Tài liệu Cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––––––––––––– KHUẤT NĂNG THẮNG CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ NHẰM THU HÚT VỐN ĐẦU TU TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––––––––––––– KHUẤT NĂNG THẮNG CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ NHẰM THU HÚT VỐN ĐẦU TU TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Vũ Thị Bạch Tuyết THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chƣa đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Các thông tin, trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc./. Thái Nguyên, ngày …... tháng ….. năm 2015 Tác giả luận văn Khuất Năng Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Phú Thọ”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo (bộ phận sau Đại học), các khoa, phòng của Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị inh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn PGS. TS. Vũ Thị Bạch Tuyết Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đại học inh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Khuất Năng Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3 4. Ý nghĩa hoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ ĐỐI VỚI THU HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI ......... 5 1.1. Cơ sở lý luận về môi trƣờng đầu tƣ đối với việc thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) ........................................................................................ 5 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và các yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ..................... 5 1.1.2. Môi trƣờng đầu tƣ đối với việc thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài.......... 11 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc cải thiện môi trƣờng đầu tƣ để thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại một số tỉnh ở Việt Nam ............................................ 14 1.2.1. Kinh nghiệm một số tỉnh trong việc cải thiện môi trƣờng đầu tƣ nhằm thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ....................................................... 14 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Phú Thọ ........................................... 18 1.3. Đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc về việc cải thiện môi trƣờng đầu tƣ nhằm thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào các địa phƣơng ...... 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 1.3.1. Nghị quyết 43/NQ-CP ngày 06/06/2014 của Chính phủ về một số nhiệm vụ trọng tâm cải cách thủ tục hành chính trong hình thành và thực hiện dự án đầu tƣ có sử dụng đất để cải thiện môi trƣờng kinh doanh ........... 20 1.3.2. Nghị quyết số 19/NQ-CP ngày 18/3/2014 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trƣờng kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia .......................................................................... 22 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 25 2.1. Câu hỏi đặt ra mà đề tài cần nghiên cứu .................................................. 25 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 25 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 26 2.2.2. Phƣơng pháp xử lý thông tin ................................................................. 26 2.2.3. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 26 2.2.4. Phƣơng pháp so sánh............................................................................. 26 2.2.5. Phƣơng pháp dự báo thống kê............................................................... 27 2.2.6. Phƣơng pháp Ma trận SWOT (phân tích: Điểm mạnh – Điểm yếu – Cơ hội – Thách thức)....................................................................................... 