Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Các chính sách phát triển ngoại thương nhằm thực hiện kế hoạch chuyển dịch cơ cấ...

Tài liệu Các chính sách phát triển ngoại thương nhằm thực hiện kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo xu thế hội nhập ở việt nam

.PDF
43
255
113

Mô tả:

Lêi më ®Çu X©y dùng mét ®Êt n-íc X· héi chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn bÞ bao v©y kinh tÕ m¯ sù “dßm ngã” cña c²c n­íc T­ b°n chñ nghÜa ®iÒu ®ã ho¯n to¯n kh«ng ph°i l¯ dÔ dµng víi bÊt cø mét quèc gia nµo nãi chung vµ ViÖt nam nãi riªng. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ song ®ång thêi l¹i ph¶i g¾n liÒn víi ®¶m b¶o an ninh quèc phßng l¹i cµng trë nªn khã kh¨n ®èi víi mét n-íc nh- ViÖt Nam chóng ta. Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸ nh- hiÖn nay, buéc c¸c n-íc ph¶i hoµ m×nh vµo mét thÕ giíi hoµ b×nh vµ æn ®Þnh, vµ ®Ó cã ®-îc nh- vËy b¶n th©n mçi quèc gia ph¶i cã tr¸ch nhiÖm héi nhËp v× chÝnh lîi Ých cña b¶n th©n m×nh vµ còng v× lîi Ých cña thÕ giíi. Song mét thùc tÕ ®· chøng minh, mét quèc gia muèn ph¸t triÓn l¹i ®ßi hái quèc gia ®ã ph¶i cã mét c¬ cÊu kinh tÕ néi th©n hîp lý. Tøc bè trÝ c¸c ngµnh s¶n xuÊt mét c¸ch khoa häc vµ ®¹t hiÖu qu° cao nhÊt. Nh­ mét nh¯ kinh tÕ ®± nãi “Ngo¹i th-¬ng lµ ch×a kho¸ cho sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia” v¯ ®iÒu ®ã ®± ®­îc thùc tÕ x²c nhËn trong qu² tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn. ViÖc x©y dùng mét chÝnh s¸ch ngo¹i th-¬ng phï hîp lµ v« cïng cÇn thiÕt trong xu thÕ héi nhËp vµ sù biÕn ®æi liªn tôc cña t×nh h×nh thÕ giíi. Ngo¹i th-¬ng ph¸t triÓn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ gia t¨ng tõ ®ã x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi sù ph¸t triÓn. ChÝnh v× vai trß to lín cña ho¹t ®éng ngo³i th­¬ng nh­ vËy m¯ t«i lùa chän ®Ò t¯i: “C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th-¬ng nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo xu thÕ héi nhËp ë ViÖt Nam” ®Ó nghiªn cøu cho ®Ò ²n m«n chuyªn ng¯nh. KÕt cÊu b¯i viÕt gåm ba phÇn: PhÇn I: ViÖt Nam víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ. PhÇn II: C¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp PhÇn III: ChÝnh s¸ch ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp. V× ®iÒu kiÖn thêi gian vµ vèn hiÓu biÕt cã h¹n nªn trong bµi viÕt cßn nhiÒu sai sãt vµ kh«ng s¸t thùc xin ®-îc gãp ý cña thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n GS. PTS Vò ThÞ Ngäc Phïng; TS Ng« Th¾ng Lîi ®· gióp em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. 1 phÇn I viÖt nam víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ I-/ ViÖt Nam - ASEAN (The Association of Southest Asian Nation - HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸) 1. ViÖt Nam - ASEAN: Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ý nghÜa cña viÖc ViÖt Nam tham gia ASEAN. 1.1. Qu¸ tr×nh héi nhËp: Trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ kÓ tõ sau khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II kÕt thóc, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia - xu h-íng b¶o ®¶m an ninh chÝnh trÞ ngµy cµng trë thµnh nhiÖm vô bøc thiÕt cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi nãi chung vµ c¸c n-íc §«ng Nam ¸ nãi riªng. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· thóc ®Èy sù liªn minh, liªn kÕt vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ x· héi gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc. Nh- chóng ta ®· biÕt, sau khi giµnh ®-îc ®éc lËp, c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ b-íc vµo giai ®o¹n phôc håi ph¸t triÓn ®Êt n-íc. C¸c n-íc nµy víi chÕ ®é x· héi vèn lµ thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa, nöa phong kiÕn, tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp. Theo -íc tÝnh cña Côc Thèng kª Liªn Hîp Quèc th× thu nhËp quèc d©n tÝnh theo b×nh qu©n ®Çu ng-êi ë khu vùc nµy vµo kho¶ng tõ 37 ®Õn 71 USD, c¬ cÊu s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong s¶n xuÊt chiÕm 72%, d©n sè tËp trung vµo c¸c vïng §ång B»ng, thÞ tr-êng néi ®Þa nhá bÐ, bÞ chia c¾t; ph-¬ng tiÖn thanh to¸n ch-a ®-îc ph¸t triÓn,... a. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi sau chiÕn tranh thÕ giíi II vµ thùc tÕ ®Êt n-íc, c¸c n-íc §«ng Nam ¸ ®Ò ra ®-êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ vµo ®Çu nh÷ng n¨m cña thËp kû 60 víi chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu vµ sau ®ã chuyÓn sang chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, tù do ho¸ mËu dÞch, tËn dông vèn kü thuËt cña n-íc ngoµi. ChÝnh v× vËy ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn kh«ng ngõng víi tèc ®é 5% vµo nh÷ng n¨m 50, 6% vµo nh÷ng n¨m 60 vµ ®¹t 7,2% vµo nh÷ng n¨m 70. ChÝnh nh÷ng thµnh qu¶ vÒ kinh tÕ nµy ®· liªn tôc c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, hÖ thèng gi¸o dôc, y tÕ cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn míi,... Trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng vÒ kinh tÕ, quan hÖ giao l-u hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc ®· ®-îc thiÕt lËp víi quan ®iÓm chung lµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. Hoµn c¶nh lÞch sö ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, chñ quan vµ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸, lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù ra ®êi cña tæ chøc ASEAN. Nh- chóng ta ®· biÕt, n¨m 1967 lµ n¨m ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña ®øa con tinh thÇn - HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ vµ ngµy nay ASEAN ngµy cµng cã vai 2 trß to lín kh«ng chØ ë §«ng Nam ¸, khu vùc Ch©u ¸ mµ c¶ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng vµ thÕ giíi. Tuy r»ng, sù ra ®êi ASEAN khëi ®Çu kh«ng ®-îc su«n xÎ cho l¾m, c¸c n-íc trong ASEAN ®Òu cã nh÷ng tham väng riªng cña hä: Indonexia kh«ng giÊu giÕm tham väng vÞ trÝ l·nh ®¹o. Malaixia muèn lîi dông ASEAN nhc«ng cô ®èi phã víi xung ®ét chñng téc trong n-íc vµ tranh chÊp l·nh thæ víi c¸c quèc gia l©n bang. Philipin lo ng¹i xung ®ét víi Malaixia xung quanh vÊn ®Ò Sabah. Th²i Lan ho°ng sî “héi chøng céng s°n” lan to° tõ §«ng D­¬ng. Singapore t×m c¸ch kh¾c phôc thÕ bÞ c« lËp, thï ghÐt trong khu vùc. ChÝnh v× nh÷ng tham väng riªng nµy vµo thêi ®iÓm bÊy giê mµ ASEAN kh«ng thÓ trë thµnh mét tæ chøc chØ ®¹o thèng nhÊt siªu quèc gia, mµ chØ lµ c¬ quan phèi hîp ho¹t ®éng dung hoµ quyÒn lîi, chÕ -íc quyÒn lùc gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Vµ ®Æc ®iÓm nµy ®· chi phèi qu¸ tr×nh hîp t¸c an ninh - chÝnh trÞ cña ASEAN. §Ó thùc hiÖn môc tiªu hîp t¸c an ninh - chÝnh trÞ, ASEAN ¸p dông hai biÖn ph¸p: + Mét lµ: Thóc ®Èy quan hÖ h÷u nghÞ, t×m kiÕm con ®-êng th-¬ng l-îng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn, tranh chÊp gi÷a c¸c héi viªn. + Hai lµ: Phèi hîp chÝnh s¸ch ngo¹i giao víi nhau ®Ó cã chiÕn s¸ch l-îc thèng nhÊt, nh»m ng¨n chÆn nguy c¬ x©m l-îc, lËt ®æ, can thiÖp tõ bªn ngoµi; chèng tham väng b¸ quyÒn cña c¸c n-íc lín ®ång thêi lîi dông m©u thuÉn cña c¸c n-íc lín: chñ ®éng t¹o lËp thÕ c©n b»ng an ninh chiÕn l-îc trong khu vùc. Môc tiªu v¯ quan ®iÓm cña ASEAN l¯ réng më v¯ liªn kÕt to¯n khu vùc “HiÖp héi më cöa cho tÊt c¶ c¸c n-íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ t¸n thµnh c¸c môc ®Ých, nguyªn t¾c vµ môc tiªu” ®± nªu trong tuyªn bè B¨ng Cèc 8/8/1967: Thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸, th«ng qua tõ nç lùc chung trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng vµ hîp t¸c, thóc ®Èy hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc; t«n träng c«ng lý, nguyªn t¾c ph¸p luËt vµ hiÕn ch-¬ng Liªn Hîp Quèc. §ång thêi tuyªn bè còng x¸c ®Þnh mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc trªn tÊt c¶ c¸c mÆt c¬ b¶n nh- thóc ®Èy sù hîp t¸c vµ gióp ®ì lÉn nhau trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi, v¨n ho¸, khoa häc vµ kü thuËt, hµnh chÝnh vµ ®oµ t¹o,... b. V× mét §«ng Nam ¸ hïng m¹nh, víi vai trß lµ thµnh viªn trong khu vùc ViÖt Nam nhÊt thiÕt ph¶i tham gia HiÖp héi v× môc ®Ých vµ v× chÝnh ngay nhu cÇu héi nhËp quèc tÕ trong t-¬ng lai. Chóng ta trë thµnh quan s¸t viªn cña tæ chøc ASEAN 7 - 1992 ®± l¯ mét sù cè g¾ng kh«ng mÖt mài víi tinh thÇn “KhÐp l³i qu² khø, h­íng tíi t­¬ng lai”. Song viÖc ViÖt Nam tham gia ASEAN còng cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau trong c¸c n-íc thµnh viªn. Malaixia vµ Indonexia ñng hé ViÖt Nam tham gia, song Singapore vµ Th¸i Lan kh«ng t¸n thµnh. Malaixia vµ Indonexia cho r»ng: ViÖc ViÖt Nam nãi riªng vµ c¸c n-íc §«ng D-¬ng nãi chung tham gia ASEAN sÏ cã t¸c dông chñ yÕu trong lÜnh vùc hoµ b×nh, an ninh khu vùc, bëi n-íc ta lµ n-íc lín thø hai trong khu vùc, lµ n-íc l¸ng giÒng cña Trung Quèc, cã tiÒm lùc quèc phßng m¹nh, ®· tõng chiÕn th¾ng nhiÒu n-íc ®Õn x©m l-îc,... vµ 3 n­íc ta sÏ l¯ “n­íc ®Öm” gi÷a c²c n­íc trong khu vùc v¯ c²c n­íc ngo¯i khu vùc. Trong khi ®ã Th¸i Lan vµ Singapore xem ViÖt Nam lµ c¬ héi tèt ®Ó bu«n b¸n kinh doanh, ®Çu t-,... khi trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN. Tuy nhiªn, viÖc ViÖt Nam gia nhËp ASEAN kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn dÔ dµng nh- chóng ta ®· t-ëng do nh÷ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ta tr-íc ®ã c¶n trë: N¨m 1978, ViÖt Nam ®-a qu©n vµo Campuchia gi¶i phãng nh©n d©n Campuchia khái ho³ diÖt chñng P«npèt v¯ ë l³i ®ã 10 n¨m l¯ vi ph³m nguyªn t¾c “BÊt kh° x©m ph³m l±nh thæ” cña tæ chøc ASEAN. H¬n thÕ n÷a, sau nh÷ng biÕn cè biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc n¨m 1979 còng khiÕn cho ASEAN b¨n kho¨n trong viÖc kÕt n³p thªm ViÖt Nam v¯o ASEAN bëi lÏ “ASEAN kh«ng muèn trë th¯nh mét sè n­íc chèng Trung Quèc”. Sau mét lo¹t nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, víi ®­êng lèi ®èi ngo³i ®a d³ng ho², ®a ph­¬ng ho² v¯ b¯y tà quan ®iÓm “muèn lµm b³n víi tÊt c° c²c n­íc” ®± t²c ®éng tÝch cùc tíi quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN. Héi nghÞ ngo¹i tr-ëng th-êng kú lÇn thø 27 (Tõ 22 - 27/7/1994) t¹i B¨ng Cèc ®· ®¸nh dÊu b-íc ngoÆt lín trong quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN, c¶ 6 n-íc thµnh viªn t¸n thµnh ®ãn nhËn ViÖt Nam tham gia ASEAN vµ mong muèn ViÖt Nam tham gia c¯ng sím c¯ng tèt. ¤ng G«choct«ng thñ t­íng Singapore nãi: “Cã ®­îc mét ASEAN víi toµn thÓ 10 n-íc thµnh viªn khu vùc §«ng Nam ¸ lµ mét h·nh diÖn” “ASEAN ph°i v­¬n tíi ®éi h×nh lín ®Ó gi¯nh lÊy sù kÝnh träng cña thÕ giíi”. Vµ nh- mong muèn n¨m 1999 lÇn l-ît c¸c n-íc Mianma - Lµo - Campuchia lµ nh÷ng thµnh viªn cuèi cïng tham gia vµo mét ASEAN 10 quèc gia ®éc lËp. Sau khi lµ quan s¸t viªn cña ASEAN (7/1992), ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia c¸c lÜnh vùc chuyªn ngµnh trªn c¸c lÜnh vùc: khoa häc kü thuËt, y tÕ, v¨n ho¸, m«i tr-êng vµ du lÞch,... dÇn dÇn quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ®-îc hoµn thiÖn vµo n¨m 1994. Vµ ®Ó ®¸nh dÊu, ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn trong quan hÖ ViÖt Nam ASEAN lµ viÖc ViÖt Nam chÝnh thøc lµ thµnh viªn thø 7 cña ASEAN vµo ngµy 28/7/1995. 1.2. ý nghÜa viÖc ViÖt Nam gia nhËp ASEAN. Quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng më réng gi÷a c¸c quèc gia ®ã lµ yÕu tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh hoµ nhËp cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi. §iÒu nµy cã ý nghÜa chÝnh trÞ x· héi kh«ng chØ víi ViÖt Nam mµ c¶ khu vùc. §¹i sø c¸c n-íc ASEAN t¹i ViÖt Nam khi nhËn ®Þnh vÒ ý nghÜa quan träng cña ViÖt Nam gia nhËp ASEAN viÕt: “.... ViÖt Nam gia nhËp ASEAN sÏ gãp phÇn to lín cho viÖc x©y dùng céng ®ång §«ng Nam ¸ ®· ®-îc ®Ò cËp ®Õn trong b¶n tuyªn ng«n thµnh lËp ASEAN t¹i B¨ng Cèc. Cã ViÖt Nam ë ASEAN, viÔn c¶nh vÒ mét §«ng Nam ¸ thèng nhÊt rÊt cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc trong mét t-¬ng lai kh«ng xa. 4 ... ViÖc kÕt n¹p ViÖt Nam vµo khèi ASEAN sÏ ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ViÖt Nam, sÏ lµ mét thµnh viªn h÷u Ých chØ trong viÖc thóc ®Èy hîp t¸c vµ hîp nhÊt kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc ASEAN mµ cßn gãp phÇn quan träng trong viÖc duy tr× hoµ b×nh vµ thÞnh v-îng trong khu vùc. Víi t- c¸ch lµ n-íc thµnh viªn ASEAN ViÖt Nam sÏ gi÷ v÷ng ®-îc møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ nhê bu«n b¸n vµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµo nhiÒu h¬n. ViÖt Nam gia nhËp ASEAN còng sÏ mang l¹i sù n¨ng ®éng h¬n cho nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc trong khu vùc v× nguån tµi nguyªn cña ViÖt Nam phÇn lín cßn rÊt nhiÒu”. Ngoµi ra th«ng qua héi nhËp ASEAN ViÖt Nam sÏ häc hái ®-îc rÊt nhiÒu ë c¸c n-íc thµnh viªn, nh- kinh nghiÖm cña Th¸i Lan - Philipin vÒ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, kinh nghiÖm cña Singapore vÒ tæ chøc thÞ tr-êng vèn. Kinh nghiÖm cña Malaixia vµ Indonexia vÒ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu kho¸ng s¶n,... 2. Th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp ASEAN Tr-íc tiªn, ph¶i nãi r»ng sù tôt hËu vÒ c«ng nghÖ lµ yÕu tè ®Çu tiªn g©y trë ng¹i cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp, víi 60% c«ng nghÖ ®· ®i vµo qu¸ tr×nh th¶i håi th× tr¸i l¹i vÉn tån t¹i trong nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt ë ViÖt Nam. Chóng ta ®i sau hä tõ 20 ®Õn 25 n¨m, ®iÒu ®ã g©y trë ng¹i rÊt lín ®Õn vÊn ®Ò s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ta vµo thÞ tr-êng khu vùc. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 70, c¸c n-íc ASEAN ®· chuyÓn h-íng chiÕn l-îc kinh tÕ h-íng vÒ xuÊt khÈu rÊt sím vµ trªn c¬ së ®ã c¸c n-íc ASEAN ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng cao 7% ®Õn 98%, tØ lÖ tiÕt kiÖm còng t¨ng lªn t-¬ng xøng víi tèc ®é ph¸t triÓn (tiÕt kiÖm cña hä chiÕm trung b×nh 40% GDP, trong khi ®ã ViÖt Nam hiÖn nay tiÕt kiÖm cho ®Çu t- chØ chiÕm 28% GDP vµ chiÕn l-îc cho n¨m 2005 l-îng tiÕt kiÖm cho ®Çu t- t¨ng lªn 35% GDP) , cïng víi sù t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh tÕ, møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi cao, nh×n chung c¬ së h¹ tÇng vµ kü thuËt c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý, Marketing cña c¸c n-íc ASEAN h¬n h¼n ViÖt Nam. XÐt vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, mµ ta tËp chung vµo c¬ cÊu ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam vµ ASEAN cã nhiÒu ®iÓm t-¬ng ®ång. Trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ c¸c n-íc ASEAN ®ang khã kh¨n trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng vµ hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn do chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch vµ b¶o hé c«ng nghiÖp cña Mü, NhËt B¶n - EU ngµy cµng chÆt chÏ, gi¶m khèi l-îng bu«n b¸n víi c¸c n-íc ASEAN, th× ViÖt Nam chóng ta còng cÇn tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm t-¬ng tù. H¬n thÕ n÷a, khi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ta l¹c hËu h¬n so víi quèc tÕ nãi chung vµ c¸c n-íc ASEAN nãi riªng th× chÝnh chóng ta l¹i ph¶i chÞu søc Ðp tõ chÝnh c¸c quèc gia ASEAN khi hä muèn chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu vµo §«ng D-¬ng lµm h¹n chÕ ®èi víi nhu cÇu hiÖn ®¹i ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ cña chóng ta. ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy nã ®ßi hái b¶n th©n chóng ta khi tham gia chuyÓn giao ph¶i 5 cã nh÷ng c¬ quan thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt tr×nh ®é c«ng nghÖ mét c¸ch khoa häc vµ kh¾t khe, c¬ chÕ qu¶n lý cña chóng ta còng ph¶i nghiªm ngÆt h¬n trong viÖc ®¸nh gi¸ ®óng tuæi vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ. Quan hÖ mËu dÞch ViÖt Nam - ASEAN ch-a tho¸t khái c¬ cÊu gi¶n ®¬n, c¸n c©n th-¬ng m¹i cßn mÊt c©n ®èi lín, tØ lÖ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Õn thÞ tr-êng ASEAN míi chØ chiÕm gÇn 30% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, trong khi ®ã hµng nhËp khÈu tõ c¸c n-íc ASEAN chiÕm h¬n 45% gi¸ trÞ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tr-íc t×nh h×nh nµy, ®ßi hái chÝnh b¶n th©n chóng ta ph¶i kh¾c phôc vµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu ngµnh hµng xuÊt khÈu cña m×nh ra lµm sao tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi ®· lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN ViÖt Nam ph°i tu©n thñ theo c²c “luËt ch¬i” m¯ tæ chøc ®Ò ra. Chóng ta nhÊt thiÕt ph°i tham gia tæ chøc mËu dÞch tù do AFTA mµ ph¶i tu©n thñ c¸c qui chÕ HiÖp ®Þnh -u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). §©y lµ c¬ héi vµ còng ®ång thêi lµ khã kh¨n cho chóng ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo m¹ng l-íi mËu dÞch réng lín cña c¸c n-íc ASEAN. Chóng ta ®Æt môc tiªu vµo n¨m 2008 tØ lÖ trao ®æi néi bé ASEAN t¨ng tõ 18% gi¸ trÞ ngo¹i th-¬ng lªn 50% gi¸ trÞ ngo¹i th-¬ng cña ASEAN. Sù héi nhËp, x©m nhËp thÞ tr-êng quèc tÕ theo c¶ hai chiÒu sÏ ®Æt ViÖt Nam vµo thÕ c¹nh tranh gay g¾t ®Æc biÖt hä l¹i lµ nh÷ng n-íc cã kinh nghiÖm. Vµ mét ®iÒu khiÕn chóng ta ph¶i lo nghÜ lµ liÖu ViÖt Nam cã thÓ trë thµnh n¬i cung cÊp lao ®éng vµ nguyªn liÖu thuÇn tuý cho c¸c n-íc ASEAN. Mét thiÖt thßi n÷a mµ ViÖt Nam còng ph¶i g¸nh chÞu ®ã lµ trong qui ®Þnh cña CEPT kh«ng gi¶m thuÕ quan cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Trong khi hµng n«ng s¶n l¹i lµ s¶n phÈm chñ lùc trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o ViÖt Nam trong th-¬ng l-îng néi bé ASEAN sÏ c©n nh¾c trong nh÷ng lÇn häp tíi. 3. ThuËn lîi vµ khã kh¨n khi ViÖt Nam tham gia AFTA 3.1. HiÖp ®Þnh thuÕ quan cã hiÖu lùc chung CEPT ®Ó thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA. HiÖp ®Þnh thuÕ quan CEPT thùc chÊt lµ c¬ së ®Ó ASEAN ¸p dông vµ h×nh thµnh khèi mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸. V× vËy ®Ó n¾m v÷ng “luËt ch¬i” khi thùc hiÖn AFTA chóng ta ph¶i xem xÐt nh÷ng néi dung mµ CEPT ®· thùc hiÖn. * Nh÷ng vÊn ®Ò ®-îc ®Ò cËp trong CEPT. - Mäi thµnh viªn sÏ tham gia vµo CEPT. - Sö dông m· HS 6 sè ®Ó m· ho¸ c¸c s¶n phÈm. - §-îc phÐp lo¹i trõ mét sè s¶n phÈm cô thÓ theo m· cÊp 8/9 nÕu c¸c n-íc thµnh viªn nµo t¹m thêi s½n sµng ®-a nh÷ng s¶n phÈm Êy vµo CEPT. 6 - §-îc phÐp lo¹i trõ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm nh¹y c¶m ra khái CEPT ®ång thêi kh«ng ®-îc ®ßi hái nh÷ng -u ®·i miÔn trõ dµnh cho s¶n phÈm Êy mµ HiÖp ®Þnh qui ®Þnh. §ång thêi trong HiÖp ®Þnh còng qui ®Þnh: - Mét s¶n phÈm ®-îc xem lµ cã xuÊt xø tõ c¸c n-íc ASEAN nÕu thµnh phÇn nguyªn liÖu cÊu thµnh s¶n phÈm cã 40% lµ cã xuÊt xø tõ ASEAN. - Nh÷ng n-íc thµnh viªn ®· c¾t gi¶m thuÕ cho nh÷ng s¶n phÈm ®-îc tho¶ m·n ë ®©y tõ 20% vµ d-íi 20% gi¶m xuèng 0-5% bu«n b¸n theo kÕ ho¹ch CEPT. - Cho phÐp c¸c n-íc thµnh viªn t×m thªm c¸c biÖn ph¸p cho lÜnh vùc hîp t¸c biªn giíi vµ kh«ng biªn giíi ®Ó hç trî cho môc tiªu tù do ho¸ mËu dÞch. - Duy tr× chÕ ®é -u ®·i gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn. C¸c n-íc thµnh viªn cam kÕt kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tÝnh gi¸ trÞ thu thuÕ cña h¶i quan, thu c¸c lo¹i phÝ míi hoÆc c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ th-¬ng m¹i nh»m v« hiÖu ho¸ nh÷ng -u ®·i miÔn trõ. 3.2. HiÖp ®Þnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). 3.2.1. HiÖp ®Þnh khung vÒ ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ ASEAN (Frame work Agreement on Enhancing ASEAN Economic Coporation). a. LÜnh vùc hîp t¸c: * Trong th-¬ng m¹i: - TÊt c¶ c¸c n-íc thµnh viªn ASEAN tho¶ thuËn thµnh lËp vµ tham gia khu vùc mËu dÞch tù do AFTA trong 15 n¨m d-íi sù gi¸m s¸t, kiÓm tra, ®iÒu phèi cña mét héi ®ång ë cÊp Bé tr-ëng. - AFTA ho¹t ®éng theo HiÖp ®Þnh CEPT, ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cã trong CEPT ¸p dông tho¶ thuËn -u ®·i th-¬ng m¹i ASEAN PTA (The ASEAN Pefezential Trading Arrangement). - Cho phÐp c¸c n-íc thµnh viªn gi¶m hoÆc huû bá hµng rµo phi quan thuÕ trong xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm ®· ®-îc tho¶ thuËn trong c¸c ch-¬ng tr×nh hiÖn cã hoÆc c¸c ch-¬ng tr×nh kh¸c sÏ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. - C¸c n-íc thµnh viªn t×m kiÕm thªm c¸c biÖn ph¸p cho c¸c lÜnh vùc hîp t¸c chung biªn giíi hoÆc kh«ng chung biªn giíi ®Ó hç trî cho tù do ho¸ th-¬ng m¹i. * Hîp t¸c vÒ c«ng nghiÖp, kho¸ng s¶n vµ n¨ng l-îng. * Hîp t¸c vÒ tµi chÝnh ng©n hµng. * Hîp t¸c vÒ l-¬ng thùc n«ng, l©m nghiÖp. th× vÉn ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i miÔn trõ cña HiÖp ®Þnh. b. S¶n phÈm: 7 HiÖp ®Þnh qui ®Þnh nh÷ng s¶n phÈm ®-îc h-ëng nh÷ng qui chÕ cña HiÖp ®Þnh bao gåm tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o: - Hµng c«ng cô s¶n xuÊt. - N«ng s¶n chÕ biÕn (víi n«ng s¶n th« sÏ cã qui ®Þnh riªng). c. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ. + TiÕn hµnh gi¶m møc thuÕ xuÊt xuèng cßn 20% trong thêi gian tõ 5-8 n¨m vµ c¸c n-íc thµnh viªn sÏ thùc hiÖn gi¶m thuÕ hµng n¨m theo c«ng thøc: (X - 20)% / 5 X: Møc thuÕ xuÊt hiÖn ®ang ¸p dông cña mçi n-íc thµnh viªn. + TiÕp tôc gi¶m møc thuÕ xuÊt tõ 20% hoÆc d-íi 20% trong thêi gian 5 n¨m. Vµ møc gi¶m tèi thiÓu lµ 5% l-îng ®-îc gi¶m. + §èi víi nh÷ng s¶n phÈm hiÖn ®ang cã thuÕ xuÊt 20% hoÆc d-íi 20% (vµo thêi ®iÓm 1/1/1993) th× c¸c n-íc thµnh viªn sÏ quyÕt ®Þnh ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ riªng vµ gi÷a c¸c n-íc ®-îc phÐp tho¶ thuËn gi¶m thuÕ xuèng cßn 0-5% ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm. + C¸c s¶n phÈm hiÖn ®ang cã møc thuÕ xuÊt 20% hoÆc d-íi 20% vÉn ®-îc h-ëng -u ®·i miÔn trõ. + Kh«ng b¾t buéc c¸c n-íc thµnh viªn ph¶i gi¶m thuÕ xuÊt ngay xuèng 0-5%. d. Nh÷ng qui ®Þnh kh¸c. - Gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn sÏ huû bá sè l-îng víi nh÷ng s¶n phÈm n»m trong kÕ ho¹ch CEPT, ®-îc h-ëng -u ®·i miÔn trõ. - Sau khi nh÷ng s¶n phÈm ®-îc h-ëng -u ®·i miÔn trõ sÏ tõng b-íc huû bá hµng rµo phi quan thuÕ trong thêi h¹n 5 n¨m. - C¸c n-íc thµnh viªn sÏ cã ngo¹i lÖ trong chÕ ®é h¹n chÕ ngo¹i hèi cña m×nh cã liªn quan ®Õn thanh to¸n c¸c s¶n phÈm. * Hîp t¸c vÒ viÔn th«ng. Kh«ng chØ dõng ë ®ã ASEAN cßn t¨ng c-êng hîp t¸c gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn trong lÜnh vùc nghiªn cøu, chuyÓn giao kü thuËt, du lÞch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, khuyÕn khÝch quan hÖ tay ®«i gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn víi c¸c n-íc ngoµi khèi, cho phÐp kinh tÕ t- nh©n tù do ho¹t ®éng c¶ trong vµ ngoµi khèi. 3.2.2. Tuyªn bè Singapore 1992 (Singapore Declaration 1992). Sau 25 n¨m thµnh lËp, t¹i Héi nghÞ th-îng ®Ønh ASEAN lÇn thø IV t¹i Singapore ®· më ra mét thêi kú míi cho sù hîp t¸c gi÷a c¸c n-íc trong khèi, ë ®ã 8 tuyªn bè Singapore ®· nªu râ quan ®iÓm, lËp tr-êng, ph-¬ng h-íng hîp t¸c, ®èi ngo¹i cña ASEAN. * H-íng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. Nç lùc ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn ASEAN theo tinh thÇn HiÖp ®Þnh khung vÒ ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. - ThiÕt lËp khu vùc mËu dÞch tù do AFTA, lÊy kÕ ho¹ch thuÕ quan -u ®·i h÷u hiÖu chung CEPT lµm c¬ chÕ ho¹t ®éng, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2003 møc thuÕ h÷u hiÖu 0-3%. - T¨ng c-êng ®Çu t- trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. - Hîp t¸c tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn tù do chu chuyÓn vèn vµ c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c. - §Èy m¹nh hîp t¸c khu vùc, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, n©ng cao vµ c¶i tiÕn hÖ thèng b-u ®iÖn, viÔn th«ng víi chÊt l-îng cao, gi¸ thÊp. - LÊy viÖc hîp t¸c gi÷a c¸c n-íc trong ASEAN vµ ngoµi ASEAN lµm nhiÖm vô bæ trî cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr-êng cña ASEAN. - T¨ng c-êng vµ thiÕt lËp hîp t¸c víi c¸c n-íc kh¸c, tæ chøc kinh tÕ kh¸c: APEC - EAEC (East Asia Economic Caucus). - §Èy m¹nh hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn kinh tÕ: khoa häc, chuyÓn giao kü thuËt vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. - T¨ng c-êng hîp t¸c ®èi tho¹i quèc tÕ nh»m më réng thÞ tr-êng. - TËp chung hîp t¸c trong lÜnh vùc b¶o toµn nguån n¨ng l-îng, kh«ng ngõng nghiªn cøu nhiªn liÖu thay thÕ. - T«n träng vµ ph¸t huy nguyªn t¾c th-¬ng m¹i réng më tù do cña GATT. 3.3. ThuËn lîi khã kh¨n khi ViÖt Nam tham gia AFTA. Víi tinh thÇn chung cña HiÖp ®Þnh khung AFTA trªn nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña CEPT ®Ó thÊy râ thuËn lîi vµ khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn AFTA ta sÏ nghiªn cøu nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam víi c¸c n-íc ASEAN. Khã kh¨n: §Çu tiªn ta ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ cña qu¸ khø ®em l¹i. §iÒu nµy còng cã nghÜa dÉn ®Õn sù kh¸c nhau vÒ thÓ chÕ kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý, chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn c¸c quan hÖ thÞ tr-êng ch-a thùc sù tr-ëng thµnh. - Thø ®Õn, ®ã lµ kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n-íc ASEAN. §ã lµ bÊt lîi vµ mèi lo ng¹i lín trong qu¸ tr×nh hoµ nhËp. 9 - C¹nh tranh gay g¾t trong thÞ tr-êng ®Çu t- do s¶n phÈm xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ c¸c n-íc ASEAN t-¬ng ®èi gièng nhau mµ tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam l¹i ®i sau c¸c n-íc ASEAN kh¸c tõ 15 ®Õn 20 n¨m. - VÊn ®Ò con ng-êi ®èi víi ViÖt Nam l¹i lµ vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i nhÊt kÓ c¶ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña c¸n bé qu¶n lý, ch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu ®Æt ra cña t×nh h×nh míi. ThuËn lîi: ViÖt Nam vµ c¸c n-íc ASEAN lµ nh÷ng l¸ng giÒng l©u ®êi trong giao l-u kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ chóng ta t-¬ng ®èi hiÓu biÕt lÉn nhau v× vËy chóng ta sÏ cã nh÷ng lîi thÕ cô thÓ trong viÖc bu«n b¸n th-¬ng m¹i. - Cã ®iÒu kiÖn thu hót ®-îc nhiÒu vèn ®Çu t- tõ nh÷ng n-íc thõa vèn, cã hµm l-îng kü thuËt cao: Singapore - Th¸i Lan,... - Sö dông lao ®éng rÎ trong n-íc b»ng c¸ch tham gia chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ th©m dông lao ®éng tõ c¸c n-íc trong khèi. - TËn dông lao ®éng rÎ cã hµm l-îng chÊt x¸m cao ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang c¸c n-íc khu vùc. - Sö dông vèn vµ kü thuËt cao cña c¸c n-íc trong khu vùc nh»m khai th¸c tµi nguyªn vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. - Khi tham gia thùc hiÖn AFTA chóng ta sÏ ®-îc h-ëng qui chÕ hÖ thèng -u ®±i thuÕ quan phæ cËp (GSP) cña Mü l¯: “Trî gi² nguyªn liÖu cho phÐp nhËp ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã ph¶i d-íi 65% cña toµn bé gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®ã khi vµo l·nh thæ h°i quan Mü” v¯ “Gi² trÞ mét s°n phÈm ®­îc chÕ t³o ë hai hoÆc trªn hai n­íc l¯ héi viªn cña mét hiÖp héi kinh tÕ, liªn minh thuÕ quan, khu vùc mËu dÞch tù do th× coi nh­ l¯ s°n phÈm cña mét n­íc”. V× vËy ta cã ®iÒu kiÖn khi nhËp nguyªn liÖu cña c¸c n-íc ASEAN kh¸c ®Ó s¶n xuÊt mµ s¶n phÈm ®ã vÉn ®-îc h-ëng GSP. 4. AFTA víi th-¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt trong n-íc cña ViÖt Nam Thùc chÊt cña vÊn ®Ò nµy lµ chóng ta xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam so víi hµng ho¸ c¸c n-íc ASEAN kh¸c trªn thÞ tr-êng trong n-íc, thÞ tr-êng ASEAN vµ ngoµi ASEAN. Song ta thÊy, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét hµng ho¸ phô thuéc vµo gi¸ c¶ - chñng lo¹i, mÉu m· vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr-êng. ViÖc thùc hiÖn AFTA sÏ dÉn ®Õn xo¸ bá thuÕ nhËp khÈu trong néi bé c¸c n-íc ASEAN, nh-ng gi÷ nguyªn thuÕ nhËp khÈu víi thÕ giíi bªn ngoµi ®iÒu nµy dÉn ®Õn ba hiÖu qu¶: - Ph©n bè l¹i c¸c luång bu«n b¸n gi÷a c¸c n-íc ASEAN; - Sù thay ®æi trong bu«n b¸n víi c¸c n-íc ngoµi khu vùc vµ lµm thay ®æi luång ®Çu t-, h×nh thµnh qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ®ång thêi t¹o sù kiÓm so¸t vµ phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c n-íc AFTA trong bu«n b¸n néi bé vµ t-¬ng quan víi bªn ngoµi. 10 Cïng víi viÖc h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do FTA lµ sù t¨ng lªn trong tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸, ®ßi hái c¸c n-íc ph¶i cã kÕ ho¹ch chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm cao h¬n. Sù vËn ®éng cña thÞ tr-êng lµ chuyÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt tõ n¬i gi¸ thµnh cao ®Õn n¬i gi¸ thµnh thÊp. Møc chªnh lÖch gi¸ thµnh cµng lín th× luång di chuyÓn s¶n xuÊt sÏ cµng m¹nh. Cô thÓ ®èi víi ViÖt Nam sÏ cã t¸c ®éng: * §èi víi xuÊt khÈu: Møc thuÕ quan thÊp, viÖc th©m nhËp thÞ tr-êng vµ chuyÓn hµng ho¸ vµo c¸c n-íc kh¸c hoµn toµn dÔ dµng, ®iÒu nµy chøng tá AFTA t¹o ®iÒu kiÖn cho xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr-êng ASEAN. Mét thÞ tr-êng réng lín víi 10 thµnh viªn (500 triÖu d©n). §iÒu nµy gióp huy ®éng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn dåi dµo cña ViÖt Nam vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi thÞ tr-êng ASEAN t¨ng 27%, víi doanh sè bu«n b¸n 1/3 kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng n-íc nhµ, ®iÒu nµy cã ®-îc lµ do: Thø nhÊt: VÒ c¸n c©n bu«n b¸n n-íc ta vÉn ®ang ë thÕ nhËp siªu víi thÞ tr-êng ASEAN, song xuÊt khÈu cã xu h-íng gia t¨ng do viÖc chóng ta xuÊt khÈu dÇu th« sang Singapore t¨ng lªn (n¨m 1999 ta xuÊt ®-îc 14.300 ngh×n tÊn), triÓn väng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr-êng ASEAN ch-a cã nhiÒu høa hÑn thay ®æi m¹nh, do c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. . Thø hai: Do c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta sang thÞ tr-êng ASEAN chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n s¬ chÕ thuéc lo¹i nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao lµm chËm qu¸ tr×nh gi¶m thuÕ. Sè c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ®-îc bæ xung thªm vµo AFTA chØ chiÕm mét tØ träng nhá mµ sè l-îng cña ta l¹i rÊt lín, ®ã lµ mét thiÖt thßi cña chóng ta. §èi t-îng chñ yÕu cña CEPT lµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, v× vËy tr-íc t×nh tr¹ng c«ng nghiÖp hiÖn t¹i chóng ta ph¶i ®èi ®Çu kh«ng c©n xøng víi c¸c n-íc ASEAN cã kü thuËt cao nh- Singapore, Malaixia. Nh- vËy, víi c¬ cÊu xuÊt khÈu nh- hiÖn nay, lîi Ých mµ chóng ta thu ®-îc tõ AFTA kh«ng ®¸ng kÓ, do søc c¹nh tranh vµ -u ®·i víi hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ta cßn thÊp kÐm so víi khu vùc. §èi diÖn víi thùc tÕ vµ t-¬ng lai th× chóng ta chØ cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng ASEAN nh÷ng s¶n phÈm mang tÝnh ®éc ®¸o cña b¶n s¾c ViÖt Nam. Thø 3: Víi 2/3 doanh sè bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi ASEAN ®-îc vËn chuyÓn vµ lÊy Singapore lµm thÞ tr-êng trung gian, ®iÒu ®ã còng g©y tæn thÊt rÊt nhiÒu cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu. Cßn víi c¸c n-íc kh¸c: Malaixia - Th¸i Lan, Philipin hµng ViÖt Nam chñ yÕu lµ n«ng s¶n ch-a chÕ biÕn vµ ®Òu thuéc lo¹i hµng nh¹y c¶m v× vËy kh«ng ®-îc h-ëng quyÒn lîi c¾t gi¶m thuÕ. 11 Nãi tãm l¹i, CEPT ch-a c¶i thiÖn ®-îc thÞ tr-êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng ASEAN mµ chØ cã t¸c dông sang thÞ tr-êng kh¸c do viÖc h¹ ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt do nhËp nguyªn liÖu cña c¸c n-íc ASEAN. * §èi víi nhËp khÈu: Víi 857 mÆt hµng ViÖt Nam nhËp khÈu ®· cã trong qui chÕ c¾t gi¶m thuÕ cña CEPT tõ 1/1996, ®iÒu nµy g©y cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sím ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn tôt hËu vÒ c«ng nghÖ hiÖn t¹i, hµng ViÖt Nam thua vÒ chÊt l-îng, chñng lo¹i vµ sè l-îng. V× vËy ViÖt Nam ®ang ph¶i chÞu søc Ðp vÒ kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ phÇn trªn chÝnh thÞ tr-êng néi ®Þa. Hµng ho¸ nhËp trµn ngËp thÞ tr-êng néi ®Þa g©y khã kh¨n cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt trong n-íc: dÖt, giÇy dÐp, hµng c¬ khÝ,... VÊn ®Ò ®Æt ra víi ViÖt Nam lµ ph¶i c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu nh- thÕ nµo ®Ó ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng ho¸ trong khu vùc vµ thÕ giíi, liÖu chóng ta cã nªn b¶o hé tiÕp tôc ®èi víi mét sè hµng ho¸. Theo t«i, ®Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh, nhµ n-íc nªn chØ x¸c ®Þnh mét sè s¶n phÈm tr-íc m¾t ch-a cã trong CEPT song sÏ cã mÆt trong ®ã ®Ó b¶o hé vµ qui ®Þnh thêi gian cô thÓ cho tõng mÆt hµng nh»m ®uæi kÞp vµ v-ît c¸c n-íc ASEAN trong t-¬ng lai (kho¶ng tõ 5-8 n¨m) nÕu kh«ng sÏ bÞ th¶i lo¹i. §©y lµ th¸ch thøc mµ AFTA ®Æt ra cho c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam. ViÖc tham gia AFTA sÏ t¨ng nguån FDI vµo ViÖt Nam tõ c¸c n-íc trong ASEAN vµ ngoµi ASEAN. Song vÊn ®Ò víi chóng ta lµ lµm sao sö dông FDI cã hiÖu qu¶ v× thùc tÕ FDI chØ cã t¸c dông t¨ng tr-ëng kinh tÕ chø kh«ng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ AFTA ®em ®Õn cho s¶n xuÊt vµ ®Çu t- trong n-íc cña ViÖt Nam. Lý thuyÕt “§¯n nh³n bay” lóc n¯y ch¾c ch¾n ph²t huy t²c dông. II-/ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp WTO 1. §µm ph¸n vµ ViÖt Nam gia nhËp WTO. Trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ thóc ®Èy, ®ßi hái c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ph¶i cã nh÷ng b-íc thay ®æi nhÊt ®Þnh cïng hoµ m×nh vµo céng ®ång nh»m ph¸t triÓn nç lùc hoµ b×nh vµ kinh tÕ quèc gia. Kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng quan hÖ l©n bang khu vùc mµ tr¸i l¹i chóng ta ph¶i chñ ®éng hoµ m×nh vµo thÕ giíi tham gia hoµ nhËp vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ: Liªn Hîp Quèc (UMDF); HiÖp héi c¸c quèc gia Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng APEC; Tæ chøc c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) vµ WTO. Song vÊn ®Ò víi chóng ta lµ ph¶i lµm sao ®Ó ®-îc h-ëng nh÷ng tèi huÖ quèc mµ WTO ®em l¹i cho viÖc réng më cña chóng ta. VÊn ®Ò ®Çu tiªn ®Ó tham gia lµ lµm sao ®µm ph¸n nh»m tho¶ thuËn vµ ®-îc sù ®¸p øng cña c¸c quèc gia trong viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO. Thùc chÊt cña vÊn ®Ò ®µm ph¸n ViÖt Nam WTO lµ vÊn ®Ò lµm sao cho Mü chÊp nhËn sù cã mÆt cña chóng ta trong WTO, bëi lü Mü ®ãng 12 vai trß “l±nh ®³o” trong c²c vÊn ®Ò cña WTO: XÐt vÒ ph­¬ng diÖn thÞ tr­êng th× Mü lµ thÞ tr-êng hÊp dÉn nhÊt mµ tÊt c¶ c¸c n-íc ®Òu t×m kiÕm ®Ó n©ng cao lîi Ých kinh tÕ cña m×nh. ViÖc ®µm ph¸n më cöa thÞ tr-êng cña ViÖt Nam - WTO thùc chÊt lµ ®µm ph¸n ViÖt - Mü nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng sù nh-îng bé cña Mü víi ViÖt Nam trªn c¬ së cã ®i cã l¹i. H¬n thÕ n÷a, nÕu chóng ta cã lµ thµnh viªn cña WTO ®i n÷a mµ kh«ng ®¹t ®-îc mét sù tho¶ thuËn nµo víi Mü th× còng kh«ng ®-îc h-ëng qui chÕ MFN vµ GSP. Do vËy ®µm ph¸n song ph-¬ng ViÖt - Mü cã tÝnh ®éc lËp vµ then chèt víi viÖc gia nhËp WTO. . Kh«ng chØ dõng ë ®ã, trë ng¹i cßn ®Õn ViÖt Nam trªn con ®-êng gia nhËp WTO lµ LuËt Jackson - Vanik, luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ ®èi kh¸ng cña Mü (AD & CVD law) liªn quan ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý gi¸ c¶ vµ sù can thiÖp cña Nhµ n-íc vµo c«ng nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc (SOEs) v× vËy viÖc xem xÐt l¹i chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ c¸c SOEs lµ ®iÒu quan träng mµ chóng ta ph¶i lµm. V× vËy ®iÒu c¬ b¶n víi chóng ta lµ ph¶i lµm sao tho¶ hiÖp nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng -u ®·i trong MFN vµ GSP cña Mü tr-íc khi lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO. 2. WTO - c¬ chÕ mang l¹i sù tin cËy cña quèc tÕ vµo chÝnh s¸ch cña mçi quèc gia. Thµnh lËp vµo th¸ng 1/1995, WTO nh»m qu¶n lý c¸c hiÖp -íc th-¬ng m¹i ®a biªn ®-îc th-¬ng l-îng bëi c¸c thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Khi hiÓu vÒ WTO ta còng cã thÓ cã hai c¸ch hiÓu: Thø nhÊt: WTO lµ mét c¬ quan ®-îc g¾n víi hµng lo¹t c¸c qui ®Þnh vµ luËt ph¸p vÒ viÖc sö dông c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i t¸c ®éng ®Õn luång mËu dÞch quèc tÕ. Thø hai: WTO l¯ mét thÞ tr­êng m¯ ë ®ã c²c n­íc th¯nh viªn trao ®æi “h¯ng ho²” l¯ c²c sù nh­îng bé th©m nhËp thÞ tr­êng lÉn nhau v¯ chÊp nhËn nh÷ng nguyªn t¾c cña luËt ch¬i. Víi vai trß vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng nh- vËy, WTO ®ßi hái c¸c thµnh viªn cña nã ph¶i ®¶m b¶o c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, nguyªn t¾c thùc thi ph¶i râ rµng. WTO cung cÊp nguyªn t¾c ph¸p lÝ cho c¸c n-íc ®Ó thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c cam kÕt, c¶i tiÕn c¸c thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp. H¬n n÷a, víi vai trß vµ vÞ trÝ quan träng cña WTO, c¸c quèc gia bÐ cã thÓ lÊy l¹i sù c«ng b»ng tõ c¸c c-êng quèc kinh tÕ vÒ th-¬ng m¹i vµ c¸c l·nh thæ liªn hiÖp thuÕ quan trªn c¬ së khiÕu n¹i, ®ßi hái c¸c quèc gia c-êng quèc tr¶ l¹i quyÒn lîi víi sù bªnh vùc cña quèc tÕ. Víi vai trß vµ lîi Ých to lín nh- vËy, t-ëng r»ng WTO sÏ ngµy cµng trë thµnh mét tæ chøc lín m¹nh vÒ c¶ thµnh viªn vµ vai trß dung hoµ quyÒn lîi, dÇn xo¸ bá c¸c kho¶n thuÕ quan vµ phi thuÕ quan víi c¸c hµng ho¸ vµ 13 dÞch vô v× mét thÕ giíi ho¯ b×nh v¯ thèng nhÊt. “Nghiªn cøu KT sè 264 - 5/2000 trang 70 - NguyÔn Tr­êng S¬n”. 3. Mét sè chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §èi diÖn víi thùc tÕ vµ xu thÕ héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam - AFTA, APEC vµ WTO - vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Theo t¸c gi¶ NguyÔn Tr-êng S¬n, ViÖt Nam cÇn ¸p dông 5 biÖn ph¸p chÝnh sau: 1. ThiÕt lËp mét uû an chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i quèc tÕ th-êng trùc cña thñ t-íng chÝnh phñ, ®-îc uû quyÒn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕ ho¹ch vµ gi¸m s¸t thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung, lµ ng-êi th-¬ng l-îng th-¬ng m¹i quèc tÕ còng nh- lµ c¬ quan thuéc vÒ hµnh ph¸p chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc quèc héi. 2. X©y dùng mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®-îc dùa trªn ®Þnh h-íng th-¬ng m¹i. 3. Mét ch-¬ng tr×nh trî gióp ®iÒu chØnh th-¬ng m¹i cÇn ®-îc x©y dùng nhanh chãng ®Ó gi¶m bít khã kh¨n cho khu vùc bÞ ¶nh h-ëng bëi qu¸ tr×nh héi nhËp. 4. TÝnh to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ vÒ tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ nhAFTA - APEC vµ WTO. 5. X©y dùng chÝnh s¸ch song ph-¬ng quèc gia thèng nhÊt nh- mét c«ng ty trong c¹nh tranh toµn cÇu trong mét thÞ tr-êng quèc tÕ c¹nh tranh ch-a hoµn h¶o. §ã lµ ý kiÕn riªng cña t¸c gi¶ NguyÔn H¶i Tr-êng, song thiÕt nghÜ trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña ViÖt Nam th× viÖc chÞu tr¸ch nhiÖm vµ tiÕn hµnh ®i s©u, ®i s¸t thùc tÕ lµ yÕu tè c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt. Cã ®i s©u, trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh th× ng-êi thùc thi míi toµn t©m, toµn lùc,... Tõ ®ã n©ng cao tÝnh céng ®ång trong qu¶n lý, tr¸nh nh÷ng quyÕt ®Þnh chñ quan duy ý chÝ v× t- lîi riªng cña c¸ nh©n mµ thiÖt h¹i cho x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. 14 phÇn II c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp I-/ Vai nÐt vÒ c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. 1. C¬ cÊu kinh tÕ. Khi b¾t ®Çu b-íc vµo nghiªn cøu c¬ cÊu kinh tÕ nãi riªng vµ c¬ cÊu nãi chung, chóng ta cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ®Õn vÊn ®Ò nµy, bëi lÏ, c¬ cÊu theo triÕt häc lµ dïng ®Ó biÓu thÞ cÊu tróc bªn trong, tØ lÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn hîp thµnh cña mét hÖ thèng. C¬ cÊu cßn biÓu hiÖn nh- lµ tËp hîp nh÷ng mèi quan hÖ liªn kÕt h÷u c¬, c¸c yÕu tè kh¸c nhau cña mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× vËy, khi tiÕp cËn kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ ta cã thÓ nh×n nhËn tõ nhiÒu phÝa kh¸c nhau: * §øng trªn gãc ®é duy vËt biÖn chøng vµ lý thuyÕt hÖ thèng cã thÓ hiÓu: C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét tæng thÓ hîp thµnh bëi nhiÒu yÕu tè kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ nh-ng t-¬ng t¸c qua l¹i c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng, trong nh÷ng kh«ng gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ, chóng vËn ®éng h-íng vµo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. * Mét c¸ch tiÕp cËn kh¸c cho r»ng: C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng hîp c¸c bé phËn hîp thµnh tæng thÓ nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mèi quan hÖ cña c¸c bé phËn ®ã víi nhau biÓu hiÖn b»ng tØ träng cña mçi bé phËn vµ vÞ trÝ cña nã trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ. Tuú thuéc vµo mçi c¸ch tiÕp cËn vµ nghiªn cøu môc ®Ých kh¸c nhau mµ chóng ta cã nh÷ng d¹ng c¬ cÊu kinh tÕ kh¸c nhau: + §øng trªn gãc ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi: Chóng ta cã c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ. ë ®ã nã biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi cïng víi sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ. + TÝnh chÊt x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt: Chóng ta cã c¬ cÊu kinh tÕ theo thµnh phÇn së h÷u (Kinh tÕ Nhµ n-íc, Kinh tÕ tËp thÓ, Kinh tÕ t- nh©n, Kinh tÕ c¸ thÓ,...) + C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña tæ chøc s¶n xuÊt theo l·nh thæ: Ta cã c¬ cÊu c¸c vïng kinh tÕ (vïng kinh tÕ träng ®iÓm - vïng kinh tÕ hç trî - ...) vµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i c¬ cÊu vïng kinh tÕ nµy lµ dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö - kinh tÕ x· héi cña mçi vïng. 15 + Trªn gi¸c ®é më cöa nÒn kinh tÕ: C¬ cÊu ngo¹i th-¬ng. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy ®Ó tiÖn nghiªn cøu, t«i chØ xin tËp chung vµo c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y, d-íi sù t¸c ®éng cña ngo¹i th-¬ng tíi sù chuyÓn dÞch c¸c ngµnh kinh tÕ. 2. Thùc tr¹ng c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tr-íc tiªn, khi nghiªn cøu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ chóng ta xem qua b¶ng tØ träng c¸c ngµnh kinh tÕ biÓu hiÖn c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y. C¬ cÊu GDP theo ba nhãm ngµnh §¬n vÞ: % N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1999 2000 - Tæng sè 100 100 100 100 100 100 100 100 100 - C«ng nghiÖp 23.8 27.3 28.9 29.6 30.1 30.7 31.2 34.4 38.39 - N«ng nghiÖp 40.5 33.9 33.9 29.9 28.7 27.5 27.2 25.5 20.21 - DÞch vô 37.5 38.8 41.2 41.7 42.4 42.1 42.6 40.5 40.41 Nhãm ngµnh Nguån: - Tæng côc thèng kª. TrÝch chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong xu thÕ héi nhËp - Lª Du Phong - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2000 - KÕ ho¹ch - Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng