Tài liệu Các hình thức phát hành trái phiếu. liên hệ thực tiễn phát hành trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp ở việt nam hiện nay

môc lôc : Lêi nãi ®Çu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Ch¬ng I: C¸c vÊn ®Ò vÒ ®éng lùc cña sù to¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 5 I. §éng lùc vµ t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. . . . . . .. . . . . . . . . . . . 5 1. Kh¸i niÖm vÒ t¹o ®éng lùc. . . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . 5 2. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc (®øng ë gi¸c ®é nhu cÇu) 5 2.1 . HÖ thèng nhu cÇu cña con ngêi. . .. . . . . . . . . . 6 2.2 . Lîi Ých cña con ngêi. . . . . . . .. . . . . . 7 2.3 . Mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu vµ lîi Ých. . . . .. . . . . . . . 8 II. C¸c häc thuyÕt t¹o ®éng lùc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1. C¸c häc thuyÕt nhu cÇu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1.1. 1.2. 1.3. Häc thuyÕt nhu cÇu cña A. Maslow. . . . . . . . . . . . . . . . 9 Häc thuyÕt ERG cñaAderfer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Häc thuyÕt nhu cÇu cña Mc. Celland. . . . . . . . . . . . . . . 11 2. Häc thuyÕt vÒ sù t¨ng cêng tÝnh tÝch cùc (B. F. Skiner). . . . . 1 11 3. Häc thuyÕt vÒ sù kú väng (Victor Vroom). . . . . . . . . . . . . . . . . 12. 4. Häc thuyÕt vÒ sù c«ngb»ng (Stacy Adams). . . . . . . . . . . . . . . . 12 5. Häc thuyÕt vÒ hai nhãm nh©n tè cña F. Herberg. . . . . . . . . . . . 13 Ch¬ng II:Nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt cho ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn l¬ng ,tiÒn thëng vµ c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 I. TiÒn l¬ng - vai trß cña tiÒn l¬ng trong c«ng t¸c t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1. TiÒn l¬ng - c«ng cô c¬ b¶n cña t¹o ®éng lùc. . . . . . . . . . . . . . 15 2. TiÒn l¬ng trong viÖc duy tr× ®éng lùc lµm viÖc cho ngê lao ®éng 17 3. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña ViÖt Nam hiªn nay - tÝch cùc vµ h¹n chÕ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. III. 18 TiÒn thëng - sö dông c¸c h×nh thøc tiÒn thëng hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 X©y dùng c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi vµ dÞch vô. . . . . . . . . . . . . . . 22 Ch¬ng III: C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch tinh thÇn cho ngêi lao ®éng. . 25 I. KhuyÕn khÝch tinh thÇn thÓ hiªn qua c¸c yÕu tè. . . . . . . . . . . . . . . . 25 2 1. ViÖc lµm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2. §iÒu kiÖn vµ m«i trêng lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3. §µo t¹o vµ ph¸t tiÓn ngêi lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 4. X©y dùng ®Þnh møc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 5. Mèi quan hÖ trong lao ®éng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 6. C¸c yÕu tè c«ng b»ng x· héi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 II. C¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch vÒ tinh thÇn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 KÕt lu©n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 3 ®Ò ¸n m«n häc §Ò tµi : KÝch thÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. Bµi lµm : Lêi nãi ®Çu Sù thµnh c«ng cña mét tæ chøc phô thuéc lín vµo tr×nh ®é thc hiÖn nhiÖm vô cña ngêi lao ®éng. KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô cña ngêi lao ®éng ®îc quy ®Þnh bëi 3 yÕu tè : n¨ng lùc , ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ møc ®é ®éng viªn. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ngêi lao ®éng ph¶i biÕt c¸ch gi¶i quyÕt c«ng viÖc , ph¶i cã m«i trêng lµm viÖc thuËn lîi vµ ph¶i tÝch cùc , nhiÖt t×nh gi¶i quyÕt c«ng viÖc. NÕu yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc ®îc t¹o ra bëi tæ chøc th× 2 yÕu tè n¨ng lc vµ sù nhiÖt t×nh lµ ë ngêi lao ®éng. Sù thµnh c«ng cña mét tæ chøc phô thuéc vµo viªc tæ chøc cã hay kh«ng mét ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng cã n¨ng lùc vµ sù nhiÖt t×nh cao. §éng viªn ngêi lao ®éng lµ sù thóc ®Èy ngêi ta lµm viÖc. T¸c dông cña ®éng viªn tuú thuéc vµo sù khuyÕn khÝch b»ng vËt chÊt vµ tinh thÇn. Trong ngiªn cøu hµnh vi tæ chøc : ®éng viªn hay cô thÓ h¬n lµ khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn lµ chñ ®Ò nhËn ®îc sù quan t©m ®Æc biÖt. ThÊy ®îc tÇm quan träng cña viÖc khuyÕn khÝch cho ngêi lao ®éng , v× vËy em quyÕt ®Þnh nghiªn cøu ®Ò tµi:”khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ thinh thÇn cho ngêi lao ®éng ” víi mong muèn m×nh sÏ t×m hiÓu vµ rót ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch tèt nhÊt cho ngêi lao ®éng ®Ó hä lµm viÖc h¨ng say h¬n, ®¹t ®îc môc tiªu cña tæ chøc. §Ó nghiªn có ®Ò tµi nµy em sö dông ph¬ng ph¸p : ph©n tÝch tæng hîp ,. . . dùa trªn c¬ së nh÷ng g× em ®· tiÕp thu ®îc tõ c¸c m«n em ®· häc nãi chung , ®¨c biÖt lµ c¸c m«n chuyªn ngµnh vµ bæ trî cho chuyªn 4 ngµnh qu¶n trÞ nh©n lùc nãi riªng , bªn c¹nh ®ã cã kÌm theo c¸c tµi liÖu bªn ngoµi liªn quan ®Õn ®Ò tµi mµ em nghiªn có. Bè côc ®Ò tµi ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu vµ phÇn kÕt luËn , gåm : Ch¬ng I : C¸c vÊn ®Ò vÒ ®éng lùc cña sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. Ch¬ng II : Nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt cho ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn l¬ng ,tiÒn thëng vµ c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi, dÞch vô. Ch¬ng III : Nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. 