Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
Mét sè c©u hái vµ bµi tËp sinh th¸i
C©u 1: Tû lÖ giíi tÝnh lµ g×? Cho tû lÖ giíi tÝnh ë mét sè quÇn thÓ sinh vËt nh sau:
- Ngçng lµ 40/ 60
- KiÕn n©u ®Î trøng ë nhiÖt ®é nhá h¬n 200C në ra toµn kiÕn c¸i.
- H¬u, nai, gµ tû lÖ ®ùc thÊp h¬n 2, 3 hoÆc 10 lÇn so víi con c¸i.
- Muçi ®ùc sèng tËp trung ë mét n¬I víi sè lîng nhiÒu h¬n con c¸i
- C©y thiªn nam tinh (thuéc hä r¸y) rÔ cñ lín cã nhiÒu chÊt dinh d¬ng khi lÊy chåi sÏ cho hoa c¸I, Ýt chÊt dinh
dìng, Ýt chÊt dinh dìng sÏ cho hoa ®ùc.
H·y nªu nh©n tè ¶nh hëng ®Õn giíi tÝnh ë nh÷ng quÇn thÓ sinh vËt trªn? Tõ ®ã cho biÕt tû lÖ giíi tÝnh
cña quÇn thÓ phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè nµo?
b. Quan s¸t c¸c hiÖn tîng sau. H·y s¾p xÕp c¸c hiÖn tîng trªn vµo c¸c mèi quan hÖ sinh th¸i cho phï hîp?
-Trïng roi sèng trong hÖ tiªu ho¸ cña con mèi
- Ong hót mËt ong
- C©y n¾p Êm ¨n s©u bä
- Chim ¨n qu¶ cã h¹t cøng
- Con kiÕn vµ c©y kiÕn.
- §Þa y sèng b¸m trªn c©y cau
- HiÖn tîng th¾t nghÏn ë c©y ®a, si
- BÖnh sèt rÐt.
C©u 2: Khi nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a mËt ®é gi÷a mËt ®é vµ tèc ®é t¨ng trëng cña c¸c quÇn thÓ, ngêi ta lËp ®îc
s¬ ®å:
T¨ng trëng
2
1
3
NhÞp sinh trëng
Dùa vµo s¬ ®å h·y gi¶i thÝch c¸c m«Ýo quan hÖ trªn c¸c quÇn thÓ
b. Mét loµi s©u biÕn th¸i hoµn toµn, cã tæng nhiÖt h÷u hiÖu ë mçi giai ®o¹n lµ: Giai ®o¹n trøng 60 0/ ngµy; Giai ®o¹n
s©u 2400/ ngµy; Giai ®o¹n nhéng 1800/ ngµy; Giai ®o¹n bím 240/ ngµy. Loµi cã ngìng nhiÖt ph¸t triÓn lµ 90 C. BiÕt
nhiÖt ®é trung b×nh cña m«i trêng lµ 210C.
* TÝnh sè thÕ hÖ trung b×nh cña s©u trongmét n¨m.
* BiÕt giai ®o¹n s©u chia lµm 5 tuæi, thêi gian cuèi tuæi thø t lµ 28/ 5/ 2006. H·y cho biÕt ph¶i diÖt s©u vµo
ngµy nµo hîp lý nhÊt? V× sao?
C©u 3: a. H·y thiÕt lËp mèi quan hÖ dinh dìng gi÷a c¸c loµi sau trong mét quÇn x·: Có mÌo, s t,, r¾n, cá, c©y bôi, thá,
chuét chï, h¬u, chuét, vi sinh vËt ph©n gi¶i?
b. Trong ét ao nu«i c¸, cã c¸c loµi phiªu sinh thùc vËt víi sinh khèi rÊt lín vµ sinh s¶n nhanh, c¸c loµi gi¸p x¸c
vµ mét sè loµi c¸ t¹p; ngêi ta nu«i c¸ mÌ tr¾ng, mÌ hoa. BiÕt mÐ tr¾ng ¨n næi, cßn mÌ hoa thÝch ¨n ch×m, c¸ t¹p ¨n
tranh víi c¸ mÌ vµ mét con r¾n ¨n c¸ cßn xãt l¹i trong ao. VÏ líi thøc ¨n trong ao?
C©u 4: a. ThÕ nµo lµ c¸u tróc giíi tÝnh ? CÊu tróc sinh dôc? CÊu tróc cña quÇn thÓ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nµo?
b. Trong mét kh¶o s¸t nhá ngêi ta ph¸t hiÖn trªnmét c©y míp cã 250 con bä xÝt hót nhùa c©y; 32 con nhÖn
r¨ng t¬ b¾t bä xÝt lµm måi vµ 7 con tß vß ®ang s¨n b¾t nhÖn.
- H·y vÏ chuçi thøc ¨n cña quÇn x·
- X©y dùng th¸p sinh th¸i tho sè lîng. Em cã nhËn xÐt g× vÒ th¸p sinh th¸i nµy?
- H·y chØ c¸c mèi quan hÖ sinh häc trong quÇn x·?
C©u 5: a. Nªu mèi quan hÖ thµnh phÇn loµi vµ sè lîng loµi trong mét sinh c¶nh nhÊt ®Þnh?
b. Trªn mét ®ång cá, cá cung cÊp thøc ¨n cho c«n trïng ¨n l¸, chim ¨n h¹t vµ thá. Thá lµm måi cho linh miªu.
§µn linh miªu trªn ®ång cá ®ã trong n¨m gia t¨ng mét khèi lîng lµ 360 Kg, tøc lµ 30% lîng thøc ¨n mµ chóng ®ång
ho¸ ®îc tõ viÖc b¾t thá lµm måi. Trong n¨m ®ã trõ phÇn bÞ linh miªu ¨n thÞt , thá vÉn cßn 75% tæng sè lîng cña m×nh
®Ó duy tr× sù æn ®Þnh cña quÇn thÓ. VËy linh miªu cÇn mét vïng s¨n måi réng bao nhiªu ®Ó sinh sèng?
BiÕt s¶n lîng cá lµm thøc ¨n lµ 10 tÊn/ ha/ n¨m. C«n trïng ®· sö dông mÊt 20% s¶n lîng cá vµ hÖ sè chuyÓn
®æi thøc ¨n trung b×nh qua c¸c bËc dinh d¬ng lµ 10%.
C©u 6: ThÕ nµo lµ mËt ®é c¸ thÓ cña quÇn thÓ? Khi nµo quÇn thÓ ®îc ®iÒu chØnh vÒ møc c©n b»ng? ë mét vïng biÓn,
n¨ng lîng bøc x¹ chiÕu xuèng mÆt níc ®¹t ®Õn 3 triÖu kcal/ m2/ ngµy. T¶o silic chØ ®ång ho¸ ®îc 0,3% tæng n¨ng lîng
®ã. Gi¸p x¸c trong hå khai th¸c ®îc 40% n¨ng lîng tÝch luü trong t¶o, cßn c¸ ¨n gi¸p x¸c khai th¸c ®îc 0.0015 n¨ng lîng cña gi¸p x¸c.
+ Sè n¨ng lîng tÝch luü ®îc trong gi¸p x¸c vµ trong c¸ mçi lo¹i lµ bao nhiªu?
+ HiÖu suÊt chuyÓn ho¸ n¨ng lîng ë c¸c bËc dinh dìng cuèi cïng so víi tæng lîng bøc x¹ vµ so víi t¶o silic lµ
bao nhiªu phÇn tr¨m?
C©u 7: a. ThÕ nµo lµ hÖ sinh th¸i? Cho mét vÝ dô minh ho¹?
b. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi trong quÇn x· thuéc hÖ sinh th¸i ®· cho?
1
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
c. T¹i sao V.A.C ®îc xem lµ mét hÖ sinh th¸i nh©n t¹o? Trong mét hÖ sinh th¸i V.A.C ngêi ta cÇn ¸p dông
nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt?
C©u 8: ThÕ nµo lµ mét hÖ sinh th¸i? Cho vÝ du minh ho¹ ?
C©u 9: Phaân bieät kích thöôùc toái ña vaø toái thieåu cuûa quaàn theå .
- Khi kích thöôùc quaàn theå giaûm xuoáng döôùi möùc toái thieåu thì aûnh höôûng ñeán quaàn theå nhö theá
naøo ? Giaûi thích .
b/ (1 ñieåm )
Hoaït ñoäng khai thaùc taøi nguyeân khoâng hôïp lyù cuûa con ngöôøi aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nhö theá
naøo ? Bieän phaùp khaéc phuïc ?
c/ ( 1 ñieåm )
Löôùi thöùc aên phöùc taïp khi naøo ?
§¸p ¸n
1/ Phaân bieät kích thöôùc toái ña vaø kích thöôùc toái thieåu cuûa quaàn theå :
- Kích thöôùc toái thieåu laø : soá löôïng caù theå ít nhaát maø quaàn theå caàn coù ñeå duy trì vaø phaùt trieån
- Kích thöôùc toái ña laø : giôùi haïn cuoái cuøng veà soá löôïng maø quaàn theå coù theå ñaït ñöôïc, phuø hôïp vôùi khaû naêng
cung caáp nguoàn soáng cuûa moâi tröôøng .
2/ Neáu kích thöôùc quaàn theå xuoáng döôùi möùc toái thieåu:
+ Quaàn theå seõ suy giaûm daãn ñeán dieät vong.
+ Nguyeân nhaân : - söï hoåâû trôï giöõa caùc caù theå bò giaûm
- daãn ñeán giao phoái caän huyeát
- Hoaït ñoäng khai thaùc taøi nguyeân khoâng hôïp lyù cuûa con ngöôøi aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng :
+ Maát caân baèng sinh thaùi
+ Laøm bieán ñoåi vaø daãn ñeán maát moâi tröôøng soáng cuûa nhieàu loaøi sinh vaät .
+ Gaây neân caùc thieân tai
- Bieän phaùp khaéc phuïc :
+ Khai thaùc taøi nguyeân hôïp lyù.
+ Baûo veä moâi tröôøng.
3/ Löôùi thöùc aên trôû neân phöùc taïp khi :
+Quaàn xaõ caøng tieán gaàn ñeán traïng thaùi ñænh cöïc ( caøng ña daïng)
+Löôùi thöùc aên cuûa quaàn xaõ phaân boá cuûa vuøng nhieät ñôùi xích ñaïo phöùc taïp hôn so vôùi ôû vuøng oân ñôùi, ôû
vuøng ñoàng baèng phöùc taïp hôn ôû cao nguyeân, ñænh nuùi cao.
+Löôùi thöùc aên cuûa quaàn xaõ phaân boá ôû vuøng gaàn bôø phöùc taïp hôn so vôùi ôû vuøng nöôùc ngoaøi khôi, ôû taàng
nöôùc maët phöùc taïp hôn so vôùi ôû vuøng nöôùc bieån saâu.
+Trong dieãn theá sinh thaùi, löôùi thöùc aên ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp
C©u 10:
1 - QuÇn x· rõng ma hiÖt ®íi ph©n tÇng nh thÕ nµo ? Nªu kh¸i niÖm, nguyªn nh©n vµ ý nghÜa cña sù ph©n tÇng trong
quÇn x· sinh vËt?
2 - §a d¹ng sinh häc lµ g×? V× sao ë nh÷ng vïng cã ®é ®a d¹ng sinh häc cµng cao th× tÝnh æn ®Þnh cña quÇn x· sinh
vËt cµng lín ?
Đáp án
- QuÇn x· rõng ma nhiÖt ®íi: Trªn cïng: tÇng vù¬t t¸n - >TÇng u thÕ sinh th¸i t¸n rõng - > TÇng díi t¸n - > TÇng c©y
bôi thÊp - > TÇng cá vµ d¬ng xØ.
- Kh¸i niÖm: Sù ph©n tÇng cña quÇn x· sinh vËt lµ sù ph©n bè c¸c quÇn thÓ sinh vËt trong quÇn x· theo chiÒu cao hoÆc
chiÒu s©u.
- Nguyªn nh©n :
+ C¸c vïng kh¸c nhau cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh«ng gièng nhau.
+ C¸c quÇn thÓ sinh vËt kh¸c nhau thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau.
- ý nghÜa:
+ T¨ng kh¶ n¨ng sö dông nguån sèng.
+ Gi¶m møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c c¸ thÓ vµ gi÷a c¸c quÇn thÓ.
+ TiÕt kiÖm ®îc diÖn tÝch nu«i trång.
2
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
2.
- Kh¸i niÖm: Trong kh¸i niÖm ph¶i nªu ®îc 3 ý c¬ b¶n sau: §a d¹ng vÒ loµi, ®a d¹ng vÒ di truyÒn, ®a d¹ng vÒ hÖ sinh
th¸i.
- TÝnh ®a d¹ng cµng cao -> líi thøc ¨n cµng phøc t¹p do vËy khi mét loµi bÞ biÕn ®éng sÏ cã sù thay rhÕ cho nhau bëi
vËy mµ Ýt ¶nh hëng tíi quÇn x· ®ã.
C©u 11: Mét hÖ sinh th¸i nhËn ®îc n¨ng lîng mÆt trêi lµ 106 Kcal/m2/ ngµy. ChØ cã 2,5% n¨ng lîng ®ã ®îc dïng trong
quang hîp. Sè n¨ng lîng mÊt ®i do h« hÊp lµ 90%. Sinh vËt tiªu thô bËc 1 sö dông ®îc 25 Kcal, sinh vËt tiªu thô bËc 2
sö dông ®îc 2,5 Kcal, sinh vËt tiªu thô bËc 3 sö dông ®îc 0,5 Kcal.
a. X¸c ®Þnh s¶n lîng sinh vËt toµn phÇn ë thùc vËt.
b. X¸c ®Þnh s¶n lîng sinh vËt thùc tÕ ë thùc vËt.
c. VÏ h×nh th¸p sinh th¸i n¨ng lîng.
d. TÝnh hiÖu suÊt sinh th¸i.
§¸p ¸n
a. S¶n lîng sinh vËt toµn phÇn lµ lîng chÊt h÷u c¬ mµ sinh vËt s¶n xuÊt tÝch lòy ®îc trªn mét ®¬n vÞ thêi gian.
VËy ta cã s¶n lîng sinh vËt toµn phÇn lµ 106. 2,5% = 25. 103 ( kcal/m2/ ngµy)
b. S¶n lîng sinh vËt thùc tÕ ë thùc vËt:
S¶n lîng sinh vËt thùc tÕ lµ lîng chÊt h÷u c¬ tÝch lòy ®îc trong c¬ thÓ sinh vËt, vËy ta cã s¶n lîng sinh vËt thùc
tÕ lµ: 25. 103. 10% = 25. 102 ( kcal/ m2/ ngµy).
c. H×nh th¸p sinh th¸i n¨ng lîng: tù vÏ.
d. HiÖu suÊt sinh th¸i:
Ta cã H1 = 1%
H2 = 10%
H3 = 20%
C©u 12: Khi nghiªn cøu ¶nh hëng cña nhiÖt ®é lªn ®êi sèng cña C¸ R« Phi ë níc ta, chóng chÕt ë nhiÖt ®é díi 5,60C
vµ trªn 420C. Nã ph¸t triÓn tèt nhÊt ë nhiÖt ®é 300C .
Ngêi ta tiÕn hµnh nu«i c¸ R« Phi ë m«i trêng cã nhiÖt ®é kh¸c nhau lµ: 4 0C, 290C, 400C, 5,70C. Em h·y so s¸nh sù
ph¸t triÓn cña c¸ R« Phi trong c¸c m«i trêng trªn. Tõ ®ã h·y rót ra nhËn xÐt?
§¸p ¸n
Trong nh÷ng m«i trêng cã nhiÖt ®é nh vËy th× c¸ r« phi ph¸t triÓn tèt h¬n c¶ lµ ë nhiÖt ®é 29 0C cßn ë nhiÖt ®é
5,70C vµ 400C c¸ ph¸t triÓn chËm h¬n vµ cã thÓ dÉn ®Õn rèi lo¹n ho¹t ®éng sèng v× nhiÖt ®é qu¸ thÊp hoÆc qu¸ cao,
gÇn vît qu¸ giíi h¹n chÞu ®ùng cña c¸ r« phi. NÕu tiÕp tôc kÐo dµi th× c¸ sÏ chÕt.
Cßn ë nhiÖt ®é 40C c¸ r« phi sÏ chÕt v× ®· vît qu¸ giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nhiÖt ®é ( 420C - 5,60C = 36,40C)
* NhËn xÐt: Nh vËy cµng ë xa ®iÓm cùc thuËn sinh vËt ph¸t triÓn cµng kÐm.
C©u 13: C¸ r« phi nu«i ë níc ta bÞ chÕt khi nhiÖt ®é xuèng díi 5,60C hoÆc khi cao h¬n 420C vµ sinh sèng tèt ë nhiÖt ®é
300C
a. §èi víi c¸ r« phi, c¸c gi¸ trÞ vÒ nhiÖt ®é 5,60C, 420C vµ 300C gäi lµ g×?
b. C¸ chÐp sèng ë níc ta cã c¸ gi¸ trÞ vÒ nhiÖt ®é t¬ng øng lµ 20C, 440C vµ 280C
So s¸nh 2 loµi c¸ r« phi vµ c¸ chÐp, loµi nµo co kh¶ n¨ng ph©n bè réng h¬n so víi loµi kia?
c. Biªn ®é dao ®éng nhiÖt ®é cña níc ao hå ë miÒn B¾c níc ta lµ 20C vµ 420C vµ ë miÒn Nam níc ta lµ 100C
0
vµ 40 C loµi nµo sèng ë ®©u sÏ thÝch hîp, t¹i sao?
§¸p ¸n
a. §èi víi c¸ r« phi, gi¸ trÞ vÒ nhiÖt ®é: 5,6 0C gäi lµ giíi h¹n díi, 420C gäi lµ giíi h¹n trªn, 300C gäi lµ ®iÓm cùc
thuËn. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai gi¸ trÞ 5,60C vµ 420C gäi lµ giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nhiÖt ®é cña c¸ r« phi.
b. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña mét loµi nµo ®ã ta dùa vµo giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nh©n tè sinh th¸i: NÕu lín th× loµi ®ã
cã kh¶ n¨ng ph©n bè réng hay ngîc l¹i.
Giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nhiÖt ®é cña c¸ r« phi lµ 36,40C( tõ 5,60C ®Õn 420C ) cña c¸ chÐp lµ 440C - 20C = 420C.
c. Biªn ®é dao ®éng vÒ nhiÖt ®é níc:
+ Cña ao hå miÒn B¾c lµ 420C - 20C = 400C
+ Cña ao hå miÒn Nam lµ 400C - 100C = 300C
* Giíi h¹n díi vµ giíi h¹n trªn vÒ nhiÖt ®é níc:
+ Cña ao hå miÒn B¾c lµ 20C vµ 420C
+ Cña ao hå miÒn Nam lµ 100C vµ 400C.
( Tù lËp s¬ ®å so s¸nh ).
C©u 14: Cho biÕt ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña mét sè loµi c¸ nu«i ë ao, hå níc ngät nh sau:
- MÌ tr¾ng: ¨n thùc vËt næi, sèng ë tÇng níc mÆt
- MÌ hoa: ¨n ®éng vËt næi, sèng ë tÇng níc mÆt
- Tr¾m cá ¨n thùc vËt thñy sinh, sèng ë tÇng níc mÆt vµ tÇng gi÷a.
- ChÐp: ¨n t¹p, sèng ë tÇng ®¸y
- Tr«i: ¨n vôn h÷u c¬, sèng ë tÇng ®¸y
VÒ nguyªn t¾c cã thÓ nu«i tÊt c¶ c¸c loµi c¸ trªn trong mét ao ®îc kh«ng? V× sao?
§¸p ¸n
VÒ nguyªn t¾c cã thÓ nu«i tÊt c¶ c¸c loµi c¸ trªn trong mét ao v× mçi loµi c¸ sèng ë mét tÇng n íc kh¸c nhau,
do ®ã kh«ng cã sù c¹nh tranh vÒ chç ë. MÆt kh¸c mçi loµi ¨n mét lo¹i thøc ¨n kh¸c nhau nªn kh«ng cã sù c¹nh tranh
vÒ thøc ¨n.
3
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
C©u 15: c¸c hiÖn tîng sau thuéc nhÞp ®iÖu g×?
a. trïng roi ngµy næi trªn mÆt níc, ®ªm lÆn xuèng
b. ë H¾c H¶i cã loµi giun nhiÒu t¬ thêng næi trªn mÆt níc vµo nh÷ng ngµy cuèi cña thîng huyÒn vµ ngµy ®Çu
tiªn cña tuÇn tr¨ng.
c. ®éng vËt biÕn nhiÖt ngñ ®«ng.
§¸p ¸n
a. NhÞp ®iÖu ngµy ®ªm
b. NhÞp ®iÖu tuÇn tr¨ng
c. NhÞp ®iÖu mïa.
C©u 16: trong phßng Êp trøng t»m, ngêi ta gi÷ ë nhiÖt ®é cùc thuËn lµ 250C vµ cho thay ®æi ®é Èm t¬ng ®èi cña kh«ng
khÝ thÊy kÕt qu¶ nh sau:
§é Èm t¬ng ®èi cña
Kh«ng khÝ
74%
76%
...
86%
90%
94%
96%
TØ lÖ trøng në
Kh«ng në
5% në
...
90% në
90% në
5% në
Kh«ng në
a. t×m gi¸ trÞ ®é Èm cña kh«ng khÝ g©y h¹i thÊp, g©y h¹i cao vµ cùc thuËn ®èi víi viÖc në cña trøng t»m.
b. Gi¶ thiÕt m¸y nhiÖt ®é cña phßng kh«ng gi÷ ®îc ë nhiÖt ®é cùc thuËn 250C n÷a. KÕt qu¶ në cña trøng t»m cßn ®îc
nh trªn hay kh«ng? Nã sÏ nh thÕ nµo nÕu nhiÖt ®é thÊp h¬n hay cao h¬n ?
c. VÏ s¬ ®å t¸c ®éng cña ®é Èm lªn sù ph¸t triÓn cña trøng t»m, s¬ ®å trªn minh häa cho quy luËt sinh th¸i c¬ b¶n
nµo?
§¸p ¸n
C©u 17: a. Gi¸ trÞ ®é Èm kh«ng khÝ g©y h¹i thÊp ë trong kho¶ng tõ 74% ®Õn 76%:
74% 76%
75%
2
* Gi¸ trÞ ®é Èm kh«ng khÝ g©y h¹i cao ë trong kho¶ng tõ 94% ®Õn 96%:
94% 96%
95%
2
* Gi¸ trÞ ®é Èm kh«ng khÝ cùc thuËn tõ 86% ®Õn 90%:
86% 90%
88%
2
b. NÕu nhiÖt ®é kh«ng cßn gi÷ ®îc ë ®iÓm cùc thuËn n÷a th× tØ lÖ në cña trøng t»m sÏ kh«ng nh ë b¶ng trªn.
* NÕu nhiÖt ®é thÊp h¬n hoÆc cao h¬n, nhng v©n n»m trong giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nhiÖt ®é cña sù ph¸t triÓn
trøng t»m th× giíi h¹n chÞu ®ùng ®èi víi ®é Èm kh«ng khÝ cña sù ph¸t triÓn trøng t»m sÏ thu hÑp l¹i. (tõ 95% - 75%).
* NÕu ngoµi giíi h¹n chÞu ®ùng vÒ nhiÖt ®é th× trøng t»m sÏ kh«ng në vµ chÕt.
c. S¬ ®å t¸c ®éng cña ®é Èm lªn sù ph¸t triÓn cña trøng t»m: (tù lËp s¬ ®å).
C©u 18: Khi nu«i gµ chóng ta cè g¾ng chän nh÷ng gièng gµ tèt. Tïy theo môc ®Ých nu«i gµ mµ hä chän theo híng
trøng hay híng thÞt, trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc chó ý : Cho ¨n thøc ¨n ®Çy ®ñ: Bét c¸, ng«. cua, èc, giun…Vµ nu«i dìng
chóng trong chuång caovµ ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ ®Ó chèng bÖnh tËt.
a. Cã mÊy lo¹i nh©n tè sinh th¸i ? Nh÷ng lo¹i nh©n tè sinh th¸i nµo ¶nh hëng ®Õn sinh trëng, ph¸t triÓn cña gµ?
H·y s¾p xÕp nh÷ng nh©n tè trªn theo ph©n lo¹i ®ã?
b. H·y chøng minh quy luËt t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c nh©n tè sinh th¸i trªn thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
§¸p ¸n
a.Cã ba lo¹i nh©n tè sinh th¸i: V« sinh, h÷u sinh, con ngêi.
*C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sinh trëng, ph¸t triÓn vµ sinh s¶n cña gµ lµ:
+ Nh©n tè v« sinh: Chuång cao r¸o, s¹ch sÏ, ®é Èm, giã, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ.
+ Nh©n tè h÷u sinh: ChÝnh lµ thøc ¨n (bét c¸, cua, èc, ng«, giun).
+ Nh©n tè con ngêi: T¹o ra nh÷ng gièng gµ chuyªn s¶n xuÊt trøng, thÞt, ch¨m sãc tèt(chuång, thøc ¨n).
b.Chøng minh quy luËt t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c nh©n tè lªn sù sinh trëng, ph¸t triÓn cña gµ:
+ Nh©n tè v« sinh: Chuång cao r¸o, s¹ch sÏ, ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ ¶nh hëng tèt ®Õn sù sinh trëng, ph¸t triÓn cña gµ dÉn
®Õn gµ cho s¶n phÈm chÊt lîng cao.
+ Nh©n tè h÷u sinh: Bét c¸, ng«, cua, èc, giun lµ thøc ¨n cã thµnh phÇn dinh dìng cao còng ¶nh hëng tèt ®Õn sù
sinh trëng, ph¸t triÓn cña gµ, lµm cho gµ cã s¶n phÈm chÊt lîng cao.
4
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
*NhËn xÐt: VËy tÊt c¶ c¸c nh©n tè sinh th¸i ®Òu ®· t¹o nªn mét t¸c ®éng tæng hîp lªn c¬ thÓ gµ ®Ó gµ cho s¶n phÈm cã
chÊt lîng. NÕu mét trong c¸c nh©n tè sinh th¸i trªn kh«ng tèt ®èi víi gµ còng lµm ¶nh hëng ®Õn s¶n phÈm thu ho¹ch.
Cô thÓ: nÕu gièng gµ kh«ng tèt cã ch¨m sãc tèt, thøc ¨n ®Çy ®ñ th× còng chØ cho s¶n phÈm ë møc giíi h¹n ®ã. HoÆc
nÕu chuång s¹ch, cao r¸o, ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ cïng víi gièng tèt nhng thøc ¨n thiÕu, kÐm chÊt lîng th× gµ sÏ bÞ bÖnh, gÇy
vµ s¶n phÈm thu ho¹ch còng kh«ng ®îc nh ý muèn.
C©u 19: Gi¶ sö cã c¸c sinh vËt sau: Tr©u, lîn, s¸n l¸ gan, s¸n s¬ mÝt, giun ®òa, giun ®Êt, c¸ r« phi, s¸o.
1, Cho biÕt m«i trêng sèng cña c¸c lo¹i sinh vËt kÓ trªn? Tr×nh bµy kh¸i niÖm m«i trêng, cã mÊy lo¹i m«i trêng?
2, Tr©u chÞu t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè sinh th¸i nµo? C¸c nh©n tè sinh th¸i ®ã thuéc vµo nh÷ng nh©n tè sinh
th¸i nµo?
§¸p ¸n
1. M«i trêng sèng cña c¸c loµi sinh vËt:
* Tr©u: §Êt vµ kh«ng khÝ
* Lîn: §Êt vµ kh«ng khÝ
* Ve: Da tr©u (kÝ sinh)
* S¸n l¸ gan: Trong c¬ quan tiªu hãa cña tr©u (kÝ sinh)
* S¸n x¬ mÝt: KÝ sinh trong c¬ thÓ ngêi vµ lîn.
* C¸ r« phi: Níc
* Giun ®Êt: §Êt
* Giun ®òa: Trong c¬ quan tiªu hãa cña ngêi (kÝ sinh)
* S¸o: Kh«ng khÝ
Kh¸i niÖm m«i trêng:
M«i trêng bao gåm tÊt c¶ nh÷ng g× bao quanh sinh vËt, tÊt c¶ c¸c yÕu tè v« sinh vµ h÷u sinh cã t¸c ®éng trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp lªn sù sèng, ph¸t triÓn vµ sinh s¶n cña sinh vËt.
* Cã 4 lo¹i m«i trêng:
+ M«i trêng ®Êt
+ M«i trêng níc
+ M«i trêng kh«ng khÝ
+ M«i trêng sinh vËt.
2. C¸c nh©n tè sinh th¸i ¶nh hëng ®Õn tr©u: ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, kh«ng khÝ, níc, cá, ngêi, ve, s¸n l¸ gan, s¸o…
C¸c nh©n tè sinh th¸i ®ã gåm 3 nhãm:
+ Nh©n tè v« sinh: ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, kh«ng khÝ, níc.
+ Nh©n tè h÷u sinh: Cá, ve, s¸n l¸ gan, s¸o…
+ Nh©n tè con ngêi: Con ngêi.
C©u 20: Trøng c¸ Håi b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë O0C. NÕu nhiÖt ®é níc t¨ng dÇn ®Õn 20C th× sau 205 ngµy trøng në thµnh c¸
con.
1, X¸c ®Þnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu cho sù ph¸t triÓn cña trøng ®Õn c¸ con.
2, NÕu nhiÖt ®é tõ 50C vµ 100C th× mÊt bao nhiªu ngµy?
3, TÝnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu ë nhiÖt ®é 50C vµ 100C. Rót ra kÕt luËn.
4, Cho biÕt ¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸ Håi. T¹i sao gäi tæng nhiÖt h÷u hiÖu lµ h»ng sè nhiÖt?
Dïng c«ng thøc tÝnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu:
S = (T - C). D
1. Tæng nhiÖt h÷u hiÖu ë nhiÖt ®é 20C lµ:
S = (2 - C). 205 = 410 (®é- ngµy)
2. Thêi gian ®Ó trøng në thµnh c¸ con ë:
- NhiÖt ®é 50C lµ:
D = 410 : 5 = 82 Ngµy
- NhiÖt ®é 100C lµ:
D = 410 : 10 = 41 Ngµy
3. Tæng nhiÖt h÷u hiÖu ë:
- NhiÖt ®é 50C lµ:
S = (5 - 0). 82 = 410 §é- ngµy
NhiÖt ®é 100C lµ:
S = (10 - 0). 41 = 410 §é - ngµy
* KÕt luËn: NhiÖt ®é - ngµy vµ thêi gian ph¸t triÓn cã thÓ kh¸c nhau nhng tæng nhiÖt h÷u hiÖu cho qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cô thÓ nµo ®ã lµ gièng nhau.
4. ¶nh hëng cña nhiÖt ®é m«i trêng tíi sù ph¸t triÓn cña c¸ håi:
*NhËn xÐt:
Khi nhiÖt ®é m«i trêng t¨ng 2,5lÇn ( tõ 20C ®Õn 50C) th× thêi gian ph¸t triÓn gi¶m 2,5 lÇn ( tõ 205 ngµy ®Õn 82
ngµy). Khi nhiÖt ®é m«i trêng t¨ng lªn 2 lÇn (tõ 50C ®Õn 100C) th× thêi gian ph¸t triÓn l¹i gi¶m 2 lÇn (tõ 82 ngµy ®Õn
41 ngµy)
Do vËy trong ph¹m vi ngìng nhiÖt (tèi thiÓu vµ tèi ®a) th×:
+ NhiÖt ®é m«i trêng tØ lÖ thuËn víi tèc ®é ph¸t triÓn
+ NhiÖt ®é m«i trêng cµng cao th× thêi gian ph¸t triÓn cµng ng¾n
5
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
*Tæng nhiÖt h÷u hiÖu lµ h»ng sè nhiÖt:
NhiÖt ®é m«i trêng cã thÓ thay ®æi, nhng tæng nhiÖt h÷u hiÖu cña c¸ håi thêng vÉn lµ 410 ®é- ngµy
Mçi loµi sinh vËt cã tæng nhiÖt h÷u hiÖu riªng cÇn thiÕt cho mét chu k× ph¸t triÓn
Do vËy tæng nhiÖt h÷u hiÖu cßn gäi lµ h»ng sè nhiÖt.
C©u 21: ë Ruåi GiÊm cã thêi gian cña chu k× sèng ( tõ trøng ®Õn ruåi trëng thµnh ) ë 250C lµ 10 ngµy ®ªm, cßn ë nhiÖt
®é 180C lµ 17 ngµy ®ªm.
1, X¸c ®Þnh ngìng nhiÖt ph¸t triÓn ë Ruåi GiÊm
2, X¸c ®Þnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu cho chu k× sèng cña Ruåi GiÊm.
3, X¸c ®Þnh hÖ sè trung b×nh cña Ruåi GiÊm trong n¨m
4, Suy ra ph¹m vi ngìng nhiÖt, chiÒu híng t¸c ®éng cña nhiÖt ®é tíi tèc ®é ph¸t triÓn vµ mèi quan hÖ biÓu hiÖn ra
sao?
§¸p ¸n
1. ¸p dông c«ng thøc tÝnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu:
* ë nhiÖt ®é 250C:
S = (25-C).10
* ë nhiÖt ®é 180C:
S = (18- C).17
V× S lµ h»ng sè nhiÖt nªn ta cã:
( 25- C ).10 = ( 18 - C). 17
Suy ra: C = 80C
2. Tæng nhiÖt h÷u hiÖu:
S = ( 25-8).10 = 170 ®é - ngµy
3. Sè thÕ hÖ ruåi giÊm trung b×nh trong n¨m:
- ë nhiÖt ®é 250C lµ:
365( 25 8)
37 thÕ hÖ
170
* ë nhiÖt ®é 18C lµ:
365(18 8)
22 thÕ hÖ
170
3. Trong ph¹m vi ngìng nhiÖt:
* Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao (kh«ng qu¸ giíi h¹n trªn) th× nhiÖt ®é cµng cao, thêi gian ph¸t triÓn cµng ng¾n.
* Cô thÓ, nÕu nhiÖt ®é m«i trêng lµ 25C th× chu k× sèng ng¾n nªn 1 n¨m cã tíi 37 thÕ hÖ, cßn ë nhiÖt ®é m«i tr êng lµ 18C th× chu k× sèng dµi h¬n nªn 1 n¨m chØ cã 22 thÕ hÖ.
C©u 22: Tæng nhiÖt h÷u hiÖu cho c¸c giai ®o¹n sèng cña s©u Khoang ë Hµ Néi nh sau:
Trøng: 56 ®é/ngµy; s©u: 311 ®é/ngµy.
Nhéng: 188 ®é/ngµy, Bím: 28,3 ®é/ngµy
BiÕt nhiÖt ®é trung b×nh ë Hµ Néi lµ 23,60C. Ngìng nhiÖt ph¸t triÓn cña s©u Khoang Cæ lµ 100C
1, X¸c ®Þnh thêi gian ph¸t triÓn ë tõng giai ®o¹n.
2, X¸c ®Þnh sè thÕ hÖ trung b×nh cña s©u khoang cæ trong 1 n¨m.
§¸p ¸n
Thêi gian ph¸t triÓn cña tõng giai ®o¹n:
- Giai ®o¹n trøng:
D
56
4 ngµy
23,6 10
311
22 ngµy
23,6 10
188
14 ngµy
- Giai ®o¹n nhéng: D
23,6 10
28,3
2 ngµy
- Giai ®o¹n bím: D
23,6 10
- Giai ®o¹n s©u:
D
2. Sè thÕ hÖ s©u khoang cæ trong 1 n¨m:
- Tæng nhiÖt h÷u hiÖu cña 1 thÕ hÖ:
56 + 311 + 188 + 28,3 = 583 §é- ngµy
- Tæng nhiÖt h÷u hiÖu trung b×nh trong mét n¨m ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c thÕ hÖ s©u khoang cæ lµ:
( 23,6 - 10 ) . 365 = 4964 ®é - ngµy
Sè thÕ hÖ / n¨m cña s©u khoang cæ:
4964 : 583 = 8 thÕ hÖ
C©u 23: H·y x¸c ®Þnh nh÷ng sinh vËt sau ®©y h×nh thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm thÝch nghi theo nh÷ng nh©n tè m«i trêng
nµo?
1, Chim di c vÒ ph¬ng Nam khi mïa ®«ng tíi .
6
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
2, C©y x¬ng rång tiªu gi¶m l¸ vµ th©n mäng níc.
3, C©y bµng rông l¸ vµo mïa ®«ng.
4, Con d¬i ban ngµy ngñ, ban ®ªm ®i kiÕm måi.
5, Nh÷ng c©y hä cóc, phÇn lín qu¶, h¹t cã tóm l«ng hoÆc cã c¸nh.
§¸p ¸n
1. nhiÖt ®é
2. Níc
3. NhiÖt ®é vµ níc
4. ¸nh s¸ng
5. Giã
C©u 24: Quan s¸t c¸c hiÖn tîng sau:
1, RÔ cña c¸c c©y nèi liÒn nhau ë nhiÒu loµi c©y
8, §Þa y.
2, Tù tØa ë thùc vËt
9, C¸o ¨n gµ.
3, Chim ¨n s©u.
10, ¡n lÉn nhau khi sè lîng quÇn thÓ t¨ng qu¸ cao.
4, Lµm tæ tËp ®oµn gi÷a nh¹n vµ cß. 5, S©u bä sèng 11, C©y mäc theo nhãm.
nhê trong tæ kiÕn vµ tæ mèi.
12, Giun s¸n sèng trong hÖ tiªu hãa cña lîn.
6, H¶i quú vµ t«m kÝ c.
13, BÌo d©u.
7,D©y t¬ hång trªn c©y bôi.
H·y s¾p xÕp c¸c hiÖn tîng trªn vµo c¸c quan hÖ sinh th¸i cho phï hîp.
C©u 25: C©y m¾m biÓn s«ng ë c¸c b·i lÇy ven biÓn chÞu ®îc néng ®é muèi NaCl tõ 5‰ ®Õn 90‰ vµ sinh trëng tèt ë
nång ®é muèi 30‰. C©y th«ng ®u«i ngùa, chÞu ®îc sù thay ®æi nång ®é muèi tõ 0,5‰ ®Õn 4‰ vµ sinh trëng tèt ë nång
®é 2‰.
a. VÏ s¬ ®å t¸c ®éng cña nång ®é muèi NaCl lªn c©y m¾m biÓn vµ c©y th«ng ®u«i ngùa?
b. TÝnh giíi h¹n chÞu ®ùng ( biªn ®é muèi) cña c¶ 2 loµi trªn?
c. Díi t¸c ®éng cña nång ®é muèi, ngêi ta gäi 2 loµi trªn lµ g×?
§¸p ¸n
C©y m¾m biÓn: 85‰
C©y th«ng ®u«i ngùa: 3,5‰
C©u 26: Nghiªn cøu thùc hiÖn 1 loµi s©u bä sèng ë 2 tØnh A vµ B. Tæng nhiÖt h÷u hiÖu cña chu kú sèng ( tõ trøng ®Õn
c¬ thÓ trëng thµnh) lµ 250 ®é/ ngµy. Ngìng nhiÖt ®é ph¸t triÓn cña loµi ®ã lµ 13,5 0C. Thêi gian ph¸t triÓn cña loµi s©u
trªn ë tØnh A lµ 20 ngµy, ë tØnh B lµ 41 ngµy.
a. X¸c ®Þnh nhiÖt ®é trung b×nh cña m«i trêng vµ thêi gian ph¸t triÓn cña loµi s©u bä ®ã?
b. Rót ra mèi quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é m«i trêng vµ thêi gian ph¸t triÓn cña loµi s©u bä ®ã?
§¸p ¸n
a. TØnhA: 260C
TØnhB: 19,60C
b. nhiÖt ®é m«i trêng vµ thêi gian ph¸t triÓn cã mèi t¬ng quan nghÞch.
C©u 27: Cho biÕt 1 sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña s©u ®ôc th©n lóa ( Bím hai chÊm ) nh sau:
* Vßng ®êi:
s©u non
trøng
Nhéng
s©u trëng thµnh
(Bím)
* Con trëng thµnh tËp trung ®Î trøng vµo ngµy thø 2 hoÆc thø 3 ( sau khi giao phèi )
* S©u non thêng cã 5 tuæi
* Ngìng nhiÖt ph¸t triÓn vµ tæng nhiÖt h÷u hiÖu cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn
C¸c giai ®o¹n
C
Trøng
150C
S©u non
120C
Nhéng
150C
Ngêi ta ®iÒu tra lo¹i s©u ®ôc th©n lóa (bím hai chÊm) ë cuèi tuæi
trung b×nh lµ 250C
a. X¸c ®Þnh thêi gian s©u non mét tuæi xuÊt hiÖn t¹i vïng trªn
b. Dù tÝnh thêi gian diÖt s©u trëng thµnh
c. Vßng ®êi cña s©u trªn
§¸p ¸n
b. Ngµy 04/ 03/ 1995
7
S
81,1
507,2
103,7
2 vµo ngµy 20/3/1995. NhiÖt ®é m«i trêng
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
c. Ngµy 23/ 04/ 1995
C©u 28: Trong m«i trêng thuËn lîi hoÆc khã kh¨n th× cÊu tróc cña quÇn x· nh thÕ nµo? Trong líi thøc ¨n nÕu cµng cã
nhiÒu chuçi thøc ¨n kh¸c nhau th× tÝnh æn ®Þnh cña quÇn x· ra sao? NÕu cã 1 m¾t xÝch x¶y ra biÕn ®éng gi¶m sè lîng
c¸ thÓ ®ét ngét th× líi thøc ¨n cña quÇn x· ®ã nh thÕ nµo? (C©u1-trang282)
C©u 29: LËp s¬ ®å h×nh th¸p n¨ng lîng nÕu:
- S¶n lîng thùc tÕ sinh vËt tiªu thô bËc I lµ 0,5.106kcal/ha/n¨m
- HiÖu suÊt sinh th¸i cña sinh vËt tiªu thô bËc I lµ 4%
- HiÖu suÊt sinh th¸i cña sinh vËt tiªu thô bËc II lµ 10% (C©u2-trang282)
C©u 30: Khi xuÊt hiÖn 1 loµi s©u míi, ngêi ta nghiªn cøu b»ng c¸ch nu«i nã trong phßng thÝ nghiÖm. Em h·y nªu râ
c¸ch tÝnh tæng nhiÖt h÷u hiÖu cña loµi s©u nµy ë tõng giai ®o¹n: trøng, s©u, nhéng, bím. Tõ ®ã cho biÕt nªn cã biÖn
ph¸p diÖt s©u h¹i ë giai ®o¹n nµoth× cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt? T¹i sao?
C©u 31: a. QuÇn x· ®Ønh cùc lµ g×? §Æc ®iÓm cña quÇn x· ®Ønh cùc thÓ hiÖn qua nh÷ng biÓu hiÖn nµo? Tr×nh bµy mçi
biÓu hiÖn?
b. Cã quÇn x· gåm c¸c loµi vµ c¸c nhãm sinh vËt sau: Vi sinh vËt, Dª, gµ, C¸o, Hæ, MÌo rõng, Cá, thá,
Ngùa.
+ H·y sö dông c¸c loµi vµ nhãm sinh vËt ë quÇn x· trªn ®Ó hoµn chØnh s¬ ®å cã thÓ cã vÒ líi thøc ¨n sau ®©y:
(2)
(1)
(6)
(3)
(4)
(7)
(5)
(8)
(9)
+ So s¸nh ®Æc ®iÓm sinh häc vµ vÞ trÝ cña hai loµi thuéc m¾t xÝch sè (4) vµ sè (6) trong quÇn x·?
C©u 32: a. C(C6-195)ho c¸c mèi quan hÖ gi÷a 2 loµi sinh vËt theo tõng cÆp nh sau
1. C¸ chÐp – Rïa biÓn
5. T¶o – NÊm
2. Chim s¸o – tr©u
6. Hæ – Bím
3. Bß – RËn
7. B¹ch ®µn – C«n trïng sèng trong ®Êt
4. B¸o – Linh cÈu
Cho biÕt c¸c mèi qua hÖ trªn thuéc quan hÖ sinh häc nµo?
Tõ ®ã h·y chØ ra mèi t¬ng t¸c ©m, d¬ng vµ trung tÝnh (tr¶ lêi theo b¶ng sau)
Stt Quan hÖ gi÷a hai loµi
Mèi quan hÖ chÝnh
C¸c mèi t¬ng t¸c ©m, d¬ng hay trung tÝnh
C©u 33: §Þnh nghÜa quÇn thÓ? V× sao mËt ®é ®îc coi lµ ®Æc trng c¬ b¶n cña quÇn thÓ?
Sinh vËt tiªu thô bËc 2
(Chim ã)
Sinh vËt tiªu thô bËc 1
(Bå c©u rõng)
N¨ng lîng bÞ mÊt qua h« h©p
vµ bµi tiÕt
Sinh vËt s¶n xuÊt
S¬ ®å trªn minh ho¹ dßng n¨ng lîng trong hÖ sinh th¸i rõng. N¨ng lîng mÆt trêi chiÒu xuèng khu rõng lµ
1000000 kcal/ m2/ ngµy.
8
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
HiÖu suÊt qu¸ tr×nh quang hîp cña c©y rõng lµ 2,5%
N¨ng lîng ®i ra ngoµi chuçi thøc ¨n (n¨ng lîng bÞ mÊt do h« hÊp vµ bµi tiÕt) ë sinh vËt s¶n xuÊt lµ 90%, ë sinh
vËt tiªu thô bËc 1 vµ bËc 2 cïng cã tû lÖ lµ 10%.
Sinh vËt s¶n xuÊt sö dông ®îc 1% n¨ng lîng cung cÊp tõ m«i trêng, sinh vËt tiªu thô bËc 1 vµ bËc 2 sö dông ®îc
10% cung cÊp tõ m«i trêng.
Hái n¨ng lîng tÝch luü (n¨ng lîng thùc tÕ thø sinh) ë sinh vËt tiªu thô bËc 2 lµ bao nhiªu
C©u 34: (C2- 229)a. CÊu tróc tuæi cña mét quÇn thÓ cã thÓ thay ®æi tuú thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo? LÊy vÝ dô minh
ho¹?
b. S¬ ®å sau ®©y minh ho¹ mèi quan hÖ dinh dìng cña mét líi thøc ¨n trong mét hÖ sinh th¸i rõng:
MÆt trêi
(2)
H·y chó thÝch c¸c sè tõ 1 ®Õn 8 cho phï hîp
BiÓu diÔn th¸p sinh th¸i cña chuçi thøc ¨n:
(1)
(4)
(3)
(1) (2) (3)
BiÕt r»ng:
(5)
- S¶n lîng sinh vËt toµn phÇn cña (2) lµ:
12x 105 kcal
(7)
- HiÖu suÊt sinh th¸i cña (2) lµ 8%
(6)
- HiÖu suÊt sinh th¸i cña (3) lµ 0,7%
(8)
C©u 35: ë cao nguyªn nhiÖt ®é trung b×nh ngµy lµ 20 0C, mét loµi s©u h¹i qu¶ cÇn kho¶ng 90 ngµy ®Ó hoµn thµnh c¶
chu k× sèng cña m×nh, nhng ë vïng ®ång b»ng nhiÖt ®é trung b×nh ngµy cao h¬n vïng trªn 3 oC th× thêi gian ®Ó hoµn
thµnh chu k× sèng cña s©u lµ 72 ngµy.
a. H·y tÝnh ngìng nhiÖt ph¸t triÓn cña s©u?
b. NÕu nhiÖt ®é m«i trêng gi¶m ®Õn 180C th× s©u cÇn bao nhiªu ngµy ®Ó hoµn thµnh chu k× sèng cña m×nh?
§¸p ¸n
Theo c«ng thøc:
S = ( T- C). D
Theo ®Çu bµi ta cã:
80. (T- 10) = 100.( T- 3,4- 10)
540 = 20 T => T = 27
Nh vËy nhiÖt ®é m«i trêng ®Ó s©u hoµn thµnh chu k× sèng cña m×nh trong vßng 80 ngµy lµ 270C
Tæng nhiÖt ngµy cho s©u hoµn thµnh chu k× sèng cña m×nh lµ:
80.(27- 10) = 13600C
Tæng nhiÖt ngµy cña 6 th¸ng ®Çu n¨m:
31.( 18- 10) + 28.(20- 10) + 31.(24- 10) + 30.(26- 10) + 31.(30- 10) + 30. (32- 10) = 27220C
Sè thÕ hÖ s©u cã thÓ hoµn thµnh ®îc trong 6 th¸ng ®Çu n¨m:
2722: 1360 = 2 ThÕ hÖ
C©u 36: H·y ®iÒn sè thÝch hîp vµo c¸c « h×nh ch÷ nhËt ë s¬ ®å díi ®©y:
1. M«i trêng
2. C¸c cÊp ®é tæ chøc sèng
3. C¸c nh©n tè sinh th¸i
4. C¸ thÓ
5. V« sinh
6. QuÇn x·
7. Ngêi
8. QuÇn thÓ
9. H÷u sinh
(S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp ®é tæ chøc sèng vµ m«i trêng )
b. Trªn ®ång cá, sinh vËt tiªu thô cá lµ c«n trïng, chim ¨n h¹t; chuét ¨n h¹t vµ l¸ cá. Nai ¨n cá vµ lµm måi cho gia
®×nh nhµ b¸o víi sè lîng 5 con. Mçi ngµy trung b×nh mét con b¸o cÇn 3500 kcal n¨ng lîng lÊy tõ con måi.
VËy gia ®×nh nhµ b¸o cÇn mét vïng sinh måi réng bao nhiªu ha ®Ó sinh sèng b×nh thêng?
BiÕt cø 3kg cá t¬i t¬ng øng víi 1 n¨ng lîng lµ 1 kcal vµ s¶n lîng cá ¨n ®îc trªn ®ång cá chØ ®¹t 25 tÊn/ ha/ n¨m. HÖ sè
chuyÓn ®æi n¨ng lîng qua mçi bËc dinh dìng lµ 10%. C«n trïng vµ chuét huû ho¹i 25% s¶n lîng trªn ®ång cá.
C©u 37: Mét quÇn thÓ voi Ch©u ¸ sèng 1 n¨m ë mét khu rõng réng 10 000 Km 2 cã 16 con (gåm 8 con ®ùc vµ 8 con
c¸i), biÕt tuæi thµnh thôc cña voi lµ 8 n¨m. Thêng lµ 4 n¨m voi ®Î 1 løa, mçi løa chØ ®Î mét con (tØ lÖ trung b×nh lµ 1
c¸i vµ 1 ®ùc)
a. Sau mét thêi gian 4 n¨m, 8 n¨m th× sè lîng c¸ thÎ cña quÇn thÓ voi lµ bao nhiªu?
b. TÝnh mËt ®é ban ®Çu cu¶ quÇn thÓ vµ mËt ®é sau 8 n¨m.
c. TÝnh tØ lÖ nhãm tuæi cña voi sau 9 n¨m.
Bµi 3: Khi b¾t ®Çu cÊy lóa trªn 1 khu ruéng réng 1000 m2 ta dù ®o¸n cã 20 con chuét (gåm cã 10 con ®ùc vµ 10 con
c¸i) mét n¨m ®Î 4 løa, mçi løa 8 con . (tØ lÖ 1 c¸i mét ®ùc)
a. Sau 1 n¨m sè lîng ®µn chuét lµ bao nhiªu? (gi¶ sö kh«ng cã sù ph©n t¸n)
9
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
b. MËt ®é ®µn chuét ban ®Çu lµ bao nhiªu?
c. Tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm g× trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ?
C©u 38: Cho mét quÇn thÓ cá sèng 1 n¨m, chØ sè sinh s¶n lµ 25 (mét c©y cá mÑ sÏ cho 25 c©y cá trong mét n¨m) .
a. MËt ®é cá trång trªn 1m2 ®Çu lµ 3 c©y. H·y tÝnh mËt ®é cá sÏ nh thÕ nµo sau 1 n¨m, 2 n¨m, 10 n¨m.
b. MËt ®é cã cã thÓ gia t¨ng m·i nh vËy ®îc kh«ng? v× sao
§¸p ¸n
MËt ®é cá sau 1, 2, 3 vµ 10 n¨m:
* MËt ®é cá trªn 1 m2:
+ Sau 1 n¨m: 2. 25 = 2. 251
+ Sau 2 n¨m: 2. 25. 25 = 2. 252
+ Sau 3 n¨m: 2. 25. 25. 25 =2. 253
…….
+ Sau 10 n¨m:
= 2. 2510
b. Kh¶ n¨ng gia t¨ng:
* MËt ®é cá kh«ng thÓ gia t¨ng m·i nh vËy ®îc v× sÏ kh«ng cã ®ñ kh«ng gian cho cá ph¸t triÓn vµ kh«ng ®ñ
chÊt dinh dìng ®Ó nu«i cá.
* C¬ chÕ ®iÒu hßa mËt ®é cña quÇn thÓ sÏ t¹o ra t×nh tr¹ng c©n b»ng gi÷a sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ vµ diÖn
tÝch mµ quÇn thÓ chiÕm cø.
C©u 39: ë vên quèc gia, ®Ó phôc håi quÇn thÓ sãc. Ngêi ta th¶ vµo 50 con (25 con ®ùc vµ 25 con c¸i). Cho biÕt tuæi ®Î
cña sãc lµ 1 vµ 1 con c¸i mét n¨m ®Î 2 con (1 ®ùc vµ 1 c¸i). QuÇn thÓ sãc kh«ng bÞ tö vong.
a. TÝnh sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ sãc sau c¸c n¨m th¶ 1, 2, 3, 5.
b. QuÇn thÓ sãc ®Õn n¨m thø mÊy ®¹t 6400 con?
§¸p ¸n
QuÇn thÓ cña sãc sau c¸c n¨m th¶:
* Trong n¨m ®Çu ta cã: Tæng sè con lµ 25 ®ùc vµ 25 c¸i.
* Sau n¨m thø nhÊt S1 ta cã: S1 = S0 + 25.2 = 50 + 50 = 100 con, Gåm 50 ®ùc vµ 50 c¸i.
* Sau n¨m thø hai S2 ta cã: S2 = S1 + 50. 2 = 100 + 100 = 200 con. Gåm 100 ®ùc vµ 100 c¸i.
* Sau n¨m thø 3 S3 ta cã:
S3 = S2 + 100. 2 = 200 + 200 = 400 con. Gåm 200 ®ùc vµ 200 c¸i.
* T¬ng tù ta cã sau n¨m thø 4:
S4 = 800 con
* Sau n¨m thø n¨m: S5 = 1600 con
a. N¨m ®¹t ®îc 6700 con:
C¨n cø vµo diÔn biÕn sè lîng sãc theo c¸c n¨m cã thÓ ®a ra c«ng thøc tæng qu¸t ®Ó tÝnh sè lîng sãc ë n¨m thø n.
Nn = 100.2n-1
=> 6400 = 100. 2n-1
Nªn 2n -1 = 64 = 26 => n-1 = 6
=> n = 7
Nh vËy sau n¨m thø 7 quÇn thÓ sãc ®¹t ®îc 6400 con.
C©u 40: BiÓu diÔn h×nh th¸p n¨ng lîng cña mét quÇn x·, nÕu biÕt: S¶n lîng sinh vËt toµn phÇn cña sinh vËt tiªu thô
bËc 1 lµ 12. 105 Kcal, hiÖu suet sinh th¸i cña sinh vËt tiªu thô bËc 1 lµ 7,89% vµ cña sinh vËt tiªu thô bËc 2 lµ 0,069%.
C©u 41: H·y hoµn thµnh líi thøc ¨n sau
§¸nh mòi tªn cho phï hîp
?
?
Cá
?
?
?
?
?
§¸p ¸n
Cá
Ngùa
Hæ
Thá
C¸o
Gµ
MÌo rõng
Vi sinh vËt
C©u 42: H·y viÕt tiÕp m¾t xÝch cho phï hîp vµo chç cã (?) ®Ó hoµn thµnh chuçi thøc ¨n sau:
1. Cá thó ¨n cá ? trïng roi Deptomonas.
2. C©y th«ng rÖp c©y ? ? chim ¨n s©u.
3. T¶o §éng vËt næi ? Sinh vËt ph©n huû
4. ChÊt mïn b· mèi ? Vi sinh vËt.
§¸p ¸n
10
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
1. Cá thó ¨n cá RËn Trïng roi Leptomonas
2. C©y th«ng RÖp c©y bä rïa nhÖn chim ¨n s©u bä chim ¨n thÞt
3. C©y lóa S©u ®ôc th©n ong m¾t ®á sinh vËt ph©n hñy
4. T¶o ®éng vËt næi c¸ mÌ hoa sinh vËt ph©n hñy
5. ChÊt mïn b· mèi nhÖn sinh vËt ph©n hñy.
C©u 43: Cho c¸c chuçi thøc ¨n sau:
1. Lóa Ch©u chÊu A R¾n.
2. Lóa B C¸o Hæ.
3. Lóa C A BaBa
4. Lóa D MÌo.
5. ChÊt mïn b· E A Ngêi.
6. ChÊt mïn b· Mèi B C¸o.
a. Cho biÕt c¸c m¾t xÝch A, B, C, D, E cã thÓ lµ nh÷ng sinh vËt nµo?
b. Tõ c¸c chuçi thøc ¨n trªn h·y vÏ s¬ ®å líi thøc ¨n.
§¸p ¸n
A: Õch
B: Gµ
C: S©u bä
D: Chuét
E: Mèi
Ta cã líi thøc ¨n nh sau:
ChÊt mïn b·
mèi
Ch©u chÊu
Gµ
Lóa
C¸o
Õch
ngêi
`hæ
R¾n
S©u bä
Ba ba
Chuét
MÌo
C©u 44: Cho chuçi thøc ¨n:
Cá Chuét R¾n §¹i bµng.
VÏ s¬ ®å biÓu diÔn sù biÕn ®éng sè lîng cña hai quÇn thÓ cá vµ chuét. Tõ ®ã cho biÕt hiÖn tîng sinh häc nµo ®·
t¸c ®éng lªn sù biÕn ®æi trªn vµ ý nghÜa cña nã ?
§¸p ¸n
S¬ ®å biÓu diÔn sù biÕn ®éng sè lîng cña hai quÇn thÓ cá vµ chuét. ( Tù vÏ s¬ ®å )
Nh×n vµo s¬ ®å ta thÊy:
* NÕu quÇn thÓ chuét t¨ng sè lîng dÉn ®Õn quÇn thÓ cá gi¶m sè lîng
* QuÇn thÓ chuét gi¶m sè lîng dÉn ®Õn quÇn thÓ cá t¨ng sè lîng
* Chøng tá ®· cã hiÖn tîng khèng chÕ sinh häc lµm biÕn ®éng sè lîng c¸ thÓ cña hai quÇn thÓ
* khi chuyÓn tõ bËc dinh dìng thÊp ®Õn bËc dinh dìng cao bao giê còng cã sù mÊt n¨ng lîng. Khèng chÕ sinh
häc lµ hiÖn tîng sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ nµy t¨ng dÉn ®Õn sù k×m h·m sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ kh¸c.
* ý nghÜa: HiÖn tîng khèng chÕ sinh häc cã ý nghÜa gióp cho sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ dao ®éng trong mét
thÕ c©n b»ng. Tõ ®ã toµn bé quÇn x· sinh vËt còng dao ®éng trong thÕ c©n b»ng t¹o nªn tr¹ng th¸i c©n b»ng cña quÇn
x· vµ lµ c¬ së khoa häc cho biÖn ph¸p ®Êu tranh sinh häc.
C©u 45: Trong mét quÇn x· ruéng lóa gåm nhiÒu quÇn thÓ sinh vËt cïng sinh sèng. Trong ®ã: rong, t¶o lµ thøc ¨n cña
c¸c loµi c¸ nhá, lóa lµ thøc ¨n ch©u chÊu vµ chuét. C¸c loµi cua, Õch vµ c¸ nhá ¨n mïn b· h÷u c¬.
§Õn lît m×nh c¸ nhá, ch©u chÊu, cua trë thµnh måi cña Õch. C¸ ¨n thÞt cã kÝch thíc lín, chóng sö dông cua, c¸
nhá, ch©u chÊu vµ c¶ Õch n÷a lµm thøc ¨n cho m×nh. R¾n lµ loµi u thÕ nhÊt chóng ¨n cua, Õch, c¸ ¨n thÞt vµ chuét.
a.VÏ s¬ ®å líi thøc ¨n cña quÇn x·.
b. Cã mÊy lo¹i líi thøc ¨n trong quÇn x· nµy? Cho vÝ dô minh häa?
c. S¾p xÕp c¸c loµi sinh vËt trong c¸c líi thøc ¨n trªn theo bËc dinh dìng sao cho hîp lý nhÊt.
d. C¸c chuçi trong líi thøc ¨n trªn rÊt ng¾n. §iÒu ®ã cã ý nghÜa g×?
§¸p ¸n
C©u 46: a. S¬ ®å líi thøc ¨n:
Cua
Õch
r¾n
Mïn b·
c¸ nhá
T¶o
ch©u chÊu
Lóa
chuét
c¸ ¨n thÞt
11
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
b. C¸c lo¹i chuçi thøc ¨n trong quÇn x·: Cã hai lo¹i.
* Chuçi thøc ¨n b¾t ®Çu b»ng c©y xanh.
Cô thÓ:
- Lóa ch©u chÊu Õch r¾n.
- Lóa chuét r¾n.
- Rong c¸ nhá c¸ ¨n thÞt r¾n
* Chuçi thøc ¨n b¾t ®Çu b»ng mïn b· h÷u c¬:
Cô thÓ:
- Mïn b· h÷u c¬ cua Õch r¾n
- Mïn b· h÷u c¬ c¸ nhá c¸ ¨n thÞt r¾n
c.
- BËc dinh dìng cÊp I: Mïn b·, t¶o, rong, lóa
- BËc dinh dìng cÊp II: Cua, c¸ nhá, ch©u chÊu, chuét.
d. C¸c chuçi trong líi thøc ¨n trªn rÊt ng¾n. §iÒu ®ã rÊt cã ý nghÜa v×:
+ Sù tiªu phÝ n¨ng lîng qua mçi bËc dinh dìng lµ rÊt lín
+ Sè n¨ng lîng ®îc sö dông ë mçi bËc dinh dìng lµ rÊt nhá.
N¨ng lîng gi¶m dÇn khi vËn chuyÓn qua c¸c bËc dinh dìng do mÊt m¸t chñ yÕu ë qu¸ tr×nh h« hÊp, bµi tiÕt.
Do vËy trong tù nhiªn c¸c chuçi thøc ¨n thêng ng¾n.
C©u 47: Víi mét hÖ sinh th¸i lý tëng trªn 4 ha ®ång cá Linh L¨ng ®îc sö dông lµm thøc ¨n cho 4,5 con bß vµ ®ñ ®Ó
cung cÊp thÞt, s÷a cho 1 em bÐ trong mét n¨m. ODUM ®· ®Ò xuÊt 3 lo¹i h×nh th¸p sinh th¸i sau :
(A)
Em bÐ 1
Bß
2
Cá Linh L¨ng 2.107
(B)
Em bÐ 48kg
Bß 1035 kg
Cá Linh L¨ng 8211 kg
(C)
M« c¬ thÓ ngêi 8,3. 103 Calo
Bß 1,19. 106 Calo
Cá linh l¨ng 1,49. 104 Calo
NL mÆt trêi nhËn ®îc 6,3. 109 Calo
a. H·y nªu tªn 3 lo¹i h×nh th¸p trªn ? u - nhîc ®iÓm cña mçi lo¹i ?
b. §Æc ®iÓm chung cña 3 lo¹i h×nh th¸p vµ ph©n tÝch nguyªn nh©n ?
§¸p ¸n
A: h×nh th¸p sè lîng:
* u ®iÓm: DÔ thùc hiÖn
* Nhîc ®iÓm: Nã cã Ýt gi¸ trÞ v× kÝch thíc c¸ thÓ vµ chÊt sèng t¹o nªn c¸c c¸ thÓ trong c¸c bËc dinh dìng kh¸c
nhau.
B: H×nh th¸p sinh vËt lîng:
* u ®iÓm: lo¹i trõ ®îc nhîc ®iÓm kh«ng ®ång ®Òu vÒ kÝch thíc gi÷a c¸c loµi
*Nhîc ®iÓm: Thµnh phÇn hãa häc vµ gi¸ trÞ n¨ng lîng cña c¸c chÊt sèng trong c¸c bËc dinh dìng lµ kh¸c nhau
®ång thêi th¸p nµy còng kh«ng chó ý ®Õn thêi gian tÝch lòy sinh vËt lîng ë mçi bËc dinh dìng.
C: H×nh th¸p n¨ng lîng:
*u ®iÓm: Th¸p nµy hoµn thiÖn nhÊt, c¸c bËc dinh dìng ®Òu ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng n¨ng lîng ®îc tÝch lòy trong
mét ®¬n vÞ thêi gian, trªn mét ®¬n vÞ thÓ tÝch hay diÖn tÝch.
§Æc ®iÓm chung cña 3 lo¹i h×nh th¸p:
Lu«n cã ®Ønh ë phÝa trªn v× n¨ng lîng hay chÊt sèng do h« hÊp vµ bµi tiÕt, chØ gi÷ l¹i mét phÇn nhá n¨ng lîng
cho sù t¨ng trëng cña c¬ thÓ.
C©u 48: Mét líi thøc ¨n gåm 6 loµi kh¸c nhau (AF) trong mét hÖ sinh th¸i nh trong h×nh díi ®©y. Mòi tªn chØ híng
cña dßng n¨ng lîng. GhÐp c¸c ch÷ trong h×nh vµo c¸c h×nh díi ®©y :
B
A
C
D
E
F
C¸c loµi s¶n xuÊt _________
12
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
C¸c loµi ph©n huû_________
C¸c loµi tiªu thô ë bËc dinh dìng thø nhÊt _________
C¸c loµi tiªu thô ë bËc dinh dìng thø hai _________
C¸c loµi tiªu thô ë bËc dinh dìng thø ba _________
§¸p ¸n
a. S¬ ®å líi thøc ¨n:
Cua
Õch
Mïn b·
c¸ nhá
T¶o
ch©u chÊu
Lóa
chuét
r¾n
c¸ ¨n thÞt
b. C¸c lo¹i chuçi thøc ¨n trong quÇn x·: Cã hai lo¹i.
* Chuçi thøc ¨n b¾t ®Çu b»ng c©y xanh.
Cô thÓ:
- Lóa ch©u chÊu Õch r¾n.
- Lóa chuét r¾n.
- Rong c¸ nhá c¸ ¨n thÞt r¾n
* Chuçi thøc ¨n b¾t ®Çu b»ng mïn b· h÷u c¬:
Cô thÓ:
- Mïn b· h÷u c¬ cua Õch r¾n
- Mïn b· h÷u c¬ c¸ nhá c¸ ¨n thÞt r¾n
c.
- BËc dinh dìng cÊp I: Mïn b·, t¶o, rong, lóa
- BËc dinh dìng cÊp II: Cua, c¸ nhá, ch©u chÊu, chuét.
d. C¸c chuçi trong líi thøc ¨n trªn rÊt ng¾n. §iÒu ®ã rÊt cã ý nghÜa v×:
+ Sù tiªu phÝ n¨ng lîng qua mçi bËc dinh dìng lµ rÊt lín
+ Sè n¨ng lîng ®îc sö dông ë mçi bËc dinh dìng lµ rÊt nhá.
N¨ng lîng gi¶m dÇn khi vËn chuyÓn qua c¸c bËc dinh dìng do mÊt m¸t chñ yÕu ë qu¸ tr×nh h« hÊp, bµi tiÕt.
Do vËy trong tù nhiªn c¸c chuçi thøc ¨n thêng ng¾n.
C©u 49: Cho chuçi thøc ¨n: Cá Thá C¸o Hæ Vi khuÈn ph©n huû.
Gi¶ sö mçi loµi trong chuçi thøc ¨n trªn ®Òu cã hÖ sè:
§ång ho¸
= 10%
DÞ ho¸
H·y x¸c ®Þnh n¨ng lîng tÝch luü ë sinh vËt tiªu thô bËc 1, 2, 3 khi mçi loµi chØ nhËn ®îc 10% sè n¨ng lîng tõ
m¾t xÝch tríc. Cho biÕt sinh vËt s¶n xuÊt tÝch luü ®îc 1010 Kcal.
§¸p ¸n
ë sinh vËt tiªu thô cÊp I ( thá ): 108 kcal
ë sinh vËt tiªu thô cÊp II ( c¸o ): 106 kcal
ë sinh vËt tiªu thô cÊp III ( hæ ): 104 kcal
C©u 50: Em h·y x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ trong nh÷ng vÝ dô sau :
1, §oµn tr©u rõng Ch©u Phi khi ngñ thêng bè trÝ ®Ó c¸c c¸ thÓ con n»m trong, c¸c c¸ thÓ trëng thµnh n»m vßng ngoµi
®Ó khi gÆp kÎ thï tÊn c«ng tËp thÓ tr©u cã ®iÒu kiÖn tù vÖ mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt
2, Trång cá ba l¸ theo khãm sau 84 ngµy kÓ tõ khi h¹t n¶y mÇm trªn mét diÖn tÝch lµ 1m 2 th× chØ cßn l¹i 650 c©y trong
sè 1250 c©y.
3, Nu«i chuét nh¾t trong chuång víi mËt ®é cao, chuét nh¾t c¸i kh«ng ®Î ®îc v× ph«i bÞ chÕt trong tö cung, sù rông
trøng bÞ rèi lo¹n, mÊt s÷a lím hoÆc mÊt kh¶ n¨ng ch¨m sãc con.
