Tài liệu Chất lượng sp

PhÇn I . chÊt lîng s¶n phÈm vµ vai trß cña chÊt lîng s¶n phÈm trong héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi . 1. C¸c kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Trªn thÕ giíi, kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm ®· tõ l©u lu©n g©y ra nh÷ng tranh c·i phøc t¹p. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy lµ c¸c kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng nãi chung vµ chÊt lîng s¶n phÈm nãi riªng ®îc nªu ra díi c¸c gãc ®é kh¸c nhau cña mçi c¸ch tiÕp cËn, mçi c¸ch nh×n nhËn riªng biÖt. Theo quan ®iÓm triÕt häc, chÊt lîng lµ tÝnh x¸c ®Þnh b¶n chÊt nµo ®ã cña sù vËt, hiÖn tîng, tÝnh chÊt mµ nã kh¼ng ®Þnh nã chÝnh lµ c¸i ®ã chø kh«ng ph¶i lµ c¸i kh¸c hoÆc còng nhê nã mµ nã t¹o ra mét sù kh¸c biÖt víi mét kh¸ch thÓ kh¸c. ChÊt lîng cña kh¸ch thÓ kh«ng quy vÒ nh÷ng tÝnh chÊt riªng biÖt cña nã mµ g¾n chÆt víi kh¸ch thÓ nh mét khèi thèng nhÊt bao chïm toµn bé kh¸ch thÓ. Theo quan ®iÓm nµy th× chÊt lîng ®· mang trong nã mét ý nghÜa hÕt søc trõu tîng, nã kh«ng phï hîp víi thùc tÕ ®ang ®ßi hái Mét kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng võa mang tÝnh ®¬n gi¶n võa dÔ hiÓu vµ cã tÝnh chÊt qu¶ng b¸ réng d·i ®èi víi tÊt c¶ mäi ngêi, ®Æc biªt lµ víi ngêi tiªu dïng, víi c¸c tæ chøc, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ cung cÊp dÞch vô còng nh víi c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n trÞ chÊt lîng trong c¸c tæ chøc c¸c doanh nghiÖp; Mét quan ®iÓm kh¸c vÒ chÊt lîng còng mang mét tÝnh chÊt trõu tîng. ChÊt lîng theo quan ®iÓm nµy ®îc ®Þnh nghÜanh lµ mét sù ®¹t mét møc ®é hoµn h¶o mang tÝnh chÊt tuyÖt ®èi. ChÊt lîng lµ mét c¸i g× ®ã mµ lµm cho mäi ngêi mçi khi nghe thÊy ®Òu nghÜ ngay mét sù hoµn mü tèt nhÊt cao nhÊt. Nh vËy theo nghÜa nµy th× chÊt lîng VÉn cha tho¸t khái sù trõu tîng cña nã. §©y lµ mét kh¸i niÖm cßn mang nÆng tÝnh chÊt chñ quan, côc bé vµ quan träng h¬n, kh¸i niÖm nµy vÒ chÊt lîng vÉn cha cho phÐp ta cã thÓ ®Þnh lîng ®îc chÊt lîng. V× vËy, nã chØ mang mét ý nghÜa nghiªn cøu lý thuyÕt mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ¸p dông trong kinh doanh. Mét quan ®iÓm thø 3 vÒ chÊt lîng theo ®Þnh nghÜa cña W. A. Shemart. Lµ mét nhµ qu¶n lý ngêi mü, lµ ngêi khëi xíng vµ ®¹o diÔn cho quan ®iÓm nµy NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 ®èi víi vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng vµ qu¶n lý chÊt lîng. Shemart cho r»ng:” chÊt lîng s¶n phÈm trong s¶n xuÊt kinh doanh c«ng nghiÖp lµ mét tËp hîp nh÷ng ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm ph¶n ¸nh gi¸ trÞ sö dông cña nã “. So víi nh÷ng kh¸i niÖm tríc ®ã vÒ chÊt lîng th× ë kh¸i niÖm nµy. Shemart ®· coi chÊt lîng nh lµ mét vÊn ®Ò cô thÓ vµ cã thÓ ®Þnh lîng ®îc. Theo quan ®iÓm nµy th× chÊt lîng s¶n phÈm sÏ lµ mét yÕu tè nµo ®ã tån t¹i tr«ng c¸c ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm vµ v× tån t¹i trong c¸c ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm cho nªn chÊt lîng s¶n phÈm cao còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i x¸c lËp cho c¸c s¶n phÈm nh÷ng ®Æc tÝnh tèt h¬n ph¶n ¸nh mét gi¸ trÞ cao h¬n cho s¶n phÈm vµ nh vËy chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm còng cao h¬n lµm cho gi¸ b¸n cña s¶n phÈm ë mét chõng mùc nµo ®ã khã ®îc ngêi tiªu dïng vµ x· héi chÊp nhËn. Do vËy, quan ®iÓm vÒ chÊt lîng nµy Cña Shewart ë mét mÆt nµo ®ã cã mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh nhng nh×n chung ®©y lµ mét quan ®iÓm ®· t¸ch dêi chÊt lîng víi ngêi tiªu dïng vµ c¸c nhu cÇu cña hä. Nã kh«ng thÓ tho¶ m·n ®îc c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh doanh vµ c¹nh tranh trong bèi c¶nh hiÖn nay. Quan ®iÓm thø 4 vÒ chÊt lîng xuÊt ph¸t tõ phÝa ngêi s¶n xuÊt. Theo hä quan ®iÓm nµy, chÊt lîng s¶n phÈm lµ sù ®¹t ®îc vµ tu©n thñ ®óng nh÷ng tiªu chuÈn, nh÷ng yªu cÇu vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt ®· ®îc ®Æt ra tõ tríc trong kh©u thiÕt kÕ s¶n phÈm. Theo quan ®iÓm nµy, chÊt lîng g¾n liÒn víi vÊn ®Ò c«ng nghÖ vµ ®Ò cao vai trß cña c«ng nghÖ trong viÖc t¹o ra s¶n phÈm víi chÊt lîng cao . Quan ®iÓm nµy cho r»ng “ chÊt lîng lµ mét tr×nh ®é cao nhÊt mµ mét s¶n phÈm cã ®îc khi s¶n xuÊt” . Do xuÊt ph¸t tõ phÝa ngêi s¶n xuÊt nªn kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng theo quan ®iÓm nµy cßn cã nhiÒu bÊt cËp mang tÝnh chÊt b¶n chÊt vµ kh¸i niÖm nµy lu«n ®Æt ra cho c¸c nhµ s¶n xuÊt nh÷ng c©u hái kh«ng dÔ g× gi¶i ®¸p ®îc. Thø nhÊt, do ®Ò cao yÕu tè c«ng nghÖ trong vÊn ®Ò s¶n xuÊt mµ quyªn ®i r»ng vÊn ®Ò s¶n phÈm cã ®¹t ®îc chÊt lîng cao hay kh«ng chÝnh lµ do ngêi tiªu dïng nhËn xÐt chø kh«ng ph¶i do c¸c nhµ s¶n xuÊt nhËn xÐt dùa trªn mét sè c¬ së kh«ng ®Çy ®ñ vµ thiÕu tÝnh thuyÕt phôc, ®ã lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña hä, Th hai, c©u hái ®Æt ra cho c¸c nhµ s¶n xuÊt lµ hä lÊy g× ®Ó ®¶m b¶o r»ng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn trªn c«ng nghÖ cña hä kh«ng gÆp mét chë ng¹i hay r¾c rèi nµo trong xuèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ mét ®iÒu n÷a, liÖu c«ng nghÖ cña hä cã cßn thÝch hîp víi nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm c¶ s¶n phÈm cïng lo¹i vµ s¶n phÈm thay thÕ trªn thÞ trêng hay kh«ng. §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 2 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 Nh vËy, theo kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng nµy c¸c nhµ s¶n xuÊt kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng t¸c ®éng lu«n lu«n thay ®æi vµ thay ®æi mét c¸ch liªn tôc cña m«i trêng kinh doanh vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña nã, trong khi hä ®ang say xa víi nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao cña hä th× còng lµ lóc nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®· chuyÓn sang mét híng kh¸c, mét cÊp ®é cao h¬n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i vµ nh÷ng khuyÕt tËt trung kh¸i niÖm trªn buéc c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®a ra mét kh¸i niÖm bao qu¸t h¬n, hoµn chØnh h¬n vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. kh¸i niÖm nµy mét mÆt ph¶i ®¶m b¶o ®îc tÝnh kh¸ch quan mÆt kh¸c ph¶i ph¶n ¸nh ®îc vÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh mµ chÊt lîng cña s¶n phÈm chÊt lîng cao sÏ mang l¹i cho doanh nghiÖp, cho tæ chøc. Cô thÓ h¬n, kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm nµy ph¶i thùc sù xuÊt ph¸t tõ híng ngêi tiªu dïng. Theo quan ®iÓm nay th×:“ chÊt l îng lµ sù phï hîp mét c¸ch tèt nhÊt víi c¸c yªu cÇu vµ môc ®Ých cña ngêi tiªu dïng “ , víi kh¸i niÖm trªn vÒ chÊt lîng th× bíc ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lµ viÖc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ doanh nghiÖp ®Þnh cung cÊp trªn thÞ trêng. C¸c nhu cÇu cña thÞ trêng vµ ngêi tiªu dïng lu«n lu«n thay ®æi ®ßi hái c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp tham gia s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i liªn tôc ®æi míi c¶i tiÕn