Tài liệu Cẩm nang luyện thi đại học môn ngữ văn tập 2 - nghị luận xã hội

PHLTONG LI^N in TfLnJU Tap * • am 2: NGHILUAN XA HOI B I E N S O A N T H E O C A U T R U C D E T H I M6I NHAT CUA BO GD& DT DANH C H O HOC SINH KHOI 12 ON TAP THI V A O CAC TRU6NG DH-CD DVL.013490 NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NOI O/^rsJhac sT LE XUAN SOAN (Chu bienT Uv/^C^n PHLTONG LieN CAM NANG lUVCN THI DAI HO N G 0 VAN Tap 2: NGHI LUAN XA HOI * BIEN SOAN THEO CAU TRUG DE THI M6| NHAT GUA BO GD& DT • DANH GHO HOG SINH KHOI 12 .Si ODQ 6N TAP THI VAO GAG TRUdNG DH-GD Phin thCr nh^t Lot noi ddu N H U N G V A V A N C A C H L A M D E C H U N G B A I V A N V E V A N N G H I N G H I L U A N X A L U A N H O I C a c em hpc s i n h lop 12 t h a n men! T r o n g n h u n g n a m gan day, B Q Giao Due va Dao tao l u o n thuc h i ^ n ra de t h i D a i hQC va t h i tot n g h i ^ p m o n N g i i v a n theo h u o n g m o de d a n h gia d u g c nang lire va p h a n loai t r i n h d p ciia hpc sinh. D i e u nay tao d i e u k i e n de n h i e u hpc sinh CO kha nang v a n d u n g d u p e n h i i n g hieu biet t h y c te'vao bai viet ciia m i n h cho sinh d p n g va hap dan n g u o i dpc. N h i e u bai viet dupe d a n h gia cao k h i no the hipn dupe cai toi eiia n g u o i viet, quan d i e m nhan sinh q u a n ve cupe song d o i t h u o n g , ve each n h i n nhan ciia g i o i tre t r o n g each u n g x u va the hien quan niem song. Cach ra de nay g i i p phan giam t i n h trang hpc h i ciia nhieu hpc sinh h i ^ n nay. I. NHUNG VAN ot CHUNG VE VAN NGHj LUAN * 1. Khai niem van nghi luan ' N g h i l u a n la m p t the loai van h p c d a c b i ^ t , d i i n g l i le, p h a n doan, c h u n g ciide ban luan ve m p t v a n de nao do (chinh t r j , xa h p i , v a n hpc ngh§ thuat, triet hpc, dao due). V a n de dupe neu ra n h u m p t cau h o i can giai dap, l a m sang to. L u a n la ban ve d i i n g , sai, phai, trai, khang d m h dieu nay, bac bo dieu kia, de n g u o i ta n h a n ra chan l i , d o n g t i n h v o i m i n h , chia se quan d i e m va n i e m t i n ciia m i n h . Sue m a n h ciia v a n n g h i luan la 6 su sau sac ciia t u t u o n g , t i n h cam, tinh maeh lac, chat che ciia suy n g h i va t r i n h bay, su t h u y e t phuc eiia lap luan. Theo Sach giao khoa N g i i Van 11, tap 2 "N^hi luan la mot the loai van hoc Mc Van d u n g cac thao tac n h u giai thich, phan tich, c h u n g m i n h , bac bo, so biet, diing li le, phan doan, chieng cie deban luan vemot van denao do (chinh tri, x6 s a n h . . . " (Sach giao khoa N g i r Van 11, tap 2). hoi, van hoc nghe thuat, triet hoc, dao due). Van dedugc neu ra nhu mot cau hoi can 2. De tai cua van nghi luan xa hoi giai dap, lam sang to. Luan la ban vediing, sai, phdi, trdi, khdng dinh dieu nay, bac bb dieu kia, denguai ta nhan ra chdn li, dong tinh v&i minh, chia se quan diem va niem tin cm minh. Siec manh ciia van nghi luan la a su sdu sdc ciia tit tuong, tinh cam, tinh much lac, chat che ciia suy nghi vd trinh bay, ste thuyet phuc ciia lap luan. Van dung coc thao toe nhu giai thich, phan tich, chieng minh, bac bo, so sdnh...". De g i i i p cac e m n a m v i i n g k i e u bai n g h i luan xa h p i va c6 k i n a n g l a m bai v a n n g h i l u a n xa h p i t r o n g k i t h i tot nghiep T H P T va t h i t u y e n sinh D a i hpc, Cao dang c h u n g toi bien soan cuo'n: Cam nang luyen thi dai hoc Ngit van, tap 2: Nghi luan xa hoi Tap sach g o m 2 p h a n : ,i, N g h j l u a n xa h p i la n h i r n g bai v a n ban ve xa h p i , c h i n h t r i , d o i song. De tai ciia d a n g bai n g h j l u a n xa h p i eiing het sue r p n g m a . N o g o m tat ea n h i i n g v a n de ve t u t u o n g , dao l i , m p t lo'i song d ^ p , m p t h i f n t u p n g tich cue hoac tieu cue t r o n g cupe song h a n g ngay, van de thien nhien m o i t r u o n g , v a n de h p i nhap, toan cau hoa... NghTa la, ngoai n h i r n g tac p h a m nghj l u a n van hpc (lay tac p h a m van hoc, nha van lam d o i t u p n g ) , tat ca cac dang v a n ban viet khac deu CO kha nang d u p e xe'p vao dang nghj luan xa h p i , c h i n h t r j . 3. Cac dang cau hoi, de bai van nghi luan xa hoi T r u o c tien, ehiing ta p h a i l a m quen v o i cac d ^ n g cau h o i . Day la m p t so' v i d u cau h o i tieu bieu: Phan thie nhd't: N h i i n g v a n de c h u n g ve van nghj l u a n va each l a m bai v 3 n nghj l u a n xa h p i . Phan thic hai: M o t so bai l a m t h a m khao ( N g h i luan ve m o t h i ^ n t u p n g d o i song, ve m o t t u t u o n g , dao l i ) . 1. " N h u m p t t h i i a xit v 6 h i n h , thoi v6 trach n h i ^ m 6 m o i ea n h a n eo the an m o n ea m p t xa h p i " . T u y kien tren, hay viet m p t bai van ngan (khoang 600 tir) trinh bay suy n g h i ve tinh than trach n h i ? m va thoi v 6 trach n h i ^ m ciia eon n g u o i t r o n g cupe song hien nay (de t h i D H k h o i C, n a m 2010) H i v p n g d a y se la tai lieu bo ich cho cac e m hpc sinh l o p 12. N h a n day c h i i n g t o i eung x i n d u p e cam o n cac nha n g h i e n c u u , q u i thay c6 giao v a cac e m hoc sinh da c6 n h i r n g bai viet d u p e six d y n g t r o n g t^p sach nay. 2. " D a o d u e gia la m p t can b ^ n h chet n g u o i l u o n nap sau bp m a t hao n h o a n g " . T u y kien tren, hay viet m p t bai v a n ngan (khoang 600 tir) t r i n h bay suy n g h i ve sir n g u y h a i ciia dao due gia d o i v o i cupe song con n g u o i (de t h i D H , k h o i D , n a m 2010). TAC GIA 3. Hay viet mpt bai v3n n g ^ (khoang 600 tir) trinh bay suy nghi ve y kien sau: " M p t nguoi da danh mat niem tin vao ban than thi chac chan se con danh mat them nhieu t h u quy gia khac niia (de thi D H , khoi D, nam 2009) 4. Phai chang "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi. Cty TNHH MTV DWH Khang Vigt chii dpng de xuat chinh kien ciia minh, c6 the diing hay chua dving, duoc so dong chap nhan hay khong chap nhan, mien la no thuyet phyc dupe nguoi doc bang nhiing l i le xac dang. - Sy mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song" Dang cau hoi nghj luan xa hpi chi dupe cho toi da 3 diem, nen dung lupng bai viet ciing khong nen qua dai. Trong yeu cau cu the, de thi c6 the ghi (Norman Kusin). Hay giai thich va binh luan y kien tren. 5. Anh/ Chi hay binh luan ca t u sau day trong mpt ban nhac ciia Trinh Cong Son: "Song tren doi can c6 mpt tam long/ De lam gi em bie't khong?". 6. Trong mpt Ian tra loi con gai the nao la hanh phuc, Mac noi: "Hanh phiic la da'u tranh". Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao? 7. " M p i l i thuyet deu mau xam, chi cay doi la mai mai xanh t u o i " (Got). Anh/chj hieu cau noi tren nhu the nao"? 8. Anh/chi hay trinh bay suy nghl ciia minh ve "b§nh v6 cam" trong xa hpi hi^n nay. 9. Viet bai tham gia cupc van dpng tim giai phap bao dam an toan giao thong hien nay. 10. Anh/chj hay trinh bay suy nghi ciia minh ve b^nh thanh tich - mpt can b^nh gay tac hai khong nho do'i voi su phat trien cua xa hpi ta hi^n nay. Co the so sanh lien h | voi truong va lap anh/ chj dang theo hpc. 'll."Sach mo rpng truoc mat toi nhirng chan trai m a i " (M. Gorki). Suy nghi ciia anh/chj ve van de tren. 12. Nha van Nga Lev Tolstoi noi " L i tuong la ngpn den chi duong. Khong CO l i tuong thi khang c6 phuong huong kien dinh, ma khong c6 phuong huong thi khong c6 cupc sp'ng". Hay neu y kien cua anh/chj ve van de tren. 13. "Song la cho, dau chi nhan rieng m i n h " (To Huu). Dua vao cau tho tren, hay viet mpt doan van ngan (khoang 600 tu) trinh bay suy nghi rieng ciia anh/ chj. Do day la loai cau hoi bat bupc trong chuong trinh thi, nhung lai khong c6 ro bai viet khong vupt qua 600 tu, nghia la vai kho giay thi dupe su dung chinh thuc nhu h i f n nay, chi can khong qua 2 trang, viet ngan qua la kho hon viet dai, thi sinh can phai chii y thai gian de khong bj phan tan t u tuong, tranh anh huang den phan bai lam khac. De giiip hpc sinh lam quen vai dang de thi nay, chiing toi xin dan duoi day mpt so cau hoi tieu bieu (mac dii vai dang de thi nay, 6 truong, hpc sinh da dupe danh thoi gian va luyf n tap nhieu). Nhiing cau hoi nghj luan xa hpi nhu da neu 6 tren, kha rpng mo. Chiing ta khong the c6 each hpc nao tot hon la ren luy^n that nhieu ki nang dpc hieu van ban, phai nam viing va lam chii duoc nhieu lo^i kien thiic, va phai bie't phat huy tinh chii dpng trong suy nghi ciia minh. Nam dUQfc dang de Trong han che chuong trinh vai dang de nay, cac em phai nam dupe hai dang chinh da dupe han che: + Mpt la loai bai nghj luan ve mpt t u tuong dao l i (chang han cau ca t u ciia Trinh Cong Son, cau tra loi ciia Mac voi con gai, cau noi ciia Got ve vai tro quan trpng ciia thuc tien so voi l i thuyet...). + Hai la loai bai nghj luan ve mpt hien tupng doi song (ve can benh v6 cam, b^nh thanh tich, ve thoi quen sinh boat hang ngay, ve thai dp thi cii thieu trung thuc...). 