4, C¸ c¶m Engrailis encrasicholus ë H¾c H¶i khi gÆp ®µn c¸ d÷ th× kÕt thµnh mét khèi vµ b¾t ®Çu vËn chuyÓn vßng
quanh g©y cho c¸ d÷ t×nh huèng lóng tóng trong viÖc tÊn c«ng, cho ®Õn khi c¸ d÷ ph¶i bá ®i
5, Khi nhiÖt ®é m«i trêng xuèng gÇn 130C, ong ®Ëp c¸nh n©ng cao nhiÖt ®é m«i trêng lªn 25-300C lµm nhiÖt ®é trong
tæ cao vµ æn ®Þnh so víi m«i trêng bªn ngoµi.
§¸p ¸n
1, 4, 5: Quan hÖ hç trî cïng loµi
2, 3: Quan hÖ ®Êu tranh cïng loµi
C©u 51: Cho biÕt hÖ sinh th¸i hå Codarbog( Mü) cã s¶n lîng sinh vËt toµn phÇn ë sinh vËt s¶n xuÊt lµ 1,113
Kcal/m2/n¨m. HiÖu suÊt sinh th¸i ë sinh vËt tiªu thô cÊp 1 lµ 11,8%, ë sinh vËt tiªu thô cÊp 2 lµ 12,3%.
a. X¸c ®Þnh s¶n lîng sinh vËt toµn phÇn ë sinh vËt tiªu thô cÊp 1 vµ sinh vËt tiªu thô cÊp 2.
b. VÏ h×nh th¸p sinh th¸i n¨ng lîng.
c. Gi¶i thÝch t¹i sao trong tù nhiªn c¸c chuçi thøc ¨n thêng cã Ýt bËc dinh dìng
13
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
§¸p ¸n
a. S¶n lîng sinh vËt toµn phÇn:
* ë sinh vËt tiªu thô cÊp I lµ:
1113. 11,8% = 131 (kcal/ m2/ n¨m)
- ë sinh vËt tiªu thô cÊp II lµ:
131. 12,3% = 16 ( kcal/m2/ n¨m)
b. h×nh th¸p sinh th¸i n¨ng lîng: Tù vÏ
c. Gi¶i thÝch:
* Do sù tiªu phÝ n¨ng lîng qua mçi bËc dinh dìng lµ rÊt lín: Sinh vËt s¶n xuÊt 1113 kcal, sinh vËt tiªu thô cÊp I
131 kcal, sinh vËt tiªu thô cÊp II 16 kcal.
* Sè n¨ng lîng ®îc sö dông ë mçi bËc dinh dìng lµ rÊt nhá.
* N¨ng lîng gi¶m dÇn khi vËn chuyÓn qua c¸c bËc dinh dìng do mÊt m¸t chñ yÕu ë qu¸ tr×nh h« hÊp vµ bµi tiÕt.
Do vËy trong tù nhiªn c¸c chuçi thøc ¨n thêng cã Ýt bËc dinh dìng.
Gi¶i nghÜa c¬ së khoa häc cña mét sè c©u
tôc ng÷ - ca dao
1. “§Êt tèt trång c©y rêm rµ
§Êt xÊu tr«ng c©y kh¼ng khiu”
§Êt tèt lµ ®Êt ®Çy ®ñ, c©n ®èi thµnh phÇn dinh dìng, cã kÕt cÊu tèt, ®oµn l¹p võa ph¶i, bÒn xèp ≥
40% ®Êt.
Ngîc l¹i ®Êt xÊu lµ ®Êt mÊt c©n ®èi, hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ thµnh phÇn dinh dìng, kÕt cÊu nh: qu¸
nhiÒu N, P, K, thµnh phÇn c¬ giíi qu¸ nhÑ hoÆc qu¸ nÆng nh: nhiÒu c¸t, nhiÒu sÐt, chÆt bÝ, b¹c mµu.
Do ®ã ®Êt tèt sÏ cung cÊp tèt, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu c©y trång, ®Æc biÖt bé rÔ sÏ ph¸t triÓn m¹nh
lµm cho kh¶ n¨ng hót dinh dìng, kho¸ng cao nu«i c©y, cµnh l¸ tèt ®Æc biÖt lµ bé m¸y quang hîp ho¹t
®éng m¹nh, s¶n xuÊt ®îc lîng h÷u c¬ lín... C©y ph¸t triÓn nhanh chãng cµnh l¸ xum xuª “C©y rêm rµ”.
§Êt xÊu ¶nh hëng xÊu cho c©y nh: k×m h·m bé rÔ ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nhùa c©y bÞ chËm l¹i,
quang hîp kÐm, c©y chËm ph¸t triÓn, “c©y kh¼ng khiu”.
2. “§Êt ®en còng quý, ®Êt vµng còng quý”
KÕt cÊu cña mçi lo¹i ®Êt trång kh¸c nhau th× phï hîp víi tõng ®èi tîng c©y trång kh¸c nhau.
14
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
§Êt ®en lµ ®Êt cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ mïa h÷u c¬, trong 2 lo¹i mïn humic vµ fulr« th× ®Êt ®en
cã hµm lîng humic cao nhÊt, humic cã mµu ®en khã bÞ ph©n huû, hµm lîng dinh dìng nhiÒu, c©n ®èi, cã
PH = 7 thÝch hîp cho nhiÒu ®èi tîng c©y trång. §Êt vµng thµnh phÇn c¬ b¶n lµ keo sÐt víi tÝnh chÊt dÎo
qu¸nh, lîng dinh dìng kh¸ lín vµ t¬ng ®èi ®Çy ®ñ chÝnh v× thÕ nªn “§Êt vµng, ®Êt ®en ®Òu quý ”. Tuy
nhiªn ®Êt vµng cã h¹n chÕ h¬n so víi ®Êt ®en ë chç keo sÐt lµ h¹t mang ®iÖn tÝch, thµnh phÇn dinh dìng
cña ®Êt cho c©y sö dông l¹i tån t¹i díi d¹ng c¸c ion cã ho¸ trÞ thÊp, nªn cã xu híng bÞ keo sÐt hót b¸m
chÆt, ®Ó gi¶i phãng ®îc cÇn mét lùc kh¸ lín, do ®ã c©y trång khã lÊy ®îc vµ trë thµnh ®Êt nghÌo. C©u
nµy gÇn gièng c©u “TÊc ®Êt, tÊc vµng”. Con ngêi hoµn toµn cã thÎ c¶i t¹o ®Êt ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt.
3.”§Êt n©u trång da, ®Êt ®á trång b«ng”
§Êt n©u lµ lo¹i ®Êt kh¸ phæ biÕn ë ViÖt Nam, ph©n bè ë vïng ®åi trung du, ®ång b»ng, do ®îc sö
dông l©u dµi, bÞ xãi mßn, röa tr«i ®Êt nghÌo dinh dìng, h¬i chua. Da lµ c©y kh«ng ®ßi hái nhu cÇu dinh
dìng cao nªn phï hîp víi ®Êt n©u. §Êt ®á lµ ®Êt míi, ®îc ph©n bã chñ yÕu ë T©y Nguyªn nh: §¨k L¾k,
Bu«n Ma Thuét, L©m §ång... H×nh thµnh do sù ph©n huû ®¸ bazan, m¾c ma phun trµo nªn cã chøa nhiÒu
dinh dìng, c©y b«ng s¶n phÈm chÝnh lµ lÊy b«ng, ®ßi hái nhu cÇu dinh dìng cao, ®Ó cã b«ng chÊt lîng
tèt th× ph¶i trång ë ®Êt míi. Nh vËy dùa vµo nhu cÇu c©y trång Ýt hay nhiÒu mµ trong qu¸ tr×nh trång trät
cÇn lùa chän ®èi tîng c©y trång phï hîp ®Ó tiÕt kiÖm, sö dông tèi ®a ®Êt n«ng nghiÖp.
4. “C¸t liÒn tay, thÞt ch¸y ngµy”
Mçi lo¹i ®Êt cã c¸ch gieo trång riªng. §Êt c¸t lµ ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, kÕt cÊu kÐm, Ýt
keo, tØ lÖ c¸t/sÐt lín, nghÌo dinh dìng, kh¶ n¨ng gi÷ Èm, gi÷ níc kÐm, biªn ®é dao ®éng nhiÖt cao. Víi
®Êt c¸t c«ng lµm ®Êt Ýt, dÔ lµm nhng khi tiÕn hµnh lµm ®Êt xong ph¶i tiÕn hµnh gieo cÊy ngay ®Ó ®¶m b¶o
c¸c ®iÒu kiÖn sèng c¬ b¶n cho c©y, cßn cã c©u “Tr©u ra m¹ vµo” lµ muèn nh¾c nhë ph¶i chó ý ®Õn sù kÞp
thêi khi gieo trång ë ®Êt c¸t.
§Êt thÞt nhiÒu mïn, thµnh phÇn c¬ giíi, kÕt cÊu æn ®Þnh nªn c«ng viÖc lµm ®Êt kh¸ vÊt v¶, ®ång
thêi sau khi lµm ®Êt ph¶i “ch¸y ngµy” cho mïn l¾ng xuèng råi míi cÊy, trång sÏ tr¸nh ®îc hiÖn tîng khi
ma t¹o v¸ng bÒ mÆt, ph¬i ®Êt cßn cã t¸c dông tiªu diÖt mÇm bÖnh.
5. “Nhai kü no l©u, cµy s©u tèt lóa”
“Nhai kü no l©u” v× thøc ¨n khi ®a vµo hÖ tiªu ho¸ sÏ ®îc tiªu ho¸ c¬ häc vµ ho¸ häc. Nhai kü
lµm t¨ng qu¸ tr×nh tiªu ho¸ c¬ häc do thøc ¨n ®îc nghiÒn nhá vµ trén ®Òu víi níc bät cã chøa men tiªu
ho¸ trong khoang miÖng. Do thøc ¨n ®îc nghiÒn nhá nªn qu¸ tr×nh tiªu ho¸ ho¸ häc diÔn ra thuËn lîi
h¬n. ChÊt dinh dìng ®îc hÊp thu vµo c¬ thÓ tèt h¬n. §ång thêi nhai kü cßn cho c¶m gi¸c ®· ¨n nhiÒu vµ
“no” h¬n.
“Cµy s©u tèt lóa” v× ®Æc ®iÓm cña ruéng lóa lµ thêng xuyªn cã níc, ®é nhuyÔn cao, dinh dìng,
mïn trong qu¸ tr×nh trång trät sÏ bÞ l¾ng xuèng, rÒ lóa ¨n n«ng nªn kh«ng thÓ lÊy ®ñ dinh dìng cho c©y.
Cµy s©u lµ biÖn ph¸p kü thuËt cã t¸c dông ®a tr¶ l¹i mïn, dinh dìng lªn bÒ mÆt.
6. “Hßn ®Êt ná b»ng giá ph©n”
Ngoµi cµy s©u th× khi lµm ®Êt cÇn ph¶i ph¬i ®Êt, ph¬i ®Êt cã ý nghÜa nhiÒu mÆt, ph¬i ®Êt sÏ lµm
tho¸t khÝ ®éc mµ trong qu¸ tr×nh ph©n huû c¸c chÊt trong ®Êt sinh ra, tiªu diÖt mÇm bÖnh. Ph¬i ®Êt ph¶i
ph¬i cho ná (thËt kh«) ®Ó ®Êt ®¹t ®îc ®é t¬i xèp, tho¸ng khÝ nh»m t¨ng cêng kh¶ n¨ng hót, gi÷ dinh dìng
cña ®Êt. ChÝnh v× thÕ nã ®îc vÝ ngang víi giá ph©n.
7. “¶i th©m kh«ng b»ng dÊm ngÊu”
Cµy ¶i lµ biÖn ph¸p kh¸ c¬ b¶n, khi ®Êt võa kh«, ®îc ph¬i l©u, nã lµm cho chÊt h÷u c¬ trong ®Êt ®îc ph©n gi¶i nhanh, cá d¹i s©u bÖnh bÞ tiªu diÖt nhiÒu. Khi tiÕn hµnh th¸o níc vµo, ®Êt dÔ dµng vì vôn.
Ngîc víi lµm ¶i bµ con n«ng d©n ë nh÷ng n¬i cã thuû lîi thuËn lîi thêng tiÕn hµnh lµm dÇm. Lµm
dÇm lµ h×nh thøc lµm ®Êt hay sau khi lµm xong ®Êt th¸o níc vµo cho ngËp. Níc sÏ ®ãng vai trß tiªu diÖt
mÇm bÖnh, lµm c¸c chÊt h÷u c¬ bÞ ph©n huû nhanh, cung cÊp dinh dìng cho ®Êt. Níc cßn cã t¸c dông
thau chua, tr¸ng phÌn, hoµ tan khÝ ®éc, cung cÊp thªm O 2 cho ®Êt. Cho nªn “¶i th©m kh«ng b»ng dÇm
ngÊu”.Khi ph¬i ¶i mµ gÆp lóc thêi tiÕt bÊt hoµ khi n¾ng, khi ma, ®Êt kh«ng ®¹t ®îc kh«, t¬i xèp th× nªn
lµm ¶i lµ tèt nhÊt.
8.
“Trêi ma sÊm chíp ®ïng ®ïng
Bè cßn «ng Sïng ®i g¸nh ph©n tr©u
G¸nh vÒ trång bÝ trång bÇu
Trång ng«, trång lóa, trång trÇu, trång cµ”
Ph©n tr©u lµ lo¹i ph©n h÷u c¬ phï hîp cho nhiÒu lo¹i ®Êt, c©y trång. §Ó x¸c ®Þnh ®îc tÝnh chÊt cña
ph©n ngêi ta c¨n cø vµo tû lÖ C/N nÕu tØ lÖ C/N thÊp nghÜa lµ ph©n cã hµm lîng ®¹m cao, qu¸ tr×nh ph©n
gi¶i nhanh nªn lîng nhiÖt lín vµ gäi lµ ph©n nãng nh ph©n chuång, ph©n b¾c, ph©n gia cÇm lµ ph©n nãng
nhÊt. Ph©n tr©u cã tØ lÖ C/N cao, hµm lîng ®¹m Ýt, qu¸ tr×nh ph©n gi¶i chËm, lµ lo¹i ph©n l¹nh do vËy
ph©n tr©u phï hîp víi c©y bÇu, bÝ v× nh÷ng lo¹i c©y nµy kh«ng ®ßi hái nhu cÇu dinh dìng cao, kh«ng phï
hîp víi ph©n nãng, ®èi tîng nµy nÕu bãn ph©n nãng sÏ dÉn ®Õn xo¨n l¸. Ngoµi ra c¸c lo¹i nh khoai lang,
15
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
khoai t©y, cµ chua, thuèc l¸ còng rÊt hîp víi ph©n tr©u. Trong c©u ca dao nµy ®Ó nhÊn m¹nh ý nghÜa cña
ph©n tr©u mµ ngoµi trång bÝ, trång bÇu cßn “trång ng«, trång lóa, trång trÇu, trång cau”. Thùc ra nh÷ng
®èi tîng nh trång lóa, ng« nhu cÇu dinh dìng rÊt lín mµ ph©n tr©u kh«ng ®¸p øng ®îc. Trong qu¸ tr×nh
sö dông cÇn bãn thªm c¸c lo¹i kh¸c ®Ó cung cÊp thªm P, K.
9. “Lóa chiªm kh«ng cã bÌo d©u
Kh¸c nµo nh thÓ ¨n trÇu kh«ng v«i”
Trong c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬, ph©n xanh ®îc chó ý nhiÒu bëi v× ph©n xanh cã t¸c dông tèt trong c¶i
t¹o ®Êt. Nhê sù nÐn Ðp cña bé rÔ vµ nhê sù h×nh thµnh mïn sau khi cµy lµm cho kÕt cÊu ®Êt ngµy cµng t¬i
xèp... ph©n xanh Ýt mÇm bÖnh h¬n ph©n chuång, thêi gian ph©n gi¶i chËm, lîi dông ®Æc ®iÓm nµy c©y
ph©n xanh ®îc trång nhiÒu ë vïng ®åi ®Ó gi÷ ®Êt, gi÷ níc chèng xãi mßn...
Ph©n xanh trång ë ®Êt mÆn cßn cã t¸c dông c¶i t¹o mÆn. C©y hä §Ëu nhê cã vi khuÈn sèng céng
sinh ë rÔ cã kh¶ n¨ng tæng hîp ®¹m tõ nit¬ khÝ trång sau khi chÕt sÏ cung cÊp, tæng hîp chÊt ®¹m cho
c©y. Ngoµi c©y hä ®Ëu, bÌo d©u còng cã ph¬ng thøc trªn víi ®Æc ®iÓm sinh s¶n nhanh tû lÖ chÊt h÷u c¬ dÔ
tiªu cao bÌo d©u cã kh¶ n¨ng chuyÓn N 2 tù do thµnh NO2, NO3 díi t¸c dông cña t¶o Lam Anabaena
apollae céng sinh vµo thêi vô trång lóa chiªm khÝ hËu kh« hanh kh«ng thuËn lîi, ®Ó gióp lóa ph¸t triÓn
vµo vô tríc khi gieo trång ngêi ta tiÕn hµnh vïi 3 – 4 lÇn bÌo. Kinh nghiÖm nµy ®îc ¸p dông nhiÒu ë níc ta. Víi nh÷ng vïng chuyªn canh cao nh ë Th¸i B×nh ®Êt ruéng s©u khi vïi 3 – 4 lÇn bÌo ®é nhuyÔn
cao.
10. “V«i kh«ng ph©n lµm bÇn nhµ n«ng”
Bãn v«i bªn c¹nh t¸c dông tèt th× v«i bãn qu¸ nhiÒu lµm ®Êt suy kiÖt dinh dìng, theo ph¬ng tr×nh:
NH+4
Mg+2
K§ Mg+2 + Ca2+ K§ Ca+2 + NH4+ + K+
K+
H+
Sù huy ®éng qu¸ møc dinh dìng dÉn ®Õn c©y kh«ng sö dông kÞp vµ bÞ röa tr«i lµm ®Êt b¹c mµu nhanh
chãng. V× thÕ bãn v«i ph¶i kÕt hîp víi bãn ph©n ®Ó bï l¹i lîng dinh dìng bÞ mÊt. Tuy theo yªu cÇu c©y
yªu cÇu c¶i t¹o ®Êt mµ cã c¸ch sö dông hîp lý. §Êt ë nh÷ng vïng cÇn c¶i t¹o, c©y trång khoÎ, thêi gian
sinh trëng dµi th× bãn ph©n cha ho¹i. V× trong ph©n cha ho¹i cã nhiÒu vi sinh vËt khi ®a vµo ®Êt chóng
ho¹t ®éng lµm ®Êt trë lªn t¬i xèp.
11. “Ng« ph©n tra, cµ ph©n thóc”
Ng« trång b»ng h¹t, gieo theo hèc v× thÕ ®Ó tËp trung dinh dìng th× tiÕn hµnh bãn lãt “Ng« ph©n
tra”. Cµ sau mçi ®ît thu ho¹ch bãn thªm vµo gèc “ph©n thóc” ®Ó cung cÊp thªm dinh dìng cho cµ ra hoa
kÕt qu¶ ®ît sau.
12. “Cè c«ng kh«ng b»ng gièng tèt”
Kh¼ng ®Þnh vai trß cña gièng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gièng lµ tiÒn ®Ò. NÕu cã ®Êt trång tèt,
cã nhiÒu ph©n mµ kh«ng cã gièng th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Theo íc tÝnh cña c¸c
nhµ khoa häc gièng ®ãng gãp tõ 30 – 50% n¨ng suÊt c©y trång. Gièng tèt lµ nh÷ng gièng cã n¨ng suÊt
cao, chÊt lîng tèt, thßi gian sinh trëng, ph¸t triÓn nhanh chãng, cã søc ®Ò kh¸ng s©u bÖnh, s¹ch bÖnh,
®em l¹i hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt.
13. “Giã ®«ng lµ trång lóa chiªm
Giã bÊc lµ duyªn lóa mïa”
§ã chÝnh lµ “mèi duyªn” ®îc “xe” gi÷a giã vµ c©y lóa. Giã §«ng Nam thæi tõ biÓn §«ng vµo lµm
cho thêi tiÕt Êm, nhiÒu h¬i níc, g©y ma.
Lóa chiªm theo thêi vô tríc ®©y (ë ®ång b»ng B¾c bé) lµ thø lóa ®îc cÊy tõ tríc tÕt ©m lÞch, gÆt
vµo th¸ng 6. Khi giã ®«ng thæi tíi (cuèi mïa xu©n), trêi Êm, cã ma lµm cho c©y lóa chiªm t¬i tèt, ®Î
nh¸nh khoÎ lµm ®ßng vµ træ b«ng.
Giã bÊc lµ giã §«ng B¾c tõ vïng cao ¸p xibªri tíi mang tÝnh chÊt lôc ®Þa kh« vµ l¹nh. Lóa mïa
theo thêi vô cò lµ thø lóa ®îc cÊy tõ cuèi th¸ng 6, gÆt vµo cuèi th¸ng 10, th¸ng 11. Khi giã B¾c ®Õn sím
(th¸ng 10) khÝ hËu trë lªn m¸t mÎ cã lîi cho sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña lóa mïa.
14. Ngêi sèng v× g¹o, c¸ b¹o vÒ níc:
Chóng ta ®· biÕt trong khÈu phÇn thøc ¨n th× Gluxit chiÕm mét hµm lîng rÊt lín, nã lµ thµnh phÇn
kh«ng thÓ thiÕu ®îc. Trong c¬ thÓ, Gluxit lµ nguån cung cÊp n¨ng lîng chñ yÕu cho mäi ho¹t ®éng sèng,
®ång thêi tham gia vµo thµnh phÇn cÊu t¹o nªn chÊt nguyªn sinh vµ nh©n tÕ bµo. Thµnh phÇn Gluxit cao
nhÊt lµ trong h¹t ngò cèc. Do ®ã vÕ “ngêi sèng v× g¹o” nhÊn m¹nh vai trß cña g¹o trong viÖc cung cÊp
chÊt dinh dìng cho ho¹t ®éng sèng c¬ b¶n cña con ngêi.
VÕ sau “c¸ b¹o vÒ níc” chØ râ ®Æc ®iÓm g¾n bã gi÷a c¸ vµ m«i trêng sèng cña nã. C¸ lµ ®éng vËt
thuû sinh, h« hÊp b»ng mang, cÊu t¹o c¬ thÓ phï hîp trong m«i trêng níc. Trong m«i trêng sèng cña
m×nh c¸ ho¹t ®éng m¹nh vµ chØ trong m«i trêng níc míi duy tr× tèt sù sèng cña c¸, nÕu cho c¸ lªn c¹n
l©u, c¬ thÓ thiÕu oxi do ho¹t ®éng trao ®æi khÝ kh«ng diÔn ra vµ c¸ sÏ chÕt.
16
Chuyªn ®Ò 3 : Sinh th¸i häc
GV: Bïi v¨n C¬ng
Nh vËy níc cã vai trß quan träng lµ m«i trêng sèng, cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho
c¸ sinh sèng tèt.
C©u trªn nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña “yÕu tè m«i trêng” víi c¬ thÓ sinh vËt nãi chung.
17
- Xem thêm -
.DOC 
17 
535 
116 
