Tài liệu Các giải pháp nhằm hạn chế tranh chấp phát sinh trong phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại việt nam

-1- BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM ------------------------------ NGUYEÃN THÒ THU TRAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ TRANH CHAÁP PHAÙT SINH TRONG PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2008 -2- BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HCM ------------------------------ NGUYEÃN THÒ THU TRAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ TRANH CHAÁP PHAÙT SINH TRONG PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM CHUYEÂN NGAØNH : KINH TEÁ TAØI CHÍNH – NGAÂN HAØNG MAÕ SOÁ : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. LE THÒ HIEÄP THÖÔNG TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2008 -3- NHÖÕNG ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN VAÊN Maëc duø UCP-600 môùi ñöôïc aùp duïng vaøo ngaøy 01.07.2007 nhöng luaän vaên ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu, tìm toøi, vaän duïng linh hoaït caùc ñieàu khoaûn cuûa thoâng leä chuaån naøy ñeå giaûi quyeát vaø goùp phaàn haïn cheá caùc tranh chaáp phaùt sinh thöïc teá trong phöông thöùc giao dòch tín duïng chöùng töø taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Luaän vaên cuõng ñaõ ñöa ra ñöôïc moät soá giaûi phaùp xaùc ñaùng mang tính thöïc teá cao coù theå aùp duïng ngay trong thöïc teá xöû lyù nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam nhaèm haïn cheá tranh chaáp phaùt sinh trong phöông thöùc giao dòch tín duïng chöùng töø: Qui trình tö vaán lieân quan ñeán phöông thöùc giao dòch tín duïng chöùng töø (Chöông 3, Muïc 3.1.2, töø trang 57 ñeán trang 60), Thieát laäp trung taâm xöû lyù nghieäp vuï tín duïng chöùn taäp trung (Chöông 3, Muïc 3.1.3, töø trang 60 ñeán trang 65). -4- MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ------------------------------------------------------------------------------------------- T1 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC TRANH CHAÁP THÖÔØNG PHAÙT SINH TRONG THANH TOAÙN BAÈNG L/C -------------------------------------------------------------- T5 1.1 Vaøi neùt veà phöông thöùc TDCTø --------------------------------------------------------------- T5 1.1.1 Khaùi nieäm veà phöông thöùc TDCT.-------------------------------------------------------- T5 1.1.2 Caùc moái quan heä ñaëc tröng cuûa phöông thöùc TDCT --------------------------------- T5 1.1.2.1 Moái quan heä giöõa ngöôøi môû thö tín duïng vaø NH phaùt haønh---------------------- T5 1.1.2.2 Moái quan heä giöõa hôïp ñoàng vaø thö tín duïng ----------------------------------------- T6 1.1.2.3 Moái quan heä giöõa chöùng töø vaø haøng hoùa trong tín duïng chöùng töø -------------- T7 1.1.3 Caùc thoâng leä chuaån quoác teá aùp duïng trong phöông thöùc TDCT------------------- T7 1.1.3.1 Qui taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát TDCT (UCP)------------------------------------- T7 1.1.3.2 Taäp quaùn NH tieâu chuaån quoác teá duøng ñeå kieåm tra chöùng töø trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø – ISBP. ------------------------------------------------------- T14 1.2 Caùc tranh chaáp thöôøng gaëp trong giao dòch tín duïng thö ------------------------------ T14 1.2.1 Caùc tranh chaáp xuaát phaùt töø traùch nhieäm cuûa caùc beân khi tham gia vaøo giao dòch tín duïng chöùng töø: ---------------------------------------------------------------------- T14 1.2.1.1 Tranh chaáp khi NH phaùt haønh khoâng thöïc hieän ñuùng caùc nghóa vuï lieân quan ñeán LC-------------------------------------------------------------------------------- T15 1.2.1.2 Tranh chaáp khi NH thoâng baùo khoâng thöïc hieän ñuùng caùc nghóa vuï lieân quan ñeán L/C:------------------------------------------------------------------------------ T18 1.2.2 Caùc tranh chaáp lieân quan ñeán chöùng töø xuaát trình ---------------------------------- T20 1.2.2.1 Tranh chaáp phaùt sinh do chöùng töø laäp khoâng phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän qui ñònh cuûa L/C. ----------------------------------------------------------------------------- T20 