4. Cau triic ciia bai nghi luan xa h6i Mpt bai nghj luan xa hpi du dung lupng khong dai ciing van phai dam bao cau triic ciia mpt bai lam van, nghia la van phai c6: nhiing bai hpc s i n nhu nghj luan van hpc, de lam tot cau hoi nay, thi sinh can Ma bai phai nam viing cac van de sau: Than bai - Phai bie't phat huy mpi loai kien thuc, trong nha truang cQng nhu trong . !. Kei bai * ! >i' <•, . i- • • cupc song de so sanh, phat trien, van dung vao bai viet sao cho phong phii, sau - Phan ma bai can phai neu dupe van de trpng tam ma de ra yeu cau. sac, day dii, c6 due nhat. - Phan than bai, phai trien khai tiep cac lu|n diem da dupe neu ra a - • Phai chii dpng, manh dan trpng khi viet bai, v i khong gio'ng vai nghj luan van hpc, noi chung nguoi viet c6 the dya vao-bai hpc c6 san, hoac dupe thay C O giao huang dan, bai nghj luan xa hpi hoan toan bupc nguoi viet phai ^ phan mpt. - Phan ke't bai, nguoi viet phai dua ra tong ke't ciia ca nhan minh ve van de a neu, diing hay sai? Bai hpc nao dupe riit ra cho ca nhan nguoi viet? Cam nong luygn thi BH Ng J Van, tqp 2: Nghj luqn Xa h$i - Le Xuon Soon T o m Isii, Voi m g t bai nghj l u a n xa h p i , bo'eye c h u n g cua bai l a m nen Ian luo[ trien k h a i theo cac b u o c sau day: Y 1 : N e u va giai thich y kien cau h o i de t h i . Y 2: Ban l u a n m o r p n g ve y kien cau hoi de t h i . Y 3: R i i t ra bai hpc nhan thuc va hanh d p n g cho ban t h a n va cho m p i n g u o i . van hoa than t u a n g . . . Co the n o i day la d a n g c h u n g ma n h i e u n a m gan day Bp Giao d y e da h u o n g den de hpc sinh tiep c^n t r o n g n h i i n g m u a t h i . De l a m dupe dang bai nay dat ke't qua cao, no d o i hoi hpc sinh p h a i eo v o n hieu biet nhat d i n h ve thuc te xa h p i , n h u vay, bai van vie't ra se chan that, c6 sue l o i cuon thye te. C u the la: - Neu len hien tuang trong cudc song. Hien tuang nay c6 pho Men hay khong. - Phdn tich hien tuang trong doi song thuc te. Chi ra nguyen nhdn va hdu qua. 1. Can xac dinh dmrc dang- bai nghi luan phii hap - Ldy vi du cu the de chung minh. D a n g de n g h i l u a n xa h p i dupe chia l a m 2 n h o m de c h i n h la n g h i l u a n ve - Lien he vai ban thdn ban. m p t t u t u o n g dao l y va n g h j luan ve m o t h i ^ n t u p n g xa h p i . V i vay, t r u o c khi - Riit ra bdi hoc cho ban thdn va moi nguoi. Phe phdn va dua ra loi khuyen. II. C A C H LAM BAI V A N NGH! L U A N XA HOI tien hanh lap d a n y c h u n g cho bai lam, hpc sinh can xac d i n h de bai thupc loai nao de c6 d j n h h u o n g c h u n g cho bai vie't. a) Nghi luqn ve mot tit tuong, dqo ly de cap t o i n h u n g van de lien q u a n toi dao due l a m n g u o i , q u a n n i f m ve m p t l o i song, m p t y k i e n ban ve quan diem song cua cae nha t u t u o n g l o i lac ( T u t u o n g uo'ng nude n h o n g u o n , an qua n h o ke t r o n g cay, song d^p, nhan nghia trong dao l a m n g u o i . . . ) . Vi^e xac dinh de la dieu k i ^ n quan t r p n g de g i i i p ban h i n h d u n g dupe toan bp h u o n g d i cua bai vie't, tranh d u p e l o i sai l a m lac de t h u o n g mac p h a i cua n h i e u ban hpc sinh k h i lam. Da'u hieu de nhan dang nhat cua loai de nay do la no t h u o n g la n h u n g cau n o i true tiep de t r o n g ngoac kep ciia cac d a n h n h a n n o i tieng hay la m p t cau tho, m p t y kien trich dan t r o n g tac p h a m van hpc... Cac ban can n h a n h y nhan ra n h i i n g d i e m khac bi^t nay de c6 the xac d j n h d i i n g dang bai can l a m . C u the la: - Trieoc hei hay cat nghia cac tie khoa, tie then chot theo y hieu cua ban. Giai thich y nghia cua cau noi do. - Khang dinh cau noi do la dung, sai hay chua hoan toan dung. Phdn tich cau noi, thuong dung loi le va Iqt Iqi van de. - Lay vi du, phan tich vi du de chung tninh y nghia cua cau noi (vi du vemot ai do noi tieng, c6 nhung dong gop Ion). - Lien he voi ban than ban. - Riit ra bai hoc cho ban than va moi nguoi. Phe phdn nhung nguoi di ngugc Iqi voi chan ly cua tu tuang dqo due do. b) Do'i v o i dang de nghi luqn ve mot hien tuang xd hoi, ban ciJng k h o n g can '•' 2. Bai vie't phai dam bao diing bo cue D i i bai v a n thupc bat c u dang de nao t r o n g hai loai tren day t h i no v a n phai d a m bao day d u ' bo cue 3 p h a n la Ma bdi (Dat van de), Thdn bdi (Giai quyel vdh de) va Kel bdi (Ket thuc van de). Vi^e d u y t r i bo cue nay se g i i i p cac e m d a m bao d u p e ve mat h i n h thuc cho bai vie't ciia m i n h . T r o n g t r u o n g h o p k h i het g i o lam bai ma v a n ehua giai quye't x o n g phan than bai t h i cung nen nhanh chong chuyen sang l a m p h a n ke't bai de tranh t i n h trang thie'u ve bo cue bai vie't ciia m i n h . Phan M o bai: can t r i n h bay dupe van de dat ra t r o n g bai l a m (npi d u n g de bai) de n g u o i dpe c6 the biet dupe bai l a m ciia ban de cap t o i n p i d u n g chinh nao, tranh t i n h t r a n g m o bai dai n h u n g k h o n g d i i n g ehii de hay l a m lac de. Can CO phan dan dat nhat d i n h de d i vao bai m p t each t u nhien, t r a n h go bo, g u p n g ep gay cam giac k h o chju cho n g u o i dpe. Theo d a n h gia chung, m o bai sang tao, t u nhien t h u o n g dupe danh gia cao va gay an t u p n g d a u tien d o i v o i n g u o i cha'm bai. Phan T h a n bai: d u p e xem n h u phan l a m chinh, phan x u o n g so'ng ciia ca bai vie't b o i no l a m n h i e m v u giai quye't n h i i n g van de c h i n h ciia de bai dat ra. Phan nay t h u o n g tra l o i cho cae cau h o i : V a n de do nghia la gi? V a n de la d i i n g hay sai, tgi sao? T r o n g thuc teeupc song, no dien ra p h o bien n h u the nao? Can l a m gi de phat h u y n h i i n g mat tot va han che n h i i n g tieu cue (neu la m a t xa'u) do t r o n g xa h p i h i ^ n nay? Ban can lam g i va lam n h u the nao de gop phan hi^n thuc hoa no vao t r o n g thuc te? Day la n h u n g yeu cau co ban t r o n g vi^c vie't m p t than bai ciia bai dang N g h j luan xa h p i . qua lo lang, d a n g de nay kha p h o bien va no cung dupe de cap t o i nhieu t r o n g D o i v o i dang v a n N g h j luan ve m p t h i ^ n t u p n g xa h p i , b^in can eo n h u n g v i cupc song hang ngay n h u : g i a n Ian trong t h i c u ciia hpc sinh h i ^ n nay, van de d y thuc te^ lien h$ thuc tien va c6 so' l i ^ u e h i i n g m i n h (neu can) de bai viet t h e m sinh d p n g h o n . v.iy m n n mTTWTTn luiung Tun mfT- Phan Ket bai: tuy ngan nhung no c6 vai tro v6 ciing quan trpng v i no khep Igi van de ma ca bai vie't bai dang de cap tdi va mo rpng ra nhving y kien ca nhan n h ^ lam nguoi dpc c6 nhQ'ng lien tuong ro hon ve ca bai vie't cua ban. 3. Cdn c6 nhung nhan xet, danh gia cua ban than va m&rgng van de Tuy dieu nay khong dupe nhieu em chu y toi nhung no lai la tieu chi quan trpng de thay c6 xem xet ve hieu biet cua ban doi voi thuc te cupc song. Nhung phan nay d i n g khong nen qua dai dong v i no ciing c6 the khien ban lam sai de, lac huong ma can vie't ng^n gpn, sue 'tich, de hieu. De lam tot phan nay, each tot nhat la cac em nen tham khao nhieu sach, bao, tap chi hay cac phuong ti^n Dap an so lupc 1. Giai thich y kien - Ke CO hpi la nguoi Ipi dyng thoi co de muu cau Ipi ich truoc mat, bat ke vi$c lam diing hay sai; nguoi chan chinh la nguoi luon biet song diing voi thuc chat va phu hpp voi nhiing gia tri xa hpi; thanh tich la nhiing ket qua dupe danh gia to't; thanh tuu la nhiing thanh qua co y nghia Ion, thuong chi dat dupe sau mpt thai ki phan da'u lau dai. - Ve npi dung, day la y kien chi ra su dpi lap ve 161 song va each hanh xii trong cong vi^c giiia loai nguoi co hpi va chan chinh. 2. Ban luan vey kien truyen thong va thuc te'cupc song de de lay v i du nhat (Ch5ng han ve van de tai nan giao thong hay chuy^n song thu ciia giai tre hi^n nay...). Cac em c6 the * Ke CO hpi thi non nong tao ra thanh tich trich dan tho hoac cac y kien danh gia c6 co so de lam bai vie't cua minh sinh - a; Do thoi vy Ipi, bat chap diing sai nen trong cong v i f c, ke co hpi khong cau ket qua tot, ma chi cau dupe danh gia tot. Ke nao cang vu Ipi thi lai cang dpng hon. Dieu quan trpng la cac em nen lam nhieu de de luyfn kha nang vie't mach lac, chirUi xac va nang cao vi?c nhan dang de va lap dan y cho minh. Sau khi vie't can kiem tra lai ca bai lam de tranh nhiing sai sot khong dang c6 gay mat diem. 4. Can CO mot phuongphap - r; hoc tap tich cue non nong co dupe thanh tich. Bai the, loai nguoi nay thuang chi tao ra nhiing thanh tich gia. - Ve thuc cha't, each hanh x i i ay la loi song gia doi khien cho that gia bat phan, lam bang hoai eac gia trj ve dao diic; loi song co hpi nay da khien b^nh thanh tich Ian tran nhu hien nay. Truoc het ban hay tao cho minh thoi quen phan tich van de m6i ngay. '^ • * Nguoi chan chinh thi kien nhan lap nen thanh tuu Truoc bat ki sy vifc, hay mpt cau noi ciia ai do hay luon co gang de phan - H ' Coi trpng chat lupng that, ket qua that la diic tinh ciia nguoi chan chinh. tich y nghIa, ham y bang kha nang cua ban than ban. Dong thoi vi?c cap Boi the'lpai nguoi nay thuang kien nhan trong mpi cong vi§c de tao nen nhiing nhat thong tin mpt each thuong xuyen la khong the thie'u, hay chii y theo ket qua thuc su, nhiing thanh qua co y nghia Ian. Doi voi hp chi co nhiing thanh doi chuong trinh thoi su. Chuyen muc ki nang song moi ngay, hay luon de qua thuc su moi tao nen gia tri thuc ciia eon nguoi, dix co khi phai tra gia dat. trong tam kiem soat. - Co gang nha va hieu y nghia ciia cac cau noi, hay mpt cham ngon song nao do. Dpc sach tham khao se giiip khoi gpi nhiing sang tao cua ban, - nhiing pham chat cao quy; giiip tao nen nhiing thanh qua thuc, nhiing gia tri dich thuc cho minh va cong dong, gop phan thiie day xa hpi tie'n len. 3. Bai hoc venhan thuc va hanh dong dong thoi tich liiy dupe each hanh van va phuong phap lam bai. - Hpc d i doi voi hanh. Hay t u minh dat biit vie't va phan tich, sau do dpc lai va doi chie'u voi dap an. Dieu nay se giiip cac em nhd rat lau va hieu sau sac van de han. MOT SO V I DU De giiip cac em ca the de dang giai quyet cac bai lam cu the ciia minh, - V i dv 1: Irinh bay suy nghi vey kien: Ke ca hoi tht non nong tao ra thanh tich, nguoi Chan chinh thi kien nhan tao nen thanh tuu (de thi D H , khoi C, 2012). ' ' Can nhan thiie ro day la hai kieu nguoi doi lap nhau ve nhan each: mpt loai nguoi tieu cue tha'p hen can phe phan, mpt mau nguoi tich cue cao ca can tran trpng. - Can npi theo 16'i song ciia nhiing nguoi chan chinh, luon coi trpng nhiing ket qua that va kien nhan phan da'u de lap nen nhiing thanh t i m ; dpng thai len an 161 song co hpi, non nong chay theo thanh tich gia. chiing toi xin dan ra duai day 3 vi du cu the: mpt dap an so lupc, mpt dap an chi tiet va mpt bai vie't hoan chinh. Ve thuc chat, each hanh xii ay thupe ve Ip'i song chan thuc, bieu hien ciia ( , V i du 2: "Cai chet khong phai la dieu mat mat Ian nhat trong cugc dai. Su mat mat lorn nhat la ban decho tam hon tan lui ngay khi con song" (Norman Kusin). Hay Viet mot doan van ngan (khoang 600 tit) trmh bay nhung suy nght cua anh/chi vecdu t: noi tren. Cty TWHH M T Y D W H Khong Yigf Dap an chi tiet 1. Dqt van de - Cupc song voi moi con nguoi la dieu quan trong nhat. A i tren doi nay lai khong yeu cupc song. Do la dieu khong the phii nhan. Vi the^ ciing khong the phu nhan, cai chet la noi bat hanh Ion nhat voi moi con nguoi. Tir xua toi nay, con nguoi luon tim hieu va tim moi each che ngu cai chet de gianh su song. - Noi "cai chet khong phai la dieu mat mat Ion nhat trong cupc doi. Sy mat mat Ion nhat la ban de cho tam hon tan lui ngay khi con song" nhu Norman Kusin ciang khong he sai. Cupc song va cai chet la hai thai cue doi lap nhau du- dpi. Boi the cang yeu cupc song, con nguoi lai cang sp hai truoc cai chet. Nhung, c6 mpt noi sp Ion lao hon cai chet, do la khi con song, nguoi ta de cho "tam hon minh tan l y i " . 