Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Lêi nãi ®Çu
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi :
Ngµy nay, trong ho¹t ®éng më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c
quèc gia, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng gi÷ vÞ trÝ v« cïng quan träng. Mét trong nh÷ng
c«ng cô quan träng ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch th¬ng m¹i lµ dùa vµo
thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan.
ë ViÖt Nam, tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, díi sù qu¶n lý ®iÒu
tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chÝnh s¸ch thuÕ quan
vµ phi thuÕ quan ngµy cµng cã ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, x·
héi cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, ®èi víi mét níc mµ kinh nghiÖm thÞ trêng