 c¸c quan hÖ ®Çu t, th¬ng m¹i, chuyÓn giao c«ng nghÖ, qu¶n lý...®an chÐo hoµ nhËp vµo nhau h¬n trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt mµ trong ®ã c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia chØ lµ mét bé phËn hîp thµnh cña kinh tÕ toµn cÇu 1.1 TiÕn bé khoa häc kü thuËt thóc ®Èy toµn cÇu ho¸. Víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ trong thêi gian võa qua ®· lµm cho héi nhËp kinh tÕ bíc vµo mét giai ®o¹n míi -Giai ®o¹n toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸. Nh÷ng tiÕn bé to lín vÒ c«ng nghÖ th«ng tin còng nh trong lÜnh vùc kü thuËt vµ c«ng nghÖ kh¸c ®· cho phÐp tæ chøc s¶n xuÊt vµ tiÕn hµnh bu«n b¸n trªn quy m« toµn cÇu. C¸c m¸y Fax,c¸p sîi thuû tinh,m¸y vi tÝnh...t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty ®a quèc gia tæ chøc ®iÒu khiÓn tõ xa c¸c chi nh¸nh bè trÝ ch»ng chÞt cña hä mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi. C¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn khæng lå rÊt hiÖn ®¹i cã tèc ®é cao gióp cho viÖc tæ chøc s¶n xuÊt, chÕ t¹o, l¾p r¸p, vµ bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm lµm ra ë nhiÒu ®Þa bµn kh¸c nhau, cã khi xa nhau hµng ngh×n, hµng v¹n km, nh»m khai th¸c lîi thÕ so s¸nh ë mçi n¬i. §iÒu nµy ®· lµm cho biªn giíi quèc gia ®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ ngµy cµng mÊt t¸c dông. Víi sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt céng víi søc m¹nh khæng lå cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· vµ ®ang lµm thay ®æi bé mÆt thÕ giíi tõng phót tõng giê 1.2 Thóc ®Èy tù do ho¸ th¬ng m¹i thÕ giíi Tõ nh÷ng n¨m 1990, xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho th¬ng m¹i thÕ giíi ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng. ViÖc tù do ho¸ mËu dÞch víi biÖn ph¸p b·i bá hµng rµo thuÕ quan ®· gióp cho nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi ph¸t triÓn mét c¸ch ngo¹n môc mét sù ph¸t triÓn “trong c¹nh tranh gay g¾t”, thÞ trêng cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®îc khai th«ng vµ më réng trªn mäi lÜnh vùc. NÕu nh tríc kia th¬ng m¹i thÕ giíi chØ tËp trung vµo nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng th× nay nã cßn lan ra c¶ dÞch vô, bÊt ®éng s¶n...Theo nhËn xÐt cña b¸o “TÊm g¬ng” (§øc)tèc ®é t¨ng trëng th¬ng m¹i thÕ giíi tõ n¨m 1991 cho tíi n¨m 1998 nhanh h¬n gÊp ®«i tèc ®é t¨ng trëng GDP cña thÕ giíi vÝ dô :Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña thÕ giíi n¨m 1994 lµ 3,9% trong khi ®ã tèc ®é t¨ng trëng th¬ng m¹i thÕ giíi lµ 9,5%. T¬ng tù n¨m 1995:3,6%vµ 8%;n¨m 1996:4,1%vµ 7% ;n¨m 1997:4,1% vµ 9,4%. MÆc dï trong n¨m 1998,bÞ t¸c ®éng bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë ch©u ¸ nhng tèc ®é t¨ng trëng th¬ng m¹i thÕ giíi vÉn ®¹t 3,7%. Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi - WTO vµ c¸c tæ chøc mËu dÞch tù do khu vùc nh liªn hiÖp ch©u ©u -EU, diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i b×nh d¬ng - APEC, khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü-NAFTA, khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-AFTA..®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy tù do ho¸ th¬ng m¹i thÕ giíi. Trong ®ã tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy xu híng toµn cÇu ho¸ th¬ng m¹i. T¹i héi nghÞ cÊp bé trëng lÇn thø nhÊt cña WTO häp ë xingapore víi 128 níc tham gia ®· th«ng qua ®îc hiÖp ®Þnh c«ng nghÖ th«ng tin ITA bao gåm viÖc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan ®èi víi c¸c mÆt hµng b¸n dÉn, c¸c s¶n phÈm th«ng tin ViÔn th«ng vµ c¸c thiÕt bÞ m¸y tÝnh, phÇn mÒm vµ c¸c thiÕt bÞ khoa häc. TiÕp nèi c¸c hiÖp ®Þnh ban ®Çu cña vßng ®µm ph¸n uruguay, vßng ®µm ph¸n Singapore cµng thóc ®Èy h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i toµn cÇu 4 Nh vËy toµn cÇu ho¸ víi viÖc ra ®êi cña EU, NAFTA, AFTA...vµ ®Æc biÖt lµ WTO ®· ®¸nh dÊu thêi ®¹i cña hµng rµo thuÕ quan cao, cña c¸ch thøc ®ãng cöa kh¸c nhau ë c¸c thÞ trêng, cña mét sè ®Æc quyÒn Ýt ái trong mËu dÞch quèc tÕ dµnh cho c¸c níc ph¸t triÓn ®· chÊm døt. Bu«n b¸n quèc tÕ ®· chuyÓn sang mét thêi ®¹i míi, thêi ®¹i cña tù do ho¸ th¬ng m¹i thÕ giíi 1.3 FDI vµ vai trß cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia Vai trß ngµy cµng t¨ng cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi FDI lµ mét nh©n tè rÊt quan träng ®Ó thóc ®Èy xu thÕ toµn cÇu ho¸. Tæng gi¸ trÞ FDI toµn thÕ giíi n¨m 1994 lµ 209 tû USD; n¨m 1995 lµ 260 tû USD; n¨m 1996 lµ 320 tû USD; n¨m 1998 lµ 450 tû USD. Víi viÖc ®Çu t ra níc ngoµi ®· gãp phÇn lµm t¨ng nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ThÕ giíi, c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt lÉn th¬ng m¹i quèc tÕ. Nhng ngîc l¹i chÝnh xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ kinh tÕ quèc tÕ cµng thóc ®Èy c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®Çu t ra níc ngoµi. C¸c níc G7 lµ c¸c níc ®øng ®Çu vÒ ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi. FDI vµo ch©u ¸ chiÕm kho¶ng 1/3 FDI toµn thÕ giíi C¸c c«ng ty ®a quèc gia MNCs lµ lùc lîng chñ chèt ®Çu t ra níc ngoµi. Hµng n¨m c¸c MNCs ®Çu t ra kho¶ng 300-350 tû USD. Ho¹t ®éng cña MNCs ®· cã vai trß to lín trong ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ. Theo sè liÖu íc tÝnh, nh÷ng n¨m gÇn ®©y gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c MNCs ®¹t kho¶ng 6,5 ®Õn 7 ngh×n tû USD trong ®ã xuÊt khÈu néi bé cña MNCs ®¹t kho¶ng 2000 tû USD. §Õn hÕt n¨m 1998 trªn thÕ giíi cã kho¶ng 39000MNCs vµ cã 300000 chi nh¸nh (c«ng ty con) ë níc ngoµi víi tæng sè vèn ®Çu t trùc tiÕp ë níc ngoµi FDI lªn tíi 3000 tû USD Bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp lín vÒ vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ th¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c MNCs cã vai trß to lín trong chuyÓn giao c«ng nghÖ. ViÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan gióp cho c¸c MNCs chiÕm lÜnh thÞ trêng vµ n©ng cao lîi nhuËn, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c ®èi t¸c trong ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c MNCs cã thÓ chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong néi bé c«ng ty mµ chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ ë cÊp thÊp h¬n cho c¸c níc kh¸c, c«ng ty kh¸c 1.4 Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ më réng trªn c¸c cÊp ®é kh¸c nhau Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong thêi gian võa qua theo nhiÒu chiÒu híng vµ tÇng nÊc kh¸c nhau: Song ph¬ng, tiÓu khu vùc, khu vùc, liªn khu vùc vµ toµn cÇu. Cïng víi viÖc ra ®êi diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng-APEC, khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü NAFTA, khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN/AFTA...®· chøng minh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng cñng cè vµ ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn bÒ s©u . Trong n¨m 1996, héi nghÞ cÊp cao ¸ -©u(ASEM) lÇn thø nhÊt häp t¹i B¨ng cèc (Th¸i lan) víi sù tham dù cña vÞ nguyªn thñ quèc gia vµ l·nh ®¹o chÝnh phñ 10 níc ch©u ¸ vµ c¸c níc trong EU nh»m x©y dùng thÓ chÕ liªn kÕt kinh tÕ liªn lôc ®Þa ¸©u. Sù kiÖn nµy ®· khÐp kÝn c¹nh thø ba cña tam gi¸c liªn kÕt kinh tÕ liªn lôc ®Þa trªn thÕ giíi, mµ hai c¹nh tríc ®· cã tõ tríc lµ diÔn ®µn kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng APEC g¾n liÒn víi c¸c níc ch©u ¸ vµ ch©u mü ë ven hai bê Th¸i b×nh d¬ng, vµ khu vùc mËu dÞch xuyªn §¹i T©y Dong TAFTA gi÷a Hoa Kú vµ B¾c Mü víi EU vµ T©y ¢u Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c tæ chøc liªn kÕt tiÓu khu vùc vµ khu vùc tiÕp tôc ph¸t triÓn. ë ch©u Phi, céng ®ång kinh tÕ c¸c níc T©y phi (ECOWAS) n»m trong khu 5 vùc nghÌo nhÊt thÕ giíi gåm 16 níc thµnh viªn trong ®ã cã Nigeria, Ghana, Mali, Senegan...®· xóc tiÕn tõng bíc viÖc thiÕt lËp liªn minh h¶i quan vµo n¨m 2000 vµ liªn minh kinh tÕ toµn diÖn vµo n¨m 2005. Còng t¹i lôc ®Þa ®en, 12 níc thµnh viªn Céng ®ång ph¸t triÓn phÝa nam Ch©u phi -SADC ®· ký nghÞ ®Þnh th vµo n¨m 1996 thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi 130 triÖu d©n vµ kªu gäi c¾t gi¶m thuÕ quan trong thêi h¹n tèi ®a 8 n¨m C¸c níc ë Nam Mü ®ang tiÕn tíi thiÕt lËp khu vùc bu«n b¸n tù do ch©u Mü khæng lå FTAA vµo n¨m 2005, t¹o ra mét khèi bu«n b¸n tù do lín thø t trªn thÕ giíi víi 250 triÖu ngêi tiªu dïng vµ cã G§P lµ 800 tû USD. C¸c hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c níc nµy dù ®Þnh sÏ huû bá vµo n¨m 2004 T¹i ch©u ¸, trong nh÷ng n¨m qua xu híng hîp t¸c tiÓu khu vùc ph¸t triÓn m¹nh.ViÖc Trung Quèc, CHDCND TriÒu Tiªn, Hµn Quèc, M«ng Cæ, Nga ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng s«ng Turmen ë §«ng B¾c A håi th¸ng 12/1995 ®· mang ®Õn sinh khÝ míi cho hîp t¸c kinh tÕ ë vïng nµy. T¹i héi nghÞ quèc tÕ ë B¾c Kinh víi chñ ®Ò ®Èy m¹nh ph¸t triÓn vµ hîp t¸c khu vùc gi÷a c¸c níc ®«ng B¾c ¸ trong thÕ kû 21, c¸c häc gi¶ nhÊt trÝ cho r»ng khi nÒn kinh tÕ khu vùc Th¸i B×nh D¬ng ph¸t triÓn m¹nh, vïng §«ng B¾c ¸ nªn t¨ng cêng hîp t¸c khu vùc nh»m t¹o mét thÞ trêng cã tiÒm lùc lín. T¹i khu vùc Nam ¸, 7 níc trong tæ chøc SAARC -HiÖp héi c¸c quèc gia Nam ¸ v× sù hîp t¸c khu vùc trong ®ã cã Ên §é, Pakistan ®· ®ång ý huû bá hµng rµo bu«n b¸n cµng nhanh cµng tèt nh»m t¨ng cêng bu«n b¸n vµ hîp t¸c khu vùc trong c¸c liªn doanh, ®Çu t vµ kü thuËt víi hy väng thµnh lËp ®îc mét khu vùc bu«n b¸n gièng nh ASEAN ViÖc tæ chøc ASEAN chÝnh thøc kÕt n¹p Lµo vµ Myanmar trong thêi gian võa qua ®· më ra triÓn väng to lín h×nh thµnh Tæ chøc hiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ ASEAN vµ khu vùc mËu dÞch tù do th¬ng m¹i AFTA bao gåm toµn thÓ 10 níc ë trong khu vùc. HiÖn t¹i ASEAN víi 9 níc thµnh viªn lµ khu vùc kinh tÕ lín thø t trªn thÕ giíi, cã diÖn tÝch 3,3 triÖu km víi 400 triªu d©n, cã GDP h¬n 550 tû USD, xuÊt khÈu h¬n 300tû USD/n¨m. AFTA ®ang ®Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch tù do bu«n b¸n vµo n¨m 2003 hoÆc sím h¬n, thóc ®Èy h×nh thµnh khu vùc ®Çu t tù do ASEAN vµ sau ®ã tõng bíc tiÕn tíi nhÊt thÓ ho¸ ASEAN vÒ kinh tÕ trong vïng vµi ba chôc n¨m tíi Tãm l¹i, toµn cÇu ho¸ ®ang t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ cã nh÷ng ¶nh hëng tiªu cùc, nh÷ng c¬ héi to lín vµ nh÷ng th¸ch thøc nghiªm träng, nã kÝch thÝch sù ph¸t triÓn ®èi víi nh÷ng ai biÕt khai th¸c lîi thÕ cña xu híng lÞch sö míi nµy vµ khiÕn nh÷ng ai chËm ch©n, ®øng bªn lÒ cã thÓ bÞ tôt hËu ngµy cµng xa 2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ võa lµ mét xu híng võa lµ yªu cÇu cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. §èi víi ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m t×m kiÕm nh÷ng nguån lùc vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi bªn ngoµi ®Ó hç trî cho sù nghiÖp c¶i c¸ch vµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã, trong nh÷ng n¨m võa qua ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ ®Ó thùc hiÖn tõng bíc héi nhËp. ViÖt Nam tÝch cùc më réng c¸c mèi quan hÖ th¬ng m¹i, hîp t¸c kinh tÕ víi nhiÒu níc vµ tæ chøc quèc tÕ theo nhiÒu tÇng nÊc kh¸c nhau: Song ph¬ng, 6 tiÓu khu vùc, khu vùc, liªn khu vùc vµ toµn cÇu. N¨m 1995, ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN vµ ®ang nç lùc tham gia thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ ASEAN, ®Æc biÖt lµ ch¬ng tr×nh khu vùc mËu dÞch tù do AFTA. Cïng víi viÖc tham gia AFTA/ASEAN ViÖt Nam còng ®· tham gia diÔn ®µn hîp t¸c ¸ - ¢u (ASEM) ngay tõ khi h×nh thµnh vµo th¸ng 3/1997 víi t c¸ch lµ thµnh viªn s¸ng lËp. §Æc biÖt, n¨m 1997 ®¸nh dÊu mét sù kiÖn quan träng vµ cã ý nghÜa lín lao ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Sau mét thêi gian nç lùc vËn ®éng vµ chuÈn bÞ, ViÖt Nam ®· ®îc c¸c nhµ l·nh ®¹o APEC tuyªn bè sÏ kÕt n¹p lµm thµnh viªn vµo n¨m 1998. §èi víi tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ViÖt Nam còng ®· ®Ö ®¬n xin gia nhËp vµ trong hai n¨m 1997, 1998 ViÖt Nam ®· chuÈn bÞ cho c¸c vßng ®µm ph¸n gia nhËp WTO víi tæ c«ng t¸c vµ c¸c níc quan t©m. Trong thêi gian qua, tiÕp theo viÖc b×nh thêng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao gi÷a ViÖt nam vµ Mü, hai níc ®· tiÕn hµnh nhiÒu vßng ®µm ph¸n ®Ó ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ song ph¬ng vÒ c¸c vÊn ®Ò vÒ nî , b¶n quyÒn, tõng bíc b×nh thêng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i. Song song víi nh÷ng viÖc trªn, trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh WB, IMF... nh»m tËn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ sù hîp t¸c cña c¸c tæ chøc ®ã phôc vô tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ cña m×nh. Nhng cã mét ®iÒu lµ tÊt c¶ sù hîp t¸c, quan hÖ trªn ®Òu ph¶i lÊy c¸c nguyªn t¸c cña WTO lµm tiªu chuÈn. 3. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, tham gia héi nhËp víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp h¬n nhiÒu so víi nhiÒu níc trªn thÕ giíi.V× vËy, tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét mÆt ®ang më ra nhiÒu c¬ héi cho chóng ta, mÆt kh¸c còng ®Æt ra cho chóng ta nhiÒu th¸ch thøc lín lao. 3.1. Nh÷ng lîi Ých cña ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. HiÖn t¹i ViÖt Nam vÉn ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. ViÖt Nam më cöa vµ héi nhËp vµo kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ thÝch hîp híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ xuÊt khÈu, t¹o c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th¬ng m¹i vµ dÞch vô. + ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong th¬ng m¹i quèc tÕ vµ më réng ®îc nhiÒu thÞ trêng xuÊt khÈu ra bªn ngoµi do viÖc ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) vµ u ®·i quèc gia (NT) cña c¸c níc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu mµ ta cã lîi thÕ so s¸nh nh g¹o, cµ phª, h¶i s¶n, may mÆc, dµy dÐp... VÝ dô: ViÖc ViÖt Nam tham gia vµo APEC sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam hîp t¸c vÒ th¬ng m¹i víi c¸c níc khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh d¬ng. Th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng chiÕm h¬n 80% tæng lîng th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tham gia vµo APEC sÏ gióp ViÖt Nam khai th¸c ®îc lîi thÕ, tËn dông nh÷ng u ®·i cña APEC dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, tr¸nh r¬i vµo thÕ bÞ c« lËp trong xu thÕ hîp t¸c vµ c¹nh tranh khu vùc. + Khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt ph¸p cho phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c tæ chøc nµy. §iÒu nµy 7 c«ng víi c¸c lîi thÕ so s¸nh mµ l©u nay ViÖt Nam cã nh lao ®éng, vÞ trÝ ®Þa lý... sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam cã c¬ héi thu hót ®îc vèn ®Çu t níc ngoµi nhiÒu h¬n. + Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o ra ®éng lùc ®Ó c¸c c«ng ty trong níc ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p qu¶n lý, t¨ng cêng hiÖu qu¶ kinh doanh, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó c¹nh tranh vµ tån t¹i trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më. Ngoµi ra, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty ViÖt Nam bíc vµo thÞ trêng thÕ giíi ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh, c¹nh tranh trùc tiÕp víi c¸c c«ng ty níc ngoµi. + Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam sÏ sö dông ®îc c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®a ph¬ng ®Ó b¶o vÖ ®îc lîi Ých vµ gi¶m bít ®îc søc Ðp cña c¸c níc lín trong th¬ng m¹i. §ång thêi n©ng cao ®îc vai trß cña ViÖt Nam trong c¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng lîng th¬ng m¹i trong t¬ng lai. 3.2. Nh÷ng nghÜa vô vµ th¸ch thøc cña ViÖt Nam. Cïng víi nh÷ng lîi Ých mang l¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, th× bªn c¹nh ®ã qu¸ tr×nh héi nhËp buéc ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô cña m×nh theo nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ vµ tÊt yÕu ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc. 3.2.1. NghÜa vô cña ViÖt Nam. + ViÖt Nam sÏ ph¶i më cöa thÞ trêng hµng hãa vµ dÞch vô th«ng qua viÖc gi¶m thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan trong khi luËt lÖ, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thÊp, nhÊt lµ lÜnh vùc dÞch vô bao gåm: Ng©n hµng, B¶o hiÓm, VËn t¶i, Bu chÝnh - ViÔn th«ng, X©y dùng vµ T vÊn. + ViÖt Nam sÏ ph¶i cã sù b¶o vÖ hîp lý ®èi víi quyÒn t¸c gi¶ cña c¸c s¶n phÈm trÝ tuÖ nh: MÉu m·, b»ng s¸ng chÕ, nh·n hiÖu th¬ng m¹i, ch¬ng tr×nh m¸y tÝnh vµ thu thanh th«ng qua c¸c quy ®Þnh ph¸p lý phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. + ViÖt Nam cÇn ph¶i söa ®æi c¸c qui ®Þnh vÒ ®Çu t níc ngoµi kh«ng phï hîp, ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®èi víi quèc gia vµ gi¶m hoÆc lo¹i trõ nh÷ng h¹n chÕ liªn quan ®Õn ®Çu t níc ngoµi nh yªu cÇu vÒ tû lÖ néi ®Þa ho¸, phÇn tr¨m hµng xuÊt khÈu trong c¸c dù ¸n ®Çu t. + ViÖt Nam ph¶i tiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng th¬ng m¹i vµ kinh tÕ cña m×nh phï hîp víi c¸c qui ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. C¸c khu vùc cÇn ph¶i c¶i c¸ch h¬n n÷a gåm hÖ thèng gi¸, chÕ ®é xuÊt nhËp khÈu, hÖ thèng thuÕ vµ tµi chÝnh, c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc vµ b¶o hé quyÒn t¸c gi¶. C¸c nghÜa vô kh¸c ViÖt Nam sÏ ph¶i thùc hiÖn bao gåm: Minh b¹ch ho¸ chÕ ®é th¬ng m¹i, ¸p dông thèng nhÊt chÝnh s¸ch th¬ng m¹i trªn ph¹m vi c¶ níc; vµ cã thêi gian biÓu cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ. 3.2.2. Nh÷ng th¸ch thøc: + NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nhiÒu yÕu kÐm. ViÖc më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã nhiÒu néi dung liªn quan ®Õn tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t, vµ ®iÒu nµy trong thêi gian ®Çu sÏ g©y cho ViÖt Nam nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh. Cïng víi nh÷ng khÝa c¹nh tÝch cùc cña tù do c¹nh tranh, th× mÆt tiªu cùc còng sÏ ¶nh hëng rÊt lín nÕu nh c¶i c¸ch trong níc kh«ng ®îc thùc hiÖn kÞp thêi vµ ®óng lîng. 8 + NÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp v¶ l¹i ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. V× vËy viÖc ho¹ch ®Þnh mét chÝnh s¸ch kinh tÕ th¬ng m¹i sao cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, võa t¹o ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp lý ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vÉn lµ mét ®iÒu nan gi¶i khã cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc trong thêi gian ng¾n. + Mét ®iÒu tÊt yÕu lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp ViÖt Nam sÏ ph¶i gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu. ViÖc gi¶m thuÕ sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn nguån thu ng©n s¸ch vèn thu ®· kh«ng ®ñ chi. + Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét lÜnh vùc hoµn toµn míi l¹ ®èi víi ViÖt Nam. Trong khi ®ã ®éi ngò c¸n bé cña ViÖt Nam cßn kh¸ yÕu kÐm c¶ vÒ kiÕn thøc chung, còng nh kiÕn thøc chuyªn ngµnh cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò héi nhËp. + Mét thùc tÕ cho chÊy, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ ViÖt Nam tõ s¶n xuÊt ®Õn dÞch vô cha chuÈn bÞ hay cha x©y dùng mét chiÕn lîc thèng nhÊt vÒ héi nhËp ®Ó t¨ng cêng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam, biÓu tîng ViÖt Nam trªn th¬ng trêng quèc tÕ. + Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë §«ng Nam ¸ cã phÇn nµo t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Do vËy trong thêi gian tíi qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam Ýt nhiÒu g× còng sÏ gÆp khã kh¨n. II - ViÔn th«ng ViÖt Nam tríc xu thÕ héi nhËp. Trong thêi gian tíi xu híng héi nhËp nãi chung vÉn tiÕp tôc ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn c¶ bÒ réng vµ bÒ s©u, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ xu híng ®Èy nhanh viÖc më cöa thÞ trêng trong nhiÒu lÜnh vùc. KÓ c¶ lÜnh vùc ®îc coi lµ phøc t¹p vµ cã nhiÒu gay cÊn lµ lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô mµ trong ®ã dÞch vô ViÔn th«ng ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. 1. C¸c xu híng ph¸t triÓn ViÔn th«ng trªn thÕ giíi. Trong 2 thËp kû qua ®· diÔn ra nh÷ng sù thay ®æi m¹nh mÏ trong ViÔn th«ng, sù thay ®æi c«ng nghÖ mét c¸ch nhanh chãng vµ ®a vµo nhiÒu øng dông c«ng nghÖ míi. ThÞ trêng ViÔn th«ng t¨ng trëng rÊt nhanh, theo dù b¸o sè thuª bao ®iÖn tho¹i cè ®Þnh vµo n¨m 2005 sÏ gÊp ®«i n¨m 1994 (trªn 1,2 tû), sè thuª bao ®iÖn tho¹i di ®éng tõ 80 triÖu n¨m 1994 t¨ng ®Õn 400 triÖu, sè thuª bao Internet tõ 65 triÖu n¨m 1997 sÏ lªn ®Õn 570 triÖu n¨m 2000. T¹i héi nghÞ ph¸t triÓn ViÔn th«ng thÕ giíi do ITU tæ chøc t¹i Malta tõ 23/3 - 1/4/1998, sau khi ®¸nh gi¸ m«i trêng ViÔn th«ng hiÖn nay ®· nªu bËt lªn c¸c xu híng ph¸t triÓn ViÔn th«ng lµ: 1.1. Xu híng toµn cÇu ho¸, tù do ho¸, më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ë møc quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ. ViÖc toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ ®· thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i toµn cÇu, lµm cho giao lu kinh tÕ mËu dÞch toµn cÇu ngµy cµng s«i ®éng. VÊn ®Ò th¬ng m¹i ho¸ dÞch vô ®îc ®Æt ra trong tÊt c¶ c¸c tæ chøc th¬ng m¹i toµn cÇu vµ khu vùc nh 9 WTO, APEC, ASEAN... trong ®ã cã dÞch vô ViÔn th«ng. C¸c tæ chøc nµy ®Òu nh»m môc ®Ých lµ ®Õn n¨m 2020 sÏ tiÕn tíi viÖc t do ho¸ hoµn toµn th¬ng m¹i dÞch vô trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. HiÖn nay trong hiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i dÞch vô (Ganeral Agreement on trade in servies - GATS) cña WTO, c¸c dÞch vô ViÔn th«ng ®îc chia lµm hai lo¹i - ®ã lµ c¸c dÞch vô c¬ b¶n vµ c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng trong ®ã c¸c dÞch vô c¬ b¶n ®ãng vai trß quan träng h¬n xÐt tõ gãc ®é kinh tÕ, kü thuËt còng nh chñ quyÒn an ninh quèc gia. Nãi chung trong thêi gian tíi viÖc tù do ho¸, më cöa thÞ trêng ViÔn th«ng ë c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc khu vùc ®Òu dùa trªn nguyªn t¾c cña WTO vÒ dÞch vô ViÔn th«ng trong hiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i dÞch vô. Ph©n lo¹i dÞch vô ViÔn th«ng trong WTO/ GATS I. C¸c dÞch vô ViÔn th«ng c¬ b¶n: 1. C¸c dÞch vô tho¹i. 2. C¸c dÞch vô truyÒn sè liÖu chuyÓn m¹ch gãi. 3. C¸c dÞch vô truyÒn sè liÖu chuyÓn m¹ch kªnh. 4. C¸c dÞch vô TELEX. 5. C¸c dÞch vô Telegraph. 6. C¸c dÞch vô Facsimile. 7. C¸c dÞch vô cho thuª kªnh riªng. 8. C¸c dÞch vô nh¾n tin. 9. C¸c dÞch vô di ®éng tÕ bµo sè/analogue. 