1.2.2.2 Caùc tranh chaáp phaùt sinh do coù söï maâu thuaãn giöõa caùc chöùng töø -------------- T23 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG VEÀ GIAÛI QUYEÁT CAÙC TRANH CHAÁP TRONG THANH TOAÙN BAÈNG L/C TAÏI CAÙC NH THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM -5- 2.1 Toång quan kinh teá vieät nam sau 01 naêm gia nhaäp WTO--------------------------------- T25 2.1.1 Toaøn caûnh neàn kinh teá Vieät Nam sau moät naêm gia nhaäp WTO ------------------- T25 2.1.2 Toång quan veà caùc NH Vieät Nam sau moät naêm gia nhaäp WTO --------------------- T26 2.2 Tình hình thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu taïi caùc NH thöông maïi Vieät Nam. ---------- T31 2.2.1 Moät soá thaønh töïu ----------------------------------------------------------------------------- T31 2.2.2 Nhöõng maët coøn haïn cheá. --------------------------------------------------------------------- T33 2.3 Moät soá caùch giaûi quyeát caùc tranh chaáp thöôøng gaëp trong giao dòch tín duïng chöùng töø taïi caùc NH thöông maïi Vieät Nam ------------------------------------------------- T33 2.3.1 Ñaùnh giaù thöïc traïng tranh chaáp vaø giaûi quyeát trong thanh toaùn L/C ----------- T33 2.3.2 Caùc tranh chaáp phaùt sinh ------------------------------------------------------------------- T35 2.3.2.1 Caùc tranh chaáp phaùt sinh do beân ngöôøi xin môû L/C tuyeân boá ngöøng traû tieàn -------------------------------------------------------------------------------------- T35 2.3.2.2 Tranh chaáp phaùt sinh do phía ngöôøi baùn vi phaïm --------------------------------- T37 2.3.2.3 Tranh chaáp phaùt sinh do NH phaùt haønh L/C vi phaïm ---------------------------- T40 2.3.2.4 Tranh chaáp phaùt sinh do NH thoâng baùo vi phaïm ---------------------------------- T45 2.4 Caùc nguyeân nhaân phaùt sinh tranh chaáp trong thanh toaùn baèng L/C: ---------------- T49 -6- CHÖÔNG 3: CAÙC GIAÛI PHAÙP HAÏN CHEÁ TRANH CHAÁP TRONG THANH TOAÙN THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 3.1 Nhöõng giaûi phaùp ñoái vôùi baûn thaân caùc ngaân haøng thöông maïi. ------------------------ T52 3.1.1 Naâng cao vai troø, traùch nhieäm cuûa NH trong moãi maéc xích cuûa qui trình thanh toaùn. ------------------------------------------------------------------------------------- T52 3.1.1.1 Ñoái vôùi NH phaùt haønh: ----------------------------------------------------------------- T52 3.1.1.2 Ñoái vôùi NH thoâng baùo:------------------------------------------------------------------- T55 3.1.2 NH thieát laäp qui trình höôùng daãn, tö vaán vaø hoã trôï nghieäp vuï cho caùc doanh nghieäp moät caùch chi tieát --------------------------------------------------------------------- T56 3.1.3 Thieát laäp trung taâm xöû lyù nghieäp vuï tín duïng chöùng töø taäp trung chuyeân moân hoùa cao. ---------------------------------------------------------------------------------- T60 3.1.3.1 Öu ñieåm cuûa trung taâm xöû lyù taäp trung: ---------------------------------------------- T61 3.1.3.2 Kinh nghieäm cuûa moät soá NH nöôùc ngoaøi: ------------------------------------------- T61 3.1.3.3 Taàm quan troïng phaûi thaønh laäp trung taâm xöû lyù taäp trung ----------------------- T62 3.1.3.4 Ñeà xuaát moâ hình trung taâm thanh toaùn hieän ñang aùp duïng taïi NHCT Vieät Nam -------------------------------------------------------------------------------------- T63 3.1.4 Caùc giaûi phaùp lieân quan ñeán con ngöôøi: ------------------------------------------------- T65 3.1.4.1 Naâng cao naêng löïc, trình ñoä nghieäp vuï cuûa nhaân vieân vaø ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù -------------------------------------------------------------------------------------- T66 3.1.4.2 Chuù troïng coâng taùc ñaøo taïo, tuyeån duïng, boài döôõng nghieäp vuï, cheá ñoä ñaõi ngoä hôïp lyù. --------------------------------------------------------------------------------- T67 3.1.5 Môû roäng quan heä ñaïi lyù ---------------------------------------------------------------------- T68 3.1.6 Giaûi phaùp veà coâng ngheä. -------------------------------------------------------------------- T69 3.2 Kieán nghò vôùi chính phuû ------------------------------------------------------------------------- T70 3.3 Kieán nghò ñoái vôùi NH nhaø nöôùc --------------------------------------------------------------- T72 KEÁT LUAÄN -7- DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT B/L : Bill of Lading - Vaän ñôn ñöôøng bieån C/O : Certificate of Origin – Chöùng nhaän nguoàn goác ICC : International Chamber of Commerce – Phoøng Thöông maïi quoác teá ISBP : International Standard Banking Practice – Taäp quaùn Ngaân haøng tieâu chuaån Quoác teá L/C : Letter of Credit – Thö tín duïng NH : Ngaân haøng NHTM : Ngaân haøng thöông maïi TDCT : Tín duïng chöùng töø UCP-500 : Uniform Customs and Practice for Document Credit Version 500 - Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø phieân baûn 500 UCP-600 : Uniform Customs and Practice for Document Credit Version 600 - Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø phieân baûn 600 SWIFT : Society for Worldwide Interbank Finance Telecommunication WTO : World Trade Organization – Toå chöùc Thöông maïi Theá Giôùi -8- DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ, SÔ ÑOÀ Trang Hình 1.1: Qui trình thanh toaùn trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø 11 Bieåu ñoà 2.1: Kim ngaïch thöông maïi Vieät Nam 31 Baûng 2.1: Doanh soá thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc Ngaân haøng 32 Baûng 2.1: Doanh soá thanh toaùn nhaäp khaåu taïi caùc Ngaân haøng 32 Hình 3.1: Moâ hình trung taâm xöû lyù taäp trung hieän ñang aùp duïng taïi Ngaân haøng Coâng Thöông Vieät Nam 64 -9- LÔØI MÔÛ ÑAÀU  1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Moät naêm sau khi gia nhaäp Toå chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi (WTO), neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaùng keå: neàn kinh teá taêng tröôûng cao, oån ñònh veà kinh teá-xaõ hoäi, löïc löôïng lao ñoäng treû, thoâng minh, kheùo leùo, tieáp thu nhanh, thò tröôøng noäi ñòa coù söùc mua taêng nhanh choùng, kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu taêng cao, nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng leân nhanh choùng, quan heä laøm aên buoân baùn giöõa caùc nöôùc ñöôïc roäng môû… Toaøn caàu hoùa mang laïi nhieàu cô hoäi nhöng ñoàng thôøi cuõng mang nhieàu thaùch thöùc ñaëc bieät trong lónh vöïc kinh doanh NH, voán laø lónh vöïc nhaïy caûm vaø luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø coâng ngheä - thoâng tin, vieäc mua baùn haøng hoùa, dòch vuï giöõa thöông nhaân caùc nöôùc vôùi nhau ñaõ phaùt trieån phong phuù vaø ña daïng hôn. Quan heä mua baùn haøng hoùa quoác teá khoâng chæ ñöôïc xaùc laäp, thöïc hieän giöõa thöông nhaân vôùi thöông nhaân maø coøn ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc chính phuû vôùi nhau. Söï xuaát hieän vaø phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ caùc quan heä kinh teá ñoái ngoaïi ñaõ laøm xuaát hieän nhieàu caùc phöông tieän thanh toaùn quoác teá, nhö: seùc (check), hoái phieáu (bill of exchange) vaø leänh phieáu (promissory note). Beân caïnh caùc phöông tieän thanh toaùn quoác teá noùi treân, caùc thöông nhaân coøn söû duïng nhieàu phöông thöùc thanh toaùn khaùc trong quan heä mua baùn haøng hoùa quoác teá. Khaùc vôùi tröôùc ñaây, phöông thöùc thanh toaùn khoâng coøn bò boù heïp trong phaïm vi “haøng ñoåi haøng” maø ñaõ coù nhieàu phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi khaùc cho caùc beân löïa choïn, thoûa thuaän, nhö: phöông thöùc chuyeån tieàn, phöông thöùc nhôø thu, phöông thöùc TDCT. Moãi phöông tieän thanh toaùn vaø phöông thöùc thanh toaùn neâu treân coù nhöõng öu ñieåm vaø haïn cheá nhaát ñònh. Cho neân, tuøy thuoäc vaøo töøng giao dòch cuï - 10 - theå maø caùc beân coù theå löïa choïn, thoûa thuaän söû duïng moät phöông thöùc thanh toaùn noùi treân. Thöïc tieãn, keå töø khi caùc NH thöông maïi nöôùc ta tham gia cung öùng dòch vuï thanh toaùn haøng hoùa cho cho caùc giao dòch ngoaïi thöông quoác teá, phöông thöùc thanh toaùn TDCT laø phöông thöùc thoâng duïng, phoå bieán vaø an toaøn nhaát, trong ñoù thö tín