5 Ch¬ngI : C¸c vÊn ®Ò vÒ ®éng lùc cña sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng : I. §éng lùc vµ t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng : 1. Kh¸i niÖm vÒ t¹o ®éng lùc : Mçi ho¹t ®éng con ngêi ®Òu híng vµo môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Khi ngêi lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã nghÜa lµ hä muèn ®îc tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu , nhngx ®ßi hái ,nh÷ng mong muèn mµ hä cha cã ho¹c cã nhng cha ®Çy ®ñ. Sù tho¶ m·n ®ã cã thÓ lµ vËt chÊt hoÆc tinh thÇn. ViÖc kh«ng ngõng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ngêi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®Ó lµm t¨ng n¨ng suÊt lao déng , n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm , n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa vµ thêng xuyªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng. Con ngêi kh«ng chØ kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng hµnh ®éng mµ cßn kh¸c nhau c¶ vÒ ý chÝ hµnh ®éng hay sù thóc ®Èy. Sù thóc ®Èy con ngêi lµm viÖc phô thuéc vµo søc m¹nh cña ®éng c¬. §éng c¬ ®«i khi ®îc x¸c ®Þnh nh nhu cÇu , ý muèn , nghÞ lùc hay lµ sù th«i thóc c¸ nh©n híng tíi môc ®Ých. NÕu ®éng c¬ lµ yÕu tè bªn trong quyÕt ®Þnh th× ®éng lùc lµ yÕu tè biÓu hiÖn ra bªn ngoµi nh»m thùc hiÖn ®éng c¬ lao ®éng ®ã. §éng c¬ ®îc hiÓu lµ sù khao kh¸t vµ tù nguyÖn cña con ngêi nh»m n©ng cao mäi nç lùc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu hay kÕt qu¶ cô thÓ nµo ®ã. §éng lùc chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè nh :nhãm yÕu tè thuéc vÒ con ngêi vµ nhãm yÕu tè thuéc vÒ m«i trêng. 2. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc ( ®øng ë gi¸c ®é nhu cÇu ) : B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc ®ã lµ nhu cÇu vµ sù tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã. Thùc chÊt , nhu cÇu cña con ngêi t¹ ra ®éng c¬ thóc ®Èy hä tham gia lao ®éng song chÝnh lîi Ých míi lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy con ngêi lµm viÖc hiÖu qu¶ ngµy cµng cao. V× vËy ®ßi hái nhµ qu¶n lý ®¨c biÖt quan t©m ®Õn lîi Ých cña ngêi lao ®éng. 2. 1. HÖ thèng nhu cÇu cña con ngêi : Nhu cÇu lµ sù ®ßi hái cña c¸c c¸ nh©n vµ cña c¸c tËp thÓ kh¸c nhau muèn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®Ó sèng , ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Nhu cÇu quy ®Þnh xu híng lùa chän c¸c suy nghÜ , sù rung c¶m vµ ý trÝ cña ngêi lao ®éng ,nã cßn quy ®Þnh ho¹t ®éng x· héi cña c¸ nh©n , 6 cña giai cÊp vµ cña tËp thÓ. Nh÷ng nhu cÇu ®Ó sèng ,tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ nh÷ng nhu cÇu thiÕt yªó cÇn thiÕt. Ph©n lo¹i hÖ thèng nhu cÇu : theo hÖ thèng nhu cÇu th× cã hai lo¹i hÖ thèng nhu cÇu lµ nhu cÇu vËt chÊt vµ nhu cÇu tinh thÇn . Nhu cÇu vËt chÊt : lµ nhu cÇu hµng ®Çu ®¶m b¶o cho con ngêi lao ®éng cã thÓ sèng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ lµm nªn lÞch sö. HÖ t tëng M¸c - ¡nghen ®· viÕt : “Ngêi ta ph¶i sèng ®¬c råi míi lµm ra lÞch sö. Nhng muèn sèng th× tríc hÕt ph¶i cã thøc ¨n , níc uèng ,nhµ cöa , quÇn ¸o vµ mét sè thøc ¨n kh¸c n÷a ”. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lÞch sö ,nhu cÇu vËt chÊt cña con ngêi ngµy cµng t¨ng lªn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi ngµy cµng cao th× nhu cÇu cµng nhiÒu h¬n vµ phøc t¹p h¬n , th¹m chÝ nhu cÇu vËt chÊt ®¬n gi¶n nhÊt còng kh«ng ngõng thay ®æi. Cïng víi sù biÕn ®æi cña thêi gian nhu cÇu vËt chÊt chuyÓn tõ yªu cÇu vÒ lîng sang yªu cÇu vÒ chÊt (nhu cÇu vËt chÊt lµ nhu cÇu ph¸t triÓn vÒ mÆt thÓ lùc ). Nhu cÇu tinh thÇn : lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó con ngêi tån t¹i vµ ph¸t triÓn vÒ mÆt trÝ lùc ®©y lµ nhu cµu phong phó vµ ®a d¹ng. C¸c lo¹i nhu cÇu tinh thÇn : Tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn nhu cÇu lao ®éng , nhu cÇu lµm viÖc cã Ých , cã hiÖu qu¶ cho b¶n th©n vµ cho x· héi. B»ng lao ®éng kh«ng nh÷ng gióp mçi ngêi ®¶m b¶o cuéc sèng cña m×nh mµ cßn ph¸t triÓn mäi kh¶ n¨ng cña bµn tay vµ trÝ tuÖ , ph¸t hiÖn ra ý nghÜa cuéc sèng cña m×nh víi t thÕ lµm chñ thiªn nhiªn vµ lÞch sö. TiÕp theo lµ c¸c nhu cÇu häc tËp , nhu cÇu thÈm mü , nhu cÇu giao tiÕp x· héi , vµ nhu cÇu c«ng b»ng x· héi ,. . . Nhu cÇu cña con ngêi nãi chung vµ cña ngêi lao ®éng nãi riªng lµ v« tËn , kh«ng cã giíi han vµ kh«ng bao giê ®îc tho¶ m·n hoµn toµn. song sù tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn dï Ýt còng sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi tÝch cùc , h¨ng say ,s¸ng taä lao ®éng . Ch×a kho¸ ®Ó t×m ra ®éng c¬ bªn trong thóc ®Èy con ngêi lao ®éng ®ã lµ nghiªn cøu hÖ thèng c¸c nhu cÇu cña hä vµ t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó th¶o m·n c¸c nhu cÇu ®ã mét cÊh tèi u. 2. 2. Lîi Ých cña con ngêi : Cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ lîi Ých kh¸c nhau : 7 Lîi Ých theo quan niÖm vÒ gi¸ trÞ : lµ tæng thÓ gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ tæ chøc hoÆc x· héi. Lîi Ých theo ®Þnh híng ho¹t ®éng : lµ tËp hîp phcs t¹p c¸c thiªn híng bao gåm môc ®Ých gi¸ trÞ , nguyÖn väng vµ c¸c xu híng , khuynh híng dÉn ®Õn mét ngêi xö sù theo c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c. Lîi Ých theo quan ®iÓm qu¶n trÞ : lµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi trong mét ®iÒu kiÖn cô thÓ nhÊt ®inh. Tríc hÕt , lµ lîi Ých kinh tÕ trong quan hÖ gi· nh÷ng ngêi lao ®éng víi nhau vµ gi÷a ngêi sö dông lao ®éng víi ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. T¬ng øng víi nhu cÇu vËt chÊt vµ nhu cÇu tinh thÇn cã lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých tinh thÇn. Gi÷a lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých tinh thÇn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Th«ng thêng sù tho¶ m·n mét nhu cÇu vËt chÊt thêng dÉn ®Õn sù tho¶ m·n nhu cÇu nµo ®ã vÒ tinh thÇn vµ ngîc l¹i. T¬ng øng víi nhu cÇu c¸ nh©n vµ nhu cÇu x· héi cã lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi. Lîi Ých c¸ nh©n g¾n liÒn víi viÖc tho¶ m·n nhu cÇu c¸ nh©n cña b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. Lîi Ých x· héi g¾n liÒn víi sù tho¶ ·n nhlu cÇu cña x· héi. Song suy cho cïng tho¶ m·n nhu cÇu cña x· héi còng chØ lµ nh»m phôc vô lîi Ých cña tõng c¸ nh©n trong céng ®ång. Trong mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi thh× lîi Ých c¸ nh©n cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ngêi lao ®éng va t¹o ra sù quan t©m nhiÒu h¬n ë ngêi lao ®éng 2. 3. Mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu vµ lîi Ých : Lîi Ých lµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi , don ®ã lîi Ých t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy ngêi lao ®éng lµm viÖc h©ng say h¬n , cã hiÖu qu¶ h¬n. Møc ®é tho¶ m·n cµng lín th× t¹o ra ®éng lùc cµng nhiÒu vµ ngîc l¹i møc ®é tho¶ m·n cµng nhá th× ®éng lùc t¹o ra cµng yÕu , thËm trÝ bÞ triÖt tiªu. Nh vËy gi÷a nhu cÇu vµ lîi Ých cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt , chÆt chÏ kh«ng thÓ t¸ch rêi. NÕu kh«ng cã nhu cÇu th× kh«ng cã lîi Ých ,lîi Ých lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña nhu cÇu. Nhu cÇu t¹o ra ®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi tham gia lao ®éng , lîi Ých míi lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy hä lµm viÖc Nhu cÇu §éng c¬ 8 §¹t môc ®Ých Lîi Ých §éng lùc §Ó t¹o ra ®éng lùc cho ngêi lao ®éng , nhµ qu¶n lý ph¶i chó träng t¹o ra lîi Ých cho ngêi lao ®éng phï hîp víi nhu cÇu mong muèn cña hä. Muèn vËy ,ph¶i lu«n coi sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a lîi Ých vµ nhu cÇu lµ mèi quan hÖ cña cËp ph¹m trï triÕt häc h×nh thøc vµ néi dung. II. C¸c häc thuyÕt t¹o ®éng lùc : Cã rÊt nhiÒu häc thuÕt nãi vÒ viÖc t¹o ®éng lùc , mçi häc thuyÕt ®i s©u vµo tõng khÝa c¹nh vµ khai th¸c c¸c mÆt kh¸c nhau cña c¸c nh©n tè t¸c ®éng. C¸c nhµ qu¶n lý còng cÇn ph¶i biÕt vËn dông nh÷ng häc thuyÕt nµo vµ vËn dông nh thÕ nµo cho ph ï hîp víi hoµn c¶nh c«ng ty , doanh nghiÖp m×nh ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý nguån nh©n lùc. 1. C¸c häc thuyÕt nhu cÇu : 1. 1. Häc thuyÕt nhu cÇu cña A. Maslow : Nhu cÇu cña con ngêi rÊt phong phó vµ ®a d¹ng , do vËy ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®ã còng rÊt phøc t¹p. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy Maslow ®· chØ ra r»ng : ngêi qu¶n lý cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p t×m ra vµ tho¶ m·n nhu cÇu ngêi lao ®éng vµ «ng ®ua ra thuyÕt nhu cÇu theo thø bËc ®îc biÓu diÔn díi h×nh th¸p sau : (1) : Nhu cÇu tù thÓ hiÖn b¶n th©n. (1) (2): Nhu cÇu t«n träng. (2) (3): Nhu cÇu x· héi. (3) (4) : Nhu cÇu an toµn. (4) (5): Nhu cÇu sinh lý. (5) (5) : Nhu cÇu sinh lý lµ nhu cÇu tèi cÇn thiÕt , lµ nh÷ng ®ßi hái c¬ b¶n vµ lµ nhu cÇu xuÊt hiÖn sím nhÊt mµ con ngêi lu«n t×m c¸ch tho¶ m·n nã. Khi nhu cÇu nµy ®îc tho¶ m·n th× l¹i xuÊt hiÖn nhu cÇu bËc cao h¬n. (4): Nhu cÇu an toµn : lµ nhu cÇu xuÊt hiÖn ngay sau khi nhu cÇu sinh lý ®îc tho¶ m·n , nhu cÇu nµy muèn ®îc æn ®Þnh , ®îc ch¾c ch¾n , ®îc b¶o vÖ khái nh÷ng ®iªï bÊt ch¾c hoÆc tù b¶o vÖ m×nh. 9 (3) : Nhu cÇu x· héi ( Nhu cÇu giao tiÕp ) : khi c¸c nhu cÇu sinh lý vµ an toµn ®îc tho¶ m·n tíi møc nµo ®ã , c¸c nhu cÇu x· héi trë nªn chiÕm u thÕ. HÇu hÕt mäi ngêi ®Òu muèn cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i , quan hÖ vµ chung sèng víi nh÷ng ngêi kh¸c trong nh÷ng hoµn c¶nh mµ ë ®ã hä