10. C¸c dÞch vô th«ng tin vÖ tinh. 11. C¸c dÞch vô th«ng tin c¸c nh©n (PCS) 12. C¸c dÞch vô d÷ liÖu di ®éng. 13. C¸c dÞch vô kh¸c. II. C¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng. 1. DÞch vô th ®iÖn tö (E mail) 2. DÞch vô th tho¹i. 3. DÞch vô kh«i phôc th«ng tin vµ c¬ së d÷ liÖu trùc tuyÕn (on line) 4. DÞch vô trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI). 5. DÞch vô Facsimile gia t¨ng gi¸ trÞ/c¶i tiÕn tÝnh n¨ng (gåm c¶ dÞch vô lu tr÷ vµ tù ®éng chuyÓn, la tr÷ vµ kh«i phôc). 6. DÞch vô chuyÓn ®æi m· vµ giao thøc. 7. DÞch vô xö lý th«ng tin vµ / hoÆc sè liÖu trùc tuyÕn (kÓ c¶ dÞch vô xö lý c¸c giao dÞch kinh doanh). 10 8. C¸c dÞch vô kh¸c. §èi víi c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng (VAS) lµ nh÷ng dÞch vô ViÔn th«ng ®Çu tiªn ®îc ®a ra ®µm ph¸n vµ cam kÕt trong GATT 93 (tiÒn th©n cña WTO). KÕt thóc vßng ®µm ph¸t GATT93, ®· cã 68 níc trªn thÕ giíi cã cam kÕt víi cÊc dÞch vô ViÔn th«ng VAS . Së dÜ c¸c níc bµn vµ cam kÕt më cöa c¸c dÞch vô VAS tríc v× ®©y lµ nh÷ng dÞch vô dÔ triÓn khai vÒ kü thuËt vµ Ýt ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi kinh tÕ còng nh an ninh quèc gia cña c¸c níc. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng cã ý nghÜa nhÊt vµ cã ¶nh hëng s©u réng nhÊt vÒ th¬ng m¹i dÞch vô ViÔn th«ng trong WTO chØ b¾t ®Çu khi cã vßng ®µm ph¸n vÒ më cöa thÞ trêng c¸c dÞch vô ViÔn th«ng c¬ b¶n (Group on basis telecom -GBT). §©y lµ lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng quan träng mµ bÊt cø quèc gia nµo còng muèn b¶o héi v× lý do an ninh, chñ quyÒn quèc gia vµ lîi nhuËn. Ngµy 15/2/1997, 69 quèc gia thµnh viªn WTO ®· ký nghÞ ®Þnh th thø 4 cña HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i dÞch vô liªn quan ®Õn dÞch vô ViÔn th«ng c¬ b¶n, cã hiÖu lùc tõ 5/2/1998. Cho tíi nay con sè c¸c níc tham gia ký kÕt hiÖp ®Þnh vÒ ViÔn th«ng c¬ b¶n ®· t¨ng lªn 72 níc, cã thÓ nãi thÕ giíi ViÔn th«ng ®· thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n nhí kÕt qu¶ cña hiÖp ®Þnh nµy. 72 níc ®· ®a ra cam kÕt trong hiÖp ®Þnh chiÕm tíi 93% gi¸ trÞ thÞ trêng ViÔn th«ng thÕ giíi. Trong hiÖp ®Þnh nµy, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ViÔn th«ng cña tõng níc, c¸c quèc gia ®Òu ®a ra c¸c cam kÕt vÒ lé tr×nh héi nhËp vµ më cöa cña thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng tõ nay ®Õn n¨m 2020. §èi víi nhãm c¸c níc ph¸t triÓn nh EU, B¾c Mü, NhËt B¶n... tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng b¾t ®Çu tõ n¨m 1998. §©y lµ nh÷ng níc chiÕm tíi 75% thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng trªn toµn thÕ giíi do vËy qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng sÏ ¶nh hëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn dÞch vô ViÔn th«ng cña c¸c níc cßn l¹i. C¸c níc c«ng nghiÖp míi nh Singapore, Hµn Quèc... mÆc dï ViÔn th«ng cña c¸c níc nµy kh«ng ph¸t triÓn b»ng c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhng c¸c níc nµy còng ®a ra cam kÕt sÏ tù do hoa vµ më cöa thÞ trêng hoµn toµn trong mét vµi n¨m tíi. Cßn ®èi víi c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn, mÆc dï biÕt r»ng tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng sÏ ®em ®Õn nhiÒu bÊt lîi nhng tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®ång thêi tríc søc Ðp cña c¸c níc ph¸t triÓn, c¸c níc nµy còng ®· cam kÕt sÏ tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng tõ nay ®Õn n¨m 2020. HiÖn t¹i gi¸ trÞ doanh thu tõ ViÔn th«ng quèc tÕ chØ chiÕm kho¶ng trªn 10% trong tæng sè 670 tû USD cña thÞ trêng ViÔn th«ng toµn cÇu. Tuy nhiªn, víi kÕt qu¶ ®¹t ®îc cña GBT trong WTO, víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng t¨ng, sù thay ®æi nhanh chãng cña c«ng nghÖ vµ xu thÕ c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng, tû lÖ trªn cã thÓ t¨ng lªn 15-20% vµo ®Çu thÕ kû tíi. 1.2. Xu híng c¶i c¸ch m¹nh mÏ ngµnh ViÔn th«ng theo híng khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ khuyÕn khÝch sù tham gia cña khu vùc t nh©n trong khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng. 11 HiÖn nay trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng vÉn do mét hoÆc hai c«ng ty khai th¸c ViÔn th«ng duy nhÊt thèng trÞ vÒ mÆt truy nhËp néi h¹t vµ lu lîng ®êng dµi trong níc vµ quèc tÕ. §ång thêi c¸c c«ng ty nµy còng thèng trÞ lu«n trong lÜnh vùc th«ng tin di ®éng. Víi viÖc ®éc quyÒn ®· lµm cho gi¸ c¶ thêng mÊt c©n ®èi, c¸c c«ng ty thèng trÞ kh«ng khuyÕn khÝch gi¶m chi phÝ hay n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. TÊt nhiªn vÊn ®Ò ®éc quyÒn trong ViÔn th«ng cã liªn quan ®Õn an ninh quèc phßng. Nhng tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ trong khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng, hÇu nh ChÝnh phñ c¸c níc trªn thÕ giíi ®· cho phÐp thªm nhiÒu c«ng ty ®îc tham gia vµo thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng. C¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty tham gia kh¸c th¸c thêng lµ c¸c lÜnh vùc hÊp dÉn, cã lîi nhuËn cao nh lµ c¸c dÞch vô ®êng dµi quèc tÕ, di ®éng, c¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi kh¸ch hµng vµ c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng. ViÖc t¨ng sè c«ng ty ®îc tham gia khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng nh»m t¨ng cêng sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong vµ ngoµi níc tham gia vµo qu¸ tr×nh c¹nh tranh, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy ViÔn th«ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn viÖc ®a c¹nh tranh vµo lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh x¶y ra nhanh chãng kÓ c¶ nh÷ng níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh Anh, Mü, Ph¸p.... Th«ng thêng lóc ®Çu ChÝnh phñ chØ cho phÐp hai hoÆc ba c«ng ty c¹nh tranh khai th¸c c¸c dÞch vô ViÔn th«ng, vµ c¸c c«ng ty míi thµnh lËp thêng bÞ h¹n chÕ vÒ ph¹m vi khai th¸c.VÝ dô:Nh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn c¸c c«ng ty míi thµnh lËp lóc ®µu chØ ®îc khai th¸c dÞch vu néi h¹t, c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vµ th«ng tin di ®éng.Sau mét thêi gian míi cho phÐp tham gia khai th¸c c¸c dÞch vô c¬ b¶n, cã ph¹m vi ®êng dµi vµ quèc tÕ. Tuy nhiªn hÇu nh c¸c níc ®Òu duy tr× mét c«ng ty chñ ®¹o nh c«ng ty NTT cña NhËt B¶n, BT cña Anh, ATT cña Mü ,FT cña Ph¸p... Th«ng thêng trªn thÕ giíi, dÞch vô th«ng tin di ®éng, nh¾n tin ®îc khuyÕn khÝch sù tham gia cña nhiÒu c«ng ty, t¹i v×: + DÞch vô th«ng tin di ®éng vµ nh¾n tin thêng kh«ng ¶nh hëng ®Õn nhiÒu doanh thu cña th«ng tin cè ®Þnh. + ViÖc x©y dùng kÕt cÊu m¹ng líi cña c¸c c«ng ty kinh doanh dÞch vô th«ng tin di ®éng, nh¾n tin thêng kh«ng ¶nh hëng ®Õn m¹ng cè ®Þnh. Ngoµi ra trong thêi gian gÇn ®©y ®Ó khuyÕn khÝch c¹nh tranh trong khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng còng nh thu hót ®îc nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn ViÔn th«ng, chÝnh phñ cña nhiÒu níc ®· cho phÐp khu vùc t nh©n tham gia vµo viÖc cho phÐp khu vùc t nh©n tham gia vµo hiÖn t¹i c¸c níc sö dông hai ph¬ng ph¸p chñ yÕu sau: Ph¬ng ph¸p thø nhÊt: Cho c¸c c«ng ty t nh©n tham gia vµo khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng, cïng c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty nhµ níc. Tuy nhiªn c¸c dÞch vô nµy thêng bÞ giíi h¹n ë c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vµ c¸c dÞch vô b¸n l¹i, ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông phæ biÕn ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ Mü, Anh, Cana®a vµ NhËt B¶n. Ph¬ng ph¸p thø hai: T nh©n ho¸ hay ë ViÖt Nam cßn gäi lµ cæ phÇn ho¸ c¸c c«ng ty khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng thuéc së h÷u Nhµ níc, tÊt nhiªn ChÝnh phñ vÉn n¾m cæ phµn khèng chÕ. ViÖc cæ phÇn ho¸ nh»m gióp ChÝnh phñ nhËn ®îc nguån vèn cÇn thiÕt tõ khu vùc t nh©n vµ tËn dông u thÕ cña thÞ trêng cæ phiÕu ®ang ph¸t triÓn. RÊt nhiÒu níc ®ang ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy vµ tÊt nhiªn ë c¸c thÞ trêng ViÔn th«ng tiªn tiÕn vµ ph¸t triÓn th× tèc ®é t nh©n ho¸ cµng nhanh chãng. Vµ c¸c níc ë §«ng ¢u 12 vµ céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp - SNG thêng thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p nµy. VÝ dô: ë Bungary ChÝnh phñ b¸n 25% cæ phÇn cña c«ng ty BTC (c«ng ty ViÔn th«ng Bungary). Tèc ®é t nh©n ho¸ nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ph¸t triÓn nhanh chãng kÓ c¶ ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Xu thÕ nµy ngµy cµng t¨ng khi mµ tù do ho¸ ViÔn th«ng ®ang diÔn ra s«i ®éng trªn toµn thÕ giíi Tãm l¹i, xu híng c¶i c¸ch m¹nh mÏ ngµnh ViÔn th«ng theo híng khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ khuyÕn khÝch sù tham gia cña khu vùc t nh©n trong khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng ngµy cµng phæ biÕn gÇn nh toµn bé c¸c níc trªn thÕ giíi víi môc tiªu t¨ng cêng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý Nhµ níc, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô, huy ®éng ®îc nhiÒu nguån vèn ®Çu t nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ th«ng tin ViÔn th«ng cña x· héi vµ ngêi sö dông Khi xem xÐt hai xu híng chñ yÕu vÒ ViÔn th«ng kÓ trªn ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia - MNCs trong lÜnh vùc khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng. ChÝnh c¸c c«ng ty nµy lµ chÊt xóc t¸c cho qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ ViÔn th«ng. C¸c MNCs ®· x©y dùng mét m¹ng líi th«ng tin cã tÝnh toµn cÇu tõ ®Çu nµy ®Õn ®Çu kia, kh«ng chia c¾t, phôc vô th«ng tin qu¸ "tÊt c¶ mét cöa". Khi c¸c hiÖp íc, hiÖp ®Þnh vÒ tù do ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô ViÔn th«ng gi÷a c¸c níc ®îc thùc hiÖn th× c¸c MNCs thêng thêng hay liªn minh víi c¸c c«ng ty khai th¸c nhµ níc ë níc së t¹i ®Ó x©m nhËp vµo thÞ trêng c¸c níc nµy. HiÖn t¹i, c¸c MNCs trong ViÔn th«ng chñ yÕu tËp trung ë c¸c níc ph¸t triÓn T©y ¢u, B¾c Mü vµ NhËt B¶n. Víi lîi thÕ vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ trêng c¸c MNCs ngµy cµng x©m nhËp s©u vµo tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ViÔn th«ng, tõ dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng cho ®Õn dÞch vô c¬ b¶n. 1.3. Xu híng héi tô c«ng nghÖ ViÔn th«ng - Tin häc - Ph¸t thanh truyÒn h×nh vµ ®a ph¬ng tiÖn. Bíc vµo thËp kû 90, ®i ®«i víi sù tiÕn bé vµ hoµ nhËp vµo nhau cña kü thuËt ViÔn th«ng vµ kü thuËt tin häc, ®i ®«i víi viÖc thóc ®Èy tin häc ho¸ toµn cÇu vµ dÇn dÇn níi láng viÖc qu¶n chÕ thÞ trêng ViÔn th«ng, ngµnh ViÔn th«ng, ngµnh tin häc vµ ph¸t thanh truyÒn h×nh trªn thÕ giíi ®· hoµ quyÖn, x©m nhËp, chång lÊn nghiÖp vô lÉn nhau, ranh giíi ph©n c¸ch gi÷a c¸c ngµnh nghÒ tríc kia ngµy cµng kh«ng râ rµng. Sù hoµ nhËp vÒ kü thuËt thóc ®Èy sù hoµ nhËp vÒ m¹ng líi, hoµ nhËp vÒ nghiÖp vô vµ hoµ nhËp vÒ thÞ trêng. Xu híng nµy ®îc chøng minh bëi sù s¸p nhËp vµ liªn hîp ngµy cµng nhiÒu cña c¸c c«ng ty khai th¸c ViÔn th«ng, m¸y tÝnh truyÒn h×nh vµ h÷u tuyÕn. VÝ dô: + Th¸ng 1/1998 C«ng ty Bell T©y Nam SBC cña Mü ®· bá ra 4,4 tØ USD mua l¹i C«ng ty New Southern England ®Ó tiÕn vµo thÞ trêng ®iÖn tho¹i néi h¹t §«ng B¾c níc Mü. + Ngµy 15/9/1998 C«ng ty Bell T©y Nam SBC cña Mü l¹i cïng víi c«ng ty ViÔn th«ng lín thø b¶y cña Hoa Kú, còng lµ nhµ ®Çu t ngo¹i quèc lín nhÊt vµo thÞ trêng ViÔn th«ng Ch©u ¢u, lµ c«ng ty Ameritech, ®· chÝnh thøc s¸p nhËp víi gi¸ ®Õn 62 tØ USD, trë thµnh vô s¸p nhËp víi møc tiÒn lín nhÊt trong lÞch sö ViÔn th«ng níc Mü. 13 + Ngµy 15/6/1998, C«ng ty ViÔn th«ng ph¬ng B¾c - Vortel Canada bá ra 9,1 tØ USD mua c«ng ty Bell Net Works, lµ nhµ chÕ t¹o thiÕt bÞ m¹ng Internet míi vµ u tó cña níc Mü, cho thÊy quyÕt t©m cña c¸c nhµ cung øng dÞch vô ViÔn th«ng truyÒn th«ng tiÕn qu©n vµo thÞ trêng tin häc mµ cô thÓ lµ thÞ trêng thiÕt bÞ m¹ng d÷ liÖu. + Ngµy 26/6/1998, c«ng ty ®iÖn b¸o ®iÖn tho¹i - ATT cña Mü tuyªn bè bá ra 4 tØ USD doanh thu mua c«ng ty truyÒn h×nh h÷u tuyÕn (truyÒn h×nh c¸p) lín thø hai cña níc Mü lµ TCI, trë thµnh vô mua b¸n s¸p nhËp quy m« lín nhÊt gi÷a hai ngµnh ViÔn th«ng vµ truyÒn h×nh h÷u tuyÕn. Vô viÖc nµy ®îc coi nh lµ sù b¾t ®Çu quan träng cña c«ng ty ®iÖn tho¹i ®êng dµi tiÕn qu©n vµo thÞ trêng néi h¹t, còng lµ b»ng chøng tèt ®Ñp vÒ viÖc hoµ nhËp gi÷a ViÔn th«ng vµ truyÒn h×nh h÷u tuyÕn. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu vô thu mua, s¸p nhËp kh¸c n÷a gi÷a c¸c h·ng ViÔn th«ng (ChÕ t¹o vµ khai th¸c, ®êng dµi vµ néi h¹t, trong níc vµ quèc tÕ )víi c¸c h·ng m¸y tÝnh - tin häc, c¸c h·ng truyÒn h×nh trong mét níc, vµ gi÷a c¸c níc vµ c¸c khu vùc kh¸c nhau. S¸p nhËp, tæ chøc l¹i vµ liªn hiÖp gi÷a c¸c ngµnh ViÔn th«ng-Tin häcTruyÒn h×nh ®· lµm cho tµi nguyªn, t b¶n, kü thuËt, thÞ trêng... ®îc tæ chøc l¹i, bï ®¾p u thÕ cho nhau gi÷a c¸c ngµnh, VÝ dô: C¸c c«ng ty ViÔn th«ng cÇn kü thuËt ë c¸c c¸c c«ng ty m¸y tÝnh, cßn c¸c c«ng ty m¸y tÝnh th× cÇn thÞ trêng ë c¸c c«ng ty ViÔn th«ng. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho m¹ng ViÔn th«ng ph¸t triÓn nhanh chãng vµ trë thµnh c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia cã kh¶ n¨ng ®¸p øng mäi nhu cÇu vÒ dÞch vô th«ng tin vµ trë thµnh nÒn t¶ng hÕt søc quan träng ®Ó "X· héi c«ng nghiÖp" chuyÓn sang thêi kú cña "X· héi th«ng tin". 2. Tù do ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng - nghÜa vô cña ViÖt Nam khi tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. N¨m 1995, viÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN ®· më ra mét thêi kú míi cho kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ã lµ thêi kú héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Õn th¸ng 8 n¨m 1998, ViÖt Nam ®îc kÕt n¹p vµo tæ chøc kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng - APEC. Vµ trong thêi gian tíi ViÖt Nam ®ang nç lùc ®µm ph¸n, th¬ng lîng ®Ó ®îc gia nhËp vµo Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO, vµ còng ®ang tiÕn hµnh th¬ng lîng víi Hoa Kú ®Ó ®i ®Õn ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i gi÷a hai níc. Tuy nhiªn ®Ó héi nhËp ®Çy ®ñ vµo c¸c tæ chøc nµy th× ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô mµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ yªu cÇu trong ®ã cã nghÜa vô tù do ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô. Tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng trªn thÕ giíi, th× vÊn ®Ò tù do ho¸ ViÔn th«ng lµ mét yªu cÇu, mét nghÜa vô cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam khi më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Æc biÖt ®Ó ®îc gia nhËp vµo WTO còng nh ký ®îc hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü th× tù do ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lu«n ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. 2.1. Trong tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi - WTO. Sau vßng ®µm ph¸n Uruguay, qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i ®îc më réng ra ®èi víi c¶ th¬ng m¹i dÞch vô. HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i dÞch vô GATS lµ nç lùc ®Çu tiªn ®Ó ®a lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô theo nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu tiÕt cña th¬ng m¹i ®a biªn. GATS ®a ra mét sè quy ®Þnh vÒ nghÜa vô chung vµ nh÷ng yªu cÇu cô thÓ trong th¬ng m¹i dÞch vô. GATS ®Ò cËp ®Õn mét sè kh¸i niÖm, nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh cho phÐp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn linh ho¹t h¬n trong viÖc ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô. 14 Trong vßng ®µm ph¸n Uruguay vÒ th¬ng m¹i ®a biªn, 11 ngµnh dÞch vô ®· ®îc ®a ra ®µm ph¸n trong ®ã cã lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng. HiÖn t¹i, thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ë ViÖt Nam vÉn ®îc chÝnh phñ b¶o hé ë møc kh¸ cao. ChØ cã 3 c«ng ty ®îc phÐp khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng ®ã lµ: Tæng c«ng ty Bu chÝnh - ViÔn th«ng ViÖt Nam - VNPT; C«ng ty ViÔn th«ng qu©n ®éi VIETTEL; C«ng ty cæ phÇn ViÔn th«ng Sµi Gßn - SPT. Cßn ®èi víi c¸c c«ng ty níc ngoµi chØ ®îc khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng díi d¹ng hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh BCC. Quy chÕ ®èi xö quèc gia (NT) vÉn cha ®îc dµnh cho c¸c c«ng ty dÞch vô ViÔn th«ng níc ngoµi. C¸c c«ng ty nµy ®ang ph¶i tiÕp tôc ®èi mÆt víi nh÷ng h¹n chÕ hµnh chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Ngoµi ra, còng nh c¸c lÜnh vùc kh¸c, viÖc thiÕu tÝnh minh b¹ch vµ mét c¬ chÕ luËt ph¸p thiÕu ®ång bé ®· ¶nh hëng nhiÒu ®Õn sù tiÕp cËn thÞ trêng cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ViÔn th«ng ë ViÖt Nam. V× vËy ®Ó ®îc gia nhËp vµo WTO, ViÖt Nam ph¶i ®a ra biÖn ph¸p cho phÐp c¸c c«ng ty níc ngoµi x©m nhËp thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng. ViÖt Nam cÇn ph¶i cã c¸c nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña sù tù do ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh dÞch vô ViÔn th«ng nµo sÏ ®îc më, cho phÐp c¹nh tranh níc ngoµi ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô c¬ b¶n. ViÖt Nam vÉn lµ mét ®Êt níc ®ang ph¸t triÓn, dÞch vô ViÔn th«ng cßn non trÎ vµ yÕu kÐm. Tuy nhiªn, mét khi ®· tham gia vµo cuéc ch¬i th¬ng m¹i toµn cÇu, ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng tÝnh tíi ph¶i më réng lÜnh vùc dÞch vô th¬ng m¹i nãi chung vµ lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng nãi riªng. ViÖc më cöa héi nhËp dÞch vô ViÔn th«ng tríc hÕt lµ v× lîi Ých ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, t¹o thuËn lîi cho ViÔn th«ng ViÖt Nam ph¸t triÓn phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi hiÖn nay. 2.2. Trong ASEAN. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi më cöa vµ héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc nh ASEAN, APEC, EU... ®Òu lÊy c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO lµm tiªu chuÈn. Do vËy më cöa vµ héi nhËp dÞch vô ViÔn th«ng trong ASEAN còng ®Òu dùa trªn c¸c nguyªn t¾c cña GATS/WTO. Nhng c¸c cam kÕt tù do ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng trong ASEAN ph¶i s©u vµ réng h¬n so víi c¸c cam kÕt cña c¸c níc thµnh viªn ®· ®a ra trong GATS/WTO. Thùc tÕ cho thÊy, hÕt vßng I (1996-1998) vÒ ®µm ph¸n dÞch vô ViÔn th«ng trong ASEAN khã cã thÓ ®¹t ®îc nh÷ng g× cao h¬n so víi ®µm ph¸n trong WTO v× c¸c níc ASEAN ®· ph¶i nhîng bé ®¸ng kÓ trong hiÖp ®Þnh ViÔn th«ng c¬ b¶n (GBT) nªn kh«ng thÓ ®a ra ®îc c¸c cam kÕt s©u h¬n n÷a trong ASEAN. §èi víi ViÖt Nam, hiÖn t¹i cha ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO nªn trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ tù do ho¸ thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng trong ASEAN, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tham gia cam kÕt trªn c¬ së thÓ chÕ hiÖn hµnh. Do vËy trong thêi gian ViÖt Nam cha trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO th× ViÔn th«ng ViÖt Nam cha ph¶i chÞu søc Ðp g× lín vÒ më cöa thÞ trêng. 2.3. Trong tæ chøc kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i b×nh d¬ng (APEC). VÒ tiÕn tr×nh tù do ho¸ c¸c ho¹t ®éng ViÔn th«ng trong APEC ®Òu nh»m vµo môc tiªu nh ®· ®Æt ra trong héi nghÞ cÊp cao kh«ng chÝnh thøc AELM lÇn 2 (Bogor, 1994) vµ AELM lÇn 3 (Osaka, 1995), tøc lµ thùc hiÖn liªn tôc gi¶m nh÷ng h¹n chÕ, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th¬ng m¹i dÞch vô, dµnh cho nhau u ®·i 15 tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia ®i theo tiÕn tr×nh cña hiÖp ®Þnh ®µm ph¸n Uruquay vÒ th¬ng m¹i dÞch vô GATS cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. APEC ho¹t ®éng trªn c¬ së nguyªn t¾c tù nguyÖn thÓ hiÖn ë hai ®iÓm:Thø nhÊt, APEC chØ lµ mét diÔn ®µn t vÊn kinh tÕ liªn chÝnh phñ nh»m xóc tiÕn sù hîp t¸c, t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña khu vùc. Thø hai, APEC chØ lµ mét diÔn ®µn t vÊn kinh tÕ nªn nã kh«ng ®a ra nh÷ng chØ thÞ, nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi c¸c thµnh viªn, mäi ho¹t ®éng hîp t¸c ®Òu dùa trªn c¬ së tù nguyÖn, phï hîp víi lîi Ých cña c¸c bªn. Do vËy trong qu¸ tr×nh hîp t¸c, ViÖt Nam cã thÓ tham gia ë lÜnh vùc vµ møc ®é nµo ®ã mµ ViÖt Nam ®ñ kh¶ n¨ng. APEC ®a ra ch¬ng tr×nh tù do ho¸ mËu dÞch ®èi víi c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng lµ n¨m 2010 víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ n¨m 2020 víi c¸c níc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn. Mçi níc thµnh viªn ®îc tuú ý, c¨n cø vµo thùc tiÔn ®Êt níc m×nh mµ ®a ra mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng trong ®ã v¹ch râ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c g©y c¶n trë th¬ng m¹i vµ ®Çu t. V× vËy tríc m¾t ViÔn th«ng ViÖt Nam sÏ kh«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n khi tham gia APEC v× ViÖt Nam cã thÓ t¹m thêi dïng nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam víi ASEAN vµ trong hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü ®Ó ¸p dông víi APEC. Ngoµi ra mét lîi thÕ kh¸c lµ ViÖt Nam cha gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, xÐt vÒ mÆt l©u dµi th× ViÖt Nam kh«ng tr¸nh khái ph¶i chÞu mét søc Ðp ngµy cµng t¨ng ®èi víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i c¸c dÞch vô ViÔn th«ng, mèc cuèi cïng ®èi víi ViÖt Nam lµ 2020 - tøc lµ ®Õn 2020 ViÖt Nam ph¶i tù do ho¸ thÞ tr êng dÞch vô ViÔn th«ng dµnh cho nhau c¸c u ®·i tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia. Ngoµi ra, do tÝnh chÊt rµng buéc lÉn nhau cña c¸c nguyªn t¾c trong WTO, ASEAN vµ APEC, viÖc ViÖt Nam tham gia c¸c ho¹t ®éng vÒ ViÔn th«ng trong APEC còng sÏ gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc lín vÒ më cöa thÞ trêng. T¹i Héi nghÞ Vancouver APEC ®· ®Ò ra 9 lÜnh vùc dÞch vô tù do ho¸ trong ®ã cã dÞch vô ViÔn th«ng . Do vËy lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng cã thÓ ®îc thóc ®Èy tù do ho¸ sím h¬n thêi h¹n tõ n¨m 2020. 