2. Gidi thick cdu noi cua Kusin - "Cai chet khong phai la mat mat Ion nhat": De lam sau sac chan l i nay, truoc hen can phai khang dinh gia trj cupc song ciia con nguoi, kh3ng dinh cai chet voi moi con nguoi qua nhien la su mat mat Ion nhat. Chet la chain dut su song, chain dut su ton tai hiiu hinh cua con nguai. Khi chet, nguoi ta se phai roi xa vinh vien tat ca nhirng gi yeu thuong, gan bo, khong con dupe tan huong niem hanh phiic, nhirng thii vui, lao dpng, cong hien va sang tao. "Moi con nguoi chi dupe song mpt Ian...", mpt nha van Nga da tung noi nhu the. Va nhu the; ciing c6 nghia, mpt con nguoi binh thuong, khong the khong coi cai chet la su mat mat Ion nhat. Vay nhung, theo Norma Kusin, c6 mpt noi mat mat con Ion hon, do la khi nguoi ta "de cho tam hon tan l y i khi con song". Tai sao lai the? - "Dieu dang sp nhat la de tam hon tan lui ngay khi con song": Cupc song ciia con nguoi ton tai 6 hai dang the chat va tinh than. Mpt cupc song c6 y nghia phai la su hai hoa giira hai trang thai tren. Mpt cupc song tinh than day du diing nghia la phai dupe thoa man day dii ve mat tam hon. Nghia la phai CO khat vpng lao dpng va sang tao; phai biet rung dpng truoc cupc doi, biet yeu va biet ghet, yeu cai dep va ghet nhiing cai xau xa; khong de tam hon chai san, v6 cam truoc mpi noi buon vui cua cupc doi. 3. Ban luan ma rgng vecdu noi cua Kusin - Tai sao cai chet khong phai la mat mat Ion nhat? - Cupc song voi con nguoi that la quy gia. Nhung khong ai c6 the vTnh vien trong cupc doi nay. Do la quy luat. Tuy nhien, cai chet voi moi con nguoi khong c6 nghia la ket thiic, la da'u cham he't. Boi le, c6 nhifng cai chet van de lai "muon van tinh than yeu"; chet nhung lai "gieo mam su song", de lai cho muon doi sau su nguong mp, kinh yeu. Chi V6 Thj Sau ra di khi tuoi doi con rat tre, nhung ten tuoi, tam hon. ve d?p cua chj v i n mai song trong long nhan dan. Mpt cai chet nhu the dau phai la mat mat Ion nhat? - Su tan lui trong tam hon khi con song moi la dang sp: Su song khong don gian chi la an uong, hit tho, huong thy, tan huong ve mat vat chat. Co nhiing nguoi song trong cupc doi chi coi trpng dieu nay. R6 rang, hp khong chet ve mat the chat. The nhung, tam hon ciia hp trong rong; hp v6 cam, dung dimg truoc mpi noi buon vui ciia cupc doi; chi biet "yeu" ban than minh, khong udc mo va khat vpng... Mpt cupc song nhu the chinh la "cai chet" ve mat tam hon. Cai chet nay tham chi con dang sp hon, khung khiep hon "cai che't the chat". Do la l i do khien Truong Ba xin dupe "chet" khi De Thich van cho ong song, nhung la song trong v6 bpe the xac ciia mpt nguoi khae, khong phki la minh. 4. Lien he voi ban than trong cupc song hien nay Trong cupc song hi^n nay, khi ma nhu cau vat chat khong con la dieu qua kho khan, moi con nguoi deu c6 the de dang thoa man nhu cau vat chat ciia minh. Xa hpi cang hien dai, tien nghi, con nguoi lai cang de eo nguy eo sa vao loi song huong thy, v6 cam, lanh lung, mat phuong huong. Song tich eye, lac quan, chan hoa, yeu thuong va chia se chinh la each tot nhat de con nguoi khong roi vao tinh trang "tam hon tan l y i " V i du 3: "Trong thu gui thay hieu truong cua con trai minh, Tong thong Mi A.Lin Con viei: "xin thay hay day cho chdu biet chap nhan thi rot con vinh du hon gian Ian khi thi cu". lu y kien tren, hay viet mot bdi van ngan (khong qua 600 tit) trinh bay suy nghi cua minh ve diec tinh trung thuc trong khi thi va trong cuoc song, (de thi D H , khoi C, nam 2009). Bai lam hoan chinh cua mgt hpc sinh trong ki thi D H nam 2009 (bai dat diem cao) 1. Ma bdi: Mpt trong nhung net d?p trong pham chat cua con nguoi tir xua den nay van luon dupe de cao, do la due tinh trung thuc. D i i 6 bat cu hoan canh nao, trong khi thi ciing nhu trong cupc song, su trung thuc, khong gian doi luon la mpt trong nhiing yeu to' tien quyet de lam nen pham chat cua mpt con nguoi, cOng nhu de danh gia chinh xap con nguoi do. Trong van hpc dan gian tir ngan xua, khong may ai con xa la voi nhung cau ngan ngii de cao su trung thuc nhu: "Cay ngay khong sp chet dung", "khon ngoan chang Ip that tha"... Vay nen se khong CO gi dang ngac nhien khi mpt nguoi bo^ Tong thong A. Lin-con, trong thu gin thay hieu truong ciia con trai minh, da viet: "Xin thay hay day cho chau biet chap nhan thi rot con vinh d u hon gian Ian khi t h i . . . " 2. Than bdi: Xem ra cau noi tren day cua vi Tong thong that qua ro rang. Tuy nhien de hieu mpt each chinh xac va khong sai l$ch ve van de nay, khong phai ' Cam nang luy^n thi SH Ng5 Van, t g p 7 : H g T i j l u g n X o T i p r n j l C u a n Soon luc nao cung d l . Su trung thuc trong thi cu that da qua ro rang, nhung su trung thyc trong cupc song U^u c6 phai liic nao cung phai tuan thii tuy^t doi. Hay noi khac, trong cuoc song su trung thuc lieu c6 phai luc nao ciang tot? Chiing ta hay d i sau tim hieu van de nay. Truoc het, chung ta can phai hieu su trung thuc nghia la gi? Han trong chiing ta khong ai lai khong biet rang, trung thuc la khong gian doi, la ngay thang, la loi noi di doi voi vi^c lam... Xet t u goc dp ngir nghia, trung thuc la mpt t u goc Han dugc cau thanh boi hai thanh to': trung va thuc (trung la ngay thang, thyc la that tha). CQng c6 the giai thich "trung" la mpt da mpt long, dii hoan canh nao cung khong thay doi (kien trung) va "thuc" la le phai, la cai ton tai that, chan li. Noi torn lai ca hai yeu to'nay deu khang dinh de cao cai d^p, cai thien luong cua con nguoi trong cupc song. Mpt con nguoi trung thuc la mpt nguoi luon noi that voi long minh, khong doi tra, khong thay hinh doi dang dii cupc song c6 kho khan den bao nhieu... Su trung thuc ciia con nguoi ciang gio'ng nhu nhung thuc the ton tai ciia thien nhien, nhu gio mua va mat troi, du em a hay d i i dan, no van muon doi dien ra nhu the. Tuong t y nhu vay, su gian Ian trong thi cu va rpng hon la trong cupc song con nguoi van thuong dien ra 6 do hoac day khie'n con nguoi khong the khong luu tam. Ciing mpt xua't phat diem nhu nhau, nhung c6 nhirng nguoi kien tri di tirng buoc cham rai, kho nhpc vupt qua nhirng chong gai, thu thach de dat toi thanh cong, vay nhung trong cupc chay dua voi mpt ke gian doi, hp van la nguoi thua cupc. Tai sao su gian Ian la dieu xa'u xa ai ai ciang biet ma no van c6 co hpi ton tai trong mpi xa hpi va ngay trong ca xa hpi ta hien nay? Co le boi, trong xa hpi ciia bat cu thoi k i nao, da't nuoc nao ciang van ton tai nhung ke luoi nhac, ngu dot... nhung lai luon doi hoi mpt cupc song hon nguoi. Cau chuyen L i Thong cuop cong Thach Sanh trong kho tang truyen dan gian nuoc ta phai chang van luon la mpt bai hpc nong hoi. No la mpt tam guong de tat ca mpi nguoi phai biet t u ran minh va phai luon neu cao canh giac. Boi le, du co gian doi, xao tra bao nhieu, L i Thong cuoi ciing roi ciang bi trung phat. Nguoi co cong, Thach Sanh, cuoi ciing van cu dupe tri an. Do la l i do khie'n toi luon co niem tin rang, du trong cupc song van con su gian doi, nhung "thanh cong" cua viec lam gian doi nhu the, se khong co co so ton tai lau dai. Boi nhu danh ngon co cau "Nhung gi khong phai cua minh thi roi no ciang se nhanh chong ra d i " , anh hao quang co dupe nho vao nhung vi|c lam gian doi, som mupn roi cung se tat. Boi anh hao quang ay khong dupe dot len bang chinh npi luc trai tim cua minh... Tro lai loi "cau x i n " ciia Tong thong M I A. Lin-con vdi thay hieu trudng cho diia con trai ciia minh, ban than toi la mpt hpc sinh dang d i thi, toi thay v6 cung tham thia. La nguoi dung dau mpt dat nuoc, han Lin-con khong kho Ichan gi de trai "tain tham hoa" cho dua con trai ciia minh, khong phai chi nhio-ng nam con hpc trong truong, ma ca khi da truong thanh trong cupc song. Tham chi ngay ca khi ong khong trxfc tie'p yeu cau dieu do, 6 mpt noi, su trung thyc khong dupe dat 6 tieu chi hang dau, nhio-ng ke thie'u trung thuc duoi quyen ong ciing co the san sang lam dieu do. ChSng phai v i hp quan tam den ong, ma do la quan tam den chinh hp. Mpt nguoi biet nhin xa trong rpng, biet vi cai dai the ma quen di Ipi ich ciia rieng minh, toi nghi rang khong ai lai khong dong cam voi vj Tong thong Lin-con. Them niia, biet dau, v| Tong thong dang kinh ay con suy nghl sau xa hon, su va'p nga trong mpt k i thi r\h6, se ngang chan con trai ong trong suo't ca cupc doi. Trong cupc doi con nguoi con CO biet bao ki thi, ma khong chi co nhiang ki thi cong khai, co ban giam khao, phai canh tranh voi nhieu nguoi, ma con co ca nhiang k i thi cua chi rieng mpt nguoi, ki thi voi chinh ban than minh, k i thi cua long trung thyc. Theo toi hieu, su trung thuc luon nen la bai hpc dau tien cho tat ca mpi nguoi ngay ca khi chua buoc chan den truong. Boi le, suy cho cung, so voi ca mpt cupc doi dai, thi con nguoi ta trai qua thi cu voi diing nghia ciia no chi trong mpt thoi gian ngan. Vi the, bai hpc ve sy trung thyc van cii phai luon dupe "n^m long" trong suot ca cupc doi. Trung thuc trong cupc song la trung thuc trong cong vi^c, trong quan h? voi tat ca mpi nguoi xung quanh va vdi ca chinh ban than minh. Toi cung nghl, doi khi ta ciing nen hieu, su trung thuc trong cupc song, giia dupe no that kho ISm thay. Vi the^ khong nen van dung no mpt each may moc. Nha van Anh O. Henri trong truyen ngan Chie'c la cuoi ciing ke cau chuyen mpt hoa si vi muo'n ciiu mang song mpt dua be tpi nghi^p lam benh nang da buoc phai ve chie'c la xanh tren tuong, de danh lira chie'c la van con tuoi. Nguoi n g h l sT kia da noi doi diia be, nhung lai "trung thuc" voi luong tam ciia minh, thi ro rang hanh dong cao d?p cua ong la dang dupe ca ngpi. Ciing nhu the^ mpt nguoi bac sT hay nguoi than ciia mpt benh nhan dang mang trong minh can b|nh nan y, trung thyc voi b^nh nhan hay noi do'i anh ta, nen lya chpn giai phap nao. Toi nghi rang, chac ai cung se ty tim cho minh cau tra loi do. Va do chinh la dieu kho khan trong vi^c v^n dung sy trung thyc ciia mpi xa hpi, chu khong phai rieng 6 nuoc MI, hay 6 nuoc ta. 3. Kel bai: Noi tom lai, trung thyc trong thi cu cung nhu trong cupc song la mpt due tinh can dupe de cao va y thiic ro trong moi ngudi chiing ta trong xa hpi hi§n nay. Mpt xa hpi muo'n tot dep thi ban than m6i ngudi phai la mpt ca the dep. De xoa bo hoan toan "benh thanh tich", nhiing gian doi trong thi cir, trong cong \c hang ngay, trong cupc song, rat can sy dau tranh cua so dong ngudi, ciia tap the ciang nhu y thiic t u giac ciia moi ca nhan. Sy that se luon la sy that cho dii no van luon la mpt lieu thuo'c dang vdi tat ca mpi ngudi, ke ca v i Tong thong M i A. Lin-con. P h i n thCr hai ^dis6l: MOT SO BAI LAM THAM KHAO Ve truyen thong ton su trong dao Ton su trong dao khong chi con la van de dao due ma con la mpt truyen thong van hoa v6 cung tot dep ciia nhan dan ta. Do cung la ye'u to'quan trpng lam nen nen tang dao due ciia xa hoi van minh. Nhan dan ta tung c6 nhung cau noi v6 cimg gian di ma chiia dung nhCrng y nghla rat sau sac ve van de Dao va Thay. Nhung cau noi ay vua ton vinh nguai Thay, vua nhac nho con nguoi phai biet song cho phaj dao lam ngudi. Thay la ngudi vach duong chi lo'i cho moi nguoi "Khong thay do'may lam nen". Vi the vi tri ciia ngudi thay du(?c dat ngang hang voi vj tri cua cha me, "Cong cha, nghia me, on thay". Chiing ta van luon t u nhac minh: "Muon con hay chu thi yeu lay thay". Nguoi lam thay trong bat cu xa hoi nao luon duoc xa hoi ton trong "nhat t u vi su, ban t u v i su". Boi vay, "ton su trong dao" khong con la mot van de quan niem song hay quan niem ve each cu xu ma da tro thanh mpt pham tru dao due. Thai xua Platon, Aristole, Khong Tu... tu nguoi thay da tro thanh nhveng bac thanh trong long hoc tro. Ngay nay, nguoi thay tuy khong eo v i tri tuy^t doi nhu the song thay van la nguoi duoc xa hoi ton trgng va "nghe day hoe la nghe cao quy nhat trong nhCrng nghe cao quy'. Du 6 phuong Dong hay phucmg Tay, dii moi quan he thay tro eo binh dang den dau, gan giii den dau thi ranh gioi thay tro, vi tri dang kinh ciia nguoi thay van khong he bi mai mpt. Tren thuc te, van de "ton su trong dao" ngay nay da c6 nhieu dieu dang Ton su trong dao la mpt truyen thong van hoa v6 ciing to't d^p cua loai nguai. Ne'u tre em la to gia'y trang thi nguai cam cay biit viet len nhiing to giay trang ay nhiing trang thang hang, ro net, ro chu nhat chinh la thay eo giao. Ton trpng nhiing nguai giu vai tro truyen dat t r i thue nhan loai cho the h^ sau la bieu hien cua tinh yeu tri thue, ciia long ham hpe hoi, ciia y chi va khat vpng vuon len eupc song tot d?p han. Vi the "ton su" khong chi la van de ton trpng, kinh yeu nguai lam nghe day hpe ma con la bieu hien ciia tinh yeu tri thue, bieu hien ciia van minh, tien bp. "Dao" ciing khong chi dirng lai 6 dao lam tro, d nhiing hinh thiic, thai dp ling x i i voi nguoi thay ma eon la ea van de dao due xa hpi. Do la dao lam nguoi, la dao hpe o doi. Trpng dao la coi trpng su hieu biet, coi trpng tinh than ham hpe hoi, de cao truyen thong ham hpe. {(> > Ton su trpng dao la mpt truyen thong dao due v6 ciing tot d^p eiia dan toe ta. Dirng truoc nhiing hien tuong dang suy nghi hien nay ve van de dao dire hpe duong, ehiing ta can phai c6 nhiing hoat dpng can thiet de nhac nha moi ngudi nhin lai thai dp va each irng xu ciia minh doi voi nhirng ngudi lam thay trong xa hpi nay. Ton su trpng dao can phai duoc quan tam han niia. De xa hpi ngay cang van minh, con ngudi ngay cang phai ehii y den chuyen hoc hanli, tiep thu tri thiic. Vi the; vai tro ciia ngudi thay trong xa hpi hien dai da thay doi, tir ngudi truyen dat tri thiic da chuyen thanh ngudi dan dat hpe sinh tim ra con duong den vai tri thiic. Vai tro eiia ngudi thay it nhieu thay doi nhung vj tri eiia ngudi thay thi khong he suy giam. Thay van la thay va ngay cang quan trpng han. V i vay, dii xa hpi c6 di den dau, xa hpi ay van eo nhiing ngudi muon hpe va van c6 nhirng ngudi thuc hien nhi^m vu day bao ngudi di sau. Trong cupe song ngay nay, khi ma van de hpe hanh ngay cang phiic tap va su xudng cap ve dao due xa hpi dang khien nhieu ngudi c6 luong tam trach nhifm phai quan tam suy nghTa thi van de "ton su trpng dao" cang phai tiep tve dupe ke thira va phat buy han nira. phai ban. Cae thay c6 giao du phai dung truoc bao nhieu kho khan cua cupe song van dang ngay dem lo lang, nghien ngam de truyen thu cho hoc sinh nhung tri thue quy gia nhat. Con hoe sinh, ben canh nhiing hoc sinh cham chi ngoan ngoan, thuc hien diing dao lam tro, kinh yeu va ton trong thay c6 giao, da CO khong it ban chot quen di dao nghia thay tro. Nhiing hoc sinh ay da v6 tinh hoac eo y \ ' i pham dao lam tro, lam dau long cae thay eo giao. Da c6 nhii'ng cau chuyen dau long ma ehiing ta khong muon nhac den nhu hi^n tupng hpc tro xiie pham thay c6 giao, v6 le voi nhiing nguoi dang ngay dem day bao minh nhung dieu hay le phai, truyen dat eho minh nhiing tinh hoa tri thue nhan loai. Xa hpi da, dang va se tiep tue len an nhirng hoc sinh do. ^di s62: Suy nghi ve truyen thong ton su trong dao ngay nay <6di Idm Dan toe V i | t Nam von c6 truyen thong hieu hpe va coi trpng ngudi thay. Ca dao, tue ngii Viet Nam c6 nhieu cau nhac nhd con ngudi ve thai dp Ton su trpng dao: "an voc, hpe hay", "Khong thay do may lam nen", "Muon sang thi bac cau kieu - Muon con hay ehii thi yeu lay thay"... Ngay nay, dat trong boi canh cua xa hpi hifn dai, truyen thong ay can dupe nhin nhan, danh gia mpt each thau dao. T o n su t r g n g dao la t u tvrong bat n g u o n t u N h o giao, N h o giao dac b i ^ t de cao s u HQC va v a i tro ciia n g u o i thay. N g u o i thay d a i di^n cho n h u n g g i ton k i n h nhat; dao thay tro la m p t t r o n g n h u n g r u a n g m o i dao d u e quan t r p n g nha't cua xa h p i p h o n g kien (quan, su, phvi)... ong cha ta da tiep t h u t u t u o n g nay theo t i n h than " t h i e t thuc, l i n h hoat, d u n g hoa"; luge b o t cac n g h i le m a n g t i n h h i n h thuc khat khe, r u o m ra, chii t r p n g den n p i d u n g nhan ban ciia thai dp coi t r p n g t r i thuc va mo'i quan he thay tro. Ton s u t r p n g dao da t r a thanh m p t t r u y e n t h o n g v a n hoa, dao due q u y gia.ciia n g u o i V i ^ t . N h o coi t r p n g vi^c hpe, ton k i n h n g u o i thay, nhan dan ta da gop phan tao d y n g nen v a n hien cua dat nuoc. T h a i d a i nao cung c6 nhieu tarn g u o n g hieu hoc, nhieu n g u o i thay m a u m u e va n h u n g eau ehuyen cam d p n g ve t i n h nghia thay tro. Co n h i i n g n g u o i thay da xa k h u a t la tai nang, nhan each van toa sang cho bao nhieu the'he m a i sau. Co n h u n g hpe tro do dat, lam quan to n h u n g k h i t r o ve t h a m thay cii n o i lang que heo lanh v a n le phep, k h i e m n h u o n g n h u n g u o i tro ngay xua... N g a y nay, t r u y e n t h o n g ton s u trpng dao van dupe tiep n o i , phat h u y . N h a nuoc, xa h p i l u o n c6 s u quan tam den giao due va d o i song vat chat, t i n h than cua n g u o i thay. Giao due d u p e coi la quo'c sach: tang ngan saeh giao duc; tang l u o n g giao v i e n va tich cue t u bo, xay d u n g he thong t r u o n g l o p . Cac gia d i n h ciang l u o n chii t r p n g den vi^c hpe hanh ciia con em m i n h . K h o n g k h i dan ehii g i i i p mo'i quan he thay - tro gan g u i , ehan hoa h o n , tao dieu kien de thay g i i i p tro phat h u y v a i tro chii d p n g t r o n g hoc tap. 6 cap hpe nao, tieng noi ciia thay giao, CO giao van c6 tac d p n g v 6 ciing Ion den s u h i n h thanh, phat trien nhan each ciia m o i con n g u o i . N h i e u k h i , hpe tro c6 the t a m su, chia se v o i thay, eo nhieu dieu k h o n g n o i d u p e v o i cha va n g u o i than. Phu h u y n h hpe sinh t i n cay g u i gam cpn e m cho nha t r u o n g va thay c6... Ben canh do, v a n con nhieu hien t u p n g tieu eye dang tac d p n g k h o n g tot T r u o n g P T T H D a n lap L u o n g The V i n h , k h i chiic m u n g cac hoc tro t h i do dai hpe da CO may 161 "cam tac" dang de suy ngam: "Cac em vao dai hpe, thay v u i . D u y ehiit ban khoan, thoang ngam n g u i - ft em m o n g m u o n vao s u p h a m - A i se thay thay liie may m u o i ? " . . . M a t khac, su quan t a m ciia n h i e u p h y h u y n h va hpe sinh con m a n g t i n h thuc d u n g cGng lam gfam nhiet t a m ciia k h o n g i t thay, CO. K h o n g h i e m hpe t r o cham chi den tham, tang qua thay, c6 t r o n g ngay le n h u n g lai chenh m a n g , l u o i bieng t r o n g gio hpe. Co n h u n g hpe t r o ra t r u o n g , k h i thanh dat k h o n g he n h o den n g u o i thay da tan t u y day do m i n h . Co le, hp k h o n g biet rSng, chi m p t 161 tham hoi qua dien thoai ciing khien thay, c6 hanh phiie va yeu nghe h o n . T h a m chf, c6 ca n h u n g hien t u p n g p h u h u y n h hoac hpe sinh xiie p h a m nang ne den than the va nhan p h a m ciia thay, eo giao... D 6 la n h i i n g bieu hien hoan toan xa la d o i v o i nep song, nep v a n hoa t r u y e n thong ciia n g u 6 i Viet N a m . Nhi>ng bien d o i phvic tap ciia d 6 i song t r o n g xa hpi hien dai ngay cang d o i hoi m o i c h i i n g ta gop phan g i u g i n , phat h u y t r u y e n t h o n g t o n su t r p n g dao eua dan tpe va bo sung cho t r u y e n thcYng nay nhii-ng n p i d u n g m o i . Ve phia nha n u o c va xa h p i . Toi n g h i can eo su quan tam h o n nira de nang cao m i i e song cho giao vien, dac biet la cac thay, eo giang day 6 v i i n g sau, v i i n g xa. Can phai CO nhCrng chfnh sach u u tien - k h o n g chi k h i hpe ma ca sau k h i ra t r u 6 n g de t h u h i i t nhan tai cho cac t r u 6 n g su p h a m . Phai c6 cac the he thay gioi t h i m o i CO tro gioi; m o i tao da cho " s u hpe" 6 V i ^ t N a m hpi nhap cung the g i o i . Ve phia gia d i n h , cac bac p h u h u y n h can chii y h o n den viec giao due con em m i n h thai dp thuc sir ton trpng d o i v o i cac thay giao, c6 giao. M o i hpe sinh cung can biet the hien tinh cam v o i thay, c6 m p t each chan thanh, d i i n g dan. Theo toi, t i n h cam do k h o n g the " g o i g h e m " t r o n g m p t bo hoa, m p t chiec p h o n g bi hay t i i i qua nhan ngay le, tet. Trai lai, no phai dupe the hien t r u o c het den t r u y e n t h o n g t o n s u t r p n g dao ciia dan tpe. Tien l u o n g n h a n d u p e ehua d i i o su n g h i e m t i i c t r o n g hpe tap, ren luyen, t u d u o n g ciia n g u 6 i t r o ; 6 thai dp d a m bao cho n g u o i thay m o t m i i c song t r u n g b i n h . T h u c trang nay khien quy t r p n g t i n h nghla thay tro. Boi v i , d o i v o l n g u o i thay, n i e m v u i Ion nhat van k h o n g ft cac thay, c6 phai lam them de k i e m song - v u a m a t d i t h o i gian, sue la dupe t r u y e n t h u t r i thuc; dupe n h i n thay cac liia hpe tro t r u o n g thanh n h u lue le ra phai d a n h cho viee giang day, vira l a m suy g i a m h i n h anh n g u o i thay. n g u o i l a m v u o n d u p e thay cay coi xanh t u o i , d o m hoa ket trai. Yeu k i n h thay, Day do, c u n g c6 nhi>ng giao vien k h o n g d u n g vung t r u o c " c o n bao t h i t r u o n g " CO Cling k h o n g chi la biet v a n g 16i ma con phai la say me v o i m o n hpe, khao da l a m g i a m sut s u t r a n t r p n g ciia xa Upi d o i v o i n g u o i thay... D o n g t h a i m i i c khat hieu b i e W a n o i theo chf h u o n g , nhan each ciia thayjk l u o n g thuc te d u p e tao nen su so sanh v o i cac nganh, nghe khac. k h i e n hpe sinh g i p i c6 t a m If ngai lam nghe day hoc. Chang han, m p t sinh v i e n tPt nghi^p T r u o n g D a i hpe N g o a i t h u o n g eo the de dang t i m vi^e l a m v o i m u c l u o n g k h o i d i e m t u ba den n a m t r i ^ u d o n g m p t thang; t r o n g k h i m p t sinh v i e n T r u o n g D a i hpe Su p h a m ra t r u o n g chi c6 the nhan h o n m p t t r i ^ u d o n g m p t thang. M a eo h p i t i m vi?c l a m lai k h o khan rat nhieu... Thay V a n N h u C u o n g , H i ^ u t r u o n g N h i i n g n a m gan day, ben canh nhii-ng thanh t u u , nganh Giao due ciia dat nuoc c h i i n g ta ciing k h o n g ft hien t u p n g tieu cue. Co n h i i n g thay, eo d u n g tren buc giang ma k h o n g d a n h cho su nghiep t r o n g n g u 6 i t i n h yeu v a trach n h i e m . Co nhieu hpe tr6 da k h o n g t i m thay o thay giao, c6 giao eiia m i n h cho d u a tinh than. Ban than t o i ciing c6 liic huonjcho, Jhalt v p n g v i sy^thieu cong bang, thieu ^ n h i ^ t t i n h ciia m p t vai thay, c6 nppy:,$;t^ iji j | ^ j | | ^ ' j ^ | l ^ - f l j i j f ; ^ f | i'. N h i n lai con duong hoc tap cua minh, toi cam nhan ro han bao gio het cong cm day d(' ciia thay, c6. Cac thay giao, c6 giao da lang le vugt len bao kho khan ve vni chat, thi^t thoi ve tinh than de m i f t mai ben trang giao an, say sua ben ta'rr bang den, tim nguon h ^ h phiic t u nhiing doi mat va guong mat hpc tro., Trong lap hpc nao toi ciing thay nhung thay, c6 dugc hpc tro yeu quy, kinh trpng. Cac thay, c6 da cho chiing toi khong chi tri thuc ma ca niem tin va( nhOng dieu to't d?p, cao quy, ben vung cua cupc doi. Trong lap 12 ciia toi, C( deh 6 ban dang k i thi vao cac truong su pham. Moi nguai xuat phat t u nhiint li do rieng, nhung tat ca giong nhau 6 mpt diem: deu mang trong trai tim minii hinh anh ciia nhirng thay, c6 ma hp yeu quy, nguang mg. Cac ban ay muon dugc tro thanh nguai n h u the^ muon tiep noi con duong ciia thay, c6... N h u vay, d i i 6 thai dai nao, ton su trong dao van la mot truyen thong quv gia can dugc g i u gin, tiep noi. Dao thay tro c6 the ton tai 6 nhiing trang thai khac nhau nhung mai mai van la tinh cam d?p de, thieng lieng, khong th{ thieu trong hanh trang tinh than ciia moi con nguai. (Nguyen Hai Linh, Truong THPT Le Quy Don, Ha Ngi). ^dis63: Suy nghi ve long dung cam ^di Idm \y thang truoc, dai bao dua tin ve mot anh thanh nien tay khong san bal cudp 6 Thanh pho Ho Chi Minh ma khong can gia nhap mot to chuc cong an hay dan phong nao, ciing khong phai de lay thu lao hay an hu$. H^ng nga) chiing ta nghe biet dugc c6 nhirng ban tre nhay xuong song ciiu nguoi sSp chet duo), CO nhung tinh nguy^n vien khong quan ngai gian kho nguy hiem den vocac benh nhan trai phong, vao cac b^nh vi^n truyen nhiem hoac den vdi don^ bao dan tgc mien niii can su giiip da.... Va chiing ta ggi hg la nhung ngudi cc long dung cam. Vay'the nao la long dung cam? Tai sao t u xua den nay con ngudi ludn dt cao va keu ggi long dung cam? Toi hieu ve long dung cam chi'nh tir nhCrng sis vi^c nhdibe ma toi chiing kieh trong cugc song hSng ngay vdi nhiing ngudi than yeu riha't. Von la nigt c6 be nhiit nhat yeu duoi, khong it Ian toi tung dau kho vi tinh each "Irdi sinh" nay ciia minh. Cdn nhd, hoi be toi sg nhieu thii lam, nao so chugt, sg gian, sg doi, sg nhen, sg den ca may con td vd hay bay vao gdc nha toi xay td... Den bay gid toi van cdn rat sg ma, sg toi. Anh trai toi hay cudi gieu toi la do nhat nhu cay ngay, do thd de, do mi't udt... Cdn m? toi thi cudi khich 1?: "Con phai dung cam len chii"! Dan dan, Idn len toi ngay c^ng nhan thay neu thieu can dam, con ngudi ta se rat kho song. M? toi chinh la tain guong dau tien cho toi soi de thay long diing cam ciia con ngudi. Mac du m? toi khong phai trai qua chien tranh. Me khong phai la cd giao lien, cd thanh nien xung phong m d dudng cho chj ciiu thuong bang minh qua mua bom bao dan gdp phan lam nen cugc song hda binh hdm nay. M? chi la mgt ngudi phu n i i nong dan binh thudng, sdm tdi mi?t mai cong vi^c gia dinh, ddng ang. M? Igi rugng sau khi mua lu tran ve miia gat, nude ngap ngang lung, bat chap nhung con vat ma tdi thudng kinh hai nhu dia, vat, ran, ret, m? co siic day thuyen liia tdi nha. M? khong khde IMm ma van co day them vai thuyen liia niia giiip bac hang xdm gia yeu neo dan du m? da ret run cam cap. Cd Ian giua dem mua Idn, nghe tieng ngudi keu ciiu ngoai muong, m^ khong quan ngai sain chdp, lao ra khai ciia. M? bao: "Thay ngudi can giiip, sue minh co giiip dugc ma khong giiip la "phai t d i " . Va tdi nghi me chinh la ngudi diing cam nhat. Cd giao tdi thudng khuyen nhirng ban trot mac Idi hay diing cam nh^n Idi. Mgt ban nam thugc loai "ca bi?t" trong Idp tdi, mgt Ian viet bay len tudng, nhung cd giao lai tudng thii pham la ban khac va sap sua dua hinh thiic ki luat cho b?n do. Ban "ca biet" cd the im lang nhung cudi ciing da dam noi ra su that, nhan loi cua minh. Ca lop tdi bat dau nhin ban "ca bi^t" bang con mat khac, "khong ca bi^t" niia. Mgt anh thanh nien tay khdng bat song bgn cudp giat ngoai phd, lay lai do dac ma khdng sg chiing tra thii. Mgt cau be dam nhay xud'ng song ciiu ngudi sap chet dudi... trong cugc song hang ngay, chiing ta cd the dugc chiing kien nhieu hanh ddng sang ngdi Idng dung cam nhu the. Ldng diing cam cang bgc 16 rd han khi con ngudi bi day vao nhiing hoan canh dac biet bat thudng. Do la tam guang quen minh hi sinh cho cugc chien tranh gianh ddc lap dan tgc, t u do dan tgc ciia cac the he anh hiing dat Vift, tir Tran Binh Trgng cho den Nguyen Trung True, Le Van Tam, Nguyen Van Troi, Tran Van On, N g u y i n Thai Binh... Do cdn la nhirng con ngudi s i n sang xa than v i cong l i , luang tri va nghf thuat di#n anh the gidi da tai hi^n lai trong hinh tugng thanh tra Ka-ta-nhi-a mgt minh chd'ng lai ma-phi-a bat chap cai chet dem ngay rinh rgp. Tir nhd den Idn, tat ca nhirng con ngudi va hanh dgng do chinh la hif n than ciia ldng diing cam. N h u vay, cd the hieu ldng dung cam la dam song manh me, khdng sg kho khan gian kho, khdng sg chet, dam hi sinh vi muc dich ciia minh, dugc khdng? Cd the noi nhirng ngudi linh danh thue cho quan ddi M i dem than lam bia do dan hdng xam Ian dat nude khac la cd ldng dGng cam dugc khdng? Hay nhirng ke danh bom t u sat phuc vu cho mgt vai td ehiie khiing b d tren the gidi ciing the hien ldng dung cam? Phai chang nhdm phi cdng cam tir lai may bay dam sap tda thap ddi d N i u - Ode ngay 11 thang 9 nam 2001 la nhirng ngudi dung cam nhat the gioi? Toi k h o n g cho rang khai niem long d u n g cam m o r o n g den ^ich, anh khong lam duoc gi ca. Anh ciing khong lam dugc cai gi vT dai neu nhu vay. A n h t r a i toi cung la mgt chang trai day nam tinh, rat d u n g cam, k h i d i dau dich tam muc thuang". CO anh d i cung la toi hoan toan yen tam. Co m o t Ian, n h o m ban cung l o p ciia Cau n o i ciia o n g de cap den t i n h "myc d i c h " ciia m o i cong vi?c, m o i boat anh thach d o nhau ve l o n g d u n g cam, thtr xem ai d u n g cam nhat. D i e u ki^n dong ciia con n g u o i . Con n g u o i phai c6 muc dich song. M u c d i c h song tot d?p cua cupc t h i d u n g cam la b o i qua song H o n g vao liic sang s d m t i n h m o chua ro la n g u o n d g n g vien con n g u o i phan dau de dat d u g c ket qua tot d?p h o n , song m a t n g u o i . Bon n g u o i " d a m " thi trong do c6 ca anh trai toi da suyt mat m?ng neu k h o n g m a y m a n d u g c m o t bac thuyen chai cuu k i p . C h i sot lai m o t n g u o i "hen n h a t " k h o n g d a m tham d u t h i k h o n g gay nen phien ha. Ban c6 cho rang bon n g u o i thanh nien do d i i n g cam khong? Theo toi, nen goi ho la bon " l i e u than ngoc n g h e c h " t h i d i i n g hon. Toi k h o n g c6 long d i i n g cam t r o n g n h i r n g hanh d p n g v 6 nghia If n h u vay. L o n g d u n g cam k h o n g chi c6 nghTa la k h o n g so kho, k h o n g so chet ma no con gan v o i muc dich tot d?p, y nghIa cao ca. Long d u n g cam to't dep k h i nho c6 no, con n g u o i c6 d i i y chi v u o n len v u o t m o i gian kho, thir thach de khang d i n h pham gia, nang luc cua ban than. L o n g d u n g cam cao ca k h i nho c6 no, con n g u o i d a m quen m i n h v i viec nghia, d a m h i sinh tinh mang v i su song con cua dat nude, cua n g u o i than cung n h u d o n g bao, dong doi. N h u the^ long d i i n g cam luon gan lien v o i y thiirc ve nhan each, p h a m gia lam n g u o i . L o n g d u n g cam con d i lien v o i tinh yeu t h u o n g , due v i tha, k h i ay, no thuc su cam hoa con n g u o i . Long d i i n g cam xa la v o i su yeu hen, bac nhugc, khong d a m d o i mat v o i thir thach cung n h u nhirng thoi h u tat xau. Cuoc song l u o n day n h i i n g bat trhc, thir thach. M o i khoanh khac song la m o i khoanh khSc v u o t len noi so hai, s u yeu d u o i cua chinh m i n h . Va m o i k h i phai doi mat v o i n h i i n g s u that k h o n g m o n g m u o n , toi lai t u n h u v o i chinh m i n h : Can d a m len! V i can d a m la coi n g u o n ciia cai d^p! hiixi ich h o n t r o n g xa h o i . N h a n xet tren cua D i d o r o hoan toan c h i n h xac. N o se h u o n g m g i suy n g h l , hanh dong, tap t r u n g y chi, nghj luc ciia con n g u o i de dat dugc yeu cau da dat ra. " M u c d i c h " la k i m chi nam cua con n g u o i cho nen con n g u o i k h o n g the song, lam v i f c ma k h o n g c6 "muc d i c h " nao ca. Con n g u o i c6 t r i tu? soi sang nen t h u o n g dat ra yeu cau cu the truoc m o i vi?c l a m hay con ggi la muc tieu hanh d o n g va t r i t u ^ chi pho'i m g i suy nght. Loai n g u o i t h u o n g d i i n g l i t r i de phan biet d i i n g sai, nen hay k h o n g nen k h i hanh d o n g . H a n h d o n g thieu muc dich t h u o n g k h o n g c6 h i ^ u qua. T r u o c k h i lam m o t viec gi, con n g u o i t h u o n g dat ra "muc d i c h " ay. Tir t r u o c t o i nay, da c6 bao nhieu nha bac hgc nghien c i i u , t i m toi, sang tao tren m g i l i n h v u c de dem lai n h i i n g ket qua tot dep nhat, n h a m muc dich cai thien d o i song con n g u o i . "Muc d i c h " se m o ra p h u o n g h u o n g , d i n dii m g i boat d o n g cua con n g u o i . Co "muc d i c h " con n g u o i m o i c6 d g n g l y c thiic day t r o n g cong v i f c, c6 n i e m v u i va n i e m t i n vao viec m i n h lam. N g u g c lai, neu k h o n g c6 "muc dich", con n g u o i se t r o nen t h u dgng, bac n h u g c va v6 d u n g , cugc d o i m a t het y nghia. The nao la "muc dich tam thuong"? M o t ke chi n g h l den q u y e n I g i cua ca nhan, l a m g i c u n g chi n h a m dat ket qua cho ca nhan m i n h , cho gia d i n h m i n h ma k h o n g n g h i den q u y e n I g i cua n h i i n g n g u o i x u n g quanh t h i "muc d i c h " ay la "muc d i c h " t a m t h u o n g , ich k i . Cach song cua n g u o i d o k h o n g c6 ich cho ; Thanh qua l u o n k h i e n n g u o i ta khao khat n h u n g m u o n v o i t a i no, ta phai trai qua rat n h i e u dang cay. Qua t r i n h hpc hanh c i i n g the, con d u a n g d i cua hpc van k h o n g bao g i o rai hoa hong. Boi k h i d i i n g truoc m p t be kien thiic bao la, v6 tan, con n g u o i ta de b i choang ngpp, r u n so. Roi k h i tiep can v o i tirng phan kien t h i i c m a i me hoan toan, eon n g u o i de b i nan chi b a i k h o n g phai c i i hpc, dpc la n h o dupe, ap d u n g lai cang kho. Liie nay p h u a n g phap hpc la m p t V} ciiu t i n h , t u t h a n m o i n g u o i phai t i m cho m i n h m p t p h u a n g p h a p hpc thich hpp v o i so t r u o n g , hoan eanh, t r i n h a va ea kha nang t u d u y eiia m i n h . D o la mpt qua t r i n h dai, m o n m o i t i m t o i , sang tao, t h a m khao n h i e u n g u o n de r i i t ra mpt p h u a n g phap to'i u u cho m i n h . Co nhieu n g u o i den day r o i phai lac l o i nhieu Ian m a i t i m dupe d u o n g ra. Roi sau do, n a m d u p e p h u a n g phap, ta con ca m p t qua t r i n h ren l u y ^ n , pha'n dau t i m va tiep t h u kien thiic. Ben eanh do de CO dupe t r p n v ? n kien thiic t h i ta phai trai qua qua t r i n h k i e m c h i i n g , sang Ipc lai cai can thiet, t o n g h o p hoae phan chia theo chuyen nganh de n a m v i i n g kien thiic m o i ap d u n g d u p e no. Qua that qua t r i n h hpc tap, tiep t h u kien thiic la khong he de dang, da eo biet bao nhieu n g u o i nan chi ma bo cupe. hdnh ngdo". Idm C h i n h n h i i n g liic k h o khan, nan chi n h u the^ con n g u o i ta m o i n g h i den " n h i i n g thanh qua n g p t ngao" de l a m d p n g luc tiep tyc v u a n len t r o n g cupe song. N h u n g n o i n h u the cung k h o n g c6 nghia la vi^e hpc tap, tiep t h u kien thiic la m p t vi^c k h o khan va n h a m ehan m a ngupe Igi v i f c tiep t h u kien thiic H p c la qua t r i n h ca d a i pha'n dau ma be hpc la v 6 tan nen Le n i n da n o i : CO m p t siic h i i t k i la, k h i con n g u o i ta biet cai nay, se khao khat m u o n biet them "Hpc, hpc nira, hpc m a i " . N h u n g k h o n g phai eii m u o n hpc t h i c6 the thanh tai cai nira hoae sau h o n nira ve van de do. Cho nen cang hpc, con n g u o i ta se ngay dupe m a t r u d e het phai vat Ipn v a i m u o n van k h o k h a n ban dau t h i t u t u , kham pha ra nhieu dieu m o i me hon, hap dan va l o i cuon nhieu h o n nira, ta m o i CO the hpc len cao n u a va gat hai dupe nhieu thanh qua h o n . C h i n g the l^ie'n l u p n g kien t h i i c t h u d u p e ngay cang Ian d a n l a m ta hieu biet h o n . D o n g ma ngan n g i i H i L^p da c6 cau: "Cdi re cm hoc hdnh thi cay dang nhimg qua cua thoi, hpc la qua t r i n h tieh l i i y k i n h nghiem, la s u ehuan b i h a n h trang cho m o i no thi nggt ngdo ". f^gudi b u a c vao d o i , d o i m a t v o i k h o khan cua cupe d a i . K i e n t h i i c va k i n h H p c hanh la qua t r i n h ta tich l i i y , tiep thu kien thiic, k i n h n g h i f m ciia biet "^ghif m cang nhieu, eon n g u o i ta se cang thanh cong h o n . K i e n thiic la m p t be bao the h? d i t r u o c de lai, bien no thanh ciia m i n h r o i ap d u n g vao thuc tien bao la rpng Ion, k h o n g bao g i o c6 d i n h nghia " d u " d o i v d i vi^c hpc, c h i i n g ta cd the hpc a bat c i i n g u o i nao, bat cu m p t ITnh v u c nao t r o n g cuoc song d a y mau ^di sac nay. T r o n g xa h p i con n g u o i la nhan to quyet d i n h cho s u phat trien, con s6 6: A n h (chi) suy nghl gi ve cau noi sau day cua Nguyen B a Hoc: "Duong di kho khong kho vi ngdn song each nui ma kho vi long n g u o i cang tai hoa, dat n u o c cang phat trien. N h a t Ban la m o t v i d u : sau de nhj nguoi ngai nui e song". t h e c h i e n , N h a t la m o t n u o c b i chien tranh tan pha nang ne, nhan d a n b i nhieu ^ <8di Idm tham hpa de dpa, dat n u o c ngap chim trong suy thoai n h u n g d e n sau nam D u p e sinh ra tren d o i la m p t d i e m phiic doi v o i m o i con n g u o i . The n h u n g 1952, N h a t da v u o n len nhanh chong thanh m o t sieu c u o n g k i n h te d o da chu t r o n g dau t u vao giao due, phat trien con n g u o i , coi con n g u o i la nhan to' quyet de ton tai va song cho d i i n g nghia, con n g u o i l u o n phan d a u de thuc s u "thanh d j n h t u o n g lai va k h u y e n khich cho gjao due phat trien. n g u o i " la ca m p t qua t r i n h dau tranh. De n o i ve m p t quan n i e m song can phai CO nghj luc, y chi, N g u y e n Ba Hpc eo m p t diie ket that hay: "Diivng 6 V i ^ t N a m va cung n h u tren the g i o i , c6 biet bao tarn g u o n g hoc tap can kho VI ngan song each nui ma kho vi long nguoi ngai nui e song". cu, d o n g g o p sue m i n h vao s u thay d o i va phat trien ciia n u o c m i n h va cua ca di kho khong , nhan loai. 6 V i ^ t N a m ta, Bac H o la m p t t a m g u o n g sang: Bac da b o n ba ra Cau n o i da m o ra cho ta suy n g h i ve n g h i l u c song. Ne'u ta xem cupe d o i nuoc ngoai hoe tap may m u o i n a m t r o i nhoe nhan n?di t i m ra l o i d i cho dan toe nay la m p t eon d u o n g dai t h i n h i i n g kho khan t h u thach se la nhOng ngpn n i i i Viet N a m thoat k h o i kiep lam than. Roi, Tran D a i N g h i a eiing hoc tap 6 nuoc cao, n h u n g con song dai bat buoe chiing ta phai v u p t qua. N h u n g d u cho song ngoai r o i ve Vi?t N a m , ap d u n g dupe n h & n g dieu da hoe them v o i n h u n g sang CO dai, n i i i co cao t h i k h i con n g u o i co y chi, nghj luc song thi chae chan se v u p t tao m a i cua c h i n h m i n h , da che tao dupe d a n t a m xa, g o p p h a n b a n r o i may qua dupe. Ta co the hieu n g h i luc song la n h i i n g co gang quyet t a m v u p t qua bay eiia giac, l a m n e n m p t D i e n Bien P h i i tren k h o n g l u n g lay n a m chau. Sau n h i i n g t h u thach truoe mat. Trai l a i , k h i c h i i n g ta l a m m p t cong viec t u y la nhieu n a m hpc tap, t i m t o i va nghien c u u Edison da sang tao ra dupe b o n g den khong-kho k h a n n h u n g v o i b a n chat lo sp that bai t h i cong viec d o se k h o n g d i day toe d a u tien tren the g i o i - l a m nen buoe ngoat t r o n g lich s u v a n m i n h den thanh cong. CQng n h u cau n o i ciia C h i i tjch H o C h i M i n h " K h o n g co viec nhan loai. R o i ca n h i r n g t h i i khoa d a i hoc den tir nhii'ng m i e n que ngheo kho, gi kho; C h i sp l o n g k h o n g ben; Dao n i i i va lap bien; Q u y e t chi at l a m nen". an con k h o n g d u n o n h u n g n h o quyet tam, y chi nghj luc, hp da l a m nen dieu N h u vay, ta co the thay dupe cau n o i eiia N g u y e n Ba H p c la hoan toan k l dieu ma k h o n g he d o loi cho hoan canh. d i i n g . N g h j l u c song la m p t t r o n g so' nhi>ng eon d u o n g n h a n h nhat d a n den Ben canh n h i i n g t a m g u o n g sang n g o i do, c6 n h i f n g n g u o i c h i m o i k h o thanh cong eiia m o i n g u o i . C o n d u o n g se k h o n g l a m p h u l o n g n h i r n g n g u o i khan b u o e d a u da n a n chi, b u o n g x u o i . Hoac c6 n h u n g n g u o i k h o n g chiu t i m biet v u o n l e n t r o n g cupe song. N g u o i co n g h i l y e se t i m dupe eon d u o n g d i toi, nghien c u u tiep t h u kien thuc m o i ma chi "ha m i e n g cho sung", hoac co den thanh cong d i i la eon d u o n g d o chong gai, k h o khan. M o i n g u o i se co m p t "hpc vet" cho n h o de d o i p h o v o i thay co, de chay theo d i e m so d a n d e n eon con d u o n g d o i eiia rieng m i n h n h u n g d i e m chung la tat ca m p i con d u o n g deu n g u o i k h o n g co kien thuc that, k h o n g eo thuc hpc. N h u n g n g u o i nay ra d o i CO nhi>ng liic len, liie xuong, liic em dem, liic kho khan. C h i i n g ta phai l u o n san k h o n g nhij-ng k h o n g thanh cong m a rat de t r o thanh ganh nang cho xa h o i . sang d o i m a t v o i n h u n g gian n a n ay. Tat ca n h i r n g k h o k h a n se k h o n g la v a n Vay nen, ehiing ta phai biet t u giac hpc la tren het. Dae biet la n h i r n g n g u o i de to Ion ne'u ta b i n h t i n h suy n g h i va co d u quyet t a m de v u p t qua no. Tir cupe con n g o i tren ghe n h a t r u o n g can phai y thuc dupe t a m quan t r p n g eiia s u t u song thuc te ta co the thay n h i r n g gia d i n h kho k h a n sau m p t t h o i gian l a m viec giac t r o n g hpc tap. C h u n g ta cang phai biet t i m toi nhieu n g u o n kien thuc hon vat va, CO gang danh d u m , co n g h i l u c de v u p t qua n h i r n g gian k h o truoe mat de tich l i j y , t i m d u p e m p t p h u o n g phap t o i u u nhat cho rieng m i n h . Phai hpc thi sau m p t t h o i gian cupe song se m a n g lai cho hp n h u n g thanh cong. C u n g co m p i liic, m p i n o i , k h o n g chi t u sach v 6 ma con t u n h u n g n g u o i x u n g quanh ta, the lay v i d u tir t r o n g ghe nha t r u o n g , m p t hpc sinh co k h a nang tiep t h u bai boi bat c u n g u o i nao cung eo cai hay de ta hpc h o i . Co the^ v o n song cua c h i i n g kem n h u n g k h i n g u o i hpc sinh ay co nghi luc de quyet tam cham chi hpc tap ta m o i r p n g , kien thiie c h i i n g ta m o i p h o n g p h i i , t i n h than chving ta m o i v u n g thi ket q u a se dupe cai thien. N h u v a y ta thay dupe t a m quan t r p n g cua n g h i vang de t h a n h qua c h i i n g ta dat dupe cang m a n n g u y ^ n h o n . C h i n h v i vay, lire song d o i v o i n h i r n g ai m u o n d i den dupe thanh cong. C o n d u o n g H o C h i k h o n g bao g i o dupe n a n chi, hay co gSng phan dau het m i n h , c h i i n g ta se thay M i n h d i d e n giai p h o n g d a n tpc qua k h o n g de dang. Che'Lan V i e n tirng d i m g kha nang eiia m i n h la v o han, k h o n g gi la k h o n g the dat dupe. h i n h a n h "vien gach h o n g " m a Bac da suoi a m ca m p t m i i a dong. D o m o i chi la D a n g N g u y i n M i n h T r a n g - THPT chuyen Trdn Dai Nghia mpt t r o n g cai k h o ve thieu t h o n v ^ t chat t h u o n g ngay m a Bac phai trai qua. De &^ 2S. giac ngp nhung tri thuc hai ngoai, thau dat dugc tvr tuong giai phong dan tQC cua Bac ma ho trg cung la mpt van de. Xay dung dugc co so Dang phai trai qua muon van kho khan; tim kiem vu khi; tranh thii su ung ho quo'c t e . . . Do la nhung chang duang Bac da trai qua. Nhiing nam thang tu day, song va hoat dpng trong vong bi mat. Sau nay gianh dugc hoa binh, con duong Bac phai tie'p tuc la lam cho dan no am... Oi, biet bao la kho khan. Vay ma Bac da mang lai cho dan toe ta anh sang t u do. Neu khong c6 nhung ban ITnh phi thuong, mot tri tue vugt bac va tarn long thuong dan sau nang, thu hoi lam sao vugt qua con duong ay? Boi vay, khi roi to quoc ra di tim duang cuu nuac, Bac chi CO moi minh trong lang le, nhung khi nam xuong, da c6 hang van, hang van trai tim cua dong bao huang ve Ha Npi, huong ve Bac ma roi 1? tiec thuang. Hang ngay, ta van thay nhiing nguoi m? ngheo tan tao nuoi con. Dau cho con hp tirng buoc Ian len trong tung chen cam co han, nhung van dupe den tmong tu ganh hang rong ciia me. Dieu do, ta da timg dupe nghe, dupe thay tren cae phuang tien truyen thong dai chiing. Nhimg doi vai gay go va ganh hang com coi, hp van day nghj luc va khat vpng huang con den con duong tuoi sang vai nhimg thiet tha cao dep. Ngay ngay, ta van thay biet bao nguoi tat nguyen rong ruoi tren khap neo duang. Hp muu sinh chan chinh va triu nang trong tung buoc chan so phan ma luong thien. Hp da song bang nghj luc phi thuang. Nhung trong thuc te khong phai ai cung co du nghj luc de vupt qua thu thach. Do la nhung con nguoi dang che trach. That bai khong phai la mat tat ca, khi chiing ta that bai thi phai co' gang dung day. Chinh nghi luc song giiip chving ta dung day. Nhung ngay nay khi gap phai thu thach, nhieu nguoi da chpn each buong xuoi thay v i eo gang dung len. Mpt loai nguoi khae trong xa hpi ngay nay la ehua lam vi#c da sp that bai v i nhirng kho khan ma cong vi$c dat ra. Duang doi se cang chong gai neu nhung ai nghi rang kho khan se khong vupt qua dupe. Chung ta eu thu mpt Ian buoc qua nhiing thu thach, doi mat vai kho khan thi chae chan chiing ta se vupt qua dupe v i nghi luc se lam nen tat ca. Ngay tit khi con ngoi tren ghe nha truang, moi hpc sinh can ren ca "nghi luc song se mo ra cho chiing ta nhCing con duong d i den thanh cong". La thanh nien, song khong co muc dich, khong co l i tuang, khat vpng va dac bi^t khong CO nghi luc vuon len thi qua that ho then biet bao!. ^ ^di s6 7: Suy nghi ciia anh (chj) ve nghla cvt cao d^p "Id Idnh dutn Id rdch" trong cuQC song. <^di Idm Doan ket, tuang than tuang ai la mpt tinh cam dac bi?t va noi bat trong nhan sinh tuong quan ciia moi con nguoi Viet Nam xua va nay. Nho vay ma dan tpc ta da vupt qua biet bao nhieu kho khan, thir thach, thien tai, djch b§nh... dung viing vang giira nam chau, bori be. Da co rat nhieu cau ea dao, tuc ngii trong kho tang ca dao, tuc ngii ciia dan tpc de cap den van de nay. Cau tuc ngii "la lanh diim la rach" la mpt trong so do. Cau tuc ngu- tren cho ta thay bai hpc lam nguoi, phan anh moi quan h^ tinh cam dam da giiia nguai vai nguoi. Nghia den eua cau tuc ngij' phan anh mpt hi^n tupng rat doi binh thuang trong sinh hoat hang ngay ciia nhan dan ta. Do la vi^c diing la de goi hang, ngay xua thi la thong dung dupe dimg de goi mpi thu. Khi la bi rach thi nguoi ta se lay mpt tarn la khae bao bpc ben ngoai cho them phan chae chan. Nhung khong chi vay, hinh anh "la lanh", "la rach" 6 day mang y nghia tupng trung cho con nguai chiing ta trong nhiing hoan canh, thoi diem khae nhau. "La lanh" la con nguoi liic yen on, thuan Ipi, giau co. Con ngupe lai "la rach" la con nguai liie sa co, that the, ngheo kho. Bang 161 noi tupng trung dimg hinh anh cu the va gian di, cau tuc ngii ngu y khuyen chung ta nen biet chia se, giiip do, cam thong, xot thuong nhiing nguoi bj roi vao canh ngp ciing quan, co don. Cau tuc ngir da the hien moi quan h | dan ta tir xua den nay trong xa hpi. Doan truyen thong tot d^p dang t u hao cua dan kho tang ca dao, tuc ngit con rat nhieu cau Nhieu dieu phu lay gid gucmg luyfn cho minh nhung k i nang song can thie't. Dae bi^t la nghj lye song, each Nguai chung mot mac thi thuang nhau cung tot nhat de vupt qua kho khan va la mpt trong nhiing huang di nhanh nhat dan den thanh cong. Ben canh do, gia dinh cung phai tao dieu kien de moi ca nhan doi mat vai nhCrng thu thach va va cham trong eupe song. De moi ca tinh cam tot dep dam da cua nhan ket, tuong than tuang ai von la mpt toe ta. Ngoai cau tuc ngir tren, trong tuang t y nhu the: Hay Mot con ngua dau, cd tdu bo c6. , nhan t u hoan thien minh han, ren luyen dupe tinh t u lap va y chi thep de doi mat voi mpi kho khan. Con nhimg ai ehua bao gio doi mat voi kho khan thi phai t u minh ren luy^n cho minh eo mpt y thuc vuan len va vupt qua thu thach. N h u vay, tren duang dai day gian nan thir thach, moi nguai phai eo nghi luc song de vupt qua tat Cae cau tren deu khuyen nhu ta: He la dong bao thi nen doan ket, hpp tac chat che voi nhau tren tinh than tuong than tuong ai, khong nen tha a, ngoanh nriat, quay lung trxroc noi bat hanh cua nguoi khae, ma trai lai, phai luon luon quan tam, giiip do, diim bpc, che cho nguoi kho khan, that the. Nhiing nguai mm luyii «u iiyi • • u Auuirjooir giau CO nen t h u a n g yeu, g i u p d o cho n h u n g n g u o i ngheo kho, nha't la n h i r n g ^di so 8: K e ve m p t c h u y e n d i da d e m l a i cho anh (chi) n h i e u cam xtic k h i hp gap hoan nan, tai u o n g . N h u n g n g u o i c6 dja v i cao t r o n g xa hgi nen tao dieu kien g i u p d o quan c h i i n g d u o c song m o t d o i song am no, hanh phiic. D u n g n h u t i n h than cua n g u o i xua da t u n g k h u y e n day: ',; in -^'i'i' ' '" ,# Thay ai doi rach thi thuang • f Ret thudtig cho mac, doi thuang cho an. T r o n g d o i song xa hoi, hoan canh con n g u o i de thay d o i tha't t h u o n g , k h i thanh cong k h i that bai, k h i d u o c k h i mat, k h i giau c6 k h i ngheo kho. V i the t i n h than t u o n g than t u o n g ai g i u p cho xa hoi tranh d u o c m a m m o h g chia re, x u n g dot, xay d u n g dug-c t i n h doan ket, t u o n g than t u o n g ai. D i e u do cho thay rang long nhan ai hay t i n h cam nhan dao chinh la m o t p h a m chat tot dep ma m o i ca n h a n can phai c6 de lay do l a m nen tang xay d u n g nen m o t xa h p i b i n h dang, than ai, hoa b i n h , o n d i n h . C u n g phai nhan ra rang t h o o t r u o c noi dau, bat hanh cua n g u o i khac la m o t thoi xau, m o t thai do ich k i , v 6 l u o n g tam. T r o n g d o i song con nhieu kho khan cua xa hoi ta hien nay, h o n liic nao het, long nhan ai, t i n h cam t h u o n g yeu, d u m boc Ian nhau, phai d u o c nang len thanh y t h i i c t u giac t r o n g m o i con n g u o i chiing ta. Cau tuc n g u nay da d u o c tiep noi bao d o i trong cac the he n g u o i Viet k h l n g d j n h t r u y e n t h o n g cao q u y t r o n g dao l i lam n g u o i cua dan tpc ta. C h i n h n h o s u doan ke't keo son, t i n h than t u o n g than t u o n g ai d a m da nen trai qua bao cuoc xam luoc da man, nhan dan van bao ve dupe nen dpc lap, bao d u p e s u song con, v u n g m a n h cua dat nuoc cho den ngay nay. Va m o t dieu quan t r p n g n i i a la "la lanh d i i m la rach" nghTa la n g u o i khoe manh, b i n h t h u o n g p h a i g i u p d o n g u o i yeu d u o i , k h o k h a n la m o t bon phan can thiet n h u n g k h o n g d u o c xuat phat tix d p n g co ca n h a n thap hen va cung k h o n g phai la hanh d p n g ban on kieu bo t h i ; ma nha't thiet la p h a i bat n g u o n t u long nhan ai hay t i n h cam nhan dao thuc su. Va n g u o i dupe g i i i p d o cijng khong dupe y lai, hoan toan song n h o vao t i n h t h u o n g xot cua n g u o i khac de t r o nen t h u d p n g , bieng nhac, ma phai bie't v u o n len hoan canh. T o m lai, t i n h yeu t h u o n g , d i i m bpc nhau la m o t t r u y e n t h o n g tot dep ve dao If l a m n g u o i cua dan tpc ta da dupe g i i i v u n g va phat h u y qua n h i e u the h f , giai dpan Hch su cua da"! nuoc. i • - - ^ . ' ^ ^ r : ^^^^r N g a y nay t r u y e n thong ay can dupe ke' thua va phat h u y m a n h me h o n nira. M o i n g u o i c h u n g ta phai c6 y thuc doan ke't t u o n g ai, t u o n g than, t u o n g t r p Ian nhau t r o n g sinh boat, hoc tap, san sang, tich cue t h a m gia cac cong tac c u u t r p xa h p i , hpat d p n g t u thi?n. D o n g t h o i , h o n ai het, thanh nien c h i i n g ta can kien quyet chong t u t u o n g y lai, de cao t i n h than t y luc canh sinh. HS Huynh Nguyen Thanh Thanh <6di lam T r o n g d o i c6 bao n h i e u chuyen d i de c h i i n g ta nho, de lai t r o n g c h i i n g ta nhirng k i n i e m k h o quen. K i n i e m ve n g u o i than, ban be, t r u o n g l o p , n h i r n g chuyen d i v u i cung c6 ma b u o n cung c6. T r o n g bpn be n h i i n g k i n i e m ay, c6 mpt k i niem, mpt chuyen d i toi k h o n g the nao quen. D o la k i n i e m ve que ngoai va Ian ve que an te't ciing me. T o i da thie'p d i suot quang d u o n g xe bang qua n h u n g con Ip I o n ciia thanh pho liic t r o i van con t o i , va chpt t i n h day k h i m p t tia nang n h o a m ap cua n h u n g ngay cuoi n a m hat qua mat m i n h . Toi dua tay d u i mat n h i n bau troi h u n g sang, n h u n g tia nang dau tien ciia m p t ngay m o i dang toa ra d j u dang t u phia chan troi xanh trong. G i o day, hai ben d u o n g canh vat cua mpt v u n g que yen t i n h da hien len, sang t r o n g buoi b i n h m i n h . L o n g toi lai troi day noi v u i thich, hao hue rat la. N i e m v u i dupe ve lai que ngoai sau bao nhieu n a m chua ve va hao hue d o n Tet 6 que Ian dau tien. Day la dieu ma toi chua the t u o n g tupng ra no t h i i v j n h u the nao. Toi c u mai mien m a n trong d o n g suy n g h i ve nhiing ngay tet sap t o i cho den khi xe do lai truoc con d u o n g nho hai ben cay la xanh u m turn dan den nha ciia d i U t toi. Toi khe ne cung me xach nhi>ng gio do nang chinh chich t u tren xe xuong. Toan la nhirng m o n qua Te't, nao la quan ao, banh m u t c6 cau toi n h o g u i ve cho tre con ngheo trong lang v u i may ngay Te't. Toi chua bao g i o an Te't 6 que, chua bie't den cai k h o n g k h i Te't 6 m i e n que ra sao v i m u o i may n a m nay, t u be den gio toi toan don te't 6 thanh pho. H o r n nay da la hai m u o i tam Te't, o thanh pho k h u toi 6, den g i o nay, n g u o i ta da dua nhau m u a sam do dac chuan bi cho Te't, k h o n g k h i khap n o i soi dpng, on ao han len. H a u n h u ai cung trang hoang lai nha cua, ciJng c6 n h i r n g noi thit kho e he, n h i i n g xau lap x u o n g l i i n g lang treo do ca mpt goc be'p va d i i loai banh m i i t cung bao nhieu t h i i c an ngon dat day t r o n g t i i lanh. N h u n g 6 v i i n g que nay, c6 n h i e u gia d i n h van chua c6 m p t m 6 n do g i danh cho n h i i n g ngay Te't ca. D o i v o i hp, Te't ciing h o n ngay t h u o n g mpt chiit, chi can m p t m a m ngu qua Cling to tien, o n g ba de cau m o n g mpt n a m m o i an lanh, hanh p h i i c va chiit m i i t t u lam d a n h de dai khach toi t h a m nha va chiic Te't la d i i . Ne'u nha kha gia hon CO the mua vai can thit kho cha'm cii kieu ne'u k h o n g thi ca m a m , dua m u o i n h u le t h u o n g . Que toi van con ngheo, n g u o i dan que 6 day v a n bam rupng v u o n va van rat hien lanh, chan cha't. H p sp ne'u an m o t cai Tet Ion thi phai lam quan quat ca n a m m o i d i i tien tra m o n n o ay. The nen k h i nhan dupe n h u n g bo |uan ao m o i , b p n tre c i i sung suong d o i mac ca ngay, t u i no n h i n n g a m nhtrng hop mut vai ve them thuong va mong dgi mau den Tet de dugc an nhung loai banh mut ma chung chua tung nem thu bao gid. Ngay mong mot Tet, phai den gan chin gid, toi moi thiic day v i may ngay qua lo phu m? chuan bi nha cua don Tet va dem qua, toi cung gia dinh thiic khuya v u i ve don giao thira chuan bi nam moi. Toi buoc ra ngoai, hit tho bau khong khi trong lanh trong anh nang am ap cua ngay dau nam moi - bau khong khi xuan tren mien que Ian dau tien toi duoc tan huong. Den chieu mong mQt, toi het sue ngac nhien khi dua nao ciing dien quan ao moi trong xinh hSn len. Chiing no khoanh tay chao m? toi, d i Ut va ca toi nua, m? toi mim cuoi lay nhiing chiec l i xi do dua cho moi dua kem theo nhiing lai chuc cham ngoan, hpc gioi va chiing vui mimg dua hai tay don nhan. Luc m? toi di vao trong roi, nhieu dua to mo len mo phong bao ra xem, toi bat gap anh mat vua ngac nhien vua vui thich cua chiing. Toi hoi Mai - c6 be toe that bim hai ben vira len tam tuoi: - Em se dung tien l i xi nay lam gi? Mua banh keo a? - Da khong - no lie dau - em dua cho m?, m? se di cha! Toi vui mirng, sao toi thay minh khoe da dong cua m^ mang hang earn vao benh vien thanh pho de ban chui (vi bao ghe, toi nam chac hai thanh sit cua chan song cira so, lay he't sue be cong no. ve cam ban hang rong trong vien). Toi nho ngay do toi khong dupe cam chia Cuoi ciing toi ciing be cong dii de toi chui qua do. Toi mang chie'c dieu cua khoa nha, v i m? sp toi cho lu ban xa'u vao nha, chiing se pha phach va lay trpm minh qua, chay mpt mach qua canh dong de'n voi lii ban 6 do. Thay toi chiing do diing. Buoi sang me day som nau com, m? de danh com trua cho toi vao cai ngac nhien lam! Toi ke cho chiing nghe bi quye't ay cua toi va dSn chiing dirng lien treo len cpt nha ngoai mai hien. Toi chuan bi quan ao va cap sach de san ra noi cho ai biet! Toi tha ho chay nhay 6 ben ngoai, choi chan 6 ngoai dong, ngoai. Toi chi mong me di cho that som de dupe ru lu tre con 6 xom sang nha ci.vng toi lai keo nhau den ngoi nha go tren cay mit, ngoi nha nhieu byi bam choi ngoai hien. Truoc cira nha toi c6 mpt cay mit ra't to, lu ban giup toi ghep lam, la mit rung day, chiing toi dpn dep roi ciing choi cac tro choi tren do, vui nhirng mie'ng van thanh mpt "ngoi nha" tren cay. To! khong c6n treo cap long biet bao! Nhung toi van nho rang minh can phai tro vao trong nha truoc khi com va cap sach tren cpt nha nOa ma mang cat trong "nha" cua minh. Den bua, toi an com 6 do roi di hpc. Toi khong c6 khai niem hpc bai 6 nha, toi khong biet nau com, giat quan ao, hay tham chi la phai quet nha. Tat ca m? ve, he't gia toi nhanh chan treo qua 6 cira so do chui tpt vao trong nha va tat nhien toi khong quen lai be thanh sit chan song cira l ^ i nhu cii. Cho den mpt ngay, bat chgt ve trai gio so voi qui dinh, toi dang choi 6 canh dong thi tha'y dang dung tren de cho sMn voi chiec roi.tre cong vut. Toi sg lam! chua bao gio toi sg nhu the, toi len len nhin m?, nguoi toi toat ca mo hoi. gian dii vung chiec roi tre viit manh vao mong dit toi may cai. Toi dau lam nhung biet loi nen khong dam khoc to. keo tay toi vao nha mang mpt tran va noi ngay mai m^ se bit cai cua so do lai. Toi nghi m^ gian qua nen noi vay thoi chu nha minh chi c6 moi cai cua so do de lay anh sang, bit lai thi toi om nhin thay gi? Khong ngo hom sau m^ bit no lai that, m? lay day thep, chang no lai va khong quen dan ca may song sat lai voi nhau nxia. Toi buon chan ngoi im trong goc nha khong dam len tie'ng. Horn sau tui ban den hoi tham toi, chiing gpi toi qua ke nho cua chap cua: - Hai hom qua bi m? danh c6 dau khong? Toitraloi: - Khong dau lam, nhung to buon lam! Nay, treo len cay 6i hai cho to may qua nhe. Chiing thi nhau treo len cay 6i, toi chSng nhin thay gi ngoai ISng tai nghe nhi>ng tie'ng dgng. Chung tro lai luon qua chop cua may qua 6i cho toi, roi noi; - Tui minh 6 ngoai nay, neu can gi thi cu goi nhe. Toi dugc an ui phan nao. Dan dan lu ban chan choi vdi toi kieu the nay, chang nhin thay mat nhau, chiing lai bj sai bao nhieu nen ciing chan tim cho khac choi vui hon. Toi buon lam, hom nay troi mua to, toi ngoi nam co ro tren giuang, tie'ng mua va tie'ng gio thoi manh rit len tung con. Trai toi sam lai, trong nha toi da toi nay con toi han. Toi ngoi day, treo len dau giuang vuan tay ra so day cam dif n. Bong nguoi toi run len ban bat, toi nga xuong giuang va Ijm di hoi lau. Toi tinh lai, thay nguoi dau e am, toi khoc vi sg hai, vi qua dau don bj di^n giat. Cang liic toi cang khoc to hon, tie'ng toi khoc hoa ciing tie'ng mua gio khie'n nguoi ngoai khong ai nghe thay ca. Dem hom ay m? ve thi toi da lim di roi, m? nhao v6 be toi day, vgi ggi nguoi hang xom dua toi di vif n. Cijng may man toi khong sao het. Khi ra vi^n, bac si dan me dung nhot toi a nha ni>a! Mua he nay rat nhieu tre em bj tai nan vi bi nhot trong nha hoac choi ngoai ao ho, song ngoi... Toi nhin thay su lo lang hi^n len khuon mat m?. Nhiing ngay sau do, me nghi ra each khac de quan ly toi. Me den noi chuy^n voi nha tre noi em toi dang dugc gui a do. Liic dau hp khong dong y vi toi da Ian roi, se lam anh huang den nhiing em be 6 do, nhung vi thay ro hoan canh ciia gia dinh toi nen hp danh nhan toi vao de trong nom giiip m^. Toi 8 tuoi ma van di mau giao! Hang ngay m^ dua ca hai chj em toi di tre, den toi don ca hai chi em toi ve nha. Cupc song nhu vay do'i voi toi ciing la tot lam roi... Tuoi tho ciia toi troi di that nhanh voi nhieu ky ni^m buon. Bay gio toi Ion ( - Xem thêm -