duïng (letter of credit - L/C) ñoùng vai troø chuû yeáu, quyeát ñònh söï toàn taïi cuûa phöông thöùc thanh toaùn naøy. Ñieàu naøy theå hieän ôû choã neáu caùc beân tham gia giao dòch mua baùn haøng hoùa quoác teá khoâng thieát laäp ñöôïc L/C thì caùc beân khoâng coù traùch nhieäm giao haøng vaø traû tieàn cho nhau. Do vaäy, phöông thöùc thanh toaùn TDCT khoâng ñöôïc xaùc laäp. Maëc duø vaäy, phöông thöùc thanh toaùn baèng L/C vaãn thöôøng xaûy ra tranh chaáp do kyõ thuaät aùp duïng töông ñoái phöùc taïp, caùc beân tham gia laïi thieáu söï am hieåu töôøng taän veà caùc thoâng leä quoác teá cuõng nhö moät soá qui ñònh trong L/C. Moät khi tranh chaáp xaûy ra thieät haïi maø caùc beân phaûi gaùnh chòu laø raát lôùn. Vì vaäy, laøm theá naøo ñeå phoøng ngöøa vaø giaûm thieåu toái ña caùc thieät haïi, ruûi ro trong phöông thöùc thanh toaùn L/C laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp cuõng vaø caùc NHTM Vieät Nam hieän nay. Nhaän thöùc ñöôïc vai troø quan troïng cuûa vaán ñeà haïn cheá tranh chaáp trong phöông thöùc thanh toaùn baèng L/C trong hoaït ñoäng cuûa NH trong ñieàu kieän hoäi nhaäp, toâi choïn ñeà taøi: ‘ CAÙC GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ TRANH CHAÁP PHAÙT SINH TRONG PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI CAÙC NH THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM’ 2. Muïc tieâu nghieân cöùu: Vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu sau: ƒ Ñi saâu nghieân cöùu phaân tích caùc thoâng leä, chuaån möïc quoác teá: UCP-600, ISBP 645 vaø e.UCP töø ñoù giuùp caùc beân lieân quan tham gia vaøo phöông thöùc thanh - 11 - toaùn L/C hieåu roõ taàm quan troïng cuûa vieäc vaän duïng noù ñeå ngaên ngöøa, giaûi quyeát tranh chaáp xaûy ra. ƒ Nghieân cöùu nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc gia nhaäp WTO ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa NHTM Vieät Nam noùi chung vaø treân lónh vöïc thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu noùi rieâng, trong ñoù neâu roõ nhöõng maët laøm laøm ñöôïc vaø nhöõng maët coøn haïn cheá, thôøi cô cuõng nhö nhöõng thaùch thöùc. Toång hôïp caùc tranh chaáp thöôøng xaûy ra trong phöông thöùc thanh toaùn baèng L/C taïi Vieät Nam, töø ñoù bình luaän vaø ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm quí baùu ñeå haïn cheá xaûy ra tranh chaáp veà sau. ƒ Treân cô sôû xaùc ñònh vaø phaân tích nhöõng tranh chaáp ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp haïn cheá, naâng cao hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng thanh toaùn baèng L/C. 3. Ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu: ƒ Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø nhöõng taùc ñoäng cuûa WTO trong lónh vöïc NH noùi chung vaø thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu noùi rieâng, toång hôïp, phaân tích caùc tranh chaáp lieân quan ñeán nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi xin môû L/C, NH phaùt haønh, NH thoâng baùo, ngöôøi höôûng lôïi L/C theo thoâng leä quoác teá vaø luaät phaùp cuûa Vieät Nam. ƒ Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø thöïc traïng caùc tranh chaáp khi söû duïng phöông thöùc thanh toaùn baèng L/C, phaân tích vaø ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm boå ích ñoái vôùi caùc beân tham gia. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu, ñeà taøi naøy söû duïng moät soá phöông phaùp sau: ƒ Phöông phaùp duy vaät bieän chöùng ñeå luaän giaûi caùc vaán ñeà lieân quan. ƒ Phöông phaùp thoáng keâ: thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin theo hai nguoàn: 9 Duøng döõ lieäu noäi boä ngaønh NH nguoàn baùo caùo, chöùng töø cuûa NH nhaø nöôùc, moät soá NH thöông maïi Vieät Nam vaø moät soá taøi lieäu hoäi thaûo cuûa NH nöôùc ngoaøi. - 12 - 9 Duøng döõ lieäu ngoaïi vi thu thaäp töø taøi lieäu nghieäp vuï cuûa Phoøng thöông maïi quoác teá, cuûa troïng taøi quoác teá, caùc nguoàn töø saùch baùo taïp chí, Internet, caùc phöông tieän truyeàn thoâng. ƒ Phöông phaùp toång hôïp: saøng loïc vaø ñuùc keát töø thöïc tieãn vaø lyù luaän ñeå ñeà ra giaûi phaùp vaø böôùc ñi nhaèm thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu. 5. Keát caáu luaän vaên: Phaàn môû ñaàu: giôùi thieäu ñeà taøi vaø trình baøy nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán lyù do, muïc tieâu, phöông phaùp luaän, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu. ƒ Chöông 1: Toång quan veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø caùc tranh chaáp thöôøng phaùt sinh trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø ƒ Chöông 2: Thöïc traïng veà giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong thanh toaùn baèng L/C taïi caùc NH thöông maïi Vieät Nam. ƒ Chöông 3: Caùc giaûi phaùp haïn cheá tranh chaáp trong thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam - 13 - CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ CAÙC TRANH CHAÁP THÖÔØNG PHAÙT SINH TRONG PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1.1 Vaøi neùt veà phöông thöùc tín duïng chöùng tö.ø 1.1.1 Khaùi nieäm veà phöông thöùc tín dụng chứng từ. Nói một cách đơn giản phöông thöùc tín duïng chöùng töø laø một cam kết thanh toán có điều kiện của Ngân hàng. Một cách đầy đủ hơn, tín dụng chứng từ là một sự thỏa thuận giữa ngân hàng mở thư tín dụng (L/C) với nhà nhập khẩu cam kết trả tiền cho người bán (hoặc người hưởng lợi – Beneficiary) theo yêu cầu và chỉ thị của người mua (applicant) để trả ngay, hoặc đến một thời điểm xác định hoặc tại một thời điểm có thể xác định được trong tương lai, một số tiền đã được xác định trong phạm vi thời hạn đã xác định và căn cứ vào các chứng từ đã được qui định. Vậy phương thức tín dụng chứng từ và thư tín dụng có gì khác nhau ở điểm nào? Trước hết là như đã đề cập trong khái niệm về phương thức tín dụng chứng từ nếu phương thức tín dụng chứng từ là sự thỏa thuận trong đó một ngân hàng (ngân hàng mở L/C) cam kết thanh toán ngay hay cho phép một ngân hàng khác (ở nước xuất khẩu) thanh toán theo yêu cầu của nhà nhập khẩu, theo đúng những điều kiện và chứng từ thanh toán, phù hợp với thư tín dụng thì thư tín dụng chính là một văn bản pháp lý cam kết việc thanh toán đó, và người ta còn gọi đó là linh hồn của phương thức tín dụng chứng từ. Từ đó ta có thể diễn đạt thư tín dụng như sau: “Thư tín dụng là một văn bản của ngân hàng được viết ra theo yêu cầu mà nhà nhập khẩu (người xin mở thư tín dụng) nhằm cam kết trả tiền cho nhà xuất khẩu (người thụ hưởng) một số tiền nhất định, trong một kỳ hạn nhất định với điều kiện người này thực hiện đúng và đầy đủ những điều khoản qui định trong thư tín dụng”. - 14 - Chöõ ‘credit’ (tín duïng) ñöôïc söû duïng ôû ñaây neân ñöôïc hieåu theo nghóa roäng hôn. ‘Credit’ ngoaøi nghóa laø NH caáp voán taøi trôï cho khaùch haøng ñeå Tín duïng thö ñöôïc phaùt haønh, noù coøn coù nghóa laø söï tín nhieäm. Trong nhieàu tröôøng hôïp, NH duøng söï tín nhieäm cuûa mình cho ngöôøi mua ‘vay’ ñeå ñöôïc ngöôøi baùn giao haøng chöù khoâng phaûi caáp laø voán baèng tieàn. Tröôøng hôïp naøy, NH chòu ruûi ro neáu ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn hay phaù saûn. 1.1.2 Caùc moái quan heä ñaëc tröng cuûa phöông thöùc TDCT 1.1.2.1 Moái quan heä giöõa ngöôøi môû thö tín duïng vaø NH phaùt haønh ƒ Ñoái vôùi L/C traû ngay: 9 Ngoaïi tröø tröôøng hôïp L/C ñaõ ñöôïc kyù quyõ ñuû 100% thì ngöôøi môû luoân ñöôïc NH caáp tín duïng baèng cam keát thanh toaùn trong L/C. Vieäc phaùt haønh L/C traû ngay luoân mang yeáu toá baûo laõnh khi ngöôøi môû kyù quyõ khoâng ñuû toaøn boä soá tieàn, thaäm chí khoâng heà coù ñoàng naøo khi hoï yeâu caàu NH phaùt haøng L/C. 9 Vaøo thôøi ñieåm thanh toaùn neáu ngöôøi môû: bò phaù saûn hay maát khaû naêng thanh toaùn thì NH laø ngöôøi phaûi traû tieàn cho ngöôøi höôûng baèng tieàn cuûa mình, maëc duø hoï chæ thoûa thuaän vôùi ngöôøi môû laø: NH chæ Baûo laõnh chöù khoâng cho vay voán, ngöôøi môû phaûi duøng tieàn cuûa chính hoï ñeå thanh toaùn L/C. ƒ Ñoái vôùi L/C traû chaäm: Trong tröôøng hôïp naøy NH thöïc söï laø ngöôøi baûo laõnh theo yeâu caàu cuûa Ngöôøi môû, nhaèm taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi baùn caáp voán cho ngöôøi mua. L/C traû chaäm laø phöông tieän ñeå thöïc hieän tín duïng thöông maïi, trong ñoù ngöôøi baùn caáp voán baèng haøng hoùa cho ngöôøi mua. Voán vay naøy phaûi coù vaät theá chaáp, hay söï ñaûm baûo. Baèng cam keát ‘chaáp nhaän vaø thanh toaùn hoái phieáu’ vaøo ngaøy ñaùo haïn khi chöùng töø giao haøng hôïp leä xuaát trình theo L/C, NH phaùt haønh ñaõ baûo laõnh thanh toaùn thay cho khaùch haøng soá nôï baèng haøng hoùa giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn. Ngöôøi - 15 - höôûng seõ ñöôïc NH thanh toaùn ñuùng nhö cam keát baát keå tình traïng cuûa Ngöôøi môû nhö theá naøo. 1.1.2.2 Moái quan heä giöõa hôïp ñoàng ngoaïi thöông vaø thö tín duïng Veà baûn chaát, thö tín duïng laø giao dòch rieâng bieät vôùi hôïp ñoàng ngoaïi thöông vaø caùc loaïi hôïp ñoàng khaùc maø caùc hôïp ñoàng naøy coù theå laø cô sôû cho thö tín duïng, nhöng NH baát cöù trong tröôøng hôïp naøo cuõng khoâng lieân quan ñeán, hay raøng buoäc bôûi hôïp ñoàng. Thö tín duïng ñöôïc hình thaønh döïa treân cô sôû cuûa caùc ñieàu khoaûn, ñieàu kieän cuûa hôïp ñoàng mua baùn giöõa ngöôøi nhaø nhaäp khaåu vaø nhaø xuaát khaåu ñeå thanh toaùn tieàn haøng cho soá haøng nhaø xuaát khaåu ñaõ giao cho ngöôøi nhaäp khaåu. NH phaùt haønh chæ coù nghóa vuï thanh toaùn cho nhaø xuaát khaåu khi hoï xuaát trình chöùng töø phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn ñöôïc qui ñònh trong thö tín duïng, ngoaøi ra nghóa vuï cuûa NH phaùt haønh ñoái vôùi ngöôøi höôûng khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc ngöôøi höôûng lôïi coù thöïc hieän ñuùng vaø ñaày ñuû nghóa vuï cuûa mình ñoái vôùi nhaø nhaäp khaåu theo hôïp ñoàng mua baùn hay khoâng. Do ñoù NH phaùt haønh khoâng theå töø choái traùch nhieäm thanh toaùn theo thö tín duïng vôùi lyù do ngöôøi höôûng giao haøng keùm chaát löôïng, caùc tranh chaáp xuaát phaùt töø vieäc caùc beân khoâng tuaân thuû theo ñuùng nhöõng qui ñònh trong hôïp ñoàng seõ phaûi ñöôïc giaûi quyeát taïi troïng taøi kinh teá moät caùch ñoäc laäp vôùi thö tín duïng. 1.1.2.3 Moái quan heä giöõa chöùng töø vaø haøng hoùa trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø Chöùng töø laø caên cöù duy nhaát ñeå NH quyeát ñònh traû tieàn hay töø choái thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi, ñoàâng thôøi cuõng laø caên cöù duy nhaát ñeå ngöôøi nhaäp khaåu hoaøn traû hay töø choái traû tieàn cho NH. Maëc duø giöõa chöùng töø vaø haøng hoùa coù moái quan heä khaêng khít nhöng taát caû caùc beân lieân quan trong tín duïng thö chæ giao dòch baèng chöùng töø. Neáu haøng hoùa thöïc - 16 - teá maø nhaø nhaäp khaåu nhaän töø caûng veà coù söï sai bieät veà phaåm chaát, qui caùch, chuûng loaïi… so vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc nhaø xuaát khaåu moâ taû hôïp leä treân caùc chöùng töø xuaát trình thì ruûi ro thuoäc veà nhaø nhaäp khaåu. Trong tröôøng hôïp naøy, nhaø nhaäp khaåu phaûi hieåu tình theá cuûa mình laø chæ coù theå kieän nhaø xuaát khaåu treân cô sôû hôïp ñoàng ngoaïi thöông chöù khoâng theå töø choái thanh toaùn. 1.1.3 Caùc thoâng leä chuaån quoác teá aùp duïng trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.3.1 Qui taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø (UCP) 1.1.3.1.1 Quaù trình phaùt trieån cuûa UCP UCP ra ñôøi laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1933 do Phoøng Thöông maïi Quoác teá (International Chamber of Commerce Commission – ICC) ban haønh. UCP laø thaønh quaû cuûa moät quaù trình laøm vieäc nghieâm tuùc cuûa taäp hôïp caùc chuyeân gia NH Quoác Teá, caùc giaùo sö Luaät, caùc luaät sö veà NH coù kinh nghieäm treân khaép theá giôùi nhaèm giaûi quyeát 3 muïc ñích chính: ƒ Ñeå ñôn giaûn hoùa, hoøa hôïp caùc kyõ thuaät vaø taäp quaùn hoaït ñoäng NH ôû caùc vuøng khaùc nhau. ƒ Ñeà ñaït caùc yù kieán cuûa caùc NH ñoái vôùi caùc toå chöùc quoác teá, ñaëc bieät laø Uûy ban veà Luaät Maäu dòch quoác teá cuûa Lieân Hieäp Quoác (The United Nations Commission on Inter-Trade Law – UNCITRAL). ƒ Ñoùng vai troø laø nôi gaëp gôõ cho caùc NH khaép theá giôùi thaûo luaän veà caùc vaán ñeà coù lieân quan vaø cuøng quan taâm. Uûy ban taäp hôïp thaønh vieân töø caùc nöôùc hoäi vieân, nhoùm hoïp 2 laàn moãi naêm (muøa xuaân, muøa thu) thöôøng taïi Paris. Töø khi ra ñôøi cho ñeán nay UCP ñaõ traûi qua 6 laàn söûa ñoåi: 1951, 1962, 1974, 1983, 1993, 2007. Baûn söûa ñoåi naêm 2007 mang teân UCP-600 coù hieäu löïc aùp duïng keå töø ngaøy 01-07-2007. - 17 - Ñeå cho ra ñôøi baûn UCP-600, vaøo thaùng 05-2003 Phoøng Thöông maïi Quoác teá ñaõ uûy quyeàn cho Uûy ban Kyõ thuaät vaø Taäp quaùn NH (goïi taét laø Uûy ban NH) trieån khai söûa ñoåi baûn Quy taéc vaø Thöïc haønh thoáng nhaát veà TDCT, aán phaåm ICC soá 500. Muïc tieâu cô baûn cuûa laàn söûa ñoåi naøy: ƒ Phaûn aùnh ñöôïc nhöõng thay ñoåi vaø phaùt trieån trong lónh vöïc NH, vaän taûi, baûo hieåm. ƒ Xem xeùt laïi ngoân ngöõ vaø caùch haønh vaên ñang ñöôïc söû duïng trong UCP ñeå loaïi boû nhöõng caâu chöõ coù theå daãn ñeán vieäc aùp duïng vaø giaûi thích khoâng thoáng nhaát. 1.1.3.1.2 Caáu truùc vaø phaïm vi aùp duïng cuûa UCP-600 ƒ Cho ñeán nay UCP-600 ñaõ ñöôïc hôn 100 nöôùc aùp duïng vaø mang tính chaát toaøn caàu, nhöng UCP-600 khoâng phaûi laø moät vaên baûn phaùp luaät. Ñaây chæ laø taäp hôïp caùc taäp quaùn vaø thöïc tieãn NH trong phöông thöùc TDCT ñöôïc quoác teá thöøa nhaän, bao goàm caùc ñieàu khoaûn mang tính chaát höôùng daãn cho ngöôøi söû duïng. ƒ Ñieàu 1 cuûa UCP-600 ñaõ neâu roõ phaïm vi aùp duïng: ‘Caùc Qui taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà TDCT, baûn söûa ñoåi 2007, ICC xuaát baûn soá 600 (‘UCP-600’) laø caùc quy taéc aùp duïng cho baát cöù TDCT naøo (bao goàm caû thö tín duïng döï phoøng trong chöøng möïc maø caùc quy taéc naøy coù theå aùp duïng) neáu noäi dung cuûa tín duïng chæ ra moät caùch roõ raøng laø coù daãn chieáu ñeán caùc quy taéc naøy. Caùc quy taéc naøy raøng buoäc taát caû caùc beân, tröø khi tín duïng loaïi tröø hoaëc söûa ñoåi moät caùch roõ raøng’ ƒ Nhö vaäy khaùc vôùi luaät quoác gia hay coâng öôùc quoác teá, UCP-600 khoâng ñöôïc töï ñoäng aùp duïng ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng thanh toaùn TDCT maø mang tính chaát phaùp lyù tuøy yù. Caùc beân tham gia coù quyeàn löïa choïn duøng hay khoâng duøng UCP-600 ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng thanh toaùn TDCT. Nhöng moät khi caùc beân ñaõ ñoàng yù aùp duïng thì caùc ñieàu khoaûn cuûa UCP-600 seõ raøng buoäc nghóa vuï vaø - 18 - traùch nhieäm cuûa taát caû caùc beân tham gia, tröø khi coù thoûa thuaän khaùc giöõa hai beân, nhöng söï thoûa thuaän ñoù phaûi ñöôïc qui ñònh roõ raøng trong L/C. ƒ UCP-600 ra ñôøi khoâng tuyeân boá heát hieäu löïc caùc baûn UCP tröôùc ñoù. Caùc beân tham gia giao dòch TDCT vaãn coù quyeàn töï do löïa choïn aùp duïng moät trong nhöõng baûn UCP tröôùc ñoù chöù khoâng chæ laø UCP-600. Vì vaäy, khi daãn chieáu ñeán noù, caùc NH phaûi daãn chieáu chi tieát naêm söûa ñoåi vaø soá aán phaåm cuûa vaên baûn naøy baèng caùch ghi vaøo cuoái thö tín duïng nhö sau: ‘Thö tín duïng naøy chòu söï ñieàu chænh cuûa Caùc Qui taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát veà TDCT, baûn söûa ñoåi naêm 2007, aán phaåm soá 600 cuûa Phoøng Thöông maïi quoác teá’ hoaëc taïi tröôøng 40E: ‘Applicable Rules’ cuûa L/C ta choïn ‘UCP LATEST VERSION’ ƒ Câaáu truùc cuûa UCP-600: 9 UCP-600 coù 39 ñieàu khoaûn (giaûm 10 ñieàu so vôùi UCP-500) 9 Nhöõng ñieàu khoaûn cuûa UCP-500 ñöôïc loaïi boû hoaøn toaøn trong UCP-600 * Ñieàu 5: Chæ thò veà vieäc phaùt haønh/söûa ñoåi L/C * Ñieàu 6: L/C huûy ngang vaø khoâng huûy ngang * Ñieàu 8: Söï khoâng huûy ngang cuûa L/C * Ñieàu 12: Caùc chæ thò khoâng roõ raøng * Ñieàu 38: Caùc chöùng töø khaùc 9 Nhöõng ñieàu khoaûn ñöôïc keát hôïp, hoaëc dieãn ñaït laïi: Ñieàu 2,6,9,10, 20, 21, 22, 30, 31, 33, 35, 36, 46, 47. 9 Nhöõng ñieàu khoaûn môùi: * Ñieàu 2: Caùc ñònh nghóa * Ñieàu 3: Giaûi thích * Ñieàu 9: Thoâng baùo L/C vaø caùc söûa ñoåi * Ñieàu 12: Söï chæ ñònh * Ñieàu 15: Xuaát trình phuø hôïp - 19 - * Ñieàu 17: Baûn goác vaø baûn sao 1.1.3.1.3 Moái lieân quan cuûa UCP-600 vaø Luaät phaùp quoác gia TDCT laø giao dòch cuûa NH theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng nhaèm thöïc hieän coâng ñoaïn cuoái cuøng cuûa haøng loaït giao dòch thöông maïi Quoác teá giöõa hai beân mua vaø baùn, ñaùp öùng yeâu caàu cuûa hai phía: Ngöôøi baùn giao haøng vaø ñöôïc traû tieàn, Ngöôøi mua traû tieàn vaø ñöôïc nhaän haøng. NH, ngöôøi baûo ñaûm thanh toaùn, ñaõ trôû thaønh nhòp caàu noái ñaùng tin caäy cuûa giao dòch thöông maïi giöõa caùc nöôùc. Taàm quan troïng cuûa giao dòch TDCT ñoøi hoûi phaûi coù haønh lang phaùp lyù ñeå caùc NH thöïc hieän. Baûn Qui taéc theå hieän ñaày ñuû Thoâng leä vaø Taäp quaùn Quoác teá vaø ñöôïc NH Thöông maïi treân theá giôùi chaáp nhaän vaø aùp duïng. Nhöng TDCT coøn laø caùc giao dòch phaùt sinh trong nöôùc töø moái quan heä giöõa NH – Ngöôøi môû, NH – Ngöôøi höôûng. Noù luoân ñöôïc chi phoái bôûi Luaät phaùp Quoác gia. Nhö vaäy, giao dòch TDCT ñöôïc tieán haønh treân haønh lang Phaùp lyù cuûa Quoác teá vaø Quoác gia. Quy taéc UCP-600 laø Taäp quaùn Quoác teá aùp duïng toaøn caàu, coøn luaät Quoác gia chæ coù giaù trò trong moät nöôùc. Ngoaïi tröø Myõ vaø Columbia laø hai nöôùc duy nhaát chaáp nhaän Baûn quy taéc laø moät boä phaän cuûa heä thoáng luaät cuûa hoï, caùc nöôùc coøn laïi treân theá giôùi ñeàu nhìn nhaän INCOTERM vaø UCP laø hai vaên baûn naèm trong heä thoáng Thoâng leä vaø Taäp quaùn Quoác teá maø khaùch haøng caùc nöôùc muoán trao ñoåi maäu dòch vôùi nhau ñeàu phaûi tuaân thuû. Tuy nhieân, möùc ñoä vaän duïng Baûn quy taéc vaøo thöïc tieãn cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo heä thoáng Phaùp luaät cuûa töøng quoác gia. Luaät Trung Quoác laïi chuù troïng veà vieäc choáng gian laän trong giao dòch thö tín duïng. Neáu coù söï khieáu naïi cuûa phía Ngöôøi môû veà khuyeát taät haøng hoùa, toøa aùn coù theå ra leänh taïm ngöng thanh toaùn ñeå ñieàu tra, keát luaän. Toøa aùn ñöôïc khuyeán khích aùp duïng nghieâm khaéc hình phaït vôùi nhöõng ai gian laän trong vieäc giao haøng nhöng laïi laäp chöùng töø hoøan haûo ñeå ñöôïc thanh toaùn. - 20 - Luaät Quoác gia thoâng thöôøng toân troïng maø ít khi coù nhöõng ñoái ñaàu vôùi thoâng leä Quoác teá nhöng laïi khoâng phaûi laø khoâng coù nhöõng quyeát ñònh maâu thuaãn vôùi Baûn Quy taéc. Coù raát nhieàu NH treân theá giôùi hoûi yù kieán cuûa ICC veà nhöõng tröôøng hôïp Toøa aùn ñòa phöông coù quyeát ñònh gaây toån thaát cho hoï. Chaúng haïn, NH chieát khaáu yeâu caàu ICC neâu quan ñieåm veà phaùn quyeát cuûa Toøa ñòa phöông huûy boû thanh toaùn do ngöôøi baùn giao haøng khoâng ñuùng hôïp ñoàng, maëc duø hoï ñaõ chieát khaáu chöùng töø hoaøn haûo treân cô sôû chaáp nhaän cuûa NH phaùt haønh Thö tín duïng. Caâu traû lôøi cuûa ICC laø: ‘Toøa aùn quyeát ñònh moïi vaán ñeà treân cô sôû luaät phaùp Quoác gia vaø UCP. Neáu coù söï caùch bieät giöõa hai heä thoáng phaùp luaät thì quyeát ñònh cuûa Toøa coù theå vöôït leân taát caû, keå caû UCP. Vì vaäy, lôøi khuyeân toát nhaát daønh cho caùc NH laø giao dòch thö tín duïng döïa vaøo baûn qui taéc nhöng noù khoâng neân vaø khoâng theå vöôït ra ngoaøi khuoân khoå cuûa luaät phaùp Quoác gia, ñieàu toát nhaát vôùi caùc NH laø neân traùnh ñoái ñaàu vôùi Luaät phaùp cuûa baát cöù nöôùc naøo. 1.1.3.1.4 Moái lieân quan cuûa UCP-600 vaø Luaät phaùp Vieät Nam Hieän nay Vieät Nam cuõng nhö nhieàu nöôùc khaùc chöa coù luaät rieâng tröïc tieáp ñieàu chænh hoaït ñoäng thanh toaùn TDCT. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp khoâng coù luaät Quoác gia ñieàu chænh nhö vaäy, phaùp luaät Vieät Nam cho pheùp caùc beân tham gia ñöôïc aùp duïng taäp quaùn quoác teá, thaäm chí luaät nöôùc ngoaøi. ƒ Quy ñònh naøy ñöôïc theå hieän tröôùc heát ôû Boä luaät Daân söï nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua vaøo ngaøy 14/06/2005, coù hieäu löïc töø ngaøy 01/01/2006. Ñieàu 759 (4) cuûa Boä luaät Daân söï soá 33/2005/QH11 qui ñònh: “AÙp duïng phaùp luaät daân söï Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, ñieàu öôùc quoác teá, phaùp luaät nöôùc ngoaøi vaø taäp quaùn quoác teá… Trong tröôøng hôïp quan heä daân söï coù yeáu toá nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc Boä luaät naøy, caùc vaên baûn phaùp luaät khaùc cuûa Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, ñieàu öôùc quoác teá maø Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam laø thaønh vieân hoaëc hôïp ñoàng daân söï giöõa