Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lêi nãi ®Çu
§èi víi nh÷ng níc chËm ph¸t triÓn, sù ®ãi nghÌo cña d©n c nãi chung vµ
n«ng th«n nãi riªng ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i, phøc t¹p cã liªn
quan ®Õn nhiÒu mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, ®©y lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt kh«ng
chØ ë tõng quèc gia mµ cßn mang tÝnh chÊt quèc tÕ trong nh÷ng thËp kû gÇn
®©y. Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p ®¹t môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ, nhiÒu quèc gia
vµ nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®· tæ chøc, nghiªn cøu vµ cã nh÷ng ch¬ng tr×nh hµnh
®éng cô thÓ nh»m gi¶m t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo.
ë níc ta, mÆc dï tríc ®©y vµ nhÊt lµ tõ khi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ
®Õn nay §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n lu«n quan t©m ®Õn t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo
th«ng qua nhiÒu chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo nh hç trî viÖc lµm t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn vÞ trÝ x· héi cho ngêi nghÌo
nhng hiÖu qu¶ ®¹t ®îc kh«ng cao, cßn nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Æt
ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. H¬n n÷a ViÖt Nam hiÖn nay vÉn lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo, trong ®ã cã tØnh §¾c L¾k. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa vµ yªu cÇu ®ã em
chän ®Ò tµi: “C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ hé
n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò thùc
tËp tèt nghiÖp.
Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi:
Dùa trªn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ ph¬ng ph¸p luËn ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸
vÊn ®Ò nghÌo ®ãi cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë n«ng th«n, ph©n tÝch vµ ®¸nh
gi¸ thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë vïng n«ng th«n §¾c L¾c vµ nh÷ng nguyªn nh©n
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n
xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo tØnh §¾c L¾c.
§èi tîng ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
Nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt, thu nhËp vµ ®êi sèng cña nhãm hé n«ng
d©n nghÌo th«ng qua viÖc kiÓm tra kh¶o s¸t c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n
trong c¬ chÕ qu¶n lý míi.
VÒ kÕt cÊu:
Ngoµi môc lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, kiÕn nghÞ vµ môc tµi liÖu tham kh¶o,
chuyªn ®Ò gåm ba ch¬ng:
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng I:
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nghÌo
®ãi vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi.
Ch¬ng II:
Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸n bé
n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c.
Ch¬ng III:
Nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu nh»m tiÕp tôc
ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n
nghÌo §¾c L¾c.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng I
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nghÌo ®ãi
vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi
I-/
Quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi.
1-/ Quan niÖm vµ tiªu chuÈn ph©n ®Þnh nghÌo ®ãi.
a. Nh÷ng quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi.
Trong mçi chÕ ®é x· héi cô thÓ níc ngoµi lu«n lu«n t×m mäi c¸ch thóc
®Èy s¶n xuÊt n©ng cao ®êi sèng cña d©n nhng møc sèng cña mçi thµnh viªn
trong x· héi vÉn kh¸c nhau bëi møc sèng cña mçi ngêi lÖ thuéc vµo thu nhËp
cña hä mµ møc thu nhËp cña mçi thµnh viªn trong x· héi l¹i lÖ thuéc vµo kh¶
n¨ng, nghÒ nghiÖp, vèn, tr×nh ®é kü thuËt, vµ ®Þa vÞ cña hä trong x· héi, nh÷ng
ngêi lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô thêng cã møc thu nhËp
cao h¬n nh÷ng ngêi lµm viÖc trong ngµnh n«ng nghiÖp. Do vËy ë bÊt cø chÕ
®é x· héi nµo, níc nµo vÉn lu«n cã mét nhãm ngêi giµu vµ tån t¹i nhiÒu hoÆc
Ýt sè ngêi nghÌo.
Trªn c¬ së nhÊt trÝ víi quan ®iÓm xem xÐt nghÌo ®ãi cña tæ chøc Liªn
hiÖp quèc, ng©n hµng Ch©u ¸ d· ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng nghÌo ®ãi vµ cho r»ng
nh÷ng ngêi nghÌo ®ãi lµ nh÷ng ngêi cã Ýt tµi s¶n nhµ cöa lµ tóp lÒu lôp xôp ë
t¹m ®å dïng trong gia ®×nh kh«ng ®Çy ®ñ lµ nh÷ng lo¹i tµi s¶n kh«ng cã gi¸
trÞ cao hä rÊt Ýt ruéng ®Êt hoÆc lµ kh«ng, vÒ ®Þa vÞ x· héi hä lµ nh÷ng ngêi thÊp
kÐm vÒ mäi mÆt.
Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ®· ®a ra kh¸i niÖm nghÌo ®ãi.
- NghÌo t¬ng ®èi.
- NghÌo tuyÖt ®èi.
TiÕn sü MG.Quiria Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ cho r»ng nghÌo t¬ng ®èi
lµ t×nh tr¹ng thu nhËp kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu chØ ®Ó
duy tr× cuéc sèng c¬ thÓ con ngêi. NghÌo tuyÖt ®èi lµ t×nh tr¹ng thu nhËp thÊp
kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¹t tíi møc sèng tèi thiÓu t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kh¸i niÖm nghÌo tuyÖt ®èi cã xu híng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ngêi ®ang bÞ
thiÕu ¨n theo nghÜa ®en kh¸i niÖm nghÌo t¬ng ®èi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ngêi
nghÌo nhÊt vÒ ph©n phèi thu nhËp ë mét níc nµo ®ã.
- §Ó tr¸nh sù bÊt ®ång ý kiÕn vÒ kh¸i niÖm nghÌo t¬ng ®èi vµ nghÌo tuyÖt
®èi gi÷a c¸c níc nãi chung, ngêi nghÌo vµ ngêi kh«ng nghÌo ®îc x¸c ®Þnh
trang ph¹m vi cña mçi níc qua viÖc ®a ra kh¸i niÖm møc sèng tèi thiÓu.
- §Ó ®a ra mét kh¸i niÖm nghÌo ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn
kh¸cnhau cña møc sèng vµ thõa nhËn møc tèi thiÓu cña c¸c thµnh phÇn cÊu
thµnh møc sèng tèi thiÓu.
ë In®«nªxia quan niÖm cho r»ng nh÷ng ngêi nghÌo cã thu nhËp díi 1/3
møc sèng b×nh qu©n cña x· héi th× ®îc coi lµ nghÌo vµ cã qui ®Þnh cô thÓ
nh÷ng ai cã møc thu nhËp qui ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ngêi díi 225 kg/n¨m ®îc
coi lµ nghÌo.
ë Malayxia nh÷ng ngêi ®îc coi lµ nghÌo lµ nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp
h¬n 300 USD/n¨m.
ë ViÖt Nam cã nhiÒu quan niÖm ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo kh¸c nhau ®Ó thùc
hiÖn ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ níc Bé Lao ®éng th¬ng binh x· héi ®· tæ chøc héi th¶o toµn quèc ®Ó th¶o luËn vµ thèng nhÊt mét
sè quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi ë níc ta, ®ång thêi ®a ra nh÷ng chØ tiªu chuÈn mùc
®Ó ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi.
Dùa trªn kh¸i niÖm do c¸c tæ chøc quèc tÕ ®a ra c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô
thÓ cña ®Êt níc, trung t©m nghiªn cøu d©n sè vµ lao ®éng Bé Lao ®éng th¬ng
binh vµ x· héi ®· ®a ra ®Þnh nghÜa ®Ó nhËn d¹ng nghÌo ®ãi ë níc ta nh sau:
- NghÌo cã hai lo¹i nghÌo: nghÌo tuyÖt ®èi vµ nghÌo t¬ng ®èi.
+ NghÌo tuyÖt ®èi lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c cã thu nhËp thÊp
kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu chØ ®Ó duy tr× cuéc sèng.
+ NghÌo t¬ng ®èi lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n cø cã møc thu nhËp thÊp
kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t x· héi ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã.
b. Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh ranh giíi nghÌo ®ãi.
Lµ møc chi phÝ cÇn thiÕt ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña c¸c
thµnh phÇn cÊu thµnh møc sèng tèi thiÓu.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Trong c¸c nhu cÇu c¬ b¶n, søc ¨n lµ quan träng nhÊt kh«ng cã ¨n hoÆc
kh«ng ®îc ¨n ®Çy ®ñ sÏ dÉn ®Õn suy dinh dìng, bÖnh tËt, n¹n ®ãi vµ chÕt sím,
c¸ch ®©y gÇn ba thËp kû ngêi ta ®· ®a ra møc nhu cÇu n¨ng lîng cho ngêi trëng thµnh (Kcalo/ngêi/ngµy) cho c¸c vïng lín:
- C¸c níc c«ng nghiÖp: Ch©u ¢u 2.570 (Kcalo/ngêi/ngµy), B¾c Mü
(2.640/ngêi/ngµy).
- C¸c níc ®ang ph¸t triÓn: ViÔn §«ng: 2.290 (Kcalo/ngêi/ngµy), CËn
§«ng (2.400/ngêi/ngµy), Ch©u Phi 2.340, Ch©u ¸: 2.112 (ngêi/ngµy).
ë ViÖt Nam møc qui ®Þnh cña viÖc dinh dìng vÒ nhu cÇu n¨ng lîng khÈu
phÇn b×nh qu©n cho ngêi trëng thµnh (BQNTT) nh sau:
Møc dinh dìng
§ãi
Thøc ¨n
§e do¹
T¹m d
D ¨n
Cao
Møc n¨ng lîng b×nh qu©n
ngêi trëng thµnh
<1.500 Kcalo/ngµy
1.500 - díi 1.800 Kcalo/ngµy
1.800 - díi 2.000 Kcalo/ngµy
2.100-díi 2.400 Kcalo/ngµy
2.400 - díi 2.700 Kcalo/ngµy
> 2.700 Kcalo/ngµy
§èi víi nh÷ng ngêi nghÌo c¸i quan träng nhÊt cña hä lµ b÷a ¨n, cµng ë
møc thu nhËp thÊp th× tû lÖ chi cho ¨n trong c¬ cÊu chi cho tiªu dïng cµng lín
tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o ®îc nhu cÇu tèi thiÓu cho sù ph¸t triÓn cña con ngêi ta
cÇn ph¶i chi cho nhu cÇu ¨n mÆc, ch÷a bÖnh, giao tiÕp.
Ngoµi møc chi tiªu, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi, t×nh tr¹ng nghÌo khæ
c¸c d©n c cßn ®îc thÓ hiÖn qua t×nh tr¹ng nhµ ë, ®å dïng sinh ho¹t, ph¬ng tiÖn
vµ ®èi tîng s¶n xuÊt, tr×nh ®é v¨n ho¸ gi¸o dôc, t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ vÞ trÝ
chÝnh trÞ, x· héi cña con ngêi.
Tõ ngµy 1/4/1993 Nhµ níc ®a ra møc l¬ng tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng
®¶m b¶o nu«i sèng m×nh cïng víi mét ngêi ¨n theo ë møc tèi thiÓu lµ 120.000
®ång/th¸ng tøc lµ møc b×nh qu©n lµ 60.000®/ngêi/th¸ng t¬ng ®¬ng víi 30kg
g¹o (gi¸ n¨m 1993 lµ 2.000®/kg).
Theo tÝnh to¸n cña mét sè nhµ khoa häc víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam ®Ó
b¶o ®¶m ®ñ dinh dìng th× tiªu chuÈn cho ngêi Ch©u ¸, møc chi cho ¨n b×nh
qu©n ®Çu ngêi ph¶i lµ 20 kg g¹o/th¸ng (13 kg cho l¬ng thùc, 7 kg cho thùc
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phÈm) vµ møc chi cho ¨n thêng xuyªn chiÕm 2/3 tæng sè chi tiªu. VËy chi cho
nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi ViÖt Nam ph¶i lµ 30 kg g¹o/ngêi/th¸ng, c¸c nhµ khoa
häc ®ã cho r»ng ®©y lµ ranh giíi cho sù nghÌo khæ ë ViÖt Nam.
Tríc m¾t Bé Lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi cïng Tæng côc thèng kª ®·
®a ra møc ranh giíi nghÌo ®ãi phôc vô cho phong trµo “xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo”
®ang diÔn ra ë c¸c ®Þa ph¬ng nh sau:
- NghÌo t¬ng ®èi cã møc thu nhËp díi møc ranh giíi nghÌo khæ <25kg
g¹o ë thµnh thÞ; 20 kg g¹o ë n«ng th«n, ®ång b»ng vµ trung du, <15 kg g¹o ë
miÒn nói vµ h¶i ®¶o.
- NghÌo tuyÖt ®èi: cã møc thu nhËp chØ b¶o ®¶m díi møc sèng tèi thiÓu
tõ (12-15kg g¹o/ngêi/th¸ng).
Víi møc nµy chØ b¶o ®¶m no bông, dinh dìng míi ®¹t 1.530
Kcalo/ngµy/ngêi.
- DiÖn thiÕu ®ãi: cã møc thu nhËp díi møc 12kg g¹o/ngêi/th¸ng.
- §ãi gay g¾t: cã thu nhËp díi møc 8kg/ngêi/th¸ng.
- NghÌo khæ cÇn ®îc xem xÐt ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo
nh÷ng giai ®o¹n cô thÓ.
2-/ TÝnh chÊt t¬ng ®èi cña c¸c quan niÖm nghÌo ®ãi.
- Møc ®é giµu nghÌo tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë tõng níc vµ
mçi chÕ ®é x· héi, cã nh÷ng ngêi ®îc coi lµ nghÌo khæ, ë chÕ ®é chñ nghÜa t
b¶n nhng møc sèng, sinh ho¹t x· héi l¹i cao h¬n chÕ ®é n« lÖ vµ chÕ ®é phong
kiÕn bëi v× søc s¶n xuÊt ë chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn cao h¬n so víi chÕ ®é n«
lÖ vµ phong kiÕn.
Nh÷ng ngêi ®îc coi lµ nghÌo khæ ë nh÷ng níc kinh tÕ ph¸t triÓn l¹i cã
møc sèng vµ sinh ho¹t x· héi cao h¬n nh÷ng ngêi ®îc gäi lµ giÇu cã ë c¸c níc
chËm ph¸t triÓn, nÕu ®em so s¸nh møc thu nhËp cña hä víi ngêi d©n cña c¸c
níc Ch©u Phi vµ vïng §«ng Nam ¸, ngêi ®îc coi lµ giÇu còng kh«ng thÓ cã
møc thu nhËp ®ã ®îc, ngay trong mét quèc gia, nh÷ng ngêi nghÌo khæ ë thµnh
thÞ còng cã ®êi sèng sinh ho¹t x· héi b»ng hoÆc cao h¬n nh÷ng ngêi trung
b×nh hoÆc giÇu cã ë vïng n«ng th«n, vïng d©n téc Ýt ngêi.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi nªn kh¸i niÖm vÒ sù giÇu nghÌo còng
mang ®Æc tÝnh kh«ng gian vµ thêi gian, khi xem xÐt sù giÇu nghÌo còng ph¶i
®Æt nã vµo mét thêi gian vµ mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
ë c¸c vïng kh¸c nhau, c¸c quèc gia kh¸c nhau th×møc ph©n chia ranh
giíi nghÌo khæ vµ tØ lÖ ngêi nghÌo trªn tæng d©n sè còng nh sè lîng ngêi
nghÌo hoµn toµn kh¸c nhau.
B¶ng 1: Møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi gi÷a
c¸c nhãm hé n«ng d©n ë ViÖt Nam
Lo¹i
nhãm hé
N¨m 1990
N¨m 1991
N¨m 1992
Møc TNBQ kg
g¹o/th¸ng/ngêi
TØ lÖ
%
Møc TNBQ kg
g¹o/th¸ng/ngêi
TØ lÖ
%
Møc TNBQ kg
g¹o/th¸ng/ngêi
TØ lÖ
%
GiÇu
75,44
8,06
84,5
9,7
89,7
15,0
Kh¸
-
10,34
-
12,7
-
14,6
Trung b×nh
-
26,54
-
28,2
-
21,0
NghÌo
13,00
45,62
15,00
34,6
15,0
29,8
NghÌo ®ãi
10,33
9,44
11,47
14,8
13,2
19,6
Nguån: Tæng hîp tµi liÖu ®iÒu tra vÒ giµu nghÌo cña Bé NN-CNTP1993
II-/ T×nh h×nh nghÌo ®ãi trªn thÕ giíi, gi¶i ph¸p kinh nghiÖm.
1-/ Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n.
a. Thùc tr¹ng.
§Ó cã chiÕn lîc chèng nghÌo ®ãi trªn toµn cÇu n¨m 1990 tæ chøc Liªn
hiÖp quèc ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Qua ®iÒu tra thÊy r»ng sè ngêi nghÌo trªn thÕ giíi cßn rÊt nhiÒu (1.126
triÖu ngêi chiÕm gÇn 1/7 d©n sè) trong ®ã sè ngêi cùc nghÌo kh«ng ph¶i lµ Ýt
(633 triÖu ngêi, chiÕm gÇn 1/2 sè ngêi nghÌo ®ãi). Sè ngêi nghÌo khæ thêng
tËp trung ë c¸c níc §«ng Nam ¸ (800 triÖu ngêi, chiÕm 71,63% tæng sè ngêi
nghÌo), Ên §é lµ níc nhiÒu ngêi nghÌo ®ãi nhÊt trªn thÕ giíi (420 triÖu ngêi
chiÕm 37,63% tæng sè ngêi nghÌo) chØ sè nghÌo ®ã còng cao nhÊt thÕ giíi lµ
(55% trong khi ®ã b×nh qu©n cña thÕ giíi lµ 3%) tØ lÖ tö vong cña trÎ em díi 5
tuæi cao nhÊt thÕ giíi lµ (199/1000 em, b×nh qu©n thÕ giíi lµ 121/1000), tuæi
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thä d©n sè Ên §é thÊp chØ cao h¬n c¸c níc vïng xa m¹c Sahara tuæi thä b×nh
qu©n cña d©n sè Ên §é thÊp, trÎ em ®îc ®i häc thÊp nhÊt (21% trong khi ®ã
b×nh qu©n thÕ giíi 83%).
N¬i nghÌo thø 2 trªn thÕ giíi lµ c¸c níc Ch©u Phi thuéc xa m¹c Sahara lµ
(180 triÖu ngêi) song sè ngêi qu¸ nghÌo ®ãi ë ®©y chiÕm tû lÖ cao nhÊt thÕ
giíi (66% tæng sè ngêi nghÌo), kho¶ng c¸ch nghÌo khæ rÊt lín (11%) sè trÎ
em bÞ tö vong díi n¨m tuæi cao (196/1000), tuæi thä b×nh qu©n thÊp nhÊt thÕ
giíi, sè trÎ em ®îc ®Õn líp cßn thÊp, chØ cao h¬n Ên §é.
- Níc thø ba cã sè ngêi nghÌo cao lµ Trung Quèc (210 triÖu ngêi) chiÕm
20% d©n sè t¬ng tù c¸c chØ tiªu bao gåm, chØ sè nghÌo ®ãi, tö vong cña trÎ em
díi n¨m tuæi còng vËy, cã thÓ thÊy ë biÓu II thùc tr¹ng nghÌo ®ãi cña thÕ giíi.
+ NhËn xÐt: vïng §«ng Nam ¸, Ch©u Phi, lµ n¬i tËp trung ®ång ngêi
nghÌo nhÊt cña thÕ giíi.
B¶ng 2: T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë c¸c níc
®ang ph¸t triÓn 1985-2000
Sè ngêi nghÌo
triÖu ngêi
Khu vùc
Tû lÖ d©n sè díi ngìng
nghÌo (%)
1985
1990
Dù b¸o
2000
1985
1990
Dù b¸o
2000
1.051
1.933
1.707
30,5
29,7
24,1
Nam ¸
532
562
511
50,8
49
36,9
§«ng ¸
182
169
73
43,2
11,3
4,2
Ch©u phi cËn Sahara
184
216
304
47,6
47,8
49,7
Trung §«ng vµ B¾c Phi
60
73
89
30,6
33,1
30,6
§«ng ¢u
5,0
5,0
4
7,1
7,1
5,8
(Ch©u Mü La Tinh vµ Caribe)
87,0
87,0
126,0
22,7
25,5
24,9
B×nh qu©n chung c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn, trong ®ã.
Nguån: Ravabon, Datt Q chen, 1992
b. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi.
Nguyªn nh©n nghÌo ®ãi cña mçi quèc gia ®ã lµ tiÒm n¨ng kinh tÕ thÊp,
tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, nî níc ngoµi nhiÒu, chi phÝ cho chiÕn tranh lín, tØ lÖ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t¨ng d©n sè cao ®· h¹n chÕ nh÷ng biÖn ph¸p kÝch cÇu, cung cña ChÝnh phñ
nh÷ng níc cã tû lÖ nghÌo cao thêng lµ:
* S¶n xuÊt cha ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn.
ë nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ cha ph¸t triÓn, cha thùc hiÖn viÖc c¬ giíi ho¸
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, do ®ã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, thu nhËp cña c¸c thµnh
viªn trong x· héi kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu tèi thiÓu dÉn ®Õn nghÌo nµn khã
kh¨n triÒn miªn, h¬n n÷a ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn nhu
cÇu vÒ lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ thÊp. Trong khi ®ã tû lÖ sinh ®Î cao do
®ã dÉn ®Õn thiÕu viÖc lµm trong x· héi, mÆt kh¸c l¹i bÞ c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c
níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn k×m h·m, cÊm vËn lµm cho nÒn kinh tÕ cña c¸c níc
nµy ®i vµo con ®êng khñng ho¶ng kinh tÕ chÇm träng.
Nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ khi xem xÐt nghÌo khæ
trªn thÕ giíi Liªn hiÖp quèc ®· ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai cña ChÝnh phñ
trong ®ã cã së h÷u ruéng ®Êt cña n«ng d©n, kÕt qu¶ ®iÒu tra ë B¨ng la ®Ðt biÓu
3 cho thÊy.
ë 8 níc së h÷u kh¸c nhau tõ thÊp ®Õn cao thu nhËp b×nh qu©n cña c¸c gia
®×nh cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc ®é ruéng ®Êt cña hä, tû lÖ ngêi nghÌo
cã mèi quan hÖ tØ lÖ nghÞch víi møc ruéng ®Êt cña hä, nhãm gia ®×nh kh«ng
cã ruéng ®Êt th× tû lÖ ngêi nghÌo cao, cßn nh÷ng ngêi nghÌo cã ruéng ®Êt Ýt bÞ
nghÌo ®ãi h¬n.
V× vËy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi cña n«ng d©n lµ
hä kh«ng cã ®Êt ®ai ®Ó s¶n xuÊt, ph¶i thuª mín ®Êt ®ai, ®©y chÝnh lµ nh÷ng
bÊt lîi nhÊt cho ngêi nghÌo trong khi ®ã sù quan t©m cña ChÝnh phñ chØ ë møc
®é h¹n chÕ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau.
* Nguyªn nh©n c¸ nh©n cña ngêi nghÌo.
Theo tæng kÕt cña c¸c nhµ kinh tÕ häc cña thÕ giíi khi tr¶ lêi c©u hái t¹i
sao trong x· héi l¹i cã nh÷ng ngêi giÇu cã, vµ cã nh÷ng ngêi nghÌo khã th× hä
cho r»ng:
- Sù kh¸c nhau vÒ cña c¶i, tiÒn vèn, sù chªnh lÖch lín nhÊt trong thu nhËp
lµ do sù kh¸c nhau vÒ së h÷u tµi s¶n sau khi bè, mÑ giao thõa kÕ song chóng ta
còng nªn hiÓu r»ng nh÷ng ngêi ®¹t ®îc ®Ønh cao cña sù giÇu sang lµ do hä
kh«n ngoan vµ s¸ng t¹o, trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Sù kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¸ nh©n trong mäi gia ®×nh ®ã lµ thÓ chÊt vµ
tinh thÇn trong ®ã th«ng minh lµ biÕn sè quan träng nhÊt v× nã ¶nh hëng lín
®Õn viÖc t×m kiÕm lîi Ých cña hä trªn thÞ trêng. H¬n n÷a ®Ó ®îc nh÷ng tè chÊt
®ã thêi kú th¬ Êu c¸c gia ®×nh cÇn ph¶i quan t©m nu«i dìng chu ®¸o nhng
trong ®ã nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn con em cña hä têng khoÎ m¹nh h¬n
nhiÒu so víi c¸c gia ®×nh nghÌo, do ®ã ChÝnh phñ c¸c quèc gia cÇn ph¶i quan
t©m h¬n n÷a, ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ phi kinh tÕ thÝch ®¸ng gióp
ngêi nghÌo tho¸t khái c¸i vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi.
- Sù kh¸c nhau vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, viÖc trÎ em kh«ng ®îc ®i häc lµ
mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt ®èi víi b×nh ®¼ng trong x· héi, v× vËy khi bíc vµo tuæi lao ®éng do hä kh«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é vÒ kü thuËt thêng lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, lao ®éng thñ c«ng, b»ng ch©n tay lµ chñ
yÕu do ®ã ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp, ®ã lµ møc thu nhËp Ýt
ái, ®Þa vÞ hÌn kÐm trong x· héi, do vËy c¸i nghÌo cø b¸m theo hä m·i tõ ®êi
nµy ®Õn ®êi kh¸c.
2-/ Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nghÌo khæ cña tæ chøc Liªn hiÖp quèc vµ
mét sè níc vïng §«ng Nam ¸.
a. Kinh nghiÖm cña tæ chøc Liªn hiÖp quèc.
Khi x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n nghÌo ®ãi cña tõng níc, tõng vïng vµ cña
mçi thµnh viªn trong x· héi, ®ã chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c
phôc. Do ®ã ®Ó ®a ®Êt níc tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn l¹c hËu vÊn ®Ò ®Çu tiªn
cÇn ph¶i nghÜ ®Õn lµ lµm g× lµm nh thÕ nµo ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ
t¹o ra mäi sù c«ng b»ng.
- Kinh nghiÖm cña c¸c níc ph¸t triÓn lµ hä thóc ®Èy c¹nh tranh trong s¶n
xuÊt, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hçn hîp, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¶i dùa vµo
bµn tay “v« h×nh” vµ “h÷u h×nh” cña ®Êt níc, tøc lµ dùa vµo thÞ trêng vµ Nhµ
níc, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i tiÕn kü thuËt, Nhµ
níc ph¶i t¹o ra mét m«i trêng th«ng tho¸ng trong khi c¸c chñ thÓ kinh doanh
®ang t×m kiÕm lîi Ých cña m×nh, Nhµ níc ph¶i ng¨n chÆn nh÷ng khuyÕt tËt do
c¬ chÕ thÞ trêng g©y ra, thiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ
th«ng qua thuÕ vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ.
ChÝnh phñ ph¶i cung cÊp hµng ho¸ phôc vô cho lîi Ých c«ng céng vµ ®Æt
ra c¸c lo¹i thuÕ vµ c¸c møc thu tõng lo¹i thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt. Nhµ níc
ph¶i b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi, b»ng c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ c¸c chÝnh
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
s¸ch c«ng b»ng x· héi, ®ång thêi Nhµ níc ph¶i æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m« ®Ó
gãp phÇn gi¶m bít sù nghÌo ®ãi ë c¸c níc nghÌo nµn l¹c hËu trªn thÕ giíi, c¸c
tæ chøc quèc tÕ ®· trÝch ra tõ thu nhËp quèc d©n cña c¸c níc ph¸t triÓn mét sè
tiÒn thµnh lËp QuÜ hç trî c¸c níc chËm ph¸t triÓn, quü nµy sÏ ®îc ®a ®Õn c¸c
níc nghÌo nµn b»ng nhiÒu h×nh thøc, nh ®µo t¹o c¸n bé, n©n cao tr×nh ®é tæ
chøc vµ qu¶n lý, khoa häc kü thuËt, trî cÊp thiªn tai, b¶o vÖ m«i trêng, chèng
suy dinh dìng cña trÎ em vµ c¸c h×nh thøc vay ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ®Ó ®Çu t
ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi møc l·i suÊt thÊp hoÆc cho kh«ng.
b. Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nghÌo ®ãi ë mét sè níc vïng §«ng Nam ¸.
* Trung quèc:
- Lµ mét níc cã 210 triÖu ngêi nghÌo ®ãi ®øng thø hai thÕ giíi sau Ên
§é, tû lÖ nghÌo ®ãi chiÕm 20% d©n sè. Trong ®ã cã 80 triÖu ngêi qu¸ nghÌo
®ãi, chiÕm 8% d©n sè, song Trung Quèc lµ níc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp, ®Ó thùc hiÖn ph¬ng ch©m nµy Trung Quèc ®· quèc h÷u ho¸, tËp
thÓ ho¸ ®Êt ®ai, t liÖu s¶n xuÊt víi phong trµo thµnh lËp c«ng x· nh©n d©n
nh»m tËp trung chuyªn m«n ho¸ nÒn s¶n xuÊt víi quy m« lín vµ hä ®· kh«ng
Ýt gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc trong s¶n xuÊt cña n«ng d©n, trong 10
n¨m l¹i ®©y Trung Quèc ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt tËp thÓ víi m« h×nh
c«ng x· nh©n d©n sang m« h×nh kinh tÕ hé kho¶ng 100 triÖu hé ®îc giao h¬n
10 triÖu ha, ruéng ®Êt ®Ó sö dông l©u dµi vµ cã quyÒn chuyÓn nhîng, qui m«
ruéng ®Êt cho mçi hé kho¶ng 0,7ha phÇn ®«ng c¸c hé míi chØ ®ñ ¨n do cã
chÝnh s¸ch chuyÓn nhîng ®Êt cña Nhµ níc, mét sè hé ®· bá vèn ra mua b¸n
chuyÓn nhîng vµ tËp trung ®îc nhiÒu ruéng ®Êt h¬n h×nh thµnh nh÷ng tr¹i gia
®×nh, hä ®· t¹o ra khèi lîng lín n«ng s¶n phÈm hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ trêng. Còng thêi gian nµy ChÝnh phñ Trung Quèc ®a ra ch¬ng tr×nh míi ®èi víi
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ®ã lµ ®a khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ
ph¸t huy mäi n¨ng lùc s½n cã ë n«ng th«n ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, vµ tõng bíc
c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, víi nh÷ng chñ tr¬ng nµy Trung Quèc ®· ®¹t
®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, chi trong thêi
gian tõ 1978-1984 gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp mçi n¨m t¨ng b×nh qu©n 10%
vµ ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 20% lao ®éng ë n«ng th«n.
III-/ NghÌo ®ãi ë n«ng th«n ViÖt Nam vµ ch¬ng tr×nh chèng
nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam.
1-/ Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
a. Thùc tr¹ng.
Thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë níc ta nhÊt lµ ë n«ng th«n nh÷ng n¨m gÇn ®©y
khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng bíc ®Çu ®îc h×nh thµnh, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ
x· héi ®¸ng chó ý.
- §ãi nghÌo do hËu qu¶ trùc tiÕp thêng xuyªn cña thiªn tai, mÊt mïa vµ
nh÷ng hËu qu¶ chiÕn tranh ¸c liÖt kÐo dµi.
- §ãi nghÌo ë níc ta thuéc nh÷ng vïng s©u vïng xa khu c¨n cø c¸ch
m¹ng tríc ®©y, n¬i cã nhiÒu ®ång bµo d©n téc Ýt ngêi sinh sèng diÔn ra gay g¾t
vµ thêng xuyªn.
- T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë níc ta phÇn lín tËp trung ë n«ng th«n, nh÷ng
gia ®×nh thuÇn n«ng, ®éc canh trong n«ng nghiÖp, tù cung tù cÊp, Ýt t liÖu s¶n
xuÊt, ®«ng con, thiÕu lao ®éng, thiÕu viÖc lµm, thu nhËp thÊp, ngay c¶ t¸i s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tÝch luü.
- Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa sù nghÌo ®ãi ë n«ng th«n
vµ thµnh thÞ cßn ®i liÒn víi sù gia t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi l¹i ®Èy nghÌo ®ãi tíi
møc gay g¾t h¬n.
DÔ nh×n thÊt tÊt c¶ c¸c cïng n«ng th«n níc ta n¬i quy tô 80% d©n c c¶ níc sèng b»ng nghÒ n«ng ®Òu diÔn ra hiÖn tîng ®ãi nghÌo, tuy møc sèng vµ tû
lÖ kh«ng gièng nhau, ®iÓm nãng gay g¾t nhÊt lµ vïng s©u, vïng xa, vïng cao,
vïng ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ngêi, vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn cò.
- Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay ë cÊp ®é kh¸c nhau tuú
thuéc vµo tõng vïng.
- NghÌo tuyÖt ®èi (díi møc 15/kg g¹o/ngêi) ë n«ng th«n chiÕm tõ
29,96% ®Õn 35,56%, ®« thÞ 42,87%.
- NghÌo t¬ng ®èi (díi møc trung b×nh t¹i ®Þa ph¬ng) n«ng th«n 57,56%,
®« thÞ chiÕm 42,87%.
- ThiÕu ®ãi kinh niªn (díi 12kg/g¹o/th¸ng) ë n«ng th«n tõ 16,3-20,05%,
®« thÞ 4,42%.
+ Ph©n tÝch thùc tr¹ng nghÌo ®ãi qua c¸c sè liÖu trªn ta cã thÓ rót ra
mét sè nhËn xÐt:
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thø nhÊt, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë n«ng th«n thêng r¬i vµo c¸c hé thuÇn n«ng, ®éc canh lóa.
Thø hai, nghÌo ®ãi ë n«ng th«n níc ta do ¶nh hëng cña thiªn tai (lò lôt,
h¹n h¸n) kÐo dµi.
B¶ng 3: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi 1 th¸ng
cña hé qua c¸c n¨m
(TÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh)
TNBQ
n¨m 1994
(1.000®)
TNBQ
N¨m
1995
(1.000®)
168,41
206,10
226,70
422,60
110,00
- Thµnh thÞ
225,07
3.136,6
349,38
122,95
111,41
- N«ng th«n
141,14
172,5
187,89
122,22
208,92
- Vïng nói vµ trung du phÝa B¾c
132,36
160,65
173,76
121,37
108,16
- Vïng §ång b»ng s«ng Hång
163,34
201,18
223,30
123,17
111,00
- Vïng B¾c Trung Bé
133,00
160,21
174,05
120,46
108,64
- Vïng Duyªn H¶i MiÒn Trung
144,72
176,03
144,66
121,63
110,56
- T©y Nguyªn
197,15
241,14
265,60
122,31
110,14
- Nam Bé
275,34
338,91
378,05
123,09
111,56
- §ång b»ng s«ng Cöu Long
181,65
221,96
242,31
122,19
109,17
C¶ níc
TNBQ
TNBQ
TNBQ
N¨m
N¨m 1995 N¨m 1996
1996
so víi 1994 so víi 1995
(1.000®)
(%)
(%)
I. Chia theo khu vùc hµnh chÝnh
II. Chia theo vïng sinh th¸i
Nguån: Vô Tæng hîp - Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t - 1997
b. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù nghÌo khæ.
§ãi nghÌo hay nghÌo khæ lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ x· héi, võa lµ vÊn ®Ò
lÞch sö ®Ó l¹i, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quèc gia nµo còng vÊp ph¶i. Sù nghÌo
khæ cña n«ng d©n kh«ng chØ do mét nguyªn nh©n mµ do nhiÒu nguyªn nh©n
chñ quan vµ kh¸ch quan.
Cã thÓ nhËn diÖn cô thÓ thµnh s¸u nhãm nguyªn nh©n sau:
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* Nhãm 1: Nguyªn nh©n chñ quan:
- Kh«ng cã kinh nghiÖm lµm ¨n.
- ThiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt.
- ThiÕu viÖc lµm.
- §Êt ®ai canh t¸c Ýt.
- §«ng con Ýt ngêi lµm.
- Rñi ro, ®au èm.
- ¡n tiªu l·ng phÝ l¹i lêi biÕng.
* Nhãm 2: §iÒu kiÖn tù nhiªn.
§Êt ®ai c»n cçi, Ýt mÇu mì, canh t¸c khã dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp.
* Nhãm 3: Sù quan t©m cña x· héi vµ sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng vÒ kinh tÕ x· héi.
* Nhãm 4: KÕt hîp nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan:
- GÆp rñi ro.
- M¾c bÖnh hiÓm nghÌo, ch÷a ch¹y tèn kÐm.
- Lêi lao ®éng, ¨n tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch, nghiÖn hót, cê b¹c.
* Nhãm 5: Nguyªn nh©n ®Çu vµo vµ ®Çu ra.
ThiÕu thÞ trêng cung cÊp vËt t, nguyªn vËt liÖu tiªu thô s¶n phÈm, hoÆc xa
x«i hÎo l¸nh, c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ cha ph¸t triÓn, Nhµ níc cha cã chÝnh s¸ch
tho¶ ®¸ng.
* Nhãm 6: Thiªn tai nÆng nÒ: nh lò lôt, ma ®¸,...
2-/ Ch¬ng tr×nh chèng ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam.
So s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng, níc ta chØ cã
ch¬ng tr×nh gi¸n tiÕp chèng nghÌo ®ãi th«ng qua chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi, còng nh c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt kh¸c, tøc lµ nh»m vµo
môc tiªu ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao h¬n, th«ng qua ®ã gi¶m bít sù
nghÌo ®ãi vµ mét sè ch¬ng tr×nh kh¸c cã t¸c ®éng chèng ®ãi nghÌo, nh ch¬ng
tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm, ch¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, ch¬ng
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë mét sè ®Þa ph¬ng. Nh×n kh¸i qu¸t vÊn ®Ò nµy
chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn sau:
- Thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· cã
NghÞ quyÕt c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®· thµnh lËp ban chØ ®¹o
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tõ tØnh ®Õn x·, phêng, ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ.
- C¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc còng quan t©m nhiÒu vÒ vÊn ®Ò nµy,
vµ ®ang tÝch cùc ®iÒu tra, nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ c¸c
biÖn ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
+ Tuy nhiªn ho¹t ®éng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cßn gÆp mét sè vÊn ®Ò khã kh¨n.
- Cßn cã nhiÒu ngêi, nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp nhËn thøc cha ®óng, vÊn ®Ò
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo coi ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n, kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt.
- ë ®Þa ph¬ng cha cã sù quan t©m ®óng møc cña Nhµ níc vÒ c¸c chÝnh
s¸ch hç trî nh v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, giao th«ng.
- Thñ tôc cho n«ng d©n nghÌo vay vèn qu¸ phøc t¹p, thêi h¹n thu håi vèn
qu¸ ng¾n cho nªn n«ng d©n kh«ng tin tëng vµo b¶n th©n vµ kh¶ n¨ng tr¶ vèn
vµ l·i cho Nhµ níc tuy møc ®é vµ l·i suÊt u ®·i. NhiÒu khi c¸n bé ng©n hµng
cßn ngîc ®·i víi d©n khi lµm thñ tôc.
- Nhµ níc cÊn ph¶i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®èi víi ngêi nghÌo,
nh chóng ta biÕt ngêi nghÌo kh«ng cã hoÆc Ýt t liÖu s¶n xuÊt trong khi ®ã Nhµ
níc ®ßi hái thÕ chÊp trong vay vèn.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng
cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c
I-/
§Æc ®iÓm chung cña vïng.
1-/ §Æc ®iÓm tù nhiªn:
§¾c L¾c lµ vïng cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu thÝch hîp cho ph¸t triÓn
c©y cµ phª, cao su, d©u t»m, ®iÒu, nhiÒu rau qu¶ nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, vµ c¶ «n
®íi lµ vïng cã tr÷ lîng vµ diÖn tÝch rõng lín nhÊt trong c¶ níc.
Cµ phª ®· trë thµnh c©y hµng ho¸ chñ lùc kh«ng chØ ë §¾c L¾c mµ trong c¶ níc,
nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m trªn 210C cßn chÕ ®é ma, n¾ng ph©n biÖt râ rÖt.
§¾c L¾c lµ vïng cã lîi thÕ so s¸nh tuyÖt ®èi víi c¸c vïng kh¸c vÒ tiÒm
n¨ng, ®©y lµ vïng ®Êt høa hÑn.
2-/ §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi.
a. X· héi.
§¾c L¾c lµ mét ®Þa bµn réng lín, mËt ®é d©n sè trung b×nh hiÖn nay lµ 54
ngêi/km2 nhng ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, trong ®ã
d©n téc kinh chiÕm 60,1% vµ c¸c d©n téc Ýt ngêi 39,9% vµ c¸c d©n téc kh¸c
kho¶ng 150 ngµn ngêi, ®êi sèng cña ®ång bµo qu¸ thÊp, mét phÇn do thñ tôc
l¹c hËu, phÇn do d©n trÝ thÊp. Theo sè liÖu cña Uû ban d©n téc miÒn nói vÒ
ph©n bè theo thu nhËp n¨m 1994 cña c¸c ®ång bµo d©n téc §¾c L¾c.
- Sè hé giµu
: 5.000 hé
chiÕm 3,1%
- Sè hé kh¸
: 50.000 hé
chiÕm 31,8%.
- Sè hé trung b×nh : 62.000 hé
chiÕm 39,5%.
- Sè hé nghÌo
chiÕm 25,6%.
: 40.000 hé
HiÖn nay cßn 250 x· vµ 250 bu«n lµng víi 23 ngh×n hé, kho¶ng 150 ngµn
ngêi sèng ë c¸c vïng s©u, vïng xa, kho¶ng 75% sè hé nµy cã thu nhËp b×nh
qu©n díi 25.000®/th¸ng/ngêi.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b. Kinh tÕ.
MÆc dï §¾c L¾c lµ vïng cã tiÒm n¨ng nhng tiÒm n¨ng cha ®îc khai th¸c
®óng møc, nh×n chung ®êi sèng n«ng d©n §¾c L¾c vÉn cßn nghÌo, trõ mét sè
n«ng d©n ë vïng cã s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung nh cµ phª, d©u t»m, ®Ëu ®á cã
thu nhËp b×nh qu©n cao, cßn ®¹i bé phËn n«ng d©n dùa vµo s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp víi tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu ph¬ng thøc ®èt n¬ng lµm rÉy lµ phæ biÕn
cã thu nhËp b×nh qu©n thÊp, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ë §¾c L¾c kho¶ng
100 USD, vÒ c¬ cÊu kinh tÕ cña vïng, kinh tÕ n«ng l©m nghiÖp vÉn chiÕm vÞ
trÝ quan träng chiÕm 71% tæng thu nhËp toµn vïng, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp,
thñ c«ng nghiÖp, chÕ biÕn n«ng s¶n chiÕm 13% cßn l¹i lµ c¸c ngµnh dÞch vô
bu«n b¸n nhá vµ chÕ biÕn kho¶ng 16%.
Tèc ®é t¨ng GDP cña §¾c L¾c chØ ®¹t 3,8% trong khi ®ã c¶ níc ®¹t trªn
8%. Sè hé nghÌo ë §¾c L¾c chiÕm 32% cao h¬n 4,5% so víi møc b×nh qu©n
chung cña c¶ níc, nh÷ng n¨m gÇn ®©y do chÝnh s¸ch ®æi míi n«ng th«n §¾c
L¾c ®· cã tiÕn bé h¬n, sè hé nghÌo ë n«ng th«n gi¶m tõ 41% (1991) xuèng
cßn 32% n¨m (1995) sè hé giÇu mçi n¨m t¨ng tõ 1,2-1,7%.
Trong tæng sè hé n«ng d©n §¾c L¾c sèng ë vïng n«ng th«n cã tíi 91%
sè hé n«ng d©n thu tõ n«ng l©m nghiÖp, 1,7% sè hé tù chÕ biÕn n«ng s¶n vµ
7,3% sè hé tù mua b¸n nhá, cã thÓ nãi r»ng, c¬ cÊu kinh tÕ d©n sè vµ viÖc lµm
ë n«ng th«n T©y Nguyªn chñ yÕu vÉn lµ thuÇn n«ng.
* KÕt cÊu h¹ tÇng:
- N«ng th«n §¾c L¾c cã kho¶ng 6% nhµ ë kiªn cè, 47% nhµ d¹ng b¸n
kiªn cè vµ 47% nhµ tranh, tre, nøa l¸ cã kho¶ng 35% sè nhµ cña n«ng d©n ë
b¸m theo quèc lé vµ ®êng huyÖn x·, hÇu hÕt c¸c hé n«ng d©n ë §¾c L¾c rÊt
®«ng con, cã hé trªn chÝn ngêi con sè hé cã 3-5 con chiÕm 50%, 6-8 con
chiÕm 32% chÝnh v× vËy b×nh qu©n diÖn tÝch nhµ ë rÊt thÊp.
- §iÖn th¾p s¸ng: mÆc dï cã trôc ®êng ®iÖn cao thÕ 500Kv ch¹y qua vïng,
tuy nhiªn thiÕu c¬ së h¹ ¸p vµ ®êng d©y h¹ thÕ nªn tíi nay cã h¬n 45 x· trªn 55
x· cã ®iÖn vÒ ®Õn trung t©m x· nhng sè hé dïng ®iÖn chØ chiÕm 25%.
- Giao th«ng n«ng th«n: giao th«ng n«ng th«n chñ yÕu lµ ®êng liªn
huyÖn, liªn x·, tæng sè ®êng huyÖn x· cã kho¶ng 3.890 km trong ®ã cã 130
km lo¹i kh¸ 764km ®êng lo¹i trung b×nh vµ 2.086km ®êng lo¹i xÊu vµ rÊt xÊu,
trong 55 x· cã 49 x· cã ®êng « t« vµo ®Õn trung t©m x·, cßn kho¶ng h¬n 6 x·
chØ cã thÓ ®i vµo ®îc mïa kh«.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Thuû lîi: do ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh phøc t¹p, cho nªn rÊt khã x©y dùng
c«ng tr×nh thuû lîi, hiÖn nay toµn vïng cã 300 c«ng tr×nh trong ®ã cã 225 hå
®Ëp, tr¹m b¬m lín sè cßn l¹i c«ng tr×nh tr¹m, diÖn tÝch tíi cã kho¶ng 3,6 v¹n
ha trong ®ã cã 2,6 v¹n ha lµ lóa mÇu, 1 v¹n ha lµ c©y c«ng nghiÖp, viÖc sö
dông níc ngÇm tíi c©y c«ng nghiÖp ®· vµ ®ang ph¸t triÓn ë §¾c L¾c.
- V¨n ho¸ gi¸o dôc: cã 100% x· cã trêng cÊp I gÇn 52% sè x· cã trêng
cÊp II vµ rÊt Ýt x· cã trêng mÉu gi¸o nhµ trÎ, trêng cÊp I, II chñ yÕu lµm b»ng
tranh, tre nøa l¸ hoÆc cÊp IV, chÊt lîng trêng häc vµ ph¬ng tiÖn gi¶ng d¹y
thÊp.
- Y tÕ: c¸c bÖnh Øa ch¶y, bíu cæ, sèt rÐt vÉn cßn phæ biÕn ë nhiÒu vïng,
cã 83% sè x· cã tr¹m x¸, nhng tr¹m x¸ ë mét sè x· chØ lµ nhµ t¹m, nhiÒu tr¹m
x¸ xuèng cÊp nghiªm träng, song vÉn cha ®îc ®Çu t söa ch÷a, thuèc ch÷a bÖnh
thiÕu trÇm träng, sè lîng y b¸c sü, y t¸ thiÕu c¶ sè lîng vµ chÊt lîng, kho¶ng
c¸ch tõ c¸c b¶n lµng ®Õn c¸c tr¹m x¸ hoÆc trung t©m y tÕ rÊt xa, trong khi ®ã
m¹ng líi y tÕ ë n«ng th«n kÐm ph¸t triÓn, do ®ã sè ngêi ®îc ch¨m sãc søc
khoÎ còng rÊt h¹n chÕ, toµn vïng míi kh¸m vµ ch÷a bÖnh ®îc kho¶ng 25%
cßn 75% tù ch÷a bÖnh kho èm ®au.
- VÖ sinh n«ng th«n: hÇu nh n«ng th«n sö dông níc s«ng suèi, ao hå ®Ó
phôc vô sinh ho¹t, mét sè n¬i lµ thîng nguån cña c¸c s«ng suèi vÉn cßn bÞ ¶nh
hëng chÊt ®éc ho¸ häc, v× vËy chÊt lîng níc kh«ng ®¶m b¶o, chØ cã kho¶ng díi
10% sè hé gia ®×nh n«ng d©n cã c«ng tr×nh vÖ sinh ®¶m b¶o chÊt lîng.
- M«i trêng: theo kÕt qu¶ nghiªn cøu ®iÒu tra n¨m 1993 vïng §¾c L¾c
hiÖn cßn 2,76 triÖu ha rõng víi tr÷ lîng 238,9 triÖu m3 gç lµ vïng cßn nhiÒu
rõng nhÊt cña c¶ níc, rõng §¾c L¾c ®· vµ ®ang suy gi¶m ®¸ng kÓ c¶ diÖn tÝch
vµ tr÷ lîng, trong 15 n¨m qua, rõng l¸ réng vïng §¾c L¾c gi¶m 15%, tèc ®é
mÊt rõng hµng n¨m lµ 33 ngµn ha, ®êng kÝnh khai th¸c gç b×nh qu©n ngµy cµng
gi¶m tõ 50-60cm, nay chØ cßn 30-40 cm t×nh h×nh tho¸i ho¸ ®Êt ®ai kh¸ phæ
biÕn, hiÖn nay ®Êt trèng ®åi nói träc toµn vïng lµ 0,9 triÖu ha chiÕm 15% diÖn
tÝch tù nhiªn. Riªng ®Êt bazan cã tíi 52% bÞ tho¸i ho¸, trong ®ã cã 21% bÞ tho¸i
ho¸ nÆng nÒ.
* Ngµnh c«ng nghiÖp:
Ngµnh c«ng nghiÖp cña §¾c L¾c cßn rÊt nhá bÐ, lao ®éng trong ngµnh
c«ng nghiÖp chØ chiÕm kho¶ng 3% trong tæng sè lao ®éng toµn tØnh. Gi¸ trÞ
GDP lao ®éng c«ng nghiÖp t¹o ra 1.97 triÖu ®ång/ngêi/n¨m, gÊp 2,8 lÇn trong
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lao ®éng n«ng nghiÖp nhng chØ b»ng 31% GDP lao ®éng c«ng nghiÖp toµn
quèc. Sù kÐm coi träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra
nh ®Çu t cho c«ng nghiÖp thÊp, kh«ng cã ngµnh c«ng nghiÖp chñ lùc, thiÕt bÞ,
m¸y mãc vËt t cò l¹c hËu, kh«ng cã c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao, c¬
cÊu tæ chøc vµ bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do kh«ng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n trong qu¶n lý.
* Ngµnh n«ng l©m nghiÖp:
N«ng l©m lµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu cña vïng, tèc ®é ph¸t triÓn GDP cña
n«ng l©m thêi kú 1990-1992 lµ 4,32%/n¨m cao h¬n tèc ®é ph¸t triÓn GDP cña
n«ng l©m toµn quèc, ®¹t ®îc tèc ®é nµy lµ do thÕ m¹nh c©y c«ng nghiÖp cña
§¾c L¾c, chñ yÕu lµ c©y cµ phª.
Nh×n chung ngµnh n«ng l©m cña tØnh hiÖu qu¶ ®¹t ®îc vÉn cßn thÊp, hÇu
hÕt c¸c c©y trång vËt nu«i ®Òu thÊp h¬n møc b×nh qu©n trong c¶ níc.
* Ngµnh dÞch vô:
Ngµnh dÞch vô cña §¾c L¾c cßn rÊt nhá bÐ vÒ qui m«, sè lîng, chÊt lîng,
v× vËy doanh thu ®¹t ®îc cßn thÊp so víi c¸c vïng kh¸c trong c¶ níc.
3-/ Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c
hé n«ng d©n.
C¬ cÊu d©n c vµ bé phËn d©n c tØnh §¾c L¾c rÊt phøc t¹p, mang nhiÒu s¾c
th¸i kinh tÕ x· héi ®a d¹ng ¶nh hëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh.
Víi c¸c d©n téc thiÓu sè cã tr×nh ®é l¹c hËu, viÖc quyÕt dÞnh s¶n xuÊt cµi
g×, nh thÕ nµo, cho ai hoµn toµn lÖ thuéc vµo tù nhiªn, ®©y chÝnh lµ nguyªn
nh©n cèt lâi cña k×m h·m viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh. Còng lµ
nguyªn nh©n g©y ra sù nghÌo ®ãi kinh niªn.
§Þa h×nh hiÓm trë, khÝ hËu phøc t¹p khã cã thÓ ®a ra trÞ sè trung b×nh cho
tØnh vµ tØnh kh«ng æn ®Þnh cña d©n c ®· g©y ra søc Ðp cho ®êi sèng vµ viÖc
lµm ®èi víi n«ng d©n nghÌo.
Kinh tÕ §¾c L¾c trong mÊy n¨m qua tuy ®· ph¸t triÓn vµ ®¹t ®îc nh÷ng
thµnh tùu ®¸ng kÓ, song vÉn ®¹t ë møc ®é thÊp, chñ yÕu lµ khai th¸c tù nhiªn
kÐm n¨ng ®éng, cha chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho nhu cÇu d©n sinh nghÌo nµn l¹c hËu
c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô kÐm ph¸t triÓn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu s¶n
xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n trong tØnh.
- MÆc dï tØnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p gióp ®ì
c¸c hé n«ng d©n nghÌo vay vèn, vµ c¸c h×nh thøc kh¸c song hiÖu qu¶ ®¹t ®îc
cßn thÊp.
II-/ Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n
nghÌo ë §¾c L¾c.
1-/ Thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n trong tØnh.
Qua ®iÒu tra ba huyÖn ë tØnh §¾c L¾c, s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n
®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh, ®a d¹ng, møc ®é ph¸t triÓn còng kh¸c nhau
vÒ qui m«, thu nhËp, hiÖu qu¶ kinh tÕ, sö dông lao ®éng.
- Lo¹i hé du canh du c s¶n xuÊt cßn nhiÒu khã kh¨n, sè hé nµy chñ yÕu
tËp trung ë vïng s©u vïng xa, s¶n xuÊt mang tÝnh tù cÊp tù tóc.
- Lo¹i hé ®Þnh canh, ®Þnh c ®· cã ®Êt ®ai canh t¸c æn ®Þnh l©u dµi, lo¹i hé
nµy phÇn lín lµ s¶n xuÊt lóa níc, lóa rÉy vµ tõng bíc ®i vµo s¶n xuÊt hµng
ho¸, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn ngµy cµng ®îc n©ng cao, nhiÒu hé ®· mua s¾m
®îc ti vi, xe m¸y phôc vô cho nhu cÇu hµng ngµy.
- Lo¹i hé ®· ®Þnh canh ®Þnh c, hÇu hÕt c tró t¹i thÞ x·, ven thÞ x·,... qu¸
tr×nh h×nh th¸c c¸c lo¹i hé nµy còng rÊt kh¸c nhau, hä cã møc sèng trung b×nh
trë lªn. Kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, qui m« lín, së dÜ kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh do
tr×nh ®é d©n trÝ cao nh¹y bÐn víi thÞ trêng, cã n¨ng lùc trong tæ chøc s¶n xuÊt,
biÕt ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt.
2-/ Sù ph©n ho¸ møc sèng trong c¸c hé n«ng d©n ë §¾c L¾c.
MÆc dï s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n ë tØnh §¾c L¾c trong thêi gian võa
qua ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nhng chñ yÕu tËp trung vµo c¸c hé
giµu. Trong khi ®ã sè hé nghÌo chiÕm qu¸ Ýt, §¾c L¾c cã tû lÖ nghÌo ®ãi nhiÒu
nhÊt trong c¶ níc víi møc sèng rÊt thÊp.
GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi n¨m 1994 lµ 142 USD b»ng 67% cña c¶ níc,
møc sèng cña c¸c ®ång bµo d©n téc rÊt thËp cô thÓ lµ:
- Sè hé cã thu nhËp b×nh qu©n trªn 80 ngh×n ®ång/ngêi/th¸ng chiÕm 5%.
20
.DOC 
44 
42 
125 