c¶m thÊy thÝch hîp vµ ®îc mäi ngêi chÊp nhËn. (2) :Nhu cÇu ®îc t«n träng : lµ nhu cÇu víi nh÷ng ®Þa vÞ kh¸c nhau ®îc t«n träng vµ còng nh tù t«n träng m×nh. Nhu cÇu ®îc t«n träng xuÊt hiÖn díi mét sè h×nh thøc ®éng c¬ liªn quan lµ : uy tÝn vµ quyÒn lùc. (1) : Nhu cÇu tù kh¼ng ®Þnh m×nh ( tù hoµn thiÖn m×nh): Trong tÊt c¶ c¸c nhu cÇu cña Maslow ®a ra cã mét nhu cÇu mµ c¸c nhµ khoa häc vÒ x· h«i vµ hµnh vi biÕt Ýt nhÊt , ®ã lµ kh¶ n¨ng tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Tù kh¼ng ®Þnh m×nh lµ mét nhu cÇu khã nhËn biÕt vµ khã x¸c ®iÞnh nhng ®ã l¹i lµ nhu cÇu trong ®ã con ngêi ®îc trëng thµnh vµ ph¸t triÓn còng nh ®îc s¸ng t¹o. Maslow ®· kh¼ng ®Þnh : Mçi c¸ nh©n lao ®éng cã hÖ thèng nhu cÇu kh¸c nhau vµ nã ®îc tho¶ m·n b»ng nh÷ng c¸ch , nh÷ng ph¬ng tiÖn kh¸c nhau. VÒ nguyªn t¾c : con ngêi cÇn ®îc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ë bËc thÊp h¬n tríc khi ®îc khuyÕn khÝch ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇ ë bËc cao h¬n. HÖ thèng thø bËc nhu cÇu nµy ®îc biÕt ®Õn vµ ¸p dông réng r·i. Ngêi qu¶n lý ph¶i quan t©m ®Õn c¸c nhu cÇu cña ngêi lao ®éng , tõ ®ã cã biÖn ph¸p ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®ã mét c¸ch hîp lý. Sau ®©y lµ mét vÝ dô cô thÓ vÒ viÖc ¸p dông m« h×nh Maslow trong mét doanh nghiÖp : 10 Lµm viÖc ®óng së trêng,së thÝch Cã mét chøc danh cô thÓ râ rµng Hoµ m×nh vµo tËp thÓ vµ ®îc tËp thÓ c«ng nhËn B¶o hiÓm ,an toµn lao ®éng ,hu trÝ,. . . ViÖc lµm ,thu nhËp Tù hoµn thiÖn Danh dù X· héi An toµn Sinh lý 1. 2. Häc thuyÕt ERG cña Alderfer : Còng dôa vµo hÖ thèng nhu cÇu , Alderfer chia hÖ thèng nhu cÇu thµnh ba lo¹i: Nhu cÇu tån t¹i. (Existence ) Nhu cÇu quan hÖ (Relatednes ) Nhu cÇu ph¸ triÓn (Groth) T¬ng tù nh Maslow nh÷ng häc thuyÕt nay chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn vai trß cña ba lo¹i nhu cÇu. Ngoµi viÖc tho¶ m·n cac nhu cÇu vËt chÊt , c«ng ty ph¶i t¹o m«i trêng ®Ó ®iÒu hoµ vµ liªn kÕt c¸c mèi quan hÖ vµ còng kh«ng ngõng t¹o c¬ héi cho ngêi lao ®éng häc tËp vµ n©ng cao tr×nh ®é. 1. 3. Häc thuyÕt nhu cÇu cña Mc Cellad : Mc Cellad chia hÖ thèng nhu cÇu thµnh ba lo¹i nhu cÇu : nhu cÇu thµnh ®¹t , nhu cÇu liªn kÕt vµ nhu cÇu quyÒn lùc. Nhu cÇu thµnh ®¹t : thÓ hiÖn mong muèn ®îc v¬n lªn ®¹t ®îc chu yÕu tån t¹i trong tÇng líp thanh niªn. Nhu cÇu liªn kÕt : lµ nhu cÇu muèn ®îc quan hÖ , tiÕp xóc , giao tiÕp víi ngêi xung quanh , nhu cÇu nµy xuÊt hiÖn ë mäi tÇng líp. Nhu cÇu quyÒn lùc : lµ nhu cÇu ®îc chi phèi nh÷ng ngêi xung quanh tøc lµ buéc nh÷ng ng¬× xung quanh chÞu sù ¶nh hëng cña m×nh , ®Æc biÖt thêng xuÊt hiÖn ë nh÷ng ngêi cã chøc vô , cã quyÒn lùc nhÊt ®Þnh. Häc thuyÕt nµy ®i s©u vµo khÝa c¹nh tinh thÇn vµ bæ sung cho thuyÕt cña Taylor, qua ®ã cho thÊy nhu cÇu cña con ngêi ngµ cµng ®îc n©ng cao. 11 C¶ ba häc thuyÕt trªn ®Òu xuÊt ph¸t tõ c¬ së lµ nhu cÇu. ViÖc øng dông c¸c häc thuyÕt nµy vµo thùc tiÔn ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña con ngêi sÏ ph¶n ¸nh møc ®é t¹o ®éng lùc trong lao ®éng lµ rÊt lín. 2. Häc thuyÕt vÒ sù t¨ng cêng tÝch cùc (B. F. Skinner): Häc thuyÕt nµy dùa trªn sù lÆp ®i, lÆp l¹i nh÷ng hµnh ®éng cña con ngêi nh»m ®a ra c¸c møc thëng vµ ph¹t kh¸c nhau,tøc lµ ®a ra nh÷ng c¶i biÕn vÒ hµnh vi con ngêi. T¸c gi¶ Skinnerd· da ra nh÷ng kÕt luËn sau : Nh÷ng hµnh vi ®îc thëng cã xu híng lÆp ®i lÆp l¹i cßn nhngx hµnh vi bi ph¹t kh«ng cã xu híng ®ã Kho¶ng thêi gian gi÷a thêi ®iÓm x¶y ra hµnh vi vµ thêi ®iÓm thëng ,ph¹t cµng ng¾n bao nhiªu cµng cã t¸c ®éng thay ®æi hµnh vi bÊy nhiªu. Ph¹t cã t¸c dông lo¹i trõ hµnh vi ngoµi ý muèn cña ngêi qu¶n lý (tÝch cùc ),ph¹t cã thÓ g©y ra sù chèng ®èi nµo ®ã tõ phÝa ngêi lao ®éng (tiªu cùc ). Do vËy,nªn ph¹t Ýt h¬n thëng. Nh vËy lêi khuyªn cho c¸c nhµ qu¶n lý lµ : ®Ó t¹o ®éng lùc cho nh©n viªn cña m×nh , ngêi qu¶n lý ph¶i thõa nhËn nh÷ng hµnh vi tèt cña ngêi lao ®éng , ph¶i nhÊn m¹nh thöng nhiÒu h¬n ph¹t. ViÖc thëng, ph¹t ph¶i dùa trªn thµnh tÝch , hay m¾c lçi cña ngêi lao ®éng phï hîp víi hµnh vi cña hä ,tr¸nh ®¸nh gi¸ sai lÖch víi hµnh vi mµ hä thùc hiÖn. 3. Häc thuyÕt vÒ sù kú väng (Victor VRoom): Häc thuyÕt nµy chØ ra r»ng : ngêi lao ®éng cã ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh khi cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ; Cã ®ñ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc thùc hiÖn c«ng viÖc. BiÕt tríc ®îc kÕt qu¶ cña sù thùc hiÖn c«ng viÖc lµ phÇn thëng hay sù trõng ph¹tét thanh Sù trõng ph¹t vµ sù tr¶ c«ng lµ cã t¸c dông tèi ®a víi anh ta. Häc thuyÕt nµy nhÊn m¹nh vµo quan hÖ nhËn thøc. Con ngêi mong ®îi c¸i g× vµ lµm nh thÕ nµo , sö dông c«ng cô g× ®Ó ®at ®îc ®iÒu ®ã cho tõng ®éng lùc lµ chøc n¨ng cña sù mong ®îi. Mét sù nç lùc nhÊt ®inh sÏ ®em l¹i mét thµnh tÝch vµ mét phÇn thëng nhÊt ®Þnh. §Ó t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ,nhµ qu¶n lý ph¶i biÕt t¹o nªn sù kú väng cña hä ®èi víi kÕt qu¶ cña phÇn thëng. T¹o nªn sù hÊp dÉn cña chÝnh kÕt qu¶ vµ phµn thëng ®ã còng nh gióp cho ngêi lao ®éng hiÓu râ mèi quan hÖ gi÷a nç lùc vµ thµnh tÝch. 4. Häc thuyÕt vÒ sù c«ng b»ng (Stacy Adam): 12 Häc thuyÕt c«ng b»ng ph¸t biÓu r»ng : “Mäi c¸ nh©n trong tËp thÓ ®Òu mong muèn cã sù c«ng b»ng. Mçi ngêi lao ®éng cã xu híng so s¸nh sù ®ãng gãp cña hä vµ quyÒn lîi mµ hä ®îc hëng víi sù ®ãng gãp cña ngêi kh¸c vµ quyÒn lîi mµ ngêi kh¸c ®uîc hëng. ”§Ó tõ ®ã ngêi ta sÏ lùa chän nh÷ng hµnh vi kh¸c nhau. Häc thuyÕt c«ng b»ng thõa nhËn r»ng c¸c c¸ nh©n kh«ng chØ quan t©m tíi khèi lîng phÇn thëng tuyÖt ®èi mµ hä nhËn ®îc cho nç lùc cña m×nh, mµ cßn tíi c¶ mèi quan hÖ gi÷a khèi lîng ®ã víi nh÷ng g× mµ ngêi kh¸c nhËn ®îc. C¸c ®Çu vµo nh nç lùc ,kinh nghiÖm ,tr×nh ®é gi¸o dôc vµ tµi n¨ng ®îc ®em so s¸nh víi nh÷ng ®Çu ra nh møc l¬ng , t¨ng l¬ng ,sù c«ng nhËn vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c. Khi mäi ngêi nhËn thøc lµ cã sù chªnh lÖch trong tû suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña hä víi nh÷ng ngêi kh¸c , nhÊ ®Þnh sÏ cã sù c¨ng th¼ng. Sù c¨ng th¼ng nµy t¹o c¬ së cho ®éng lùc ,khi mµ mäi ng¬× phÊn ®Êu giµnh ®îc c¸i mµ hä coi lµ c«ng b»ng. Chóng ta hiÓu r»ng kh«ng cã sù c«ng b»ng tuyÖt ®èi. C«ng b»ng ë ®©y kh«ng ph¶i lµ ngêi lao ®éng ®îc nhËn bao nhiªu mµ lµ c«ng b»ng ®îc nhËn thøc ,nãi kh¸c ®i ®ã lµ nhËn thøc cña ngêi lao ®éng vÒ sù c«ng b»ng. Nh vËy : ngêi qu¶n lý cÇn ph¶i t¹o ra vµ duy tr× sù c«ng b»ng trong tËp thÓ,®Æc biÖt ph¶i rÊt c«ng b»ng trong : ph©n chia c«ng viÖc ,trong tr¶ c«ng vµ khi ®Ò b¹t , th¨ng tiÕn nÕu kh«ng dÔ g©y nªn bÊt m·n ®èi víi ngêi lao ®éng. 5. Lý thuyÕt vÒ hai nhãm nh©n tè cña F. Herberg: Häc thuyÕt nµy dùa trªn c¬ së quan ®iiÓm t¹o ®éng lùc lµ kÕt qu¶ cña sù t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè. Trong ®ã cã c¸c yÕu tè t¹o nªn sù tho¶ m·n vµ kh«ng tho¶ m·n. B¶n th©n mçi yÕu tè ®Òu bao gåm c¶ hai mÆt trªn tuú thuéc vµo viÖc nã ®îc thùc hiÖn nh thÕ nµo , ®îc ®¸p øng nh thÕ nµo ,®Ó thÊy râ b¶n chÊt cña c¸c yÕu tè, häc thuyÕt nµy ph©n ra lµm hai lo¹i nh©n tè cã t¸c dông t¹o ®éng lùc lµ : nhãm yÕu tè thóc ®Èy vµ nhãm yÕu tè duy tr× : Nhãm yÕu tè thóc ®Èy : ®ã lµ c¸c nh©n tè t¹o nªn sù tho¶ m·n , sù thµnh ®¹t , sù thõa nhËn thµnh tÝch ,b¶n th©n c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng , tr¸ch nhiÖm vµ chøc n¨ng lao ®éng ,sù th¨ng tiÕn. §©y chÝnh lµ n¨m nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng khi tham gia lµm viÖc. §Æc ®iÓm nhãm nµy lµ :nÕu kh«ng ®îc tho¶ m·n th× dÉn ®Õn bÊt m·n , nÕu ®îc tho¶ m·n th× sÏ cã t¸c dông t¹o ®éng lùc. Nhãm yÕu tè duy tr× : ®ã lµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ m«i trêng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng ,c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n trÞ cña c«ng ty , sù híng dÉn c«ng viÖc , c¸c quan hÖ víi con ngêi ,c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc. C¸c yÕu tè nµy khi ®îc tæ chøc tèt th× nã cã t¸c dông ng¨n ngõa sù kh«ng tho¶ m·n ®èi víi c«ng 13 viÖc cña ngêi lao ®éng. §Æc ®iÓm cña nhãm nµy lµ :nÕu kh«ng ®îc tho¶ m·n th× dÉn ®Õn bÊt m·n , nÕu ®îc tho¶ m·n th× sÏ kh«ng cßn t¸c dông t¹o ®éng lùc. 14 Ch¬ng II: Nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt cho ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn l¬ng , tiÒn thëng vµ c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi : I. TiÒn l¬ng - vai trß cña tiÒn l¬ng trong c«ng t¸c t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng: TiÒn l¬ng ®èi víi doanh nghiÖp lµ mét phÇn chi phÝ cña s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi ngêi lao ®éng, tiÒn l¬ng lµ thu nhËp tõ qu¸ tr×nh lao ®éng , lµ phÇn thu nhËp chñ yÕu cña ®¹i ®a sè lao ®éng trong x· héi , cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn møc sèng cña hä. TiÒn l¬ng gióp cho ngêi lao ®éng nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh , lµ c¬ së ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu sinh ho¹t nh :¨n , ë ,mÆc ,. . . Còng nh nhu cÇu x· héi : häc tËp , gi¶i trÝ. . . Tuy nhiªn nhu cÇu cña con ngêi kh«ng ngõng n¶y sinh ,nhu cÇu nµy ®îc tho¶ m·n ,nhu cÇu kh¸c l¹i xuÊt hiÖn ë møc ®é cao h¬n. do vËy ngêi lao ®éng ®ßi hái møc l¬ng cao h¬n. PhÊn ®Êu ®Ó n©ng cao tiÒn l¬ng lµ môc ®Ých cña ngêi lao ®éng ,môc ®Ých nµy t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng tÝch cùc lµm viÖc ,n©ng cao tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc. 1. TiÒn l¬ng c«ng cô c¬ b¶n cña t¹o ®éng lùc : Theo C. Mac :môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt XHCN lµ nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng t¨ng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. V. I Lªnin còng kh¼ng ®Þnh :nÒn s¶n xuÊt XHCN cã môc ®Ých “®¶m b¶o ®êi sèng ®Çy ®ñ vµ nsù ph¸t triÓn tù do vµ toµn diÖn cho tÊt c¶ mäi thµnh viªn cña x· héi”. Muèn ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã th× ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ,n©ng cao chÊt lîng vµ h¹ gÝa thµnh s¶n phÈm ,n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt XHCN lµ thêng xuyªn ¸p dông vµ hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng lµ mét kh©u quan träng trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ,th«ng qua tiÒn l¬ng nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trong qu¸ tr×nh lao ®éng ,trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®îc thùc hiÖn. Kh¶ n¨ng sö dông tiÒn l¬ng nh mét ®ßn bÈy kinh tÕ hµn toµn phô thuéc vµo møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt c¬ b¶n ®èi víi ngêi lao ®éng cña chÝnh tiÒn l¬ng. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ : muèn x¸c ®Þnh ®óng møc tiÒn l¬ng cÇn ph¶i c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña mçi ngêi vµ cña mçi tËp thÓ lao ®éng. TiÒn l¬ng g¾n chÆt víi quy luËt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm thêi gian lao ®éng. Bëi v× t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lµ c¬ së ®Ó t¨ng tiÒn l¬ng ,®ång thêi phÇn tiÕt kiÖm ®îc do n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ dïng ®Ó t¨ng l¬ng l¹i lµ ®éng lùc thóc ®Èy chÊt lîng s¶n phÈm. 15 TiÒn l¬ng cao sÏ cã t¸c dông b¶o ®¶m nhÊ ®Þnh trong viÖc thu hót ng÷ng ngêi tµi giái xuÊt s¾c ,n©ng cao chÊt lîng cña ®éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n trong tæ chøc ,gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh ,liªm khiÕt vµ hiÖu qu¶ cao cña hä. N©ng cao vai trß khuyÕn khÝch vËt chÊt cña tiÒn l¬ng ,x¸c ®Þnh ®óng ®¾n mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a thu nhËp víi cèng hiÕn cña ngêi lao ®éng hay cña tËp thÓ lao ®éng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt x· héi lµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña tæ chøc tiÒn l¬ng hiÖn nay. Víi ý nghÜa ®ã ,chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña mét quèc gia hay chÕ ®é hay h×nh thøc tiÒn l¬ng ¸p dông trong mét xÝ nghiÖp ®Òu ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau : - TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng. NghÜa lµ tiÒn l¬ng ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu nh : ¨n,mÆc,ë,®i l¹i ,häc tËp. . . cña c¸ nh©n ngêi lao ®éng. §iÒu nµy b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng. TiÒn l¬ng lµ phÇn thu nhËp chñ yÕu cña ngêi lao ®éng. Bëi vËy ,®é lín tiÒn l¬ng kh«ng nh÷ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më raäng vÒ sè lîng vµ chÊt lîng lao ®«ngj cña ngêi lao ®éng d· hao phÝ mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o nu«i sèng gia ®×nh hä. - TiÒn l¬ng ph¶i tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng song lu«n ph¶i ®¶m b¶o lín h¬n hoÆc b»ng møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh. - TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o tho¶ ®¸ng ,c«ng b»ng ,hîp lý víi c«ng søc ngêi lao ®éng ,tr¸nh chñ nghÜa b×nh qu©n. Trong ba nguyªn t¾c trªn th× nguyªn t¾c 1lµ quan träng nhÊt. NÕu ®¸p øng ®îc sÏ t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ cho ngêi lao ®éng khiÕn hä h¨ng say lao ®éng ,¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt ,ph¸t huy tinh thÇn s¸ng t¹o vµ g¾n bã víi c«ng viÖc ,t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi vµ trong tõng xÝ nghiÖp. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tæ chøc tiÒn l¬ng. Tuy nhiªn ®Ó c«ng t¸c tiÒn l¬ng ®¶m b¶o ®îc vai trß t¹o ®éng lùc th× tõ phÝa ngêi qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò sau : - Bè trÝ lao ®éng phï hîp víi tr×nh ®é lanh nghÒ. Khi ®ã ngêi lao ®éng nhËn ®îc tiÒn l¬ng phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng ®· hao phÝ ,khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng trong con ngêi lao ®éng. - X©y dùng c¸c tiªu chuÈ ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng vÖc cô thÓ ,hîp lý. Qua ®ã tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng viÖc ®îc giao. V× viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng còng ®îc coi lµ mét dßn bÈy t¹o ®éng lùc trong lao ®éng. ViÖc ®¸nh gi¸ ®óng hiÖu qu¶ lao ®éng sÏ gióp cho viÖc tr¶ l¬ng trong lao ®éng ®îc hîp lý. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®èi víi ngêi lao ®éng 16 - Hoµn thiÖn c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng. Møc lao ®éng chÝnh x¸c t¹o ®iÒu kiÖn tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n t¬ng xøng víi søc lao ®éng hä bá ra ,kh¬i dËy sù cè g¾ng cña ngêi lao ®éng. PhÊn ®Êu hoµn thµnh ®inh møc ,n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng - Hoµn thiÖn ph¬ng ph¸p x©y dùng quü l¬ng trªn c¬ së quü l¬ng theo ®¬n gi¸ ®îc giao ,quü l¬ng tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi kÕ ho¹ch vµ quü l¬ng do c¬ quan ph©n phèi (nÕu cã ). Doanh nghiÖp tiÕn hµnh tÝnh quü l¬ng cho c¸c ®èi tîng theo c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c nhau. 2. TiÒn l¬ng trong viÖc duy tr× ®éng lùc lµm viÖc cho ngêi lao ®éng : Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn cho thÊy r»ng qu¸ tr×nh t¹o ra ®éng lùc cho ngêi lao ®énglµ v« cïng quan träng. Nhng qu¸ tr×nh t¹o ra ®éng lùc thùc sù cã ý nghÜa khi c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i biÕt duy tr× ®uîc nhngx ®éng lùc ®· t¹o ra. Trong mét doanh nghiÖp cã thÓ cã nhiÒu biÖn ph¸p duy tr× ®éng lùc cho ngêi lao ®éng nhng th«ng qua tiÒn l¬ng cã ba biªn ph¸p sau : - Tr¶ l¬ng tuú theo møc ®é quan träng cña c«ng viÖc : §©y lµ mét qui t¾c ®¬n gi¶n vµ râ rµng. Tuú theo c«ng viÖc ®Ó tr¶ l¬ng vµ c«ng nhËn ®îc tuyÓn chän theo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc. YÕu tè duy tr× ®éng lùc ë ®©y lµ nh÷ng ngêi l¬ng Ýt ,c«ngviÖc Ýt quan träng còng cã thÓ häc hái ,chÞu khã cè g¾ng lµm viÖc ®Ó mét ngµy nµo ®ã ®îc cö gi÷ chøc vô quan träng h¬n ,tiÒn l¬ng do ®ã ®îc cao h¬n vµ khi ë vÞ trÝ cao h¬n nµy ngêi lao ®éng tiÕp tôc cè g¾ng ®Ó ®îc gi÷ chøc vô quan träng h¬n n÷a vµ do ®ã tiÒn l¬ng nh©n ®îc còng cao h¬n tríc. Qu¸ tr×nh nµy lu«n lu«n diÔn ra vµ th«ng qua ®ã ®éng lùc lµm viÖc cña ngêi lao ®éng còng ®îc duy tr× thêng xuyªn - Tr¶ l¬ng theo thêi gian c«ng t¸c : Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng møc long theo n¨m c«ng t¸c thËt cô thÓ ,râ rµng vµ qua ®ã nh÷ng ngêi lµm viÖc l©u n¨m th× sÏ nhËn ®îc møc l¬ng cao h¬n. Theo ph¬ng ph¸p nµy gióp cho c¸c doanh nghiÖp gi÷ ®îc ngêi lao ®éng ë l¹i lµm viÖc mµ kh«ng ®i n¬i kh¸c ,®iÒu ®ã lµm cho ngêi lao ®éng cµng hiÓu râ vµ g¾n bã víi doanh nghiÖp h¬n vµ còng th«ng qua ®ã ngêi lao ®éng sÏ cè g¾ng ,nç lùc lµm viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc t¹i c«ng ty C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i thßng xuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ doanh nghiÖp :th«ng tin vÒ doanh thu b¸n hµng ,lîi nhuËn ,. . . cho ngêi lao ®éng biÕt. Th«ng qua ®ã ngêi lao ®éng sÏ n¾m râ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ,trªn c¬ së ®ã ngêi lao ®éng sÏ íc lîng ®îc tiÒn l¬ng kú väng cña m×nh trong th¸ng ,quÝ,. . . tr¸nh t×nh tr¹ng cung cÊp sai lÖch 17 th«ng tin ,th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c ®a ®Õn cho ngêi lao ®éng nét viÔn c¶nh kh«ng cã thùc. ®iÒu ®ã lµm cho ngêi lao ®éng triÖt tiªu ®éng lùc lµm viÖc. 3. Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cña ViÖt Nam hiªn nay - víi nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc : N¨m 1993 ,nhµ níc ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ,trong ®ã néi dung næi bËt nhÊt lµ nhµ níc ®· 4 lÇn ®iÒu chØnh t¨ng møc l¬ng tèi thiÓu vµ ban hµnh hÖ thèng thang l¬ng ,b¶ng l¬ng theo ngµnh nghÒ vµ c¸c lo¹i phô cÊp ¸p dông thèng nhÊt trong khu vùc doanh nghiÖp. Cho ®Õn nay néi dung ®ã ®· thÓ hiÖn nhiÒu mÆt tÝch cùc song vÒ c¬ b¶n vÉn mang tÝnh chÊt t¹m thêi ,cha gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò cèt lâi lµ ®¶m b¶o thu nhËp cho ngêi lao ®éng ,kÝch thÝch s¶n xuÊt kinh doanh ,®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. a. Thùc tr¹ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiªn l¬ng ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua : Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh cña quèc héi kho¸ VIII cuèi n¨m 1992 ngµy 23/05/1993 chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 55/cp qui ®Þnh chÕ ®é tiÒn l¬ng míi. Theo ®ã møc l¬ng tèi thiÓu ¸p dông chung lµ 120000®/th¸ng vµ cã hÖ sè bËc l¬ng tõ 1 ®Õn 3. Møc l¬ng nµy ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së phôc vô nhu c©u ftèi thiÓu cña mét ngê theo thêi gi¸ n¨m 1993. ChÕ ®é tiÒn l¬ng míi gãp phÇn c¶i thiÖn thu nhËp cña ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng. . Tuy nhiªn trong giai ®o¹n khëi s¾c cña nÒn kinh tÕ tõ 1994 ®Õn 1997 gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng t¨ng nhanh. Cô thÓ lµ n¨m 1994 chØ sè gi¸ tiªu dïng t¨ng 14,2% , n¨m 1995 t¨ng 12,7% ,vµo thêi ®iÓm ®Çu n¨m 1997gi¸ c¶ sinh ho¹t nªn tíi 35% so víi n¨m 1993. Tríc t×nh h×nh ®ã ngµy 02/01/1997chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 06/cpbï trît gi¸ 20%b»ng c¸ch t¨ng l¬ng tèi thiÓu lªn 144000®/th¸ng ,®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc møc tiÒn l¬ng tèi thiÎu cã thÓ cao h¬n nhng khong vît qu¸ 2,5 lÇn møc l¬ng tèi thiÓu chung. §Çu n¨m 2000 , chÝnh phñ tiÕp tôc nang l¬ng tèi thiÓu lªn 25%¸p dông cho c¸c ®èi tîng hëng l¬ng tõ ng©n s¸chl¸ 180000®/th¸ng Th¸ng 01/2001 tiÒn l¬ng tèi thiÓu mét lÇn n÷a ®îc ®iÒu chØnh lªn 210000®/th¸ng ®ång thõi më réng béi sè tiÒn l¬ng lµm cho ngêi cã béi sè cµng cao th× l¬ng cµng cao. Song song víi viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu ,chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng t¹i c¸c khu vùc doanh nghiÖp còng tõng bíc ®îc ®iÒu chØnh. §èi víi khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc ,nghÞ ®Þnh 28/cp cña chÝnh phñ ngµy 08/03/1997 cho phÐp c¸c doanh nghiÖp lËp quü l¬ng hµng n¨mdùa trªn lao ®éng ®Þnh biªn ,møc l¬ng tèi thiÓu doanh nghiÖp lùa chän ,,hÖ sè cÊp bËc c«ng viÑc b×nh qu©n vµ hÖ sè c¸c kho¶n phô cÊp tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. 18 §Õn ngµy 28/03/2001 ,chÝnh phñ ban hµnh nghi ®Þnh 03 /cp vÒ qu¶n lý tiÒn l¬ng vµ thu nhËp trong c¸ doanh nghiÖp nhµ níc thay thÕ nghÞ ®inh 28/ cp. Theo nghÞ ®Þnh 03 ,quyÒn tr¶ l¬ng ,t¨ng l¬ng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· ®îc më réng h¬n ,l¬ng tèi thiÓu cã thÓ cao gÊp 3 lÇn møc l¬ng tèi thiÓu chung tøc lµ 630000®/th¸ng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ,nhµ níc qu¶n lý vµ ban hµnh møc l¬ng tèi thiÓu ,cßn c¸c quy ®Þnh kh¸c chØ mang tÝnh híng vµ trao quyÒn chñ ®éng ch doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh cho phï hîp víi quan hÖ cung cÇu thÞ trêng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nhµ níc chØ thèng nhÊt qu¶n lý møc l¬ng tèi thiÓu nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng cßn c¸c quy ®Þnh kh¸c chØ mang tÝnh ®Þnh híng gièng nh khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi. b. Nh÷ng mÆt tÝch cùc trong c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë ViÖt Nam : Qua 8 n¨m c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë ViÖt Nam cã thÓ thÊy râ c¸c mÆt tÝch cùc : ViÖc tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng vµ thay ®æi c¬ cÊu tiÌn l¬ng ®· c¬ b¶n xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp vµ b¶o ®¶m c«ng b»ng h¬n vÒ thu nhËp ,gãp phÇn rÊt lín trong viÖc t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. KÕt hîp viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu theo møc ®é trît gi¸ víi më réng béi sè tiÒn l¬ng ®· phÇn nµo bæ sung thu nhËp cho ngêi lao ®«ngj ,kh¾c phôc ®îc tÝnh b×nh qu©n trong chÕ ®é tr¶ l¬ng ,bíc ®Çu phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. XÐt vÒ gãc ®é t¹o ®éng lùc th× sù ®iÒu chØnh nµy ®· lµm cho ngêi lao ®éng chuyªn t©m vµ qu¸ trinhf lao ®éng h¬n. c. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ trong c¶i c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë ViÖt Nam : - MÆc dï tiÒn l¬ng ®· ®îc n©ng lªn nhng gi¸ c¶ sinh ho¹t còng t¨ng lªn nªn tiÒn l¬ng thùc tÕ v©nx cã xu híng gi¶m sót. NÕu so s¸nh chØ sè l¬ng tèi thiÓu víi hÖ sè nhu cÇu tèi thiÓu cÇn ®¹t ®îc th× chØ sè nµy cßn rÊt thÊp nÕu n¨m 1993 ®¹t 0,7 th× n¨m 1995 cßn 0,5 ; n¨m 1999lµ 0,58 ,n¨m 2000 lµ 0,59 ; n¨m 2001 lµ 0,68 XÐt réng ra n¨m 2001 thu nhËp b×nh qu©n cña mét nguêi lao ®éng lµm c«ng ©n l¬ng ®¹t 847000®/th¸ng ,møc l¬ng nµy ph¶i nu«i 1,8 ngêi (kÓ c¶ ngêi lao ®éng )nªn b×nh qu©n thu nhËp cña mét nh©n khÈu trong khu vùc nµy chØ ®¹t 400000®/th¸ng t¬ng øng 31,3USD. Nh vËy b×nh qu©n mçi ngêi chØ cã chi cã h¬n 1$/ ngµy ®Ó sinh sèng. Theo tiªu chuÈn quèc tÕ th× møc thu nhËp ®ã chØ qua danh giíi ®ãi nghÌo. - Thùc tÕ cho thÊy møc l¬ng hiÖn nay cha ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ,cha bï ®¾p ®îc c¸c chi phÝ thiÕt yÕu cña b¶n th©n ngêi lao ®éng ,cha kÓ ®Õn gia ®×nh hä ,tiÒn l¬ng thÊp lµ nguyªn nh©n khiÕn nhiÒu c¬ quan ,®¬n vÞ ph¶i t×m c¸ch t¨ng thªm thu nhËp cho ngêi lao ®éng. PhÇn nµolµm mÊt ý nghÜa cña 19 tiÒn l¬ng ,®Æc biÖt lµ ý nghÜa t¹o ®éng lùc cña tiÒn l¬ng. Víi mét c¬ chÕ tiÒn l¬ng nh ë ViÖt Nam hiÖn nay th× cha ®¸p øng ®îc ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng nªn d· phÇn nµo lµm gi¶m bít vai trß t¹o ®éng lùc cña tiÒn l¬ng. Thùc tÕ dã buéc chóng ta ph¶i x©y dùng mét chÕ ®é tiÒn l¬ng hîp lý h¬n. Vµ ®Ó thùc sù cã ®îc mét chÕ ®é tiÒn l¬ng hîp lý chóng ta ph¶i t×m hiÓu nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn. Nguyªn nh©n quan träng nhÊt theo em lµ :chóng ta cha coi chi phÝ tiÒn l¬ng lµ ®Çu t cho ngêi lao ®éng ,®Çu t cho nguån nh©n lùc mµ chØ coi®ã lµ mét kho¶n chi cho tiªu dïng c¸ nh©n. Khi c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng kh«ng cã c¬ chÕ ®Ó t¹o nguån mµ chØ nÆng vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch. C«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cßn nhiÒu bÊt cËp cha ®îc gi¶i quyÕt. II. TiÒn thëng - sö dông c¸c h×nh thøc thëng hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch lao ®éng : TiÒn thëng lµ kho¶n tiÒn l¬ng bæ sung nh»m t¹o ®éng lùc kÝch thÝch ®èi víi ngêi lao ®éng ®Ó hä quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë doanh nghiÖp. Cïng víi tiÒn l¬ng ,tiÒn thëng gãp phÇn tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt cho ngêi lao ®éng vµ ë chõng mùc nµo ®ã tiÒn thëng cßn cã t¸c dông khuyÕn khÝch vÒ tinh thÇn. Trong thùc tÕ cã nh÷ng h×nh thøc tiÒn thëng ®îc ¸p dông hiÖn nay : - Thëng hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. - Thëng h¸t minh s¸ng kiÕn cña c¶i tiÕn kü thuËt. - Thëng tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu. - Thëng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. - Thëng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Thëng do thêng xuyªn tu©n thñ néi quy cña c«ng ty : thêng xuyªn ®i lµm ®óng giê , th¸i ®ä lµm viÖc nghiªm tóc ,. . . - Thëng l¬ng th¸ng thø 13. Thëng kh¸c. §Ó thùc hiÖn c¸c h×nh thøc thëng yªu cÇu ®Æt ra lµ cÇn lùa chän hîp lý c¸c h×nh thøc tiÒn thëng , thëng ph¶i kÞp thêi ,tho¶ ®¸ng vµ c«ng b»ng (thÓ hiÖn ë møc tiÒn thëng ,®iÒu kiÖn thëng vµ quy chÕ thëng ). §Ó tiÒn thëng cã ý nghÜa h¬n trong viÖc khuyÕn vËt chÊt cho ngêi lao ®éng th× : 20