2.4. Trong HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü. ViÖt Nam vµ Mü ®· b×nh thêng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao tõ th¸ng 7/1995. HiÖn nay hai níc ®ang tiÕn hµnh ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng toµn diÖn, hiÖp ®Þnh nµy sÏ bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò vÒ th¬ng m¹i dÞch vô trong ®ã cã dÞch vô ViÔn th«ng. VÒ c¬ b¶n c¸c ®iÒu kho¶n vÒ th¬ng m¹i dÞch vô ViÔn th«ng trong dù th¶o hiÖp ®Þnh nµy lµ chia theo c¸c nguyªn t¾c cña WTO. Trong dù th¶o nµy, Mü yªu cÇu ViÖt Nam ph¶i më cöa vµ tù do ho¸ tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ViÔn th«ng bao gåm c¶ dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vµ dÞch vô gi¸ trÞ c¬ b¶n, yªu cÇu ViÖt Nam ® a ra phô lôc nªu râ c¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam vÒ truy nhËp thÞ trêng, ®·i ngé tèi huÖ quèc (Most Favored Nation - MFN), ®·i ngé quèc gia (National treatment - NT), vµ ngoµi c¸c h¹n chÕ ®ã th× ViÖt Nam sÏ ph¶i më cöa hoµn toµn cho c¸c dÞch vô vµ c«ng ty khai th¸c dÞch vô cña Mü tham gia vµo thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng cña ViÖt Nam. §©y lµ mét khã kh¨n ®èi víi ViÖt Nam khi ViÖt Nam míi ë giai ®o¹n b¾t ®Çu xem xÐt viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch theo c¸c nguyªn t¾c cña WTO. C¸c mèi quan hÖ th¬ng m¹i vµ kinh tÕ song ph¬ng sÏ rÊt quan träng ®èi víi ViÖt Nam, bëi Mü kh«ng chØ lµ mét thÞ trêng tiÒm n¨ng lín cho c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam vµ mét nguån cung cÊp tµi chÝnh, kü thuËt vµ kü n¨ng qu¶n lý mµ cßn lµ 16 mét trong nh÷ng ®èi t¸c ®µm ph¸n quan träng trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn xÐt vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn ViÔn th«ng cña ViÖt Nam hiÖn nay, th× nh÷ng yªu cÇu cña Mü vÒ më cöa thÞ trêng ViÔn th«ng ®èi víi ViÖt Nam lµ qu¸ cao. Mü ph¶i chÊp nhËn mét kho¶ng thêi gian chuyÓn ®æi nhÊt ®Þnh theo quy chÕ mµ WTO cho phÐp ViÖt Nam khi ®µm ph¸n gia nhËp tæ chøc nµy. 3. Nh÷ng th¸ch thøc vµ c¬ héi ®Æt ra cho ViÔn th«ng ViÖt Nam tríc xu thÕ më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ dÞch vô ViÔn th«ng. 3.1. Nh÷ng th¸ch thøc. Qua ph©n tÝch 3 xu híng chñ yÕu cña ViÔn th«ng trªn thÕ giíi còng nh yªu cÇu cña c¸c tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ vµ khu vùc, cã thÓ thÊy ViÔn th«ng ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i mét sè th¸ch thøc chñ yÕu khi tiÕn hµnh tù do ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ dÞch vô ViÔn th«ng sau: + HiÖn t¹i ViÖt Nam vÉn cha cã LuËt Bu chÝnh - ViÔn th«ng, hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p lý cã liªn quan nãi chung còng cha ®îc hoµn thiÖn vµ ®ång bé. §iÒu nµy g©y khã kh¨n rÊt lín cho ViÖt Nam trong viÖc c«ng khai ho¸ thÓ chÕ chÝnh s¸ch cña ViÔn th«ng ViÖt Nam khi tham gia ®µm ph¸n víi c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ còng nh qu¸ tr×nh x©y dùng lé tr×nh héi nhËp vÒ dÞch vô ViÔn th«ng. MÆt kh¸c víi thÓ chÕ qu¶n lý yÕu kÐm vµ l¹c hËu tån t¹i trong mét thêi gian dµi ®· ¶nh hëng kh«ng Ýt tíi sù ph¸t triÓn cña ViÔn th«ng ViÖt Nam. + Héi nhËp còng ®ång nghÜa víi viÖc ®øng tríc nh÷ng ¸p lùc vÒ më cöa thÞ trêng, dµnh u ®·i tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia cho c¸c níc, c¸c c«ng ty vµ tæ chøc kinh doanh khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng níc ngoµi. Trong khi ®ã c¸c c«ng ty trong níc nhÊt lµ Tæng C«ng ty Bu chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam do ho¹t ®éng trong mét m«i trêng ®éc quyÒn víi mét thêi gian dµi sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do søc Ðp c¹nh tranh tõ viÖc më cöa thÞ trêng. MÆt kh¸c so víi c¸c c«ng ty khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng trªn thÕ giíi th× c¸c c«ng ty cña ViÖt Nam cßn thu kÐm rÊt nhiÒu mÆt: C«ng nghÖ, tµi chÝnh, thÞ trêng, kinh nghiÖm qu¶n lý... vµ mét ®iÒu quan träng lµ c¸c c«ng ty nµy ®îc ho¹t ®éng trong mét m«i trêng c¹nh tranh kh¸ dµi cho nªn kinh nghiÖm kinh doanh cña hä h¬n h¼n c¸c c«ng ty ViÖt Nam. Do vËy trong thêi gian tíi, viÖc tù do vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng ®ång nghÜa víi viÖc c¸c c«ng ty trong níc sÏ mÊt dÇn thÞ trêng do kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty níc ngoµi. + ViÖc tù do vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp nhiÒu c«ng ty trong níc còng nh cho phÐp c¸c c«ng ty níc ngoµi cïng tham gia vµo khai th¸c dÞch vô ViÔn th«ng. §èi víi c¸c c«ng ty, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty níc ngoµi, víi hä lîi nhuËn vÉn ®Æt lªn hµng ®Çu. Do vËy c¸c c«ng ty khai th¸c dÞch vô sÏ tËp trung tranh giµnh thÞ trêng ë c¸c vïng thµnh thÞ, khu c«ng nghiÖp vµ m¶ng thÞ trêng sinh lîi cao trong khi nh÷ng vïng s©u, vïng xa vµ c¸c m¶ng thÞ trêng kh«ng sinh lîi, mang tÝnh chÊt c«ng Ých kh«ng ai lµm, dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ lµm cho Nhµ níc mÊt dÇn quyÒn kiÓm so¸t ®èi víi thÞ trêng ViÔn th«ng, ph¶i lÖ thuéc vµo c¸c c«ng ty m¹nh (thêng lµ c¸c c«ng ty níc ngoµi). 17 + §éi ngò c¸n bé cha ®ñ tr×nh ®é n¨ng lùc nªn trong thêi gian ®Çu cña qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n tríc nh÷ng thay ®æi nhanh chãng cña c«ng nghÖ còng nh thÞ trêng. 3.2. Nh÷ng c¬ héi. Bªn c¹nh nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu kÓ trªn th× qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ sÏ mang l¹i nh÷ng c¬ héi cho ViÔn th«ng ViÖt Nam. + ViÖc më cöa vµ héi nhËp hay nãi chÝnh x¸c h¬n lµ viÖc tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ nh ASEAN, APEC, WTO... ViÔn th«ng ViÖt Nam cã thÓ tËn dông ®îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi nhÊt trong lÜnh vùc ViÔn th«ng vµ vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó x©y dùng hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia. HiÖn t¹i ®Çu t níc ngoµi trong lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng ë ViÖt Nam chØ ®îc ho¹t ®éng díi h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BCC), tuy nhiªn më cöa vµ tù do ho¸ thÞ trêng trong ®ã cã viÖc cho phÐp c¸c c«ng ty níc ngoµi ®Çu t vµo thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng díi d¹ng liªn doanh - JV, h×nh thøc BOT... sÏ thu hót ®îc thªm nhiÒu vèn ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn ViÔn th«ng, ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô. + ViÔn th«ng võa lµ mét ngµnh kü thuËt thuéc c¬ së kÕt cÊu h¹ tÇng, lµ ph¬ng tiÖn gióp cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy sù héi nhËp ViÔn th«ng cßn thóc ®Èy sù tham gia cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nh tµi chÝnh, ng©n hµng, th¬ng m¹i, ®Çu t... vµ do ®ã gi¸n tiÕp t¹o c¬ héi thuËn lîi cho c¸c ngµnh cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp. + ViÖc tù do ho¸ vµ héi nhËp dÞch vô ViÔn th«ng ®ång nghÜa víi viÖc ViÔn th«ng ViÖt Nam sÏ nhËn ®îc nh÷ng u ®·i tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ trêng c¸c níc trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi. III - TÝnh cÊp thiÕt ph¶i x©y dùng chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô viÔn th«ng ViÖt Nam 1. B¶n chÊt cña tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng: Toµn cÇu ho¸ hiÓu theo nghÜa réng lµ sù gia t¨ng trong giao lu quèc tÕ vÒ kinh tÕ x· héi, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ trªn toµn thÕ giíi. VÒ kinh tÕ nã cã nghÜa lµ sù di chuyÓn ngµy mét t¨ng cña c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Khi c¸c quèc gia cïng tham gia vµo tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ th× c¸c quèc gia ®ã ®ang héi nhËp víi thÕ giíi. Ngµy nay qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ trong quan hÖ quèc tÕ kh«ng cßn lµ xu híng mµ ®· trë thµnh quy luËt kh¸ch quan. Tuy nhiªn, ®Ó thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh héi nhËp, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ cña mçi níc, trong ®ã viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng ®óng ®¾n cho mçi ngµnh vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn chiÕn lîc ®ã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng. ViÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn vÒ kinh tÕ thÕ giíi thùc sù lµ mét thö th¸ch to lín, ®Æc biÖt lµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi nh ViÖt Nam. Tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng b¾t nguån tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ cña c¸c níc cã nÒn vÒ kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn cao. Khi c¸c thµnh phÇn kinh doanh 18 trong nÒn vÒ kinh tÕ ®øng tríc nh÷ng ¸p lùc gia t¨ng cña thÞ trêng do c¹nh tranh gay g¾t vµ ®ßi hái ChÝnh phñ ph¶i níi láng nh÷ng rµng buéc cøng nh¾c cña c¸c luËt lÖ, quy chÕ g©y c¶n trë kinh doanh vµ bá dÇn sù can thiÖp s©u. §iÒu nµy ®· gióp cho c¸c thµnh phÇn vÒ kinh tÕ ph¸t triÓn víi quy m« toµn cÇu bÊt chÊp sù kh¸c biÖt vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ còng nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia kh¸c nhau vµ trë thµnh chÊt xóc t¸c quan träng cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Nh vËy, tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng lµ mét chiÕc “cÇu nèi” ®Ó gióp cho nÒn kinh tÕ níc ®ã héi nhËp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Quan hÖ gi÷a héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tù do ho¸, më cöa thÞ trêng lµ mèi quan hÖ hai chiÒu, nghÜa lµ tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ngîc l¹i héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng. Thùc tÕ cho thÊy, nhiÒu quèc gia khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× viÖc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng lµ mét nghÜa vô, mét yªu cÇu cÊp b¸ch, vµ ViÖt nam còng kh«ng ph¶i lµ trêng hîp ngo¹i lÖ . 2. TÝnh cÊp thiÕt ph¶i x©y dùng chiÕn lîc: Trong thêi gian ®Çu qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng diÔn ra ë lÜnh vùc th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ ®Çu t sau ®ã lan sang c¸c lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô. Víi ®Æc tÝnh toµn cÇu tù nhiªn, ViÔn th«ng lµ mét trong nh÷ng ngµnh dÞch vô sím chÞu t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ngoµi ra, dÞch vô ViÔn th«ng cßn lµ mét ngµnh kinh doanh cã tèc ®é t¨ng trëng nhanh vµ ®em l¹i lîi nhuËn cao. XÐt trªn gãc ®é tµi chÝnh, ngµnh nµy chØ ®øng sau lÜnh vùc B¶o hiÓm vµ Ng©n hµng. ChÝnh v× vËy lÜnh vùc dÞch vô ViÔn th«ng ®· trë thµnh ®èi tîng ®µm ph¸n th¬ng m¹i réng kh¾p trªn toµn cÇu. Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®a ra môc tiªu thùc hiÖn thÞ trêng tù do th¬ng m¹i toµn cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô vµo n¨m 2020, trong ®ã c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin sÏ ®îc c¾t gi¶m tõ 6/1997 vµ c¸c dÞch vô ViÔn th«ng c¬ b¶n ®· ®îc 72 quèc gia trªn thÕ giíi cam kÕt më cöa cho c¹nh tranh víi níc ngoµi tõ 01/01/1998. APEC cã kÕ ho¹ch t¬ng tù nhng rót ng¾n thêi h¹n thùc hiÖn ®èi víi c¸c níc lµ 10 n¨m (2010 ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ 2020 ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn) vµ cho phÐp mçi níc cã mét lé tr×nh riªng tuú thuéc vµo hoµn c¶nh kinh tÕ vµ ®Æc thï riªng cña níc m×nh ®Ó ®i tíi ®Ých cuèi cïng. Héi nghÞ thêng niªn APEC 1997 ®· ra tuyªn bè chung vÒ viÖc u tiªn thùc hiÖn tù do ho¸ 9 lÜnh vùc, trong ®ã cã dÞch vô ViÔn th«ng, dµnh cho nhau u ®·i tèi huÖ quèc, ®·i ngé quèc gia, thùc hiÖn tho¶ thuËn c«ng nhËn lÉn nhau vµ t¨ng cêng hîp t¸c song ph¬ng, ®a ph¬ng trong c¸c dù ¸n ViÔn th«ng khu vùc. ASEAN cïng x©y dùng “tÇm nh×n 2020” cña m×nh, theo ch¬ng tr×nh ®Õn n¨m 2020 ASEAN sÏ mang d¸ng dÊp cña liªn minh Ch©u ¢u, tøc lµ mét thÞ trêng kh«ng biªn giíi. Ch¬ng tr×nh AFTA cña ASEAN ®· v¹ch ra lé tr×nh gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®èi víi c¸c thiÕt bÞ ViÔn th«ng xuèng cßn 0-5 % vµo n¨m 2003, cßn ®èi víi c¸c dÞch vô ViÔn th«ng, c¸c níc ASEAN ®ang cè g¾ng ®¹t ®îc nh÷ng tho¶ thuËn míi trong thêi gian tíi. Tríc xu thÕ tù do ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ dÞch vô ViÔn th«ng diÔn ra hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc: WTO, APEC, ASEAN ... ®· ®Æt ra cho dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam cÇn cã mét chiÕn lîc ph¸t triÓn phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña ViÔn th«ng 19 thÕ giíi, ®ång thêi ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n íc còng nh thùc tr¹ng ViÔn th«ng ViÖt Nam. VËy chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa dÞch vô viÔn th«ng lµ g×? * XÐt mét c¸ch tæng thÓ th× chiÕn lîc lµ tËp hîp nh÷ng môc tiªu chiÕn lîc cã tÝnh chÊt dµi h¹n vµ nh÷ng nhiÖm vô cña mét doanh nghiÖp, mét ngµnh, mét lÜnh vùc nµo ®ã víi hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch hµnh ®éng thùc hiÖn ®ång bé ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®ã mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Nh vËy, mét chiÕn lîc bao giê còng cã tÝnh chÊt dµi h¹n thêng tõ 10-20 n¨m, nã lu«n mang tÝnh tæng hîp vµ linh ho¹t cho phÐp khai th¸c mét c¸ch tèi u nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi ®Ó thùc hiÖn ®îc chiÕn lîc ®ã. * Trong c¸c doanh nghiÖp th× chiÕn lîc ®îc cô thÓ ho¸ díi gãc ®é lµ chiÕn lîc kinh doanh cña mét doanh nghiÖp. BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× ph¶i x©y dùng mét chiÕn lîc kinh doanh phï hîp víi thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp ®ã. ChiÕn lîc kinh doanh lµ sù tËp hîp mét c¸ch thèng nhÊt c¸c môc tiªu, c¸c chÝnh s¸ch vµ sù phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ kinh doanh chiÕn lîc tæng thÓ nhÊt ®Þnh. ChiÕn lîc kinh doanh ®îc xem xÐt nh mét qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh trong ®ã c¸c nhµ qu¶n lý, nh÷ng ngêi ra quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i ph©n tÝch m«i trêng kinh doanh, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty, x©y dùng c¸c môc tiªu vµ t×m kiÕm c¸c nguån lùc, c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã. Môc tiªu lµ sù cô thÓ ho¸ ®Þnh híng chiÕn lîc cña doanh nghiÖp. Môc tiªu bao giê còng ®îc ph©n thµnh môc tiªu ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n, c¨n cø vµo ®ã ®Ó ®Ò ra c¸c nhiÖm vô thÝch hîp cho mçi giai ®o¹n. Muèn môc tiªu ®Ò ra s¸t t×nh h×nh thùc tÕ vµ cã tÝnh kh¶ thi ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau: + Thø nhÊt, c¸c môc tiªu ph¶i cô thÓ ho¸ kh«ng ®îc chung chung ®Ó c¸c cÊp cã thÓ kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn chóng. + Thø hai, môc tiªu ®Ò ra cÇn ®îc giíi h¹n thêi gian hoµn thµnh cô thÓ. §©y kh«ng chØ lµ ®Æt ra c¸i mµ C«ng ty ph¶i ®¹t ®îc mµ ®ßi hái quy ®Þnh thêi h¹n cho mçi môc tiªu. + Thø ba, muèn n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ duy tr× sù bÒn v÷ng cña C«ng ty th× môc tiªu lµ c¸i ®Ých cã thÓ ®¹t ®îc. ViÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vît qu¸ kh¶ n¨ng (thiÕu nguån lùc, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn...) sÏ dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ xÊu. + Thø t, c¸c môc tiªu ph¶i thèng nhÊt vµ hç trî cho nhau: môc tiªu ng¾n h¹n vµ tiÒn ®Ò thùc hiÖn môc tiªu dµi h¹n. * Cßn ®èi víi chiÕn lîc cña mét ngµnh mµ cô thÓ ë ®©y kh«ng ph¶i lµ mét chiÕn lîc bã hÑp trong mét C«ng ty mµ nã mang tÝnh toµn ngµnh vµ ®îc tËp trung vµo vÊn ®Ò tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng ®èi víi dÞch vô ViÔn th«ng ViÖt Nam. Díi gãc ®é qu¶n lý Nhµ níc, th× chiÕn lîc tù do ho¸ vµ më cöa thÞ trêng dÞch vô ViÔn th«ng sÏ gåm: - Ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc. - TiÕn hµnh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®ã. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan