Tài liệu Chất lượng tín dụng ngân hàng việt nam hiện nay

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Mçi khi x· héi ph¸t triÓn, ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, tù trong b¶n th©n nã cho ra ®êi nh÷ng s¶n phÈm - nh÷ng c«ng cô ®Ó phôc vô chÝnh cho sù ph¸t triÓn ®ã. Tõ khi cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, vµ sù xuÊt hiÖn së h÷u t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt ®· t¹o ra rÊt nhiÒu s¶n phÈm, mµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm cña nã chÝnh lµ quan hÖ tÝn dông. §Õn l-ît nã, khi ra ®êi sÏ thóc ®Èy cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lªn tr×nh ®é cao h¬n. Do ®ã, sù tån t¹i cña nã nh- mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Ngµy nay, chóng ta biÕt r»ng, khi kinh tÕ thÞ tr-êng lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ë mét tr×nh ®é cao. Trong ®ã, c¸c chñ thÓ ®éc lËp víi nhau vÒ tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh, vÒ quyÒn së h÷u, vÒ sù tuÇn hoµn vµ lu©n chuyÓn vèn. NhvËy trong nÒn kinh tÕ cã nh÷ng doanh nghiÖp “thõa” vèn. VÝ dô nh­ c¸c doanh nghiÖp cã tiÒn b¸n hµng nh-ng kh«ng ph¶i tr¶ l-¬ng, thuÕ vµ c¸c kho¶n chi kh¸c do ®ã t¹m thêi thõa t-¬ng ®èi. Trong khi ®ã cã nh÷ng doanh nghiÖp thiÕu vèn nh÷ng ng-êi thõa vèn sö dông vèn nµy ®Ó thu lîi nhuËn cßn doanh nghiÖp thiÕu vèn muèn sö dông ph¶i ®i vay ®Ó duy tr× hoÆc tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh thu lîi nhuËn. Nh- vËy hai nhu cÇu nµy ®Òu gièng nhau ë chç ®Ó thu lîi nhuËn vµ mang tÝnh chÊt t¹m thêi. Nh-ng chóng kh¸c nhau vÒ chiÒu vËn ®éng vµ quyÒn së h÷u. Do ®ã trong nÒn kinh tÕ tÊt yÕu tån t¹i quan hÖ tiªu dïng vµ tÝn dông. V× vËy viÖc n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông cã ý nghÜa to lín ®Õn sù thµnh c«ng cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i trong chiÕn l-îc huy ®éng vµ sö dông vèn cho ®Çu tvµ ph¸t triÓn. N©ng cao chÊt l-îng kh«ng chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn chÊt l-îng mµ ph¶i bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p më réng tÝn dông cã hiÖu qu¶, cã nhvËy ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i míi ngµy cµng ph¸t triÓn, hßa nhËp ®-îc víi xu thÕ tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ ng©n hµng. 1 PhÇn I : ChÊt l-îng tÝn dông Ng©n hµng th-¬ng m¹i - mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n. A. TÝn dông Ng©n hµng th-¬ng m¹i . 1. TÝn dông ng©n hµng - sù ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng hãa. H×nh thøc s¬ khai cña tÝn dông lµ tÝn dông nÆng l·i, cã ®-îc do sù ph©n chia cña tËp ®oµn ng-êi thµnh nh÷ng ng-êi cã nhiÒu h¬n vµ nh÷ng ng-êi cã Ýt h¬n dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn quan hÖ vay m-în do cã sù chªnh lÖch dthõa s¶n phÈm. Ng-êi ®i vay sÏ kh«ng nh÷ng ph¶i tr¶ vèn mµ cßn ph¶i tr¶ l·i cho ng-êi cho vay, ®ã chÝnh lµ tÝn dông nÆng l·i. H×nh thøc nµy chØ tån t¹i ë x· héi tr-íc t- b¶n vµ môc ®Ých cña nã lµ ®Ó duy tr× cuéc sèng cho nh÷ng ng-êi cÇn vay. §Õn ph-¬ng thøc TBCN tÝn dông nÆng l·i kh«ng cßn phï hîp, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®i vay kh«ng nh÷ng ®Ó cho tiªu dïng mµ cßn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. L·i suÊt cho vay còng ph¶i thÊp h¬n do cã nhiÒu nhµ cho vay h¬n vµ ®Ó cho nhµ tb¶n ®i vay ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt cã lîi nhuËn. Vay m-în kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tiÒn mµ cßn lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, t- liÖu s¶n xuÊt... L·i suÊt kh«ng cßn bÞ ¸p ®Æt bëi nh÷ng ng-êi cho vay mµ ph¶i lµ sù tháa thuËn gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n. C¸c h×nh thøc tÝn dông míi ra ®êi. Tõ ®ã cã thÓ ®Þnh nghÜa tÝn dông lµ quan hÖ vay m-în dùa trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶. §ã lµ quan hÖ gi÷a hai bªn trong ®ã mét bªn (tr¸i chñ hay ng-êi cho vay) chu cÊp tiÒn hay hµng hãa, dÞch vô dùa vµo lêi høa thanh to¸n l¹i trong t-¬ng lai cña ng-êi phÝa bªn kia (ng-êi thô tr¸i hay ng-êi ®i vay). Cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ hµng hãa, tÝn dông ngµy cµng cã nh÷ng ph¸t triÓn c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc, tõ tÝn dông nÆng l·i ®Õn tÝn dông th-¬ng m¹i vµ cao nhÊt lµ tÝn dông ng©n hµng. TÝn dông ng©n hµng ®· thùc sù më réng c¸c mèi quan hÖ, thay thÕ quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau b»ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n víi tæ chøc, gi÷a c¸c tæ chøc víi nhau vµ cao nhÊt lµ quan hÖ tÝn dông quèc tÕ. TÝn dông ng©n hµng lµ mét h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña tÝn dông, tuy nhiªn nã vÉn gi÷ nguyªn ®-îc nh÷ng b¶n chÊt ban ®Çu cña quan hÖ tÝn dông. TÝn dông ng©n hµng ®-îc hiÓu lµ quan hÖ vay m-în lÉn nhau theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i theo mét thêi gian nhÊt ®Þnh, gi÷a mét bªn lµ Ng©n hµng th-¬ng 2 m¹i vµ mét bªn lµ c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, tæ chøc tÝn dông, ng©n hµng th-¬ng m¹i kh¸c. §Ó qu¶n lý tèt chÊt l-îng c¸c kho¶n tÝn dông, ng-êi ta ph©n lo¹i tÝn dông theo nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: dùa trªn kú h¹n c¸c kho¶n tÝn dông, theo tÝnh chÊt ®¶m b¶o cña kho¶n vay, theo nh÷ng h×nh th¸i tån t¹i cña vèn tÝn dông... S¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hiÖn nay ngµy cµng cã nhiÒu h×nh thøc tÝn dông míi ra ®êi, ®¸p øng nhu cÇu göi tiÒn vµ ®i vay cña c¸c ®èi t-îng kh¸c nhau. TÝn dông trë thµnh mét ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. 2. §Æc ®iÓm cña tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i. TÝn dông ng©n hµng lµ mét h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña tÝn dông. Nã c¬ b¶n gi÷ ®-îc nh÷ng b¶n chÊt chung cña tÝn dông, ngoµi ra cßn cã mét sè ®Æc ®iÓm v-ît tréi sau: - Vèn tÝn dông ng©n hµng ®-îc thùc hiÖn d-íi h×nh thøc tiÒn tÖ vµ ®· ®-îc gi¶i phãng ra khái chu kú kinh doanh, lµ vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ, víi sù tham gia trong vai trß trung gian cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. Thu nhËp cña ng-êi d©n t¨ng vµ xuÊt hiÖn sù d- thõa tiÒn tÖ, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c quü khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, quü khen th-ëng, quü dù phßng rñi ro... cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ®-îc ng©n hµng huy ®éng vµ lµ nguån vèn tÝn dông chñ yÕu cña ng©n hµng. Qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tÝn dông ng©n hµng hoµn toµn kh¸c víi tÝn dông th-¬ng m¹i - phô thuéc hoµn toµn vµo quy m«, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ kh«ng ph¶i lµ vèn tiÒn tÖ ®-îc gi¶i phãng ra khái s¶n xuÊt kinh doanh. §©y còng lµ mét ®Æc ®iÓm chøng tá tÝn dông ng©n hµng lµ mét h×nh thøc tÝn dông ph¸t triÓn cao h¬n tÝn dông th-¬ng m¹i. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tÝn dông ng©n hµng t-¬ng ®èi ®éc lËp so víi sù vËn ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.  Khi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc më réng vµ ph¸t triÓn, nhu cÇu vèn t¨ng cã thÓ dÉn ®Õn nhu cÇu vÒ vèn tÝn dông t¨ng, tõ ®ã tÝn dông ng©n hµng phôc vô ®¾c lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh.  Còng cã thÓ khi s¶n xuÊt kinh doanh më réng vµ ph¸t triÓn, nhu cÇu vèn ph¸t triÓn nh-ng quy m« vèn tÝn dông ng©n hµng cã thÓ kh«ng ®æi do cã thÓ cã vèn tõ c¸c nguån kh¸c (ph¸t hµnh tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu, kªu gäi viÖn trî...) 3  S¶n xuÊt kinh doanh kh«ng thay ®æi nh-ng nhu cÇu tÝn dông vÉn t¨ng do ho¹t ®éng tÝn dông cßn ®¸p øng nhiÒu nhu cÇu kh¸c ngoµi s¶n xuÊt kinh doanh nh- tiªu dïng, tr¶ nî n-íc ngoµi... ChÝnh do c¸c ®Æc ®iÓm trªn, tÝn dông ng©n hµng cã thÓ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu vèn tÝn dông c¶ vÒ khèi l-îng, thêi h¹n cho vay b»ng c¸c kho¶n vèn kh«ng ph¶i chØ cña nã mµ c¶ vèn huy ®éng. §ång thêi nhê cã tÝn dông mµ ng©n hµng ®· më réng ®-îc c¶ vÒ ph¹m vi còng nh- lÜnh vùc ho¹t ®éng. Nh-ng bªn c¹nh ®ã, tÝn dông kh«ng ph¶i kh«ng cã nh÷ng nh-îc ®iÓm cña nã, ®ã chÝnh lµ tÝnh rñi ro cña ho¹t ®éng tÝn dông t-¬ng ®èi cao do ®ã c¸c ng©n hµng sÏ dÔ bÞ mÊt vèn, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng còng nh- chÊt l-îng tÝn dông v× thÕ sÏ kÐm ®i. 3. C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tÝn dông ng©n hµng. a) Nguån cho vay. - Vèn tù cã vµ c¸c quü cña ng©n hµng. - Vèn huy ®éng trong vµ ngoµi n-íc b»ng c¸ch ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu hoÆc huy ®éng tiÒn göi. - Vèn ñy th¸c vµ vèn tµi trî ®Ó cho vay theo ch-¬ng tr×nh hoÆc dù ¸n ®Çu tcña nhµ n-íc, cña c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi trong vµ ngoµi n-íc. b) §iÒu kiÖn vÒ ®èi t-îng vay vèn. Theo luËt ng©n hµng ®· ban hµnh vµ luËt tÝn dông th× tÊt c¶ nh÷ng kh¸ch hµng ®-îc cho vay ph¶i tháa m·n ®ång thêi c¸c ®iÒu kiÖn sau : - Cã t- c¸ch ph¸p nh©n, thÓ nh©n ®Çy ®ñ. - Cã dù ¸n ®Çu t- hoÆc ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi, cã hiÖu qu¶. - Cã vËt t- hay hµng hãa t-¬ng ®-¬ng, tµi s¶n thÕ chÊp, ®¶m b¶o tiÒn vay hoÆc b¶o l·nh cña ng-êi thø ba theo quy chÕ cña Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n-íc. - Cã kÕ ho¹ch tr¶ nî gèc vµ l·i ng©n hµng. - Sö dông tiÒn vay ®óng môc ®Ých. c) Quy tr×nh thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t-. - Thu thËp tµi liÖu, th«ng tin cÇn thiÕt. - Xö lý th«ng tin, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch. - Néi dung thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t- : 4 + ThÈm ®Þnh t- c¸ch ph¸p nh©n vay vèn. + Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc còng nh- cña c¸ nh©n cÇn vay vèn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (tèi thiÓu lµ 2 n¨m).  Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, chÊt l-îng qu¶n lý.  Ph©n tÝch môc ®Ých cña vay vèn, th¸i ®é vµ ®¹o ®øc cña kh¸ch hµng.  Ph-¬ng diÖn kü thuËt.  Kh¶ n¨ng tr¶ nî, l·i vµ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n (trong ®ã hai chØ tiªu quan träng nhÊt lµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng NPV vµ tû suÊt doanh lîi IRR). + LËp tê tr×nh kÕt qu¶ thÈm ®Þnh. Qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu víi mçi dù ¸n cho vay nh»m tr¸nh rñi ro vµ n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông. ThÈm ®Þnh yªu cÇu cao ®èi víi nh©n viªn, c¸n bé thÈm ®Þnh c¶ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh- t- c¸ch ®¹o ®øc, nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña kho¶n tÝn dông ®ã. 4. TÇm quan träng cña tÝn dông ng©n hµng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ cho thÊy vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ. Ta cã thÓ thÊy ®-îc mét sè vai trß chñ yÕu cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ: - Ho¹t ®éng tÝn dông ®¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ nhu cÇu tiªu dïng cña c¸c c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ. Víi môc tiªu lín lµ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ n-íc còng nh- nhu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh gay g¾t quyÕt liÖt nh- hiÖn nay th× nhu cÇu vÒ vèn ®Ó ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt còng nh- ph¸t triÓn s¶n xuÊt, më réng mÆt hµng, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm vµ dÞch vô... lµ rÊt lín. Do ®ã më réng nguån vèn ®Ó ®Çu t- ph¸t triÓn lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng nh- c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c. Thùc tÕ cho thÊy phÇn vèn chñ yÕu cña c¸c c«ng ty lµ huy ®éng ®-îc tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i th«ng qua c¸c h×nh thøc vay míi, chiÕm tû träng lín (61,9%). MÆt kh¸c ë n-íc ta hiÖn nay thÞ tr-êng chøng kho¸n míi ë giai ®o¹n s¬ khai, ®èi t-îng ph¸t hµnh cßn h¹n chÕ còng nh- khu«n khæ ph¸p lý, m«i tr-êng kinh tÕ, thãi quen, t©m lý ng-êi d©n... ch-a cho phÐp l-u hµnh tr¸i phiÕu, cæ 5 phiÕu mét c¸ch réng r·i ®Ó nã cã thÓ lµ nguån vèn c¬ b¶n cña c¸c c«ng ty. Do vËy tÝn dông ng©n hµng thùc sù gÇn nh- lµ con ®-êng duy nhÊt ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t- chiÒu s©u, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i hãa vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ. Tõ nh÷ng kho¶n tÝn dông ®ã cã thÓ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi, t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao ®éng, ®êi sèng nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn vµ c¸c kh¶n thu cña Nhµ n-íc còng t¨ng theo. - Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng c-êng kiÓm tra, gi¸m s¸t víi kh¸ch hµng vay vèn, tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. TÝn dông lµ ho¹t ®éng tiªu biÓu cña hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, ®ßi hái ng©n hµng ph¶i kiÓm so¸t kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî cña kh¸ch hµng, Ýt ra lµ còng ph¶i dù tÝnh, ph¸n ®o¸n ®-îc kh¶ n¨ng nµy nh»m b¶o vÖ tiÒn göi cña kh¸ch hµng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng còng nh- lîi nhuËn cña ng©n hµng. NÕu mét kho¶n vay nµo ®ã thÊt tho¸t th× tr-íc tiªn lµm ng©n hµng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n cho ng-êi göi tiÒn. Ng©n hµng còng cã tr¸ch nhiÖm víi c¸c cæ ®«ng ®¶m b¶o møc chia l·i cæ phÇn hîp lý còng nh- møc l-¬ng nhÊt ®Þnh ®èi víi nh©n viªn. ChÝnh v× vËy, ng©n hµng lu«n ph¶i thËn träng ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông vµ t¨ng c-êng kiÓm so¸t ®èi víi c¸c kh¸ch hµng vay ®Ó xem kho¶n vay ®ã cã sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ kh«ng,... ®ång thêi cã thÓ t- vÊn chuyªn m«n cho kh¸ch hµng. Do vËy chÊt l-îng tÝn dông sÏ ®-îc n©ng cao, ®em l¹i lîi lîi Ých cho c¶ ng©n hµng vµ kh¸ch hµng, réng h¬n lµ cho c¶ nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ l-u th«ng, æn ®Þnh thÞ tr-êng. Chi phÝ giao dÞch lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay kh«ng cña kh¸ch hµng. Víi mçi kho¶n giao dÞch, cã c¸c kho¶n chi phÝ cè ®Þnh (chiÕm tØ lÖ chñ yÕu) vµ chi phÝ kh¸c phô thuéc tõng lo¹i giao dÞch, do vËy víi khèi l-îng giao dÞch cµng nhá th× chi phÝ giao dÞch b×nh qu©n cho mçi ®ång vay, cho vay lµ cµng lín. Ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian kh¸c chuyªn m«n hãa trong lÜnh vùc nµy nªn nã sÏ tiÕt kiÖm ®-îc nhiÒu chi phÝ giao dÞch cho kh¸ch hµng (cã thÓ giao dÞch víi l-îng tiÒn lín). Ngoµi ra, ng©n hµng th-¬ng m¹i ®ãng vai trß ng-êi trung gian trong ho¹t ®éng tÝn dông, thùc hiÖn huy ®éng vèn b»ng nhiÒu h×nh thøc nh÷ng nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ vµ cho nh÷ng ng-êi cÇn vèn vay ®· tr¸nh ®-îc sù l·ng phÝ vµ gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n. 6 B. ChÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng. 1. Quan ®iÓm vÒ chÊt l-îng tÝn dông. ChÊt l-îng tÝn dông lµ mét chØ tiªu tæng hîp, nã ph¶n ¸nh møc ®é hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ng©n hµng, søc m¹nh cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. TÝn dông ®-îc coi lµ cã chÊt l-îng cao khi vèn vay ®-îc cña kh¸ch hµng sö dông vµo ®óng môc ®Ých, t¹o ®-îc sè tiÒn lín, ng©n hµng thu ®-îc c¶ vèn vµ l·i, cßn doanh nghiÖp võa tr¶ ®-îc nî ng©n hµng ®óng h¹n võa bï ®¾p ®-îc chi phÝ vµ cã lîi nhuËn. Nh- vËy, ng©n hµng võa t¹o ra hiÖu qu¶ kinh tÕ, võa ®em l¹i hiÖu qu¶ x· héi . §Ó cã thÓ cã ®-îc chÊt l-îng tÝn dông tèt th× ho¹t ®éng qu¶n lý ph¶i cã hiÖu qu¶ vµ quan hÖ tÝn dông ph¶i ®-îc thiÕt lËp trªn c¬ së sù tin cËy vµ uy tÝn trong ho¹t ®éng. HiÓu ®óng b¶n chÊt vÒ chÊt l-îng tÝn dông, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®óng chÊt l-îng tÝn dông hiÖn t¹i còng nh- x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i cña chÊt l-îng tÝn dông sÏ gióp cho ng©n hµng t×m ®-îc c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh s«i næi vµ gay g¾t. 2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i. Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n h¯ng l¯ ho¹t ®éng “®i vay ®Ó cho vay”, do ®ã chÊt l-îng tÝn dông phô thuéc rÊt lín vµo c«ng t¸c huy ®éng vµ cho vay vèn. TÝn dông lµ cÇu nèi gi÷a ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu dïng cña x· héi vµ ®ång thêi tÝn dông tõ l©u ®· ®-îc sö dông nhmét c«ng cô cung cÊp nguån vèn víi l·i suÊt -u ®·i cho nh÷ng ng-êi thiÕu vèn, khã kh¨n ®Ó hä cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh, ¸p dông kü thuËt míi, më réng thÞ tr-êng... tõ ®ã mµ t¨ng thu nhËp... C¸c kho¶n tÝn dông do ®ã cã vai trß lín trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ còng nh- x· héi. §èi víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i (lµ c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ) ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng cña tÝn dông, ngoµi c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh, ph¶i dùa vµo c¸c chØ tiªu ®Þnh l-îng cô thÓ sau : a) ChØ tiªu huy ®éng vèn. Mét ng©n hµng lu«n ®¸p øng ®-îc nhu cÇu vay cña kh¸ch hµng vµ cã ®ñ khèi l-îng tiÒn kh¸ch hµng cÇn rót sÏ t¹o niÒm tin cho kh¸ch hµng vµ chøng tá ®-îc tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh cña m×nh. §ång thêi víi ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña 7 kh¸ch hµng, ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n ®Ó cho lîi nhuËn cña m×nh ®-îc ®¶m b¶o mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh ®èi víi mçi kho¶n vay. Muèn ®¹t ®-îc nh÷ng tiªu chuÈn ®ã, ng©n hµng ph¶i cã kh¶ n¨ng huy ®éng ®-îc nh÷ng nguån vèn cã thêi h¹n dµi víi chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ ®-îc. Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®-îc thÓ hiÖn ë hai chØ tiªu: - Tæng sè vèn huy ®éng ®-îc vµ tèc ®é t¨ng cña nguån vèn nµy qua mçi n¨m thÓ hiÖn tèc ®é t¨ng tr-ëng vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña ng©n hµng. HiÖn nay ng©n hµng nhµ n-íc kh«ng quy ®Þnh tØ lÖ l·i suÊt b¾t buéc mµ thay b»ng l·i suÊt c¬ b¶n vµ tØ lÖ dao ®éng. ChÝnh v× vËy, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ ®iÒu chØnh dÔ dµng ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña tÝn dông b»ng c¸c chÝnh s¸ch l·i suÊt nh»m lµm c©n ®èi b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña m×nh. NÕu xÐt thÊy sè l-îng kh¸ch hµng rót tiÒn ra t¨ng hay nhu cÇu vay vèn t¨ng trong hiÖn t¹i hay dù ®o¸n trong t-¬ng lai, c¸c ng©n hµng sÏ thùc hiÖn huy ®éng vèn vµ ®ã sÏ lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña më réng tÝn dông vµ ng-îc l¹i. - C¬ cÊu cña nguån vèn huy ®éng ®-îc. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng vay cña ng©n hµng víi nh÷ng ®èi t-îng kh¸c nhau vµ ®ång thêi còng thÓ hiÖn kh¶ n¨ng æn ®Þnh vµ cho vay cña ng©n hµng. NÕu trong c¬ cÊu nguån vèn huy ®éng ®-îc, vèn trung vµ dµi h¹n chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ th× ng©n hµng cã kh¶ n¨ng æn ®Þnh cao vµ cã thÓ më réng ®èi t-îng cho vay ra trung vµ dµi h¹n. Nh-ng hiÖn nay phÇn lín tØ lÖ vèn huy ®éng ®-îc chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n tõ 6-12 th¸ng. Trong sè nµy, c¸c ng©n hµng chØ ®-îc trÝch mét tØ lÖ nhá cho vay trung vµ dµi h¹n cßn chñ yÕu lµ c¸c kh¶n tÝn dông ng¾n h¹n. Ng©n hµng kh«ng d¸m më réng ®èi t-îng cho vay trung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt cao h¬n bëi nÕu kh«ng huy ®éng kÞp vèn cho nh÷ng kho¶n tr¶ nî ng¾n h¹n khi ®Õn kú ®¸o h¹n th× uy tÝn cña ng©n hµng sÏ bÞ ¶nh h-ëng nghiªm träng. §ã lµ mét vÝ dô c¬ b¶n vÒ ¶nh h-ëng cña c¬ cÊu nguån vèn ®èi víi chÊt l-îng tÝn dông. b) ChØ tiªu vÒ sö dông vèn. Sè vèn sö dông x 100% Sè vèn huy ®éng ChØ tiªu nµy cµng lín th× chøng tá cµng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn huy ®éng ®-îc. §èi víi c¸c nguån vèn huy ®éng, ng©n hµng ph¶i tr¶ l·i suÊt dï sau ®ã cã cho vay l¹i hay sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c hay kh«ng. Do ®ã nÕu nguån vèn ®· huy ®éng ®-îc mµ kh«ng sö dông chiÕm tØ lÖ lín, ng©n hµng sÏ bÞ thua lç. 8 c) ChØ tiªu d- nî. §©y lµ chØ tiªu ®¸ng ®-îc quan t©m nhÊt khi xem xÐt ®Õn chÊt l-îng tÝn dông mét ng©n hµng th-¬ng m¹i. Qua ®ã cã thÓ nghiªn cøu ®-îc biÕn ®éng quy m«, khèi l-îng tÝn dông, møc ®é ph¸t triÓn cña nghiÖp vô, chøng tá mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng lµ ®¸ng tin cËy vµ cã hiÖu qu¶, nãi chung lµ kho¶n tÝn dông cã chÊt l-îng cao. d) ChØ tiªu lîi nhuËn. Ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ nªn môc tiªu lîi nhuËn lu«n ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu, ng©n hµng thu ®-îc lîi nhuËn tÝn dông tõ kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt ®i vay vµ l·i suÊt cho vay. ChØ tiªu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng ng©n hµng ch-a ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng, nguån thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông lµ chñ yÕu. NÕu tÝn dông kh«ng ®¹t chÊt l-îng tèt th× kh«ng nh÷ng kh«ng thu ®-îc nî gèc vµ l·i mµ cßn t¨ng vÒ chi phÝ cña ng©n hµng, lµm gi¶m lîi nhuËn. Tuy nhiªn, ®èi víi mét sè dù ¸n theo kÕ ho¹ch cña nhµ n-íc th× chØ tiªu nµy ®«i khi kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó ph¶n ¸nh chÊt l-îng tÝn dông. V× môc tiªu kinh tÕ x· héi hay chiÕn l-îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt cßn non trÎ, ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän, xuÊt khÈu hay v× c¸c môc tiªu x· héi kh¸c th× ®«i khi lîi nhuËn kh«ng ®-îc ®Æt ra vµ nã kh«ng ph¶n ¸nh thùc chÊt chÊt l-îng kho¶n tÝn dông. e) ChØ tiªu vßng quay cña vèn. §-îc tÝnh b»ng tØ sè gi÷a sè thu nî vµ tæng d- nî. ChØ tiªu nµy cho biÕt sè tÝn dông ®· hoµn thµnh vµ ®-îc thu l¹i ®Ó tiÕp tôc cho vay. Qua ®ã cã thÓ thÊy ®-îc ng©n hµng ®· cho vay ®óng ®èi t-îng nªn ®· thu ®-îc c¶ vèn lÉn l·i, kh«ng cã rñi ro vµ quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng lµ tèt ®Ñp. Sè lîi nhuËn thu ®-îc trªn mçi ®ång vèn vay t¨ng tû lÖ víi sè vßng quay cña vèn. Trªn ®©y lµ mét sè chØ tiªu dïng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i. Tuy nhiªn, chÊt l-îng tÝn dông lu«n ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh- vÒ mÆt ®Þnh l-îng. TÝn dông nh»m môc tiªu lîi nhuËn c¶ vÒ phÝa ng©n hµng vµ kh¸ch hµng nh-ng ta kh«ng thÓ bá qua nh÷ng môc tiªu, lîi Ých x· héi cña nã. Trong nh÷ng n¨m qua, tÝn dông ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo æn ®Þnh x· héi, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ®· th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp, hé n«ng d©n, duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Trong thùc tÕ c¸c vÊn ®Ò x· héi næi cém ®Òu do sù bÊt c«ng trong kh¶ n¨ng tiÕp cËn, sö dông c¸c nguån lùc nh»m ®em l¹i lîi nhuËn vµ do c¬ chÕ ph©n phèi thu nhËp cã nhiÒu bÊt c«ng. TÝn dông ®-îc sö dông nh- mét biÖn ph¸p kh¾c phôc nguyªn nh©n thø nhÊt. ChÝnh v× vËy, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng tÝn dông, còng cÇn 9 ph¶i quan t©m ®Õn c¸c kÕt qu¶ mang tÝnh x· héi cña tÝn dông. §ã lµ vÒ mÆt gi¶i quyÕt viÖc lµm, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao thu nhËp, ph¸t triÓn c¸c vïng xa x«i hÎo l¸nh... Tãm l¹i, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng tÝn dông cÇn ph¶i cã mét c¸i nh×n toµn diÖn trªn mäi gãc ®é c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng, c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ mÆt x· héi. 3. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng tÝn dông. §Ó cã ®-îc nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông, ta cÇn ph¶i xÐt ®Õn c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn nã vµ tõ ®ã t×m c¸ch kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, yÕu kÐm. BÊt cø mét ®iÒu g× còng cã hai nguyªn nh©n cña nã lµ nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. §èi víi tÝn dông, nguyªn nh©n kh¸ch quan ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng tÝn dông chÝnh lµ do m«i tr-êng kinh tÕ, ph¸p lý hiÖn hµnh, cßn nguyªn nh©n chñ quan thuéc vÒ phÝa ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Sau ®©y, ta sÏ xem xÐt ¶nh h-ëng cña tõng nh©n tè nµy ®Õn chÊt l-îng tÝn dông. a) ¶nh h-ëng cña m«i tr-êng kinh tÕ. M«i tr-êng kinh tÕ ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n hµng nãi chung vµ chÊt l-îng tÝn dông nãi riªng. Mét m«i tr-êng kinh tÕ hoµn chØnh vµ trong s¹ch sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®óng quü ®¹o. Cßn nÕu m«i tr-êng Êy cã nhiÒu bÊt cËp, nhiÒu tÖ n¹n vµ cã nhiÒu biÕn ®éng th× ng©n hµng sÏ kh«ng cã nguån vèn huy ®éng bëi kh¸ch hµng lo sî rñi ro x¶y ra. M«i tr-êng kinh tÕ nh- vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu tËt xÊu cña nÒn kinh tÕ ®-îc n¶y në vµ ph¸t triÓn. C¸c kho¶n tÝn dông sÏ ®-îc ®Çu t- kh«ng ®óng chç vµ ®em l¹i rñi ro cho kh¸ch hµng, nh- vËy chÊt l-îng tÝn dông bÞ ¶nh h-ëng. Ta xÐt ¶nh h-ëng cña m«i tr-êng kinh tÕ ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông trªn hai khÝa c¹nh: - Chu kú kinh tÕ: Mét c¸ch kh¸i qu¸t, nÕu nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n æn ®Þnh vµ h-ng thÞnh th× nhu cÇu ®Çu t- më réng s¶n xuÊt, nhu cÇu tiªu dïng cña ng-êi d©n, vµ l-îng tiÒn dù tr÷, tiÕt kiÖm ®Òu t¨ng, do ®ã c¶ ng-êi cho vay vµ ng-êi ®i vay ®Òu s½n sµng, ho¹t ®éng tÝn dông ®-îc n©ng cao. Ng-îc l¹i, trong giai ®o¹n kinh tÕ suy tho¸i, c¸c doanh nghiÖp thÊy sÏ thËt lµ m¹o hiÓm nÕu më réng s¶n xuÊt bëi nhu cÇu tiªu dïng cña ng-êi d©n gi¶m, søc mua kÐm vµ hµng hãa sÏ bÞ tån kho, lîi nhuËn gi¶m hoÆc thËm chÝ doanh nghiÖp cã thÓ bÞ ph¸ s¶n bëi kh«ng duy tr× ®-îc s¶n xuÊt vµ kh«ng tr¶ ®-îc nî ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, lóc nÒn kinh tÕ suy tho¸i, nguån vèn huy ®éng ®-îc cña ng©n hµng sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ tøc lµ chÊt l-îng tÝn dông còng bÞ gi¶m. - C¸c biÕn ®éng vÒ l·i suÊt, tØ gi¸ trªn thÞ tr-êng nãi chung vµ thÞ tr-êng tiÒn tÖ nãi riªng ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt ng©n hµng. NÕu ng©n hµng phô 10 thuéc vµo kho¶n vèn huy ®éng d-íi d¹ng chøng chØ tiÒn göi mÖnh gi¸ lín hoÆc tiÒn vay cña ChÝnh phñ, gi¸ vèn huy ®éng cña nã sÏ bÞ ¶nh h-ëng trùc tiÕp bëi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr-êng tiÒn tÖ. H¬n n÷a, thÞ tr-êng tiÒn tÖ sÏ x¸c ®Þnh sù hÊp dÉn cña c¸c dù ¸n ®Çu t-. VÝ dô : NÕu mét ng©n hµng cã thÓ mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi lîi tøc 10% th× ng©n hµng sÏ kh«ng muèn cho vay trõ khi l·i suÊt vay ph¶i cao h¬n rÊt nhiÒu nh»m bï ®¾p cho c¸c rñi ro t¨ng thªm hay c¸c chi phÝ qu¶n lý kh¸c cã liªn quan. NÕu ng©n hµng cung øng kho¶n vay cña m×nh trªn thÞ tr-êng thø cÊp, nã sÏ bÞ ¶nh h-ëng thªm do l·i suÊt ®ßi hái ë thÞ tr-êng thø cÊp bÞ rµng buéc chÆt chÏ bëi c¸c ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng tiÒn tÖ. H¬n n÷a, l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh l-îng vèn huy ®éng ®-îc vµ quyÕt ®Þnh sè vèn gi¶i ng©n ®-îc – cßn bÞ ¶nh h-ëng bëi c¸c møc l·i suÊt c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng tõ c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c. Ng©n hµng kh«ng thÓ tÝnh gi¸ thªm cho cïng mét lo¹i s¶n phÈm hay dÞch vô nh»m ®¹t møc lîi nhuËn mong muèn mµ kh«ng bÞ mÊt ®i mét sè lín quan träng kh¸ch hµng. b) ¶nh h-ëng cña m«i tr-êng ph¸p lý. M«i tr-êng ph¸p lý ®-îc hiÓu lµ hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng th-¬ng m¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng. HiÖn nay hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ch-a ®ång bé ®· g©y khã kh¨n cho ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng khi ký kÕt vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng tÝn dông. §ång thêi còng g©y ra nhiÒu v-íng m¾c trong qu¶n lý vµ sö dông c¸c kho¶n tÝn dông, xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, ph¸t m¹i... VÝ dô nh- vÒ quy ®Þnh thêi h¹n cho vay trong “Quy chÕ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch h¯ng” quy ®Þnh cho vay ng¾n h¹n cã thêi h¹n tèi ®a 12 th¸ng nh- trong luËt ng©n hµng th× quy ®Þnh thêi h¹n cho vay trung h¹n b¾t ®Çu tõ 12 th¸ng trë lªn. §iÒu nµy t¹o nªn sù thiÕu nhÊt qu¸n trong ph©n lo¹i c¸c chØ tiªu d- nî cho vay theo thêi h¹n ë c¸c tæ chøc tÝn dông vµ còng g©y khã kh¨n cho qu¶n lý tÝn dông cña nhµ n-íc, t¹o kÏ hë cho nh÷ng viÖc lµm sai ph¹m. Sù thay ®æi trong c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc còng g©y ¶nh h-ëng ®Õn c¸c kho¶n tÝn dông. NhÊt lµ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu... bëi nÕu cã sù thay ®æi ®ét ngét Êy th× sÏ g©y x¸o trén trong s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, hoÆc ph-¬ng ¸n kinh doanh sÏ kh«ng cßn phï hîp... NÕu kh«ng kÞp thêi chuyÓn ®æi, doanh nghiÖp sÏ kh«ng s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc vµ kh«ng thÓ thanh to¸n nî dÉn ®Õn nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi cña ng©n hµng t¨ng lªn. 11 §ång thêi, sù qu¶n lý cña nhµ n-íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu s¬ hë. NhiÒu doanh nghiÖp ®-îc s¶n xuÊt kinh doanh víi nhiÒu chøc n¨ng, nhiÒu nhiÖm vô vµ cã thÓ v-ît qu¸ tr×nh ®é, n¨ng lùc qu¶n lý lµm cho qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh cña ng©n hµng khã kh¨n nªn møc rñi ro lín, lµm gi¶m sót chÊt l-îng tÝn dông. c) ¶nh h-ëng tõ phÝa ng©n hµng. - L·i suÊt tÝn dông : l·i suÊt tÝn dông cña ng©n hµng kh«ng nh÷ng ®-îc quy ®Þnh bëi l·i suÊt c¬ b¶n cña ng©n hµng nhµ n-íc, sù c¹nh tranh cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c mµ cßn do môc tiªu lîi nhuËn tõ phÝa ng©n hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cña kho¶n cho vay. Khi x¸c ®Þnh l·i suÊt, ng©n hµng ph¶i dùa vµo 3 yÕu tè c¬ b¶n :  L·i suÊt thÞ tr-êng (yÕu tè nÒn t¶ng).  §Þnh h-íng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch kinh tÕ.  Thùc tr¹ng vµ tèc ®é l¹m ph¸t. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh l·i suÊt mét c¸ch linh ho¹t cña ng©n hµng ®èi víi nh÷ng kho¶n vay kh¸c nhau trong nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau còng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l-îng kho¶n tÝn dông. - Tiªu chuÈn tÝn dông: lµ nh÷ng yªu cÇu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¹t ®-îc ®Ó ®-îc thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông. Tïy theo quy m« cña tÝn dông mµ tiªu chuÈn tÝn dông ®-îc ®-a ra ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ nh÷ng tiªu chuÈn doanh nghiÖp cÇn ®¹t ®-îc. Trªn c¬ së ®ã, ng©n hµng tiÕn hµnh ph©n lo¹i doanh nghiÖp ®Ó nh×n nhËn, quyÕt ®Þnh quy m« tÝn dông vµ c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. Khi tiªu chuÈn tÝn dông cao, kh¶ n¨ng hÊp thu kh¸ch hµng cµng thÊp nh-ng tÝnh an toµn cao vµ ng-îc l¹i. - ChÝnh s¸ch tÝn dông cña ng©n hµng: chÝnh s¸ch tÝn dông mét mÆt ph¶i phï hîp víi ®-êng lèi ph¸t triÓn chung cña ®Êt n-íc, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hßa quyÒn lîi cña ng-êi cho vay, ng-êi ®i vay vµ b¶n th©n ng©n hµng. Víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i, mét chÝnh s¸ch tÝn dông ®óng ®¾n, râ rµng, hîp lý ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sinh lêi cña ho¹t ®éng tÝn dông trªn c¬ së ph©n t¸n rñi ro, tu©n thñ luËt ph¸p vµ ®-êng lèi, chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng vµ hÊp dÉn kh¸ch hµng. Mét chÝnh s¸ch nh- vËy míi khuyÕn khÝch ng©n hµng ph¸t hiÖn vµ tháa m·n c¸c nhu cÇu vÒ vèn. - Tæ chøc bé m¸y vµ quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông: tæ chøc bé m¸y vµ quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông quy ®Þnh quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tng kh©u, mèi quan hÖ cña tõng bé phËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn tõ thÈm ®Þnh cho ®Õn khi thiÕt lËp quan hÖ vµ thu håi vèn tÝn dông. Tæ chøc vµ qu¶n lý tÝn dông phï hîp sÏ 12 n©ng cao chÊt l-îng thÈm ®Þnh tÝn dông, h¹n chÕ t×nh tr¹ng lùa chän ®èi nghÞch hay rñi ro ®¹o ®øc. Quy tr×nh qu¶n lý ®-îc bè trÝ khoa häc, ph©n ®Þnh râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm, gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng th«ng tin, lµ c¬ së quan träng n©ng cao møc ®é hiÖu qu¶ tÝn dông. - Th«ng tin tÝn dông vµ thÈm ®Þnh dù ¸n: môc ®Ých cña thÈm ®Þnh dù ¸n lµ nh»m gióp ng©n hµng rót ra ®-îc c¸c kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ tÝnh kh¶ thi, hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh¶ n¨ng tr¶ nî, nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra cña dù ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi. §ång thêi qua thÈm ®Þnh còng cã thÓ tham gia gãp ý víi chñ ®Çu t- vÒ dù ¸n, x¸c ®Þnh l¹i sè tiÒn cÇn vay, thêi h¹n vµ møc thu hîp lý phï hîp víi n¨ng lùc doanh nghiÖp, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ tÝn dông ®em l¹i lîi nhuËn cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô nµy, chÊt l-îng c¸c kho¶n tÝn dông míi ®-îc ®¶m b¶o. Trong sè c¸c biÖn ph¸p n©ng cao Êy, biÖn ph¸p cã tÝnh chiÕn l-îc, cã ý nghÜa thiÕt thùc nhÊt ®èi víi c¸c c«ng t¸c thÈm ®Þnh lµ n©ng cao chÊt l-îng th«ng tin tÝn dông, nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quyÕt ®Þnh cho vay, quyÕt ®Þnh ®Çu t- tÝn dông. XÐt d-íi gãc ®é vÜ m«, th«ng tin tÝn dông lµ c¬ së ®¸nh gi¸ chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng, ®-a ra c¸c dù b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ. §Æc biÖt trong t×nh h×nh hiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, sè l-îng doanh nghiÖp ngµy cµng nhiÒu, quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p, søc Ðp v× nhu cÇu th«ng tin kh¸ch hµng ngµy cµng quan träng vµ ®ßi hái ph¶i ®¸p øng : tÝnh cËp nhËt, nhanh, chÝnh x¸c vµ tiÖn lîi. - ChÊt l-îng nh©n sù : con ng-êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. NghiÖp vô ng©n hµng cµng ph¸t triÓn cµng ®ßi hái chÊt l-îng nh©n sù ngµy cµng cao ®Ó cã thÓ sö dông nh÷ng ph-¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, phï hîp víi sù ph¸t triÓn nghiÖp vô ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. ViÖc lùa chän nh©n sù ph¶i ®¶m b¶o c¶ vÒ ®¹o ®øc vµ nghiÖp vô chuyªn m«n. Hai mÆt nµy ph¶i g¾n bã kh¨ng khÝt víi nhau, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ®ang bÊt cËp vÒ tr×nh ®é nªn lùc l-îng c¸n bé th× nhiÒu nh-ng vÉn thiÕu c¸n bé chuyªn m«n giái, h¬n n÷a do hÖ thèng luËt ph¸p cßn ch-a chÆt chÏ nªn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l-îng tÝn dông, c¸c ng©n hµng ph¶i chó träng ®Õn nh÷ng c¸n bé cã ®¹o ®øc tèt. d) VÒ phÝa kh¸ch hµng. - Nhu cÇu tÝn dông cña kh¸ch hµng: phô thuéc chñ yÕu vµo t×nh h×nh chung cña nÒn kinh tÕ vµ chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh×n chung ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc còng nh- doanh nghiÖp t- nh©n, ®Òu lu«n cã nhu cÇu vay vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn mÆt hµng, më réng s¶n xuÊt nh»m t¨ng c-êng søc c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr-êng. 13 - N¨ng lùc cña kh¸ch hµng: ®-îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng cña ng-êi ®i vay trong viÖc ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn, tiªu chuÈn ®èi víi tõng lo¹i h×nh tÝn dông. §iÒu kiÖn tÝn dông ®-a ra lµ nh»m tiªu chuÈn hãa c¸c ®èi t-îng vay vèn, ®ång thêi ®Ó thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh qu¶n lý tÝn dông vµ nh»m ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng thu håi vèn cña ng©n hµng. Kh¶ n¨ng nµy ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: + N¨ng lùc s¶n xuÊt cña kh¸ch hµng: tr-íc hÕt, kh¸ch hµng vay vèn ph¶i cã t- c¸ch ph¸p nh©n vµ sau ®ã nã ph¶i cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn dù ¸n ®ã nh»m ®¶m b¶o ng©n hµng cã thÓ thu håi vèn lÉn l·i. N¨ng lùc s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë gi¸ trÞ, m¸y mãc thiÕt bÞ s½n cã, cô thÓ lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, c«ng nghÖ s¶n xuÊt... vèn cã. Nghiªn cøu n¨ng lùc s¶n xuÊt, ng©n hµng cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc n«i dung s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh- quy m« vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. Ngoµi ra n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn thÓ hiÖn ë tr×nh ®é ng-êi qu¶n lý vµ bé m¸y thõa hµnh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o nªn kh¶ n¨ng t×m kiÕm lîi nhuËn. §Ó cã ®-îc mét kho¶n tÝn dông chÊt l-îng tèt ®ßi hái kh¸ch hµng ph¶i s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh doanh cã l·i, cã tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ®¶m b¶o cho dù ¸n tÝn dông. + N¨ng lùc thÞ tr-êng cña s¶n phÈm: thÓ hiÖn ë c¸c mÆt nh- khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô, chÊt l-îng s¶n phÈm, sè l-îng kh¸ch hµng quen biÕt, s¶n l-îng tiÒm n¨ng, vÞ thÕ cña s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng. §ång thêi còng thÓ hiÖn ë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, hÖ thèng m¹ng l-íi tiªu thô vµ c¸c b¹n hµng cã uy tÝn. N¨ng lùc thÞ tr-êng ®-îc l-îng hãa qua sù gia t¨ng cña doanh sè tiªu thô s¶n phÈm, tõ ®ã cã thÓ cho biÕt ®-îc tÝnh kh¶ thi hay kh«ng cña dù ¸n ®Çu t- tÝn dông. + N¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng lµ mét bé phËn quan träng cÇn ph©n tÝch khi ra quyÕt ®Þnh tÝn dông. Ng©n hµng cÇn xem xÐt ®Õn c¸c khÝa c¹nh c¨n b¶n: chÊt l-îng tµi s¶n cã, b¶n chÊt c¸c kho¶n nî, vèn tù cã vµ kh¶ n¨ng tù chñ vÒ tµi chÝnh. DÊu hiÖu tèt nhÊt cho viÖc ®¶m b¶o vÒ chÊt l-îng mét kho¶n tÝn dông lµ mét doanh nghiÖp cã qu¸ tr×nh t¹o lîi nhuËn æn ®Þnh. TØ lÖ sè vèn dµnh cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¹o thu nhËp trong tæng sè tµi s¶n cã cµng cao cµng tèt, sù ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng ph¶i lµ thùc tÕ, ngoµi ra ph¶i xÐt ®Õn tæng sè nî vµ mèi quan hÖ cña nã víi tµi s¶n cã. ViÖc phô thuéc nÆng nÒ vµo tÝn dông hay tµi trî chøng tá thùc lùc cña doanh nghiÖp lµ kh«ng cao vµ sÏ kh«ng ph¶i lµ mét kh¸ch hµng lý t-ëng ®èi víi nh÷ng kho¶n tÝn dông chÊt l-îng cao. + N¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp: yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã mét hÖ thèng ho¹ch to¸n kÕ to¸n vµ qu¶n lý tµi chÝnh thèng nhÊt vµ phï hîp víi quy ®Þnh. Ngoµi ra ph¶i xem xÐt vµ n¾m v÷ng c¬ cÊu qu¶n lý cña doanh nghiÖp còng 14 nh- kh¶ n¨ng thÝch øng cña nã víi nh÷ng biÕn ®éng thÞ tr-êng bëi ®iÒu ®ã sÏ ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, hoµn tr¶ ®-îc c¶ vèn lÉn l·i cho ng©n hµng ®em l¹i kÕt qu¶ chÊt l-îng cao cho kho¶n tÝn dông. - T×nh h×nh cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña doanh nghiÖp còng nh- cña ng-êi b¶o l·nh: ®©y lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho kho¶n vay ng©n hµng. Doanh nghiÖp ph¶i cã chøng nhËn vÒ quyÒn së h÷u víi tµi s¶n g¾n liÒn víi n¨ng lùc ph¸p luËt cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng sö dông tµi s¶n ®ã ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tÝn dông. QuyÒn së h÷u vµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n ph¶i ®-îc ®¶m b¶o cho ®Õn kú ®¸o h¹n cña kho¶n tÝn dông, ®ång thêi ph¶i cã tÝnh láng cao. §èi víi ng-êi b¶o l·nh ngoµi yªu cÇu vÒ t- c¸ch ph¸p nh©n còng ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp vµ quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n nh- ®èi víi ng-êi ®i vay. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng kho¶n thÕ chÊp, cÇm cè th-êng ®-îc ®iÒu chØnh thÊp xuèng v× gi¸ trÞ b¸n ®-îc vµ sè tiÒn rßng thu ®-îc tõ tµi s¶n thÕ chÊp th-êng Ýt h¬n khi mét kho¶n vay nî trë thµnh mét vô thu håi nî. §iÒu nµy còng nh»m ®¶m b¶o an toµn cho sè vèn tÝn dông ng©n hµng bá ra. - T- c¸ch ®¹o ®øc kh¸ch hµng: phÈm chÊt ®Çu tiªn ®ßi hái ë ng-êi ®i vay tiÒn (kh¸ch hµng) lµ ph¶i hoµn toµn trung thùc. Khi ng©n hµng cã nghi ngê vÒ tc¸ch ®¹o ®øc hoÆc ý ®Þnh cña ng-êi ®i vay th× ng©n hµng kh«ng nªn tiÕn hµnh cho vay nh»m ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. ChÝnh v× vËy ®èi víi mçi kh¸ch hµng, ng©n hµng th-êng cã biÖn ph¸p kiÓm tra t- c¸ch kh¸ch hµng. Nh÷ng lõa dèi ®¹o ®øc th-êng xay ra do nh÷ng hµnh vi sau cña ng-êi ®i vay: t¹o ra nh÷ng chøng cø gi¶ ®Ó cã thÓ vay ®-îc tiÒn, cè t×nh chiÕm ®o¹t phÇn vèn tõ nh÷ng ng-êi cho vay, hay nh÷ng ng-êi vay vèn sö dông vèn vay kh«ng ®óng môc ®Ých... Trong thùc tÕ, nhÊt lµ khi cã nhiÒu h×nh thøc tÝn dông nh- hiÖn nay th× chÊt l-îng tÝn dông phô thuéc rÊt lín vµo ®¹o ®øc kh¸ch hµng. Víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng míi ph¸t triÓn, ch-a hoµn chØnh vÒ mäi mÆt còng nh- t×nh tr¹ng thµnh lËp å ¹t c¸c c«ng ty t- nh©n nh- hiÖn nay, vÊn ®Ò qu¶n lý tÝn dông ®Æt ra cho ng©n hµng thËt lµ khã kh¨n. Trong khi chê ®îi cã mét c¬ chÕ ph¸p lý hoµn thiÖn, nghiªm ngÆt h¬n, chÊt l-îng tÝn dông chØ ®-îc ®¶m b¶o nÕu ng©n hµng lùa chän ®óng nh÷ng kh¸ch hµng cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc vµ t- c¸ch ®¹o ®øc tèt, tøc lµ kh¸ch hµng ph¶i cã ®Çy ®ñ th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó tr¸nh ®-îc sù lùa chän ®èi nghÞch vµ nh÷ng rñi ro vÒ ®¹o ®øc. 15 PhÇn II : Thùc tr¹ng tÝn dông cña ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam. 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc. Trong giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc cßn ch-a æn ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc cña ®Êt n-íc cßn phøc t¹p vµ gay g¾t, h¬n n÷a do nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, nh÷ng yÕu kÐm bªn trong nÒn kinh tÕ vµ nh÷ng bÊt cËp trong ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh, nhÊt lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh thÊp. Tuy vËy, do nhµ n-íc ®Èy m¹nh c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu nªn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ diÔn biÕn tÝn dông nãi riªng vÉn ®¹t ®-îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan. Nh×n chung, tÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999 tÝn dông kinh tÕ t¨ng 19,2% (cao h¬n møc 16,4% n¨m 1998), ®-a tû lÖ tÝn dông so víi GDP ®¹t 22,9% cao h¬n tû lÖ n¨m 1998 (21,6%) vµ n¨m 1997 (21,1%). Trong suèt 11 th¸ng ®Çu n¨m, tÝn dông t¨ng ë møc thÊp do c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ thÞ tr-êng tiªu thô, chÊt l-îng s¶n phÈm... §Ó ®Çu t-, b¶n th©n c¸c ng©n hµng còng thËn träng h¬n khi cho vay. Tuy nhiªn ®Õn th¸ng 12, tÝn dông ®· t¨ng m¹nh lµ do c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i cho vay kh¾c phôc khã kh¨n, thiÖt h¹i do thiªn tai lò lôt x¶y ra liªn tiÕp. ChÊt l-îng tÝn dông ®-îc n©ng cao, tû lÖ d- nî qu¸ h¹n tõ 18,6% n¨m 1991 gi¶m xuèng cßn 14% n¨m 1992 vµ n¨m 1999 sè nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi lµ 11,7 tû (9%) trong ®ã mét phÇn kh«ng nhá lµ nî cò cßn ®äng l¹i. Ngoµi ra, c«ng t¸c ®æi míi, chÊn chØnh tù hoµn thiÖn ®· lu«n ®-îc coi lµ nhiÖm vô quan träng víi hÖ thèng ng©n hµng. C¸c c¶i tiÕn trong c¸c kh©u tiÕp nhËn hå s¬, gi¶i quyÕt thñ tôc... ®· gióp kh¸ch hµng thuËn tiÖn h¬n trong vay vµ sö dông vèn tÝn dông. 2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n. Tuy ®¹t ®-îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan nh-ng nh×n chung, hÖ thèng tÝn dông cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ¶nh h-ëng tíi chÊt l-îng tÝn dông. - VÒ h×nh thøc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n, tÝn dông tËp trung cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vèn víi thÞ tr-êng, cung øng vèn kÞp thêi cho thu mua l-¬ng thùc vµ n«ng s¶n xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i còng ®· b-íc ®Çu chó ý viÖc ®Çu t- vèn cho trung h¹n vµ 16 dµi h¹n, sö dông mét phÇn vèn ng¾n h¹n cho ®Çu t- dµi h¹n, chó träng ®Çu tchiÒu s©u vµ cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu phï hîp víi ®-êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Tuy nhiªn vÒ ®Çu t- vèn trung vµ dµi h¹n, ng©n hµng vÉn cßn gÆp khã kh¨n nhiÒu. Vèn huy ®éng lµ vèn ng¾n h¹n nªn chØ cã thÓ huy ®éng mét tû lÖ nhá (10-5%) ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n, tû lÖ nµy ch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Tû träng tÝn dông cho khu vùc t- nh©n ®· ®-îc n©ng lªn 15% tõ 7% trong n¨m tr-íc nh-ng con sè nµy vÉn cho thÊy sù tiÕp cËn cña ng©n hµng víi kinh tÕ t- nh©n cßn h¹n chÕ. - VÒ ®èi t-îng kh¸ch hµng, hiÖn nay c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ®ang chó träng b»ng c¸c chÝnh s¸ch -u ®·i ®Ó thu hót vµ t¨ng tr-ëng ®Çu t- cho vay ®èi víi c¸c dù ¸n lín, c¸c doanh nghiÖp lín. §iÒu ®ã lµ do yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn ®ång vèn cho vay, trong ®iÒu kiÖn m«i tr-êng kinh tÕ, m«i tr-êng ph¸p lý cßn thiÕu ®ång bé, thiÕu nhÊt qu¸n, thiÕu kh¶ n¨ng thùc thi. Trong khi c¸c doanh nghiÖp lín cã bé m¸y qu¶n lý m¹nh bëi c¸c tÇng nÊc theo quy chÕ, l¹i cã sù trî gióp cña chÝnh phñ, cã søc m¹nh vÒ tµi chÝnh th× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã ®-îc nh÷ng thÕ m¹nh Êy do ®ã Èn chøa nhiÒu rñi ro h¬n. Tuy nhiªn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp chiÕm tû träng chñ yÕu trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp (98% - víi tiªu thøc cã sè vèn d-íi 5 tû, cã sè lao ®éng d-íi 300 ng-êi) vµ ®ãng gãp ®Õn 50% GDP. §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ vèn Ýt, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc qu¶n lý h¹n chÕ nªn khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã thiÕu vèn lµ ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt. TÝn dông kh«ng më réng ®èi víi lo¹i h×nh nµy bëi c¸c c¬ chÕ theo luËt (vèn tù cã Ýt, tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®¶m b¶o, t×nh h×nh tµi chÝnh khã kh¨n) vµ cßn do ®é rñi ro lín trong khi nhµ n-íc ch-a cã chÝnh s¸ch b¶o hé phï hîp. §Ó n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a ng©n hµng cã nguån vèn dåi dµo (cã thÓ nãi lµ d- thõa) vµ doanh nghiÖp cÇn vèn ®Ó ph¸t triÓn. - Mét vÊn ®Ò cßn nhiÒu tranh c·i hiÖn nay n÷a lµ tÝn dông h¹n møc - mét trong hai ph-¬ng thøc cÊp tÝn dông chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. Mét sè ng©n hµng ®· cho phÐp kh¸ch hµng ®-îc chñ ®éng rót vèn trong mét giíi h¹n nµo ®ã quy ®Þnh trong thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång tÝn dông. Tuy nhiªn trong mét thêi gian dµi, hiÖn t-îng ph¸t sÐc qu¸ sè d-, qu¸ h¹n møc tÝn dông x¶y ra trµn lan, thiÕu c¸c chÕ tµi ph¸p luËt nghiªm ngÆt ng¨n chÆn, g©y tæn thÊt lín cho c¸c ng©n hµng, kü thuËt cÊp h¹n møc tÝn dông bÞ thu hÑp. Ngµy nay hµnh lang ph¸p luËt ng©n hµng ®· t-¬ng ®èi ®Çy ®ñ, do ®ã ®· ®Õn lóc ®Æt ra vÊn ®Ò h¹n møc tÝn dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng vay vèn, n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông. Tuy ®· cã nh÷ng ®iÒu luËt cÇn thiÕt vÒ h¹n møc tÝn dông nh-ng quy ®Þnh cÊp h¹n møc tÝn dông cßn thiÕu cô thÓ, chi tiÕt, dÉn ®Õn viÖc ¸p dông cña c¸c ng©n hµng 17 chi nh¸nh lµ rÊt kh¸c nhau. V× vËy, cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh nghiÖp vô cô thÓ, thèng nhÊt vÒ cÊp h¹n møc tÝn dông trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. - HiÖn nay, ng©n hµng nhµ n-íc ®· cã nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ viÖc mét doanh nghiÖp ®-îc vay vèn ë nhiÒu ng©n hµng, quy chÕ ®ång tµi trî... nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®· ®¸p øng phÇn nµo ®ßi hái thùc t¹i nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong lÜnh vùc nµy ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng tån t¹i, v-íng m¾c cÇn gi¶i quyÕt, bæ sung kÞp thêi. Trong thùc tÕ hiÖn nay cã thÓ x¶y ra 2 tr-êng hîp: Mét lµ mét doanh nghiÖp cã dù ¸n lín, sè tiÒn vay ph¶i ®-îc vay tõ nhiÒu tæ chøc tÝn dông. Hai lµ mét doanh nghiÖp vay vèn nhiÒu tæ chøc tÝn dông víi nhiÒu dù ¸n, ph-¬ng ¸n vay kh¸c nhau. Tr-êng hîp nµy ch-a cã v¨n b¶n chÝnh thøc nµo ®iÒu chØnh. HiÖn nay ®ång tµi trî x¶y ra rÊt Ýt do c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông ch-a cã kh¶ n¨ng phèi hîp liªn kÕt, cßn th-êng xuyªn x¶y ra tr-êng hîp nhiÒu ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông cïng cho vay mét doanh nghiÖp víi c¸c dù ¸n kh¸c nhau. Do sù s¬ hë nµy, cïng víi sù tån t¹i nhiÒu ng©n hµng, nhiÒu chÝnh s¸ch c¹nh tranh, thu hót kh¸ch hµng nhiÒu khi thiÕu thËn träng, ®«i khi cßn qu¸ dÔ dµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç nh-ng lîi dông vay vèn ë nhiÒu ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông ®Ó ®¶o nî bÊt hîp ph¸p, thËm chÝ ngay trªn cïng mét ®Þa bµn vµ lóc ®ã rñi ro lµ tÊt yÕu cho ng©n hµng. - §èi víi hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n, mét h×nh thøc tÝn dông phæ biÕn víi ®Þa bµn réng kh¾p, c¸c quy ®Þnh vÒ trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro cßn nhiÒu ®iÓm ch-a phï hîp. Kinh tÕ n-íc ta chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt phô thuéc vµo thiªn nhiªn, mÆt kh¸c ë n-íc ta ch-a cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm mïa mµng, gi¸ c¶ cho n«ng nghiÖp nªn ho¹t ®éng tÝn dông ë ®©y lu«n tiÒm Èn nguy c¬ rñi ro cao. ChÝnh v× vËy, viÖc quy ®Þnh c¨n cø sè d- nî qu¸ h¹n (ph©n theo nhãm) ®Çu n¨m ®Ó trÝch lËp dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong n¨m tµi chÝnh e r»ng ch-a thËt hîp lý bëi ®©y kh«ng ph¶i lµ sè d- nî qu¸ h¹n b×nh qu©n c¶ n¨m. H¬n n÷a hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n ®-îc thiÕt lËp theo nguyªn t¾c vÒ tæ chøc vµ tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o an toµn cho c¶ hÖ thèng, nh-ng ch-a cã quy ®Þnh nµo h×nh thµnh mét nguån dù tr÷ bï ®¾p rñi ro chung cho c¶ hÖ thèng, nh»m hç trî gi¶i quyÕt rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng v-ît qu¸ n¨ng lùc tµi chÝnh cña tæ chøc. - VÒ ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng tuy tËn tôy víi c«ng viÖc nh-ng cã tr×nh ®é kh«ng ®ång ®Òu. Cã nhiÒu c¸n bé thùc sù giái vµ cã n¨ng lùc nh-ng còng cã nhiÒu c¸n bé cßn h¹n chÕ, kh«ng theo kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh cña kü thuËt nghiÖp vô ng©n hµng. Trong t×nh h×nh ®æi míi phøc t¹p nh- hiÖn 18 nay, yªu cÇu ®èi víi c¸n bé tÝn dông rÊt cao, kh«ng nh÷ng vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô mµ ph¶i cã nhiÒu hiÓu biÕt s©u vÒ ®èi t-îng kh¸ch hµng, vÒ thÞ tr-êng vµ lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh mµ m×nh phô tr¸ch. Mét yªu cÇu n÷a víi c¸n bé tÝn dông lµ vÒ tinh thÇn lµm viÖc vµ ý thøc ®¹o ®øc. Kh«ng thÓ phñ nhËn ®-îc kÕt qu¶ kh¶ quan cña ho¹t ®éng ng©n hµng trong thêi gian qua lµ do sù cè g¾ng nç lùc, lµm viÖc víi ý thøc tr¸ch nhiÖm cao cña c¸n bé ng©n hµng, ngoµi ra sè l-îng tiÒn nh©n viªn ng©n hµng tr¶ l¹i cho kh¸ch, th¸i ®é thùc hiÖn c¸c giao dÞch cho kh¸ch hµng ®· t¹o ®-îc niÒm tin cho kh¸ch hµng, nh-ng còng cã kh«ng Ýt c¸n bé nh©n viªn tho¸i hãa biÕn chÊt, lîi dông nh÷ng kÏ hë cña luËt ®Ó cïng c¸c kh¸ch hµng cã ®¹o ®øc kh«ng tèt rót tiÒn qu¸ h¹n møc, thÈm ®Þnh sai ®Ó ®-îc vay sè vèn lín... cïng nhau chia lîi bÊt hîp ph¸p, lµm ¶nh h-ëng tíi chÊt l-îng c¸c kho¶n tÝn dông cña ng©n hµng. Nãi chung do nhiÒu nguyªn nh©n, chñ quan còng nh- kh¸ch quan mµ chÊt l-îng tÝn dông ch-a cao. VÒ phÝa ng©n hµng, do thËn trong trong b¶o toµn vèn, tr×nh ®é c¸n bé ch-a cao nªn cßn khã kh¨n trong qu¶n lý tÝn dông. VÒ phÝa kh¸ch hµng, n¨ng lùc tæ chøc cßn kÐm, thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp, hÖ thèng ho¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng râ rµng ®ång bé theo quy ®Þnh, bªn c¹nh ®ã lµ thùc tr¹ng lµm ¨n yÕu kÐm, thiÕu nghiªm tóc, lõa ®¶o khiÕn rñi ro tÝn dông t¨ng cao, gi¶m hiÖu qu¶. Ngoµi ra vÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan, m«i tr-êng ph¸p lý ch-a hoµn thiÖn, cßn nhiÒu kÏ hë, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ch-a æn ®Þnh, qu¶n lý cßn ch-a thèng nhÊt vµ nhiÒu tÖ n¹n..., tÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n Êy ®· khiÕn cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ph¸t huy ®-îc kÕt qu¶ nh- mong ®îi. 19 PhÇn III : c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i. Tõ thùc tÕ ®· ®-a ra, cã thÓ nãi r»ng thùc tr¹ng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i hiÖn nay tuy ®· cã nh÷ng b-íc ®æi míi ®¸ng kÓ nh-ng vÉn cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm. HÖ thèng ng©n hµng nãi chung, tÝn dông nãi riªng ®ang b-íc ®Çu ®i v¯o ho¹t ®éng víi ®óng nghÜa “ng©n h¯ng hiÖn ®¹i” nhºm l¯m t¨ng c­êng tèc ®é giao dÞch vµ l-u th«ng trong nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §Ó hÖ thèng ng©n hµng ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n vµ thùc sù trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô kinh tÕ vÜ m« h÷u hiÖu cña nhµ n-íc th× c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i ph¶i ®-îc nghiªn cøu vµ ¸p dông mét c¸ch nhanh chãng vµ tÝch cùc. Sau ®©y em xin m¹o muéi ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông ng©n hµng th-¬ng m¹i. 1. Ph©n tÝch, xÕp lo¹i doanh nghiÖp. §©y lµ vÊn ®Ò tiªn quyÕt trong viÖc quyÕt ®Þnh cã cho vay hay kh«ng ®èi víi mét dù ¸n tÝn dông. ViÖc xÕp lo¹i doanh nghiÖp cã thÓ dùa trªn nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh-ng cÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn tõ t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng vay, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®¶m b¶o tÝn dông. ViÖc ph©n tÝch nµy còng gióp cho ng©n hµng cã mét ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ kh¸ch hµng cña m×nh vµ qua ®ã xem xÐt gi÷a nhu cÇu vay cña kh¸ch hµng vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông cña m×nh ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt. Mét ®iÒu cÇn l-u ý lµ sè liÖu dµnh cho ph©n tÝch xÕp lo¹i ph¶i chÝnh x¸c vµ cËp nhËt th-êng xuyªn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶. C¸c tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ ph¶i ®-îc phæ cËp cho c¸c c¸n bé sö dông thµnh th¹o hç trî ®¾c lùc cho viÖc ph©n lo¹i kh¸ch hµng, gi¶m bít thñ tôc hå s¬ tÝn dông, t¹o thuËn lîi nhanh chãng cho kh¸ch hµng vµ tr¸nh ®-îc rñi ro, n©ng cao chÊt l-îng tÝn dông. Tuy nhiªn cã nh÷ng kh¸ch hµng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn tÝn dông nh-ng v× môc tiªu x· héi hay v× môc ®Ých chÝnh trÞ th× vÉn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì kh¸ch hµng, ®ång thêi cã nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ theo dâi th-êng xuyªn ®Ó khuyÕn khÝch sù chuyÓn biÕn tÝch cùc cña kh¸ch hµng. 2. N©ng cao chÊt l-îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n tÝn dông. Theo quy chÕ tÝn dông hiÖn nay, quy ®Þnh xÐt duyÖt thÈm ®Þnh dù ¸n cho vay qu¶ lµ khã kh¨n, h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh lµm viÖc víi kh¸ch hµng, cã nhiÒu t×nh huèng mµ c¸n bé tÝn dông kh«ng thÓ l-êng tr-íc ®-îc. ChÝnh v× vËy ®Ó 20