chÊt lîng, ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng thay ®æi cña nhu cÇu còng nh cña c¸c hoµn c¶nh c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh. §©y lµ nh÷ng ®ßi hái rÊt c¬ b¶n mang tÝnh chÊt ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nã ®· trë thµnh nguyªn t¾c chñ yÕu nhÊt trong s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn ®¹i ngµy nay. MÆc dï vËy, quan ®iÓm trªn ®©y vÒ chÊt lîng s¶n phÈm vÉn cßn nh÷ng nhîc ®iÓm cña nã. §ã lµ sù thiÕu chñ ®éng trong c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Sù phô thuéc qu¸ nhiÒu vµ phøc t¹p cña doanh nghiÖp vµo kh¸ch hµng, ngêi tiªu dïng cã thÓ sÏ lµm cho vÊn ®Ò qu¶n lý trë nªn phøc t¹p vµ khã kh¨n h¬n. Tuy vËy, nã lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu mang tÝnh chÊt thêi ®¹i vµ lÞch sö. Ngoµi c¸c kh¸i niÖm ®· nªu ë trªn, cßn mét sè kh¸i niÖm kh¸c vÒ chÊt lîng s¶n phÈm còng ®îc ®a ra nh»m bæ xung cho c¸c kh¸i niÖm ®· ®îc nªu ra tríc ®ã. Cô thÓ theo c¸c chuyªn gia vÒ chÊt lîng th× chÊt lîng lµ: Sù phï häp c¸c yªu cÇu. ChÊt lîng lµ sù phï hîp víi c«ng dông. ChÊt lîng lµ sù thÝch hîp khi sö dông. §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 3 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 ChÊt lîng lµ sù phï hîp víi môc ®Ých. ChÊt lîng lµ sù phï hîp c¸c tiªu chuÈn(Bao gåm c¸c tiªu chuÈn thiÕt kÕ vµ c¸c tiªu chuÈn ph¸p ®Þnh. ) ChÊt lîng lµ sù tho¶ m·n ngêi tiªu dïng. + Theo tiªu chuÈn ISO – 8402 /1994. ChÊt l îng lµ tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh cña mét thùc thÓ t¹o cho thùc thÓ ®ã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu ®· x¸c ®Þnh hoÆc cÇn ®Õn. + Theo ®Þnh nghÜa cña ISO 9000/2000. ChÊt lîng lµ møc ®é cña mét tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh vèn cã ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu. + Theo tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ. ChÊt lîng lµ tæng thÓ c¸c chi tiªu, nh÷ng ®Æc trng s¶n phÈm thÓ hiÖn sù tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng, phï hîp víi c«ng dông mµ ngêi tiªu dïng mong muèn víi chi phÝ thÊp nhÊt vµ thêi gian nhanh nhÊt. Nh vËy, chÊt lîng s¶n phÈm dï ®îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau dùa trªn nh÷ng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau ®Òu cã mét ®iÓm chung nhÊt. §ã lµ sù phï hîp víi yªu cÇu. Yªu cÇu nµy bao gåm c¶ c¸c yªu c©u cña kh¸ch hµng mong muèn tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña m×nh vµ c¶ c¸c yªu cÇu mang tÝnh kü thuËt, kinh tÕ vµ c¸c tÝnh chÊt ph¸p lý kh¸c. Víi nhiÒu c¸c kh¸i niÖm dùa trªn c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau nh trªn, dovËy trong qu¸ tr×nh qu¶n trÞ chÊt lîng cÇn ph¶i xem chÊt lîng s¶n phÈm trong mét thÓ thèng nhÊt. C¸c kh¸i niÖm trªn mÆc dï cã phÇn kh¸c nhau nhng kh«ng lo¹i trõ mµ bæ xung cho nhau. CÇn ph¶i hiÓu kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng mét c¸ch cã hÖ thèng míi ®¶m b¶o hiÓu ®îc mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt vµ hoµn thiÖn nhÊt vÒ chÊt lîng. Cã nh vËy, viÖc t¹o ra c¸c quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nãi chung vµ qu¸ tr×nh qu¶n trÞ chÊt lîng noÝ riªng míi ®¶m b¶o ®¹t ®îc hiªô qu¶ cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp hay tæ chøc. 2. Mèi quan hÖ gi÷a ChÊt lîng s¶n phÈm víi c¸c yÕu tè kh¸c cña s¶n xuÊt kinh doanh. a. . ChÊt lîng s¶n phÈm víi hiÖu qu¶ -s¶n xuÊt kinh doanh. - N¨ng xuÊt vµ chÊt lîng HiÖu qu¶ kinh doanh lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò ®îc c¸c Doanh nghiÖp quan t©m hµng ®Çu. ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh, c¸c DN lu«n dµnh mäi chØ tiªu, mäi nguÇn lùc vµo mét nç lùc chung ®em l¹i tÝnh hiÖu qu¶ cao trong c¸c ho¹t §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 4 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 ®éng vÒ qu¶n lý hay c¸c ho¹t ®éng vÒ t¸c nghiÖp cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ kinh doanh, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¸c gi¸ trÞ ®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ gia t¨ng. Khi xem xÐt c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ngoµi c¸c chØ tiªu th«ng thêng nh tû xuÊt lîi nhuËn, trªn vèn, lîi nhuËn tríc thuÕ l·i thuÇn v. . v. . Doanh nghiÖp cßn chó ý ®Õn mÆt hiÖn vËt cña vÊn ®Ò hiÖu qu¶, ®ã chÝnh lµ n¨ng xuÊt lao ®éng. N¨ng xuÊt lao ®éng ë ®©y ®îc gäi chung cho nhiÒu lo¹i n¨ng xuÊt kh¸c nhau. §ã cã thÓ lµ n¨ng xuÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. N¨ng xuÊt lao ®éng ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: WL§ = Q/L Q: S¶n lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt L: Sè lao ®éng HoÆc còng cã thÓ tÝnh n¨ng xuÊt lao ®éng dùa trªn c¸c yÕu tè vÒ nguån lùc kh¸c. §ã cã thÓ lµ n¨ng xuÊt trªn mét ®ång vèn: WK = Q/K (K: tæng vèn) N¨ng xuÊt trªn vèn lu ®éng: W = Q/VL§ N¨ng xuÊt trªn vèn cè ®Þnh: W = Q/VC§ Trªn ®©y lµ c¸ch tÝnh c¸c chØ tiªu n¨ng xuÊt mang tÝnh chÊt truyÒn thèng. Ngµy nay n¨ng xuÊt, víi vai trß lµ mét yÕu tè ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh tíi c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc tÝnh to¸n vµ xem xÐt n¨ng xuÊt díi gãc ®é truyÒn thèng tá ra kh«ng phï hîp n÷a. VÊn ®Ò n¨ng xuÊt – HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, theo quan ®iÓm cña triÕt lý kinh doanh hiÖn ®¹i lu«n ®îc g¾n liÒn víi kh¸i niÖm chÊt lîng s¶n phÈm . ChÝnh v× vËy, thuËt ng÷ n¨ng xuÊt -chÊt lîng ngµy nay kh«ng cßn lµ mét kh¸i niÖm míi mÎ trong s¶n xuÊt kinh doanh còng nh trong nghiªn cøu, lý luËn vÒ s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn ®¹i. Mèi quan hÖ gi÷a n¨ng xuÊt vµ chÊt lîng ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c«ng thøc sau Y = I . G + I (1-G) . R Trong ®ã. Y: N¨ng suÊt I: Sè lîng s¶n phÈm ®Çu vao theo kÕ ho¹ch G: Tû lÖ % c¸c chi tiÕt ®¹t chÊt lîng R: Tû lÖ % sè lîng s¶n phÈm lµm l¹i §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 5 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 Nh vËy mèi quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt vµ chÊt lîng lµ mèi quan hÖ chÆt chÏ trong ®ã chÊt lîng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi n¨ng xuÊt. Thùc vËy, theo c«ng thøc trªn, khi ta t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm th× n¨ng suÊt còng t¨ng theo nhng ®iÒu ngîc l¹i th× cha ch¾c ®· ®óng. Ngoµi ra khi xem xÐt vÊn ®Ò n¨ng suÊt – chÊt l îng, ngêi ta cßn sö dông tíi tû sè n¨ng suÊt – chÊt l îng. Nã lµ mét chØ sè bao gåm n¨ng xuÊt vµ chØ sè chÊt lîng. ChØ sè chÊt lîng n¨ng xuÊt t¨ng nÕu chi phÝ qua c«ng gi¶m hoÆc chi phÝ lµm l¹i gi¶m hoÆc c¶ hai chi phÝ nµy cïng gi¶m. Chi phÝ nµy ®¸nh gi¸ sù gia t¨ng vµ cho biÕt sù phô thuéc cña n¨ng xuÊt, chi phÝ vµ chÊt lîng qua ®ã cho thÊy tÇm quan träng cña chÊt lîng ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh Tû sè chÊt lîng – n¨ng xuÊt ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau: C¸c chi tiÕt ®¹t chÊt lîng PQR = * 100% ( SL§Çu vµo* CP ChÕ t¹o+SPSai sãt * CPLµm l¹i ) ý nghÜa cña tû sè nµy chÝnh lµ ë chç: khi n¨ng xuÊt chÊt lîng t¨ng lªn th× tû sè nµy t¨ng lªn vµ ngîc l¹i. §©y chÝnh lµ chØ sè cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý, §Æc biÖt lµ c¸c nhµ qu¶n lý chÊt lîng cã thÓ lîng ho¸ ®îc nh÷ng ¶nh hëng cña n¨ng xuÊt – chÊt l îng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã xuÊt xø tõ vÊn ®Ò chÊt lîng – n¨ng suÊt tíi hiÖu qu¶ chung cña toµn bé ho¹t ®éng. b. . ChÊt lîng víi vÊn ®Ò vÒ vèn – c«ng nghÖ. N¨ng xuÊt lao ®éng (Bao gåm c¶ c¸c yÕu tè n¨ng suÊt thµnh phÇn) lu«n lu«n bao hµm c¶ vÊn ®Ò chÊt lîng s¶n phÈm. ®iÒu nµy ®· ®îc nh×n nhËn vµ chøng minh khi ta nh×n vµo mèi quan hÖ gi÷a hai yÕu tè ®ã. Mèi quan hÖ gi· n¨ng xuÊt vµ chÊt lîng. Trong qu¶n trÞ kinh doanh, ®Ó c¸c quyÕt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan tíi vÊn ®Ò chÊt lîng s¶n phÈm ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. ChÊt lîng s¶n phÈm cßn ph¶i ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi c¸c yÕu tè kh¸c. C¸c yÕu tè nµy cã thÓ lµ c¸c yÕu tè c¨n b¶n mang tÝnh chÊt lµ c¸c nguÇn lùc ®Çu vµo mµ còng cã thÓ lµ c¸c yÕu tè phô, mÆc dï vËy nã vÉn cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh tíi toµn bé qu¸ tr×nh. VÊn ®Ò vÒ vèn vµ c«ng nghÖ víi vai trß §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 6 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 quyÕt ®Þnh cña m×nh kh«ng nh÷ng cã mét ¶nh hëng to lín tíi toµn bé qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh mµ nã cßn cã nh÷ng t¸c ®éng lín tíi vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Thùc vËy theo quan ®iÓm híng vµo kh¸ch hµng vÒ vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng s¶n phÈm th× chÊt lîng chÝnh lµ sù phï hîp víi yªu cÇu, c¸c ®ßi hái cµ cao h¬n lµ c¸c chu cÇu cña kh¸ch hµng. Trong khi ®ã, nhu cÇu cña kh¸ch hµng lu«n lu«n thay ®æi buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i ph¶i híng viÖc s¶n xuÊt cña m×nh theo nh÷ng thay ®æi nµy. Nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng l¹i chÞu ¶nh hëng kh«ng Ýt cña sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt. H¬n n÷a, c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÝnh lµ yÕu tè trùc tiÕp nhÊt t¹o ra s¶n phÈm vµ do ®ã c¶ chÊt lîng s¶n phÈm. Kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ c«ng nghÖ lµ mét trong c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi chÊt lîng s¶n phÈm. BÊt kú mét nç lùc ®Þnh híng nµo cña c¸c cÊp qu¶n trÞ hay cña toµn bé doanh nghiÖp sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nÕu nh kh¶ n¨ng vÒ vèn, kh¶ n¨ng vÒ c«ng nghÖ bÞ h¹n chÕ. Ngêi ta cã thÓ h« hµo c¶i tiÕn ®æi míi vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm nhng ®ã sÏ vÉn chØ lµ khÈu hiÖu nÕu nh kh«ng chó ý tíi viÖc t¹o c¸c nguÇn vèn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng vµ vÊn ®Ò vÒ c«ng nghÖ kh«ng ®îc chó ý mét c¸ch ®óng møc, nÕu nh kh«ng muèn nãi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hµng ®Çu. c. . ChÊt lîng s¶n phÈm víi vÊn ®Ò vÒ nh©n lùc – lao ®éng. Lµ mét yÕu tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt, yÕu tè vÒ lao ®éng ®· chøng tá vai trß quan träng cña m×nh ®èi víi kh«ng chØ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp c¸c tæ chøc mµ cßn ®èi víi tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng tõng kh©u t¸c nghiÖp trong suèt hÖ thèng c¸c qu¸ trÝnh s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã vÊn ®Ò chÊt lîng c¸c s¶n phÈm lo¹i hµng dÞch vô ®Çu ra. Lµ mét yÕu tè trong c¸c yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n nhÊt cña s¶n xuÊt vµ cung øng dÞch vô yÕu tè lao ®éng kh¸c víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c lµ bÞ h¹n chÕ vÒ sè lîng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c. yÕu tè con ngêi (mµ biÓu hiÖn cô thÓ cña nãlµ yÕu tè lao ®éng c¶ lao ®éng t¸c nghiÖp vµ c¸c d¹ng lao ®éng trong qu¶n lý kh¸c) lµ mét sù v« tËn mµ viÖc khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè nµy sÏ mang l¹i mét lîi Ých rÊt lín. ChÝnh v× nh÷ng kh¶ n¨ng còng nh cã lîi chøa ®ùng trong yÕu tè con ngêi – lao ®éng ®ang lµ mét híng tËp chung chó ý khai th¸c trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn kinh tÕ hiÖn nay lµ mét nÒn kinh tÕ trÝ thøc, ®ã lµ mét quan niÖm hÕt søc ®óng ®¾n trong bèi c¶nh hiÖn nay vµ vÊn ®Ò vÒ trÝ thøc l¹i kh«ng thÓ vµ kh«ng bao giê t¸ch ra khái yÕu tè con ngêi – yÕu tè lao ®éng. §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 7 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 ChÊt lîng s¶n phÈm lµ mét ®Æc tÝnh cè h÷u cña s¶n phÈm vµ kh«ng bao giê t¸ch rêi víi s¶n phÈm hay c¸c ®Çu ra cña ho¹t ®éng cung øng dÞch vô. Lµ mét ®Æc tÝnh cña s¶n, phÈm chÊt lîng còng chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña c¸c yÕu tè lao ®éng, bao gåm c¶ lao ®éng qu¶n lý vµ c¸c lao ®éng kh¸c trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm. Kh«ng thÓ hy väng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ ®¹t chÊt lîng cao nÕu nh ®éi ngò lao ®éng víi tr×nh ®é kh«ng ®¶m b¶o mét møc ®é theo yªu cÇu. Ngîc l¹i tr×nh ®é qu¶n lý tèt víi ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ kÕt hîp víi mét sè yÕu tè kh¸c sÏ t¹o ra mét kh¶ n¨ng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc. d. ChÊt lîng víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c. ChÊt lîng s¶n phÈm kh«ng chØ phô thuéc vµo vÊn ®Ò vèn, c«ng nghÖ hay vÊn ®Òlao ®éng- qu¶n lý. Khi xem xÐt chÊt lîng mét c¸ch tæng thÓ kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn c¸c ¶nh hëng cña c¸c vÊn ®Ò kh¸c. Ngoµi c¸c yÕu tè c¬ b¶n (Vèn – c«ng nghÖ – lao ®éng). ChÊt l îng s¶n phÈm cßn bÞ ¶nh hëng – trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bëi c¸c yÕu tè kh¸c nh tr×nh ®é qu¶n lý, chÊt lîng c¸c yÕu tè ®Çu vµo mµ cô thÓ lµ c¸c lo¹i nguyªn liÖu, nhiªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt. Ngoµi ra ®é æn ®Þnh trong viÖc cung cÊp c¸c yÕu tè trªn còng cã mét vai trß quan träng quyÕt ®Þnh tíi chÊt lîng s¶n phÈm. S¶n phÈm mµ cô thÓ lµ c¸c ®Æc tÝnh vÒ chÊt lîng s¶n phÈm chÞu sù t¸c ®éng vµ chi phèi cña nhiÒu nh÷ng nh©n tè chñ quan vµ kh¸ch quan. ViÖc ®inh d¹ng vµ ®Þnh lîng ®îc c¸c nh©n tè ¶nh hëng nµy cã mét vai trß hÕt søc quan träng trong c¸c c«ng t¸c qu¶n lý ®Æc biÖt lµ qu¶n lý híng vµo viÖc n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh trong tÝnh hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi mçi nh©n tè vÊn ®Ò ë ®©y kh«ng ph¶i lµ viÖc ®¬n gi¶n xem xÐt c¸c ¶nh hëng riªng rÏ cña chóng mµ cÇn ph¶i xem xÐt, ®o lêng vµ ®¸nh gi¸ ®îc tæng t¸c ®éng trong mét hÖ thèng nhÊt vµ c¸c quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng kÕt luËn nµy. 2. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. 2. 1 Xu híng hîp t¸c kinh tÕ . Trong mét thêi kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi sau chiªn tranh cã mét su híng ph¸t triÓn cã thÓ dÔ dµng nhËn ra ngay ®ã lµ xu híng hîp t¸c quèc tÕ ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trong khu vùc hay trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. BiÓu hiÖn râ nÐt nhÊt cña xu híng nµy lµ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng tæ chøc th¬ng m¹i, tæ chøc kinh tÕ mang tÝnh chÊt quèc tÕ. Ngoµi ra §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 8 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 c¸c hiÖp ®Þnh song ph¬ng hay ®a ph¬ng gi÷a c¸c chÝnh phñ c¸c níc ®ãng vai trß quan träng kÞch thÝch vµ gãp phÇn ®Èy m¹nh xu híng héi nhËp vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ – nh©n tè c¬ b¶n cña tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. Nh÷ng vÝ dô c¬ b¶n nhÊt cho xu híng nµy cã thÓ thÊy ngay ë c¸c tæ chøc, c¸c hiÖp héi kinh tÕ hay th¬ng m¹i nh uû ban Ch©u ¢u EEC – tiÒn th©n cña EU, hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN víi khu mËu dÞch tù do AFTA. hiÖp íc chung vÒ thuÕ quan vµ th¬ng m¹i GATT tiÒn th©n cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Ngoµi ra cßn cã mét sè c¸c tæ chøc vµ c¸c diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ kh¸c nh WP, IMF, OPEC, APEC, NAFTA…. MÆc dï c¸c tæ chøc hay c¸c hiÖp íc kinh tÕ nµy ®îc lËp ra víi c¸c môc ®Ých cã thÓ kh«ng hoµn toµn gièng nhau nhng chóng cïng cã mét ®iÓm chung ®ã lµ dùa trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi vµ môc ®Ých chÝnh lµ ®Ó thóc ®Èy vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng c¸ch triÖt ®Ó khai th¸c c¸c lîi thÕ so s¸nh vµ tranh thñ c¸c nguÇn lùc tõ bªn ngoµi hay ®Èy m¹nh thu hót vµ khai th¸c c¸c nguån lùc néi sinh. Cã thÓ nãi nguyªn nh©n c¬ b¶n cña tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ nãi chung vµ xu híng héi nhËp hîp t¸c nãi riªng ®ã lµ sù ph¸t triÓn víi tr×nh ®é ngµy cµng cao cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi. “ Lµ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ lùc l îng s¶n xuÊt díi t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ. Toµn cÇu ho¸ lµ xu thÕ tÊt yÕu, lµ tiÕn tr×nh lÞch sö. Nã ®ang vµ sÏ cuèn hót hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi vµo guång m¸y cña nã “ . 2. 2 Giíi thiÖu chung vÒ AFTA * C¸c nguyªn t¾c vµ ®ßi hái khi tham gia vµo AFTA. Trong bèi c¶nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña thÕ giíi sau chiÕn tranh ®Æc biÖt la sau chiÕn tranh l¹nh, xuÊt hiÖn nhiÒu nh÷ng tæ chøc hîp t¸c, liªn minh vµ liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi thu hót sù tham gia cña nhiÒu quèc gia, vïng l·nh thæ c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nhau, trong sè nh÷ng tæ chøc, nh÷ng liªn minh vÒ kinh tÕ ®îc ra ®êi trong xu híng chung cña thêi ®¹i Êy ph¶i kÓ ®Õn Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO – ra ®êi trªn c¬ së hiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th¬ng m¹i GATT, DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng APEC khu vùc mËu dÞch tù do b¾c mü NAFTA tæ chøc hîp t¸c A-¢U ASEM Vµ hiÖp íc c¸c quèc gia §«ng Nam A : AEAN víi AFTA – khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸. Ngoµi ra cßn cã c¸c tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh mang tÝnh chÊt Quèc tÕ kh¸c nh:Quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF, ng©n hµng thÕ giíi WB …. §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 9 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸ lµ mét d¹ng thøc liªn kÕt th¬ng m¹i cña ASEAN – HiÖp héi c¸c Quèc Gia §«ng Nam ¸, ý tëng thanhf lËp vµ thùc hiÖn AFTA ®îc Th¸i Lan ®Ò xuÊt t¹i héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4 t¹i Singapore th¸ng 1 n¨m 1992. Nh»m tiÕn tíi thóc ®Èy sù thùc hiÖn AFTA t¹i héi nghÞ c¸c bé trëng kinh tÕ ASEAN (AEM) n¨m 1992. C¸c thµnh viªn trong hiÖp héi ®· thèng thÊt ký hiÖp ®Þnh thùc hiÖn ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT. §èi víi ASEAN, cã thÓ nãi , nhu cÇu liªn kÕt kinh tÕ th¬ng m¹i ®· ®îc manh nha tõ kh¸ sím. N¨m 1977, mét ch¬ng tr×nh nh»m thóc ®Èy mËu dÞch g÷a c¸c thµnh viªn ®· ®îc ®a vµo tho¶ thuËn víi u ®·i th¬ng m¹I, kh¸c víi TPA, quan hÖ th¬ng m¹i ASEAN theo CEPT ®îc thùc hiÖn trong m«i trêng mµ c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan dÇn ®îc lo¹i bá hoµn toµn. ViÖc thµnh lËp AFTA vµ thùc thi hiÖp ®Þnh CEPT ®¬ng nhiªn còng chÞu mét sè ¶nh hëng do bèi c¶nh lÞch sö t¹o ra. Tríc hÕt ®ã lµ do trªn thÕ giíi , xu híng toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra mét c¸ch s©u réng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi mäi quèc gia, mäi nÒn kinh tÕ, mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Æc biÖt lµ tíi lÜnh vùc th¬ng m¹i – kinh tÕ, dÞch vô vµ ®Çu t. Sù ra ®êi cña nhiÒu tæ chøc liªn kÕt vµ liªn minh kinh tÕ víi nh÷ng tho¶ thuËn th¬ng m¹i khu vùc hay song ph¬ng nh EU ë T©y ¢u, NAFTA cña khu vùc B¾c Mü lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi t¨ng trëng cña ASEAN. Trong khu vùc, xu thÕ hoµ b×nh vµ h÷u nghÞ ®ang lµ xu híng chung cïng cíi xu híng chung cña thêi ®¹i, ®ã lµ xu híng hoµ b×nh, ®èi tho¹i vµ hîp t¸c. Cïng víi nh÷ng nguyªn nh©n tån t¹i ®ã lµ c¸c ®ßi hái vµ c¸c yªu cÇu cña c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc, sù t¸c ®éng m¹nh cña t×nh h×nh thÕ giíi, s¸ng kiÕn thµnh lËp AFTA cã mét ý nghÜa cùc kú quan träng nã võa lµ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ võa lµ mét bíc ®i chiÕn lîc nh»m t¹o ra mét khèi thèng nhÊt vÒ th¬ng m¹i m¹nh h¬n réng h¬n trong m«i trêng thÕ giíi míi. Víi viÖc thµnh lËp AFTA, môc ®Ých chÝnh cña c¸c níc thµnh viªn lµ nh»m thóc ®Èy sù hîp t¸c kinh tÕ, trao ®æi bu«n b¸n trong khu vùc, t¹o søc c¹nh tranh cao trªn thÞ trêng thÕ giíi. Tõ ®ã, thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ bæ xung nguÇn lùc gi÷a nÒn kinh tÕ cña c¸c níc thµnh viªn, n©ng cao kh¶ n¨ng thÝch øng mét c¸ch chñ ®éng víi nh÷ng thay ®æi vÒ ®iÒu kiÖn chung cña t×nh h×nh thÕ giíi nãi chung vµ t×nh h×nh th¬ng m¹i nãi riªng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ASEAN vµ c¸c níc thµnh viªn. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã, c¸c níc thµnh viªn ASEAN cÇn ph¶i tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu mang tÝnh nguyªn t¾c vµ kü thuËt. §ã lµ viÖc c¾t §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 10 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 gi¶m c¸c lo¹i thuÕ nhËp khÈu, lo¹i bá hµng rµo phi thuÕ quan vµ hµi hoµ c¸c thñ tôc h¶i quan trong néi bé khèi. §Ó x©y dùng thµnh c«ng AFTA còng nh thùc thi hiÖp ®Þnh CEPT . C¸c thµnh viªn tham gia AFTA ph¶i thùc hiÖn mét sè quy ®Þnh mang tÝnh chÊt nguyªn t¾c nh sau: Cam kÕt c¾t gi¶m c¸c lo¹i thuÕ nhËp khÈu cho hµng ho¸ néi bé ASEAN ®¹t møc thuÕ xuÊt tõ 0  5% sau 15n¨mTheo ®iÒu kho¶n trªn cña nguyªn t¾c khi tham gia AFTA , tõ th¸ng 1-1993 ®Õn th¸ng 2-2008. hiÖp ®Þnh CEPT ®îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ c¸c níc thµnh viªn ASEAN n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña c¶ níc nhËp khÈu vµ níc xuÊt khÈu cã thuÕ xuÊt b»ng hoÆc díi 20%. Th¸ng 9 – 1995. Héi nghÞ th îng ®Ønh lÇn thø 5 ®· quyÕt ®Þnh ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn vµ x©y dùng AFTA, ®¹t thuÕ xuÊt xuèng møc 0  5% sau 10 n¨m tõ th¸ng 1-1993 ®Õn th¸ng 1-2003 vµ quÕt t©m ®a thuÕ xuÊt dù kiÕn ®Õn n¨m 2015 lµ 0%. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c trªn c¸c chñng thuÕ cña 6 níc thµnh viªn cña ASEAN ®· ®îc c¾t gi¶m liªn tôc vµ ®ang híng tíi møc thuÕ xuÊt 05% vµo n¨m 2002. Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø 6 ®· quyÕt ®Þnh rót ng¾n 0thêi h¹n thùc hiÖn CEPT ®èi víi 6 níc lµ thµnh viªn cò cña ASEAN xuèng cßn 9 n¨m. Díi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, héi nghÞ còng ®i tíi quyÕt ®Þnh gia t¨ng thêi h¹n ®èi víi c¸c thµnh viªn míi cô thÓ lµ sau 10 n¨m kÓ tõ khi gia nhËp AFTA. Nh vËy cho ®Õn nay thêi h¹n ®Ó h×nh thµnh AFTA ®èi víi c¸c níc Singapore, Thai Lan, Philipine, Indonesia, Malaysia, vµ Brunei lµ vµo n¨m 2002, cña ViÖt Nam lµ 2006 cña Lµo vµ lµ 2008 Campuchia lµ 2010 khi ®ã thuÕ quan trong th¬ng m¹i néi bé ASEAN gi¶m cßn kho¶ng 05%. §ång thêi c¸c níc thµnh viªn còng tho¶ thuËn vµ lo¹i bá c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh lîng, c¸c hµng dµo phi thuÕ quan vèn lµ nh©n tè c¶n trë nhiÒu ®Õn tù do ho¸ th¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi. Nh vËy víi sù ra ®êi cña AFTA. C¸c rµo c¶n trë vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña c¸c níc trong khu vùc sÏ tiÕn tíi hoµn toµn bÞ xo¸ bá t¹o thuËn lîi cho viÖc tù do bu«n b¸n vµ thèng nhÊt hµng ho¸ thÞ trêng khu vùc. §©y cã thÓ nãi lµ mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 11 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 Trong néi bé ASEAN. Trong mét thÞ trêng thèng nhÊt Êy, c¸c Doanh nghiÖp mµ trong ®ã cã c¶ c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã c¬ héi ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh th«ng qua mét thÞ trêng c¹nh tranh t¬ng ®èi hoµn h¶o vµ ®©y còng lµ mét c¬ héi mµ kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mµ c¶ nÒn kinh tÕ níc ta cã ®îc mét sù t¨ng trëng cao vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè c¸c biÖn ph¸p nh»m ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu vµ ®ßi hái cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng quèc tÕ ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é t¬ng ®èi cao nh thÞ trêng AFTA tiÕn tíi mét thi trêng réng lín h¬n trong WTO, APEC … §èi víi c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ ®èi víi c¶ nÒn kinh tÕ níc ta. C¸c ®ßi hái chñ yÕu vµ duy nhÊt khi ra nhËp AFTA cã thÓ lµ: X©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt t¹o mét hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c võa ®¶m b¶o thóc ®Èy tù do th¬ng m¹i, vµ kinh tÕ võa lµ nh÷ng c¨n cø v÷ng ch¾c trong viÖc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung vµ c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i nãi riªng. KhÈn tr¬ng tiÕn hµnh viÖc c¾t gi¶m c¸c lo¹i thuÕ xuÊt nhËp khÈu tiÕn tíi huû bá hoµn toµn c¸c c¶n th¬ng m¹i trong hÖ thèng vÒ thuÕ. ViÖc thùc hiÖn yªu cÇu nµy chÝnh lµ bíc khëi ®éng ®Çu tiªn trong tiÕn tr×nh qua nhËp AFTA cña níc ta vµ còng lµ cña xu híng héi nhËp kinh tÕ – xu h íng chñ ®¹o trong ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ hiÖn ®¹i. Trªn ®©y lµ hai ®ßi hái vµ yªu cÇu ®èi cíi sù qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh tham gia vµo AFTA vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. §èi víi c¸c Doanh nghiÖp, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña ViÖt Nam, viÖc ra nhËp AFTA cã thÓ lµ mét c¬ héi lín cho sù ph¸t triÓn, më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh, më réng thÞ phÇn s¶n phÈm ra ngoµi biªn giíi quèc gia, ®Èy m¹nh tiªu thô hµnh ho¸, ra t¨ng doanh thu vµ lîi nhuËn Doanh nghiÖp còng cßn ph¶i thùc hiÖn mét sè yªu cÇu vµ ®¸p øng c¸c ®ßi hái cô thÓ lµ: T×m hiÓu kü ph¸p luËt vµ tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ, t×m tßi vµ nghiªn cøu c¸c nhu cÇu cña thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng cuèi n¨m trong c¸c níc thµnh viªn cña ASEAN – AFTA. ViÖc nµy cã mét ý nghÜa rÊt quan träng bëi v× tù do th¬ng m¹i Tù do th¬ng m¹i sÏ kh«ng cã ý nghÜa g× nÕu nh Doanh nghiÖp kh«ng hiÓu biÕt g× vÒ luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c bé luËt vÒ th¬ng m¹i hay c¸c tËp qu¸n th¬ng m¹i. Chóng ta (c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam) còng cã thÓ tham gia mét thÞ trêng chung vµ thèng nhÊt trong khu vùc nÕu nh ta kh«ng biÕt kh¸ch hµng cña chóng ta lµ ai ? ë ®©u ? vµ hä cÇn nh÷ng s¶n phÈm g× ? §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 12 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 B»ng mäi biÖn ph¸p vµ læ lùc n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞnh vô h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm tõ ®ã gi¶m gi¸ b¸n s¶n phÈm. ®©y lµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn trong c¹nh tranhcã hiÖu qu¶, lµ mét khèi thÞ trêng chung cña c¸c nÒn kinh tÕ c¸c doanh nghiÖp víi c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau ®¨c biÖt víi níc ta lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn tr×nh ®é vÒ khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ qu¶n lý cha cao do vËy c¸c vÊn ®Ò c¹nh tranh tõ phÝa thÞ trêng lµ rÊt lín nÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh th× c¬ héi tham gia thÞ trêng tù do sÏ biÕn thµnh mét nguy c¬ v× kh«ng nh÷ng trªn thÞ trêng thÕ giíi, ta cßn bÞ c¹nh tranh m¹nh ngay c¶ trªn thÞ trêng trong níc - thÞ trêng truyÒn thèng. Thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p maketing nh»m khuÕch tr¬ng s¶n phÈm vµ thu hót sù chó ý cña kh¸ch hµng ngêi tiªu dïng trªn thÞ trêng míi. Ngoµi c¸c yªu cÇu trªn, chóng ta cßn cÇn ®Õn ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu kh¸c vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, c¶ ë tÇm vÜ m« cña nhµ níc vµ tÇm vi m« ë c¸c Doanh nghiÖp. Bëi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã vai trß quan träng cña tr×nh ®é qu¶n lý c¶ qu¶n lý nhµ níc lÉn qu¶n lý t¹i nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp . * Yªu cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Ra nhËp thÞ trêng AFTA, c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt (hay cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam) sÏ cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn víi mét thÞ trêng réng lín h¬n víi c¸c nhu cÇu ®a d¹ng cña mäi tÇng líp ngêi tiªu dïng, kh¸ch hµng víi mét kh¶ n¨ng thanh to¸n lín h¬n. Ngoµi ra, viÖc tiÕp cËn víi mét thÞ trõ¬ng míi còng ®em l¹i cho Doanh nghiÖp Viªt Nam c¸c c¬ héi míi vÒ thÞ phÇn tiªu thô ®ã lµ c¸c c¬ héi cho mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ l©u dµi. Tuy nhiªn, ®Ó s¶n phÈm cña ViÖt Nam thùc sù lµ mét vò khÝ, mét ph¬ng tiÖn ®i ®Õn thµnh c«ng cho c¸c Doanh nghiÖp th× cÇn ph¶i trang bÞ cho chóng mét søc m¹nh, søc m¹nh ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®îc Èn chøa b»ng mét chÊt lîng cao, tho¶ m·n ngêi tiªu dïng vµ kh¸ch hµng. ChÊt lîng s¶n phÈm - §ã chÝnh lµ yªu cÇu cña thÞ trêng chung ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm cña ViÖt Nam. Tríc c¸c søc Ðp vÒ c¹nh tranh tõ nhiÒu phÝa, víi c¸c ®Æc tÝnh chÊt lîng næi bËt cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh chÊt lîng cao, kiÓu d¸ng, mÉu m· ®Ñp, gi¸ c¶ rÎ chÊt lîng dÞch vô vµ b¶o hµnh tèt thùc sù lµ mét nguy c¬ ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm cña c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam. CÇn ph¶i t¹o ra c¸c u thÕ Ýt nhÊt lµ ngang b»ng ®«i víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nÕu nh muèn c¹nh tranh víi hä trªn c¶ thÞ trêng khu vùc vµ thÞ trêng trong níc. §ã lµ mét ®ßi hái mét yªu cÇu bøc xóc vµ kh«ng thÓ kh«ng ®¸p øng. §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 13 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 4. Vai trß cña chÊt lîng s¶n phÈm ®èi víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ xu thÕ héi nhËp vµo AFTA. Vai trß cña chÊt lîng s¶n phÈm ®èi víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Mét ®Æc trng c¬ b¶n dÔ nhËn biÕt nhÊt vµ còng lµ mét u ®iÓm lín nhÊt cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ã chÝnh lµ tÝnh c¹nh tranh ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh hoµn h¶o. VÒ c¹nh tranh, ®· cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh thÓ hiÖn c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vµ c¸c møc ®é kh¸c nhau cña tÝnh chÊt quyÕt liÖt trong c¹nh tranh. Theo tõ ®iÓn gi¶i thÝch vÒ kinh tÕ thÞ trêng xuÊt b¶n lÇn thø 2 t¹i Nga n¨m 1993 ®· ®Þnh nghÜa:” c¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, thi ®ua trªn thÞ tr êng gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã cïng mét môc ®Ých lµ ®¶m b¶o nh÷ng kh¶ n¨ng tèt nhÊt vÒ tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh nh»m tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®a d¹ng cña ngêi mua. Trªn thÞ trêng thÕ giíi lu«n tån t¹i sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó tham gia thµnh c«ng vµo thÞ trêng níc ngoµi, cÇn ph¶i n©ng cao ®¸ng kÓ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt trong níc. Khi nhËp khÈu nÕu vËn dông tèt quy luËt c¹nh tranh ®èi víi c¸c nhµ cung cÊp níc ngoµi th× sÏ cã kh¶ n¨ng thu ®îc nh÷ng lîi Ých ®¸ng kÓ trong giao dÞch mua hµng “ . Theo tõ ®iÓn th¬ng m¹i Anh- Ph¸p ViÖt do nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt xuÊt b¶n n¨m 1995 t¹i Hµ Néi th× vÊn ®Ò c¹nh tranh l¹i ®îc nãi ®Õn mét c¸ch m¹nh mÏ vµ quyÕt liÖt h¬n:” C¹nh tranh lµ t×nh tr¹ng giµnh giËt nhau vÒ kh¸ch hµng vµ thÞ trêng ” . MÆc dï cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau nhng nãi chung c¹nh tranh cã thÓ hiÓu lµ sù ®Êu tranh cña hai hay nhiÒu bªn cïng tham gia vµo mét ho¹t ®éng víi cïng mét môc ®Ých. Môc ®Ých ¸y cã thÓ lµ quyÒn hµnh, lµ vÞ thÕ cã lîi cho m×nh trªn c¸c ph¬ng diÖn. Trong kinh tÕ thÞ trêng ®ã lµ sù dµnh giËt vÒ thÞ phÇn, quyÒn kiÓm so¸t mua hoÆc b¸n c¸c lo¹i s¶n phÈm. Lµ mét ph¹m trï phøc t¹p c¹nh tranh cã liªn quan ®Õn nhiÒu khÝa c¹nh, lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¹nh tranh lµ mét hiÖn tîng tÊt yÕu xÈy ra ®Æc biÖt lµ kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa. Trong thêi ®¹i ngµy nay, kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i ®ang len lái vµo tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng s¶n xuÊt x· héi. Víi ®Êt níc ta, ®Æc biÖt lµ tõ sau chÝnh s¸ch ®æi míi vµ më cöa hîp t¸c cña ®¹i héi VI (1986). Kinh tÕ thÞ trêng víi ®Æc trng c¬ b¶n lµ sù c¹nh tranh ®ang ngµy cµng cã ý nghÜa quan §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 14 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 träng trong c«ng cuéc C«ng NghiÖp Ho¸ vµ HiÖn §¹i Ho¸ ®Êt níc ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ mét c¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh chÊt quèc tÕ cao lu«n më ra c¸c c¬ héi vµ ®ång thêi còng ®Æt ra kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc lín lao cho c¸c doanh nghiÖp. §Ó chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¸c Doanh nghiÖp ph¶i lu«n t¹o ra cho m×nh mét kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi mçi s¶n phÈm hµng ho¸. kh¶ n¨ng c¹nh tranh hay søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô bao gåm c¸c yÕu tè: Møc chÊt lîng, gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn cung cÊp, h×nh thøc thanh to¸n, ph¬ng thøc vËn chuyÓn vµ giao nhËn m«i trêng canh tranh, vÞ thÕ so s¸nh vv. . Trong ®ã hai yÕu tè møc chÊt lîng vµ gi¸ c¶ lµ nh÷ng yÕu tè quan träng hµng ®Çu. Hai yÕu tè nµy lu«n g¾n liÒn víi c¸c thuéc tÝnh vèn cã cña b¶n th©n mçi s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi mçi lo¹i s¶n phÈm cña m×nh. Doanh nghiÖp cã thÓ sö dông mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng ®ång thêi vµo c¸c yÕu tè trªn. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, hai yÕu tè møc chÊt lîng vµ gi¸ c¶ vÉn ®îc u tiªn hµng ®Çu vµ coi nh lµ mét nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh tíi toµn bé qu¸ tr×nh. Ngµy nay, tríc t¸c ®éng cña sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt sù thay ®æi nhanh trong nhu cÇu vµ thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng. C¹nh tranh vÒ gi¸ trªn thÞ trêng ®ang cã xu híng chuyÓn dÇn sang c¹nh tranh phi gi¸ ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh vÒ chÊt lîng. Vai trß quyÕt ®Þnh cña chÊt lîng cßn ®îc thÓ hiÖn ë t¸c ®éng to lín cña nã tíi kh¶ n¨ng sinh lêi vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng sè liÖu thèng kª cho thÊy r»ng nh÷ng c«ng ty cã vÞ thÕ cao h¬n vÒ chÊt lîng cã thÓ thiÕt lËp mét møc gi¸ b¸n cao h¬n ®Õn 8% so víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c c«ng ty kh¸c mµ hä vÉn b¸n ch¹y hµng h¬n. Ngoµi ra, møc thu håi vèn ®Çu t gi÷a hai lo¹i c«ng ty nµy cïng cã mét møc chªnh lÖch kh¸ lín ®ã lµ 20% vµ30%. nh vËy, vÊn ®Ò chÊt lîng ngµy nay kh«ng chØ cßn lµ mét vÊn ®Ò kü thuËt thuÇn tuý n÷a mµ ®· chë thµnh mét vÊn ®Ò mang tÝnh chiÕn lîc hµng ®Çu trong s¶n xuÊt – kinh doanh cña c¸c DN, tæ chøc. Nã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ c¬ b¶n lµm nªn søc c¹nh tranh cña c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô mµ DN hay tæ chøc ®ang tham gia cung øng, trªn thÞ trêng. 4.2 Vai trß cña chÊt lîng s¶n phÈm trong tiÕn tr×nh gia nhËp AFTA. Khi nÒn kinh tÕ níc ta thùc sù tham gia vµo AFTA cïng víi c¸c níc trong khu vùc. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ ®øng tríc mét th¸ch thøc lín lao ®ã chÝnh lµ vÊn ®Ò chÊt lîng s¶n phÈm vµ vÊn ®Ò c¹nh §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 15 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 tranh, søc c¹nh tranh cña c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô do ta s¶n xuÊt vµ cung cÊp. So víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh c¶ nÒn kinh tÕ níc ta cßn bÞ h¹n chÕ bëi tr×nh ®é ph¸t triÓn, tr×nh ®é c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt vµ kh¶ n¨ng vÒ vèn còng nh tr×nh ®é qu¶n lý vv…Vµ do vËy chÊt lîng s¶n phÈm cña c¸c Doanh nghiÖp níc ta còng nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu so víi c¸c ®èi thñ trong khu vùc. Trong mét thÞ trêng chung réng lín ®îc quèc tÕ ho¸ cao. VÊn ®Ò chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng trë nªn v« cïng quan träng bëi tÝnh chÊt c¹nh tranh ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh quèc tÕ ®ang cã nhiÒu thay ®æi vµ c¸c thay ®æi nµy l¹i ®ang híng theo chiÒu híng c¹nh tranh b»ng chÊt lîng. Theo híng Êy, ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng trªn thÞ trêng trong níc mµ c¶ thÞ trêng quèc tÕ. C¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i híng c¸c nç lùc cña m×nh vµo c¸c vÊn ®Ò c¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt lîng, ®¸p øng mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. kh«ng chØ kh¸ch hµng trong níc mµ cßn cã c¶ kh¸ch hµng trong khu vùc vµ quèc tÕ. PhÇn II . Thùc tr¹ng vÒ chÊt lîng cña c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng 1.1. Thùc tr¹ng chung Khi ®¸nh gi¸ nh÷ng thùc tr¹ng chung vÒ chÊt lîng s¶n phÈm cña c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam mét c¸ch kh¸ch quan cã thÓ thÊy. C¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn yÕu c¶ vÒ thÕ vµ lùc. H¬n 90% c¸c doanh nghiÖp lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá víi sè l¬ng vèn díi 5 tû ®ång. Trong khi ®ã, c¬ s¬ h¹ tÇng, m¸y mãc thiÕt bÞ còng nh c¸c d©y truyÒn c«ng nghÖ cßn thiÕu ®ång bé vµ l¹c hËu. H¬n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ c¬ cÊu l¹i. Do vËy n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn thÊp kh¶ §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 16 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 n¨ng c¹nh tranh, ch©t lîng cña c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cßn kÐm do chi phÝ s¶n xuÊt lín, nguyªn vËt liÖu ph¶i nhËp tõ níc ngoµi, c«ng xuÊt sö dông m¸y mãc thÊp, kü n¨ng vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tay nghÒ c«ng nh©n cßn thÊp. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi do ®ã gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ trêng còng nh c¸c th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan tíi qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong khi ®ã, c¸c DN ViÖt Nam hiÖn nay, cho ®Õn nay, vÉn cha x©y dùng ®îc néi dung ho¹t ®éng vµ chiÕn lîc kinh doanh cña DN tríc sù c¹nh tranh cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ cña c¸c ®èi t¸c vµ cña c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc. Víi thùc tr¹ng trªn cña toµn bé hÖ thèng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ¶nh hëng rÊt lín tíi chÊt lîng cña c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nh÷ng ¶nh hëng ®ã tríc tiªn b¾t nguÇn tõ vÊn ®Ò c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Víi d©y truyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, c¸c loai s¶n phÈm cña ta thêng cã mét chÊt lîng c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc rÊt yÕu so víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i ®îc s¶n xuÊt tõ c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ mÆt ®ã lµ c¸c s¶n phÈm c¬ khi ho¸ cña Viªt Nam. §îc trang bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña Liªn X« tõ nh÷ng n¨m 60 – 70 cña thÕ kû 20, c¸c s¶n phÈn c¬ khÝ cña ta thêng tá ra kÐm u thÕ h¬n so víi c¸c s¶n phÈm cña ®èi thñ c¹nh tranh. KÝch thíc cång kÒnh h×nh thøc kh«ng ®Ñp, hiÖu xuÊt thÊp hao phÝ nhiªn liÖu lín ®ã lµ c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c s¶n phÈm nµy. Ngoµi s¶n phÈm c¬ khÝ, cßn mét sè rÊt lín c¸c lo¹i s¶n phÈm cña ta ®îc s¶n xuÊt ra víi chÊt lîng cha ®¹t yªu cÇu trong h«Þ nhËp kinh tÕ vµ thËm chÝ cha ®¹t yªu cÇu tiªu chuÈn cho phÐp. Héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang më ra mét c¬ héi lín vÒ thÞ trêng cho c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, khi kh¶ n¨ng héi nhËp s¾p thùc sù më ra cho c¸c hµng ho¸, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña ta th× c¸c s¶n phÈm nµy phÇn lín l¹i cha ®¹t yªu cÇu vÒ c¸c tiªu chuÈn mang tÝnh chÊt ph¸p lý mµ c¸c thÞ trêng ë c¸c níc ph¸t triÓn ®ßi hái. §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta, may mÆc lµ mét ngµnh cã nhiÒu lîi thÕ vÒ c¹nh tranh do tËn dông ®îc c¸c u thÕ vÒ nguån lao ®éng råi dµo . Cã thÓ nãi ®©y lµ mét ngµnh mòi nhän cña nÒn kinh tÕ trong xuÊt khÈu sau DÇu Má, ®em l¹i mét nguÇn ngo¹i tÖ rÊt lín cho nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, mÆc dï lµ mét híng xuÊt khÈu m¹nh cña ta trong thêi kú C«ng nghiÖp Ho¸, HiÖn §¹i Ho¸ §Êt Níc nhng chÝnh c¸c s¶n phÈm May MÆc cña ta nhiÒu khi l¹i cha ®¹t ®îc ®Õn mét tiªu chuÈn cho phÐp th©m nhËp vµo c¸c thÞ trêng khã tÝnh nh EU, Mü, NhËt vµ §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 17 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 cha kÓ tíi søc c¹nh tranh ngµy mét lín cña c¸c s¶n phÈm may mÆc cña Trung Quèc. Ngoµi thùc tr¹ng vÒ c¸c lo¹i s¶n phÈm kÓ trªn, cã thÓ nãi c¸c vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý (Bao gåm c¶ qu¶n lý vÒ chÊt lîng) còng ®ãng mét vai trß ¶nh hëng lín tíi c¸c thùc tr¹ng trªn. Do míi chuyÓn t mét c¬ chÕ qu¶n lý tËp chung quan liªu sang mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Çy n¨ng ®éng nªn vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu bì ngì vµ tån t¹i nhiÒu bÊt cËp trong qu¶n lý. Nh÷ng bÊt cËp ®ã cã thÓ thÊy do ë c¬ cÊu tæ chøc cång kÒnh, kÐm hiÖu qu¶. B¶n th©n ®· lµ mét c¬ chÕ qu¶n lý mang tÝnh chÊt kÕ ho¹ch ho¸ nhng trong c¸c quyÕt ®Þnh quan träng l¹i thêng thiÕu tÝnh kÕ ho¹ch hoÆc kh«ng thÓ hiÖn mét ®Þnh híng kÕ ho¹ch râ rµng ®Æc biÖt lµ c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n mang tÝnh chiÕn lîc. HiÖn tîng “ giËt gÊu v¸ vai” lµ hiÖn tîng thêng thÊy trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Cã thÓ thÊy râ, viÖc thiÕu t¸c chiÕn lîc dµi h¹n, thiÕu c¸c kÒ ho¹ch kinh doanh trong qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ¶nh hëng rÊt lín ®Õ søc c¹nh tranh trong c¸c lo¹i s¶n phÈm vµ chÊt lîng cña chóng. Vèn vµ lao ®éng – trong s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét phÇn rÊt quan träng cã thÓ nãi ®©y lµ hai nh©n tè ®Çu tiªn khi bíc vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô ph¶i cã. MÆc dÇu vËy , nh ®· nãi ë trªn ®©y l¹i lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i cho c¸c doanh nghiÖp níc ta. Lîng vèn kh«ng ®ñ lín, c¬ cÊu vèn bÊt hîp lý ®· cã ¶nh hëng kh«ng nhá tíi hÖ thèng s¶n xuÊt kinh doanh vµ chÊt lîng s¶n phÈm lµm ra do kh«ng kÞp ®Ó ®æi míi vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt. PhÇn nhiÒu trong lùc lîng lao ®éng råi dµo ë níc ta lµ lao ®éng phæ th«ng cha qua ®µo t¹o luËt ®µo t¹o kh«ng c¬ b¶n còng lµ mét nguyªn nh©n ¶nh hëng tíi chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. 1. 2. Mét vµi ®¸nh gi¸ vµ c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng trªn. MÆc dï cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ tån t¹i nhng c¸c doanh nghiÖp viÖt nam trong nç lùc nh»m n©ng cao hiÖu qña s¶n xuÊt kinh doanh, c¶i tiÕn ®æi míi hÖ thèng qu¶n lý n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ t¹o u thÕ trong c¹nh tranh ®· thu ®îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ. VÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Sau khi chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ héi nhËp vµo xu híng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. ChÊt lîng s¶n phÈm cña ta cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng kÓ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam tõ chç ®îc s¶n xuÊt theo c¸c kÕ ho¹ch cña nhµ níc, xa rêi c¸c §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 18 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 nguyªn t¾c thÞ trêng vµ thÞ hiÕu còng nh c¸c nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng dÉn ®Õn chÊt lîng biÕn d¸ng còng nh tÝnh n¨ng vµ c«ng dông chËm ®îc ®æi míi vµ c¶i tiÕn. Giê ®©y khi ph¸t triÓn trong kinh tÕ thÞ trêng díi t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t, ®Æc biÖt lµ ®Çu t níc ngoµi, c¸c s¶n phÈm nµy ®· cã nh÷ng tiÕn bé ro rÖt chÊt lîng s¶n phÈm ®îc n©ng cao, ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ hiÖu qu¶ h¬n dÇn ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng trong níc vµ híng dÇn ra xuÊt khÈu. ViÖc ¸p dông viÖc qu¶n lý chÊt lîng ë tÇm vÜ m« b»ng c¸c tiªu chuÈn chÊt lîng, tiªu chuÈn hiÖu qu¶ còng gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lªn mét tÇm cao míi, bíc ®Çu cho phÐp c¸c s¶n phÈm nµy cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh v¬i c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong khu vùc. Theo ®µ ph¸t triÓn hiÖn t¹i , c¸c s¶n phÈm cña viÖt nam rÊt cã thÓ sÏ chiÕm lÜnh ®îc mét thÞ trêng quèc tÕ réng lín kh«ng nh÷ng trong khu vùc mµ cßn trªn c¶ c¸c thÞ trêng quèc tÕ kh¸c nh thÞ trêng Mü, ThÞ trêng EU, thÞ trêng NhËt. v. v. . §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong møc t¨ng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng sang c¸c thÞ trêng trªn hµng n¨m. VÒ vÊn ®Ò vèn vµ c«ng nghÖ còng nh c¸c lÜnh vùc vµ qu¶n lý, lao ®éng vµ ®µo t¹o lao ®éng. NÒn kinh tÕ thÞ trêng më theo xu híng héi nhËp quèc tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®ång vèn ®Çu t níc ngoµi ch¹y vµo . Theo ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña vÊn ®Ò khoa häc- kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi toµn bé thÞ trêng vèn, thÞ trêng c«ng nghÖ vµ sau ®ã lµ thÞ trêng s¶n phÈm. §©y lµ nh÷ng thay ®æi mang tÝnh chÊt tÝch cùc cho toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng trong viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c lo¹i s¶n phÈm víi chÊt lîng cao h¬n. Nã cho phÐp qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc thùc sù sÏ lµ nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi cho kh«ng chØ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam mµ cho c¶ c¸c Doanh nghiÖp vµ toµn bé hÖ thèng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n 2. Th¸ch thøc ®èi víi chÊt lîng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tríc ngìng cöa cña AFTA. 2. 1. §ßi hái cña viÖc ra nhËp AFTA ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam. Do ®ßi hái cña c¸c hiÖp íc còng nh c¸c nguyªn t¾c khi tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ AFTA nãi riªng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ do ®ã c¶ thÞ trêng ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ më vµ mét thÞ trêng më réng d·i ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi còng nh c¸c nhµ s¶n xuÊt cïng víi c¸c lo¹i s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ dÞch vô cña hä. Víi viÖc gia nhËp AFTA, c¸c doanh nghiÖp §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 19 NguyÔn D¬ng Tïng QTCL- K41 viÖt nam cïng víi c¸c s¶n phÈm, dÞch vô mµ hä cung øng sÏ ph¶i chÞu mét søc Ðp lín h¬n trong c¹nh tranh tõ phÝa c¸c nhµ cung øng vµ s¶n xuÊt trong khu vùc còng nh tõ phÝa s¶n phÈm cña hä. Víi u thÕ vît chéi vÒ vèn, c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ vÒ c¸c ®¶m b¶o dÞch vô sau b¸n, c¸c s¶n phÈm cña c¸c nhµ cung cÊp ®Õn tõ c¸c níc trong khu vùc sÏ trµn vµo thÞ trêng níc ta khi chóng ta thùc sù hoµ nhËp vµo mét khèi thÞ trêng chung, thèng nhÊt. §ã lµ thÞ trêng AFTA vµo n¨m 2003 vµ t¹o ra mét søc Ðp c¹nh tranh lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm néi ®Þa cïng lo¹i. Nh vËy, ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam, ®©y sÏ lµ mét nguy c¬ nÕu chóng ta kh«ng ®æi míi, c¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈp hµng ho¸ cña m×nh. nguy c¬ nµy n»m ë viÖc sÏ ph¶i mÊt ®i mét thÞ phÇn kh«ng nhá trªn mét thÞ trêng réng lín ngay khi ta cha kÞp ®Þnh híng cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh ra c¸c thÞ trêng n»m ë bªn ngoµi biªn giíi quèc gia. NÕu chØ xÐt vÒ mÆt nµy më cöa kinh tÕ vµ héi nhËp lµ mét ®iÒu bÊt lîi ®èi víi c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cña ta. Tuy nhiªn, thùc tÕ ®· chøng minh, mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn mét c¸ch tiªu cùc lµ kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸, xu thÕ héi nhËp vµ quèc tÕ ho¸ nh hiÖn nay. Héi nhËp vµ më cöa lµ mét tÊt yÕu vµ chØ cã ®¸p øng ®îc tÝnh tÊt yÕu nµy th× míi cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¹o ra nh÷ng nguÇn lùc quan träng cho c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. C¹nh tranh lµ mét mét ®Æc tÝnh cè h÷u cña c¬ chÕ thÞ trêng, th«ng qua c¹nh tranh c¸c chñ thÓ kinh tÕ míi cã c¬ héi t×m ra cho m×nh mét híng ph¸t triÓn, c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng cßn ý nghÜa g× nÕu thiÕu ®i tÝnh c¹nh tranh, ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh trªn mét ph¹m vi réng lín. Cung vËy, c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam hay c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ cao h¬n n÷a lµ ®ßi hái cho c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn nÕu nh kh«ng tù ®Æt m×nh vµo trong mét m«i trêng ®Çy tÝnh chÊt c¹nh tranh nh m«i trêng mµ xu thÕ héi nhËp vµ hîp t¸c ®Æt ra. Ngoµi ra, cßn mét khÝa c¹nh kh¸c quan träng kh¸c lu«n th«i thóc viÖc ra nhËp AFTA cña c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®ã lµ tÝnh chiÕn lîc trong ho¹ch ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cã ®Þnh híng l©u dµi ë tÇm vi m« trong c¸c doanh nghiÖp. Thùc vËy, do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau thuéc m«i trêng s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn ®¹i ®ßi hái c¸c Doanh nghiÖp ph¶i cã mét tÇm nh×n dµi h¬n cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cña m×nh ®ang cung cÊp vµ cã thÓ sÏ cung cÊp trong t¬ng lai viÖc ®Þnh híng nµy xÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp lêng tríc ®îc nh÷ng khã kh¨n vµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn trong t¬ng lai ®ång thêi n¾m b¾t kÞp thêi c¸c c¬ héi cña s¶n xuÊt kinh doanh. Trong khi ®ã, c¸c c¬ héi kinh doanh vµ ph¸t triÓn l¹i §Ò ¸n Qu¶n trÞ chÊt lîng 20