27 2.3. Tiêu chí đánh giá sự cải thiện môi trƣờng đầu tƣ đối với thu hút FDI .... 27 2.3.1. Các tiêu chí mang tính định tính ........................................................... 28 2.3.2. Các tiêu chí mang tính định lƣợng ........................................................ 30 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ ĐỐI VỚI THU HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TẠI TỈNH PHÚ THỌ ...... 32 3.1. Một số nét khái quát về tỉnh Phú Thọ ...................................................... 32 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 32 3.1.2. Điều kiện xã hội .................................................................................... 33 3.2. Tình hình thu hút vốn FDI vào tỉnh Phú Thọ từ năm 1997 – 2014 ......... 34 3.2.1. Về thu hút các dự án đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh ................... 34 3.2.2. Về triển khai các dự án đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ............................. 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v 3.2.3. Đánh giá chung về thu hút và triển khai các dự án FDI tại tỉnh Phú Thọ ........................................................................................................... 39 3.3. Phân tích thực trạng môi trƣờng đầu tƣ trong việc thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua (1997 – 2014) ............. 41 3.3.1. Môi trƣờng chính trị - xã hội................................................................. 41 3.3.2. Môi trƣờng pháp lý, hành chính ............................................................ 42 3.3.3. Môi trƣờng cơ sở hạ tầng ...................................................................... 48 3.3.4. Môi trƣờng kinh tế - tài nguyên ............................................................ 52 3.3.5. Môi trƣờng tài chính - ngân hàng ......................................................... 53 3.3.6. Môi trƣờng lao động ............................................................................. 53 3.3.7. Môi trƣờng quản lý ............................................................................... 56 3.4. Đánh giá sự cải thiện môi trƣờng đầu tƣ tại tỉnh Phú Thọ tác động đến thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Phú Thọ thời gian qua ........... 57 3.4.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 57 3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 60 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ NHẰM THU HÚT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO TỈNH PHÚ THỌ ........................................................................................... 68 4.1. Quan điểm và mục tiêu phát triển của tỉnh Phú Thọ ............................... 68 4.1.1. Quan điểm chủ đạo đối với phát triển tỉnh Phú Thọ ............................. 68 4.1.2. Mục tiêu phát triển của tỉnh Phú Thọ.................................................... 69 4.2. Định hƣớng cải thiện môi trƣờng đầu tƣ để thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại tỉnh Phú Thọ ..................................................................... 71 4.3. Giải pháp cải thiện môi trƣờng đầu tƣ nhằm tăng cƣờng thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Phú Thọ................................................. 71 4.3.1. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính ................................................. 71 4.3.2. Nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực ................................................... 73 4.3.3. Hoàn thiện môi trƣờng cơ sở hạ tầng .................................................... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi 4.3.4. Đổi mới và đẩy mạnh công tác xúc tiến đầu tƣ .................................... 77 4.3.5. Hoàn chỉnh cơ chế, chính sách theo hƣớng thông thoáng, hấp dẫn nhƣng vẫn đảm bảo tính chặt chẽ và dễ kiểm soát ......................................... 78 4.4. Một số kiến nghị đồng bộ......................................................................... 79 4.4.1. Kiến nghị với Nhà nƣớc ........................................................................ 79 4.4.2. Kiến nghị với tỉnh Phú Thọ ................................................................... 79 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Viết tắt CNH, HĐH CNN DN DNNN DNTN Đ KD FDI GCN QSDĐ GDP GRDP HĐND KT-XH KCN NLCT NSLĐ TTHC VCCI PCI UBND WTO Tiếng Việt Công nghiệp hóa, hiện đại hóa Cụm công nghiệp Doanh nghiệp Doanh nghiệp nhà nƣớc Doanh nghiệp tƣ nhân Đăng ý inh doanh Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Tổng sản phẩm quốc nội Tổng sản phẩm trên địa bàn Hội đồng nhân dân Kinh tế - xã hội Khu công nghiệp Năng lực cạnh tranh Năng suất lao động Thủ tục hành chính Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh Ủy ban nhân dân Tổ chức thƣơng mại thế giới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tình hình thu hút vốn FDI vào Bình Dƣơng .................................. 14 Bảng 2.1. Ma trận SWOT ............................................................................... 27 Bảng 3.1. Tổng số dự án cấp phép giai đoạn 2011 - 2014 .............................. 35 Bảng 3.2. Cơ cấu đầu tƣ theo ngành của các dự án FDI tại Phú Thọ ............. 36 Bảng 3.3. Chỉ số cải cách hành chính của tỉnh Phú Thọ năm 2012, 2013...... 43 Bảng 3.4. Tổng hợp số lao động trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011- 2014 ...................................................................................... 54 Bảng 3.5. Chỉ số PCI của tỉnh Phú Thọ năm 2014 ......................................... 56 Bảng 4.1. Ma trận SWOT kết hợp .................................................................. 67 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 3.1. Cơ cấu kinh tế tỉnh Phú Thọ năm 2013, 2014, H 2015 ........... 33 Biểu đồ 3.2. Vốn, dự án đầu tƣ theo ngành inh tế ........................................ 36 Biểu đồ 3.3. Chỉ số cải cách hành chính của tỉnh Phú Thọ năm 2012, 2013 . 44 Sơ đồ 1.1. Quy trình đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ........................................... 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Tăng trƣởng và phát triển kinh tế là mục tiêu của tất cả các nƣớc trên thế giới, là thƣớc đo chủ yếu về sự tiến bộ trong từng giai đoạn của mỗi quốc gia. Đối với các nƣớc đang phát triển và chậm phát triển thì vốn, công nghệ, inh nghiệm quản lý là chìa hoá, điều kiện hàng đầu để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nên nhiều quốc gia đã sớm nắm bắt và tận dụng cơ hội này để phát triển. Trong đó, phải kể đến chủ trƣơng phát triển kinh tế nhiều thành phần, huy động mọi nguồn lực để phát triển đất nƣớc, trong đó có vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI). Chú trọng khai thác các nguồn lực đầu tƣ từ bên ngoài luôn là một trong những chủ trƣơng lớn của Đảng và Nhà nƣớc từ khi thực hiện sự nghiệp đổi mới (năm 1986) đến nay. Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ IX - Đảng Cộng sản Việt Nam xác định "...Tiếp tục cải thiện môi trƣờng đầu tƣ để thu hút tốt hơn và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên ngoài""[22,tr.15]; đến Đại hội X tiếp tục khẳng định "Các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế Việt Nam đƣợc đối xử bình đẳng nhƣ doanh nghiệp Việt Nam trong kinh doanh" và "thu hút mạnh nguồn lực của các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài vào các ngành, các lĩnh vực... "[14,tr.18]", nhằm tạo nền tảng để đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đƣa nƣớc ta cơ bản trở thành một nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại vào năm 2020. Đối với Phú Thọ, là tỉnh thuộc vùng Trung du Miền núi Bắc Bộ, đƣợc tái lập năm 1997, nằm ở cửa ngõ phía Tây của thủ đô Hà Nội và cũng là đầu mối giao thông quan trọng giữa các tỉnh trong vùng với cả nƣớc và quốc tế, có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế nhƣng nguồn vốn đầu tƣ còn hạn chế và chƣa đƣợc hai thác để tạo thành nguồn lực mạnh mẽ cho sự phát triển. Ngay từ những năm đầu tái lập, tỉnh đã sớm xây dựng định hƣớng chiến lƣợc phát triển và khẳng định thu hút vốn đầu tƣ, đặc biệt là vốn đầu tƣ nƣớc ngoài là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân nên thu hút và sử dụng vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) ở Phú Thọ những năm qua còn rất hạn chế, số lƣợng dự án chƣa nhiều, quy mô nhỏ, trình độ công nghệ còn thấp. Tính đến 31/12/2014, trên địa bàn Phú Thọ có 99 dự án FDI, vốn đăng ý 517 triệu USD, trong đó, khoảng 80% thuộc lĩnh vực công nghiệp nhẹ, sử dụng nhiều lao động nhƣ: may mặc, dệt nhuộm, giầy da, chế biến nông sản thực phẩm, hoá chất phụ tùng ngành dệt may, bao bì…, các dự án sản xuất thiết bị máy tính, điện tử hiện nay có 03 dự án với quy mô nhỏ; các dự án sản xuất sử dụng công nghệ cao hầu nhƣ chƣa thu hút đƣợc. Trình độ công nghệ hiện nay còn lạc hậu, trình độ quản lý còn ở mức trung bình, thấp so với cả nƣớc. Nhận thức đƣợc điều đó, trong những năm vừa qua tỉnh Phú Thọ đã không ngừng cải thiện môi trƣờng đầu tƣ để thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài. Lãnh đạo tỉnh đã hoạch định và tổ chức hiệu quả các chƣơng trình, ế hoạch thu hút các nhà đầu tƣ trong nƣớc và quốc tế. Vấn đề về thủ tục hành chính đƣợc cải cách nhằm đơn giản hóa và rút ngắn thời gian cho nhà đầu tƣ nhƣ: mô hình một cửa liên thông, một dấu đã đƣợc áp dụng triệt để… Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt đƣợc đó thì vẫn còn có một số tồn tại cần phải khắc phục, đặc biệt là vấn đề cải thiện môi trƣờng đầu tƣ để tạo ra một môi trƣờng đầu tƣ hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tƣ. Nhận thấy tầm quan trọng này, với mong muốn đóng góp vào việc đánh giá môi trƣờng đầu tƣ hiện tại của tỉnh Phú Thọ để từ đó đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa tính hấp dẫn, thực tiễn của môi trƣờng đầu tƣ, tiềm năng, thế mạnh tỉnh Phú Thọ đối với các nhà đầu tƣ trong và ngoài tỉnh, đặc biệt là đối với các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài đầy tiềm năng trong thời gian tới. Vì vậy mà học viên lựa chọn đề tài “Cải thiện môi trƣờng đầu tƣ nhằm thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 Hệ thống hóa cơ sở lý luận về môi trƣờng đầu tƣ; phân tích, đánh giá thực trạng môi trƣờng đầu tƣ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua, chỉ ra đƣợc những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề ra các giải pháp tạo môi trƣờng đầu tƣ hấp dẫn hơn nữa nhằm thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào địa bàn tỉnh Phú Thọ. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng môi trƣờng đầu tƣ của tỉnh Phú Thọ; đặc biệt chỉ ra đƣợc những hạn chế và nguyên nhân, làm cơ sở thực tiễn cho các đề xuất về giải pháp. - Xác định phƣơng hƣớng, giải pháp cần phải thực hiện nhằm cải thiện môi trƣờng đầu tƣ tại tỉnh Phú Thọ thêm hấp dẫn, phù hợp với mục tiêu, định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Môi trƣờng đầu tƣ đối với việc thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài. - Phạm vi nghiên cứu: Môi trƣờng đầu tƣ tại tỉnh Phú Thọ, dựa trên số liệu thu thập từ thực tế và trên sự đánh giá hách quan đƣợc thực hiện trong quá trình khảo sát đánh giá từ phía doanh nghiệp hoạt động trong và ngoài khu công nghiệp. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn 4.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về môi trƣờng đầu tƣ; đánh giá thực trạng môi trƣờng đầu tƣ tại tỉnh Phú Thọ. Từ đó, đề ra những phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm tạo môi trƣờng đầu tƣ thuận lợi cho các nhà đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài; đồng thời thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển kinh tế tại tỉnh Phú Thọ nói riêng và cả nƣớc nói chung. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan, cá nhân trong việc nghiên cứu, hoạch định chính sách cải thiện môi trƣờng đầu tƣ trên cả nƣớc nói chung và trên địa bàn Tỉnh Phú Thọ nói riêng; 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về môi trƣờng đầu tƣ đối với thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài. Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng môi trƣờng đầu tƣ đối với thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại tỉnh Phú Thọ. Chương 4: Giải pháp cải thiện môi trƣờng đầu tƣ nhằm thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Phú Thọ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MÔI TRƢỜNG ĐẦU TƢ ĐỐI VỚI THU HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI 1.1. Cơ sở lý luận về môi trƣờng đầu tƣ đối với việc thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và các yếu tố của môi trường đầu tư 1.1.1.1. Khái niệm môi trường đầu tư Môi trƣờng đƣợc hiểu một cách đơn giản là một không gian hữu hạn bao quanh những hiện tƣợng sự vật, yếu tố hay một quá trình hoạt động nào đó, nhƣ môi trƣờng hí; môi trƣờng nƣớc; môi trƣờng văn hoá; môi trƣờng thể chế; môi trƣờng sống; môi trƣờng làm việc,... Nói một cách chính xác hơn nữa, môi trƣờng là tập hợp các yếu tố, những điều kiện tạo nên khung cảnh tồn tại và phát triển của một chủ thể. Môi trƣờng đầu tƣ là một thuật ngữ đã đƣợc đề cập nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế và quản trị kinh doanh ở nhiều nƣớc trên thế giới. Tại Việt Nam khi chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng, thực thi chính sách đổi mới mở cửa nền kinh tế hội nhập với thế giới, thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngoài thì vấn đề môi trƣờng đầu tƣ mới đƣợc quan tâm nghiên cứu nhiều hơn và vấn đề cải thiện môi trƣờng đầu tƣ mới đƣợc áp đặt ra nhƣ là một giải pháp cho phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế thế giới và thực thi các cam kết của Việt Nam với quốc tế. Tuy nhiên, môi trƣờng đầu tƣ đƣợc nghiên cứu và xem xét theo nhiều cách khác nhau, tuỳ thuộc vào mục đích, phạm vi, đối tƣợng nghiên cứu và cách tiếp cận vấn đề. Với phạm vi nhất định, có thể nghiên cứu môi trƣờng đầu tƣ của một doanh nghiệp, một ngành, môi trƣờng đầu tƣ trong nƣớc, môi trƣờng đầu tƣ hu vực và quốc tế. Nhƣng nếu tiếp cận môi trƣờng đầu tƣ theo một khía cạnh, một yếu tố cấu thành nào đó thì ta lại có môi trƣờng pháp lý, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 môi trƣờng công nghệ, môi trƣờng kinh tế, môi trƣờng chính trị,... Chính vì vậy, trong thực tiễn và lý luận có nhiều quan niệm khác nhau về môi trƣờng đầu tƣ và sau đây là một số khai niệm về môi trƣờng đầu tƣ tiêu biểu: Khái niệm 1: Môi trƣờng đầu tƣ đƣợc hiểu là tổng hợp các yếu tố, điều kiện về pháp luật, kinh tế, chính trị, văn hoá - xã hội, các yếu tố về cơ sở hạ tầng, năng lực thị trƣờng và cả các lợi thế của một quốc gia... có ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động đầu tƣ của các nhà đầu tƣ tại một quốc gia. Khái niệm 2: Môi trƣờng đầu tƣ là một tập hợp các yếu tố có tác động tới các cơ hội, ƣu đãi, các lợi ích của các doanh nghiệp hi đầu tƣ mới, mở rộng sản xuất, kinh doanh, các chính sách của chính phủ có tác động chi phối tới hoạt động đầu tƣ thông qua chi phí, rủi ro, cạnh tranh... Những yếu tố có tác động đến các lợi ích của các nhà đầu tƣ mà có thể dự tính, đƣợc phân loại dựa trên các yếu tố có liên hệ tƣơng tác lẫn nhau nhƣ các vấn đề về cơ sở thƣợng tầng vĩ mô liên quan tới kinh tế, ổn định chính trị, các chính sách về ngoại thƣơng và đầu tƣ nƣớc ngoài mà ta thƣờng gọi là kinh tế vĩ mô. Một hệ thống Luật pháp hiệu quả và minh bạch, đây là vấn đề các nhà đầu tƣ quan tâm nhất, đó là các thủ tục khi tiến hành kinh doanh nguồn nhân lực quyền sở hữu tài sản hệ thống thuế, tài chính và một số quy định liên quan tới môi trƣờng, y tế, an ninh và các vấn đề khác liên quan tới cộng đồng. Yếu tố không kém phần quan trọng đó là số lƣợng và chất lƣợng vật chất cơ sở hạ tầng kỹ thuật nhƣ điện, nƣớc, giao thông vận tải, thông tin liên lạc, dịch vụ tài chính ngân hàng, trình độ lao động... Nhƣ vậy, các khái niệm về môi trƣờng đầu tƣ dù tiếp cận ở những góc độ nào cũng đều đề cập đến môi trƣờng tiến hành các hoạt động đầu tƣ inh doanh của các nhà đầu tƣ, những yếu tố, điều kiện có ảnh hƣởng, tác động đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Do đó, có thể khẳng định: Môi trường đầu tư là tổng hợp các yếu tố và điều kiện khách quan, chủ quan bên ngoài, bên trong của doanh nghiệp hay các nhà đầu tư của một quốc gia hay Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 một khu vực; nó đem lại lợi ích, lợi nhuận cho nhà đầu tư; đồng thời quyết định số lượng và chất lượng các dòng vốn đầu tư vào quốc gia, khu vực đó. 1.1.1.2. Đặc điểm môi trường đầu tư - Môi trường đầu tư có tính tổng hợp: Môi trƣờng đầu tƣ là tổng hoà của các yếu tố, các yếu tố không chỉ tác động tới một nhà đầu tƣ mà tất cả các nhà đầu tƣ tại một địa phƣơng nhất định, tác động tới các đối tƣợng khác (ngƣời lao động, khách hàng, nhà cung cấp...) và tới toàn bộ nền kinh tế. Đó chính là tính tổng hợp của môi trƣờng đầu tƣ, tổng hợp của các yếu tố cấu thành, tác động nên tất cả đối tƣợng. Bất kỳ sự thay đổi nào của môi trƣờng đầu tƣ có ảnh hƣởng tới hoạt động đầu tƣ, tạo ra trở ngại hay cơ hội cho nhà đầu tƣ. Từng yếu tố thay đổi theo hƣớng tích cực nhƣng vẫn có thể chƣa giải quyết đƣợc những vƣớng mắc, hó hăn mà nhà đầu tƣ gặp phải, bởi giữa các yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ có mối quan hệ tƣơng tác với nhau. Vì vậy, khi đánh giá môi trƣờng đầu tƣ cần xem xét tổng hợp các yếu tố và mối quan hệ giữa các yếu tố chứ không chỉ xem xét độc lập từng yếu tố. - Môi trƣờng đầu tƣ có tính động: Môi trƣờng đầu tƣ có tính động hay luôn vận động, thay đổi do các yếu tố cấu thành môi trƣờng đầu tƣ luôn vận động biến đổi theo thời gian. Các yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ cũng nhƣ sự vận động của chúng có ảnh hƣởng đến hoạt động đầu tƣ nói chung và hoạt động đầu tƣ nƣớc ngoài nói riêng theo chu kỳ dự án đầu tƣ, từ quá trình đƣa ra quyết định đầu tƣ, chuẩn bị đầu tƣ, thực hiện đầu tƣ, ảnh hƣởng tới chi phí, lợi ích và hiệu quả của hoạt động đầu tƣ. Hơn nữa, bản thân hoạt động đầu tƣ cũng ảnh hƣởng đến các yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ, nhƣ thay đổi về cơ sở hạ tầng, máy móc, thiết bị ... Chính vì môi trƣờng đầu tƣ luôn vận động, nên các nhà đầu tƣ cần tiên lƣợng đƣợc sự thay đổi của môi trƣờng đầu tƣ nói chung và từng yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ trên toàn cầu và từng quốc gia để đƣa ra quyết định lựa chọn địa điểm đầu tƣ nhằm thu đƣợc hiệu quả cao nhất. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 - Tính hai chiều của môi trường đầu tư: Các nhà đầu tƣ luôn hoạt động trong môi trƣờng đầu tƣ nhất định. Giữa Chính phủ, môi trƣờng đầu tƣ và nhà đầu tƣ, có mối quan hệ tƣơng tác với nhau. Môi trƣờng đầu tƣ tạo cơ hội đầu tƣ, ảnh hƣởng tới quá trình đầu tƣ thông qua tác động tới chi phí, tới rủi ro, rào cản cạnh tranh và từ đó tới lợi ích và hiệu quả của hoạt đọng đầu tƣ. Nhà đầu tƣ hi quyết định đầu tƣ vào một địa điểm sẽ chịu ảnh hƣởng của môi trƣờng đầu tƣ tại đó dù nhà đầu tƣ có quyền đánh giá môi trƣờng đầu tƣ và đƣa ra quyết định đầu tƣ. Do đó, môi trƣờng đầu tƣ sẽ ảnh hƣởng tới quá trình ra quyết định đầu tƣ, bỏ vốn đầu tƣ bao nhiêu, bỏ vốn đầu tƣ vào đâu. Hay, môi trƣờng đầu tƣ có ảnh hƣởng tới giá trị cũng nhƣ cơ cấu đầu tƣ của một quốc gia. Ngƣợc lại, nhà đầu tƣ hi thực hiện đầu tƣ sẽ ảnh hƣởng tới môi trƣờng đầu tƣ theo hai hƣớng, tích cực và tiêu cực, nhƣ nâng cao trình độ nghề nghiệp và quản lý của ngƣời lao động hoặc làm cạn kệt nguồn tai nguyên thiên nhiên. Trình độ công nghệ của quốc gia là yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động đầu tƣ và ngƣợc lại, đầu tƣ tác động đến quá trình phát triển khoa học và công nghệ của quốc gia đó. Tính hai chiều của môi trƣờng đầu tƣ còn thể hiện vai trò của nhà nƣớc, địa phƣơng với quá trình cải thiện môi trƣờng đầu tƣ. Chính phủ, các địa phƣơng có tác động mạnh đến nhiều yếu tố của môi trƣờng đầu tƣ nhƣ chính trị, pháp luật, cơ sở hạ tầng. Thông qua vài trò quản lý của mình, đánh giá môi trƣờng đầu tƣ, cả những đặc điểm của các yếu tố có ít ảnh hƣởng để cải thiện môi trƣờng đầu tƣ. Qua nhiều kênh thông tin khác nhau, Chính phủ và các địa phƣơng có thể giới thiệu về môi trƣờng đầu tƣ cũng nhƣ cơ hội đầu tƣ đến các nhà đầu tƣ. Nhà đầu tƣ là chủ thể ra quyết định và thực hiện đầu tƣ. Nếu nhà đầu tƣ không biết về môi trƣờng đầu tƣ thì hông bỏ vốn đầu tƣ, quốc gia hông thu hút đƣợc vốn đầu tƣ. Ngƣợc lại, Chính phủ, các địa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 9 phƣơng cần nhận những thông tin từ nhà đầu tƣ phản ánh những trở ngại gặp phải để có cách thức xử lý. Mối quan hệ hai chiều giữa chính phủ, các địa phƣơng đối với môi trƣờng đầu tƣ và nhà đầu tƣ còn đƣợc thể hiện. Chính phủ Môi trƣờng đầu tƣ Các địa phƣơng Nhà đầu tƣ Vốn đầu tƣ - Môi trường đầu tư có tính hệ thống: Môi trƣờng đầu tƣ có mối liên hệ và chịu tác động của các yếu tố thuộc môi trƣờng rộng lớn hơn, theo từng cấp độ nhƣ: môi trƣờng đầu tƣ ngành, môi trƣờng đầu tƣ quốc gia, môi trƣờng đầu tƣ quốc tế… Trong một môi trƣờng ổn định, mức độ biến đổi của các yếu tố thấp và có thể dự báo trƣớc đƣợc, còn trong môi trƣờng càng phức tạp thì các nhà đầu tƣ càng hó đƣa ra những quyết định hiệu quả. Sự ổn định của môi trƣờng đầu tƣ còn phụ thuộc vào tính phức tạp và tính biến động của các môi trƣờng tƣơng tác, tính phức tạp của môi trƣờng đầu tƣ còn có đặc trƣng của một loạt các yếu tố có ảnh hƣởng đến các quyết định của nhà đầu tƣ. Do đó tính phức tạp của môi trƣờng đầu tƣ cần phải đƣợc coi trọng khi xem xét các yếu tố, điều kiện của môi trƣờng đầu tƣ inh doanh tổng quát vì nó có nhiều yếu tố ngoại cảnh và yếu tố hách quan tác động tới các nhà đầu tƣ. Do đó, để thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, cần phải có cách tiếp cận hệ thống, tìm ra những yếu tố ảnh hƣởng tới tính hấp dẫn của môi trƣờng đầu tƣ, chi phí, rủi ro và rào cản canh tranh để cải thiện. Hơn nữa, cần quản lý hoạt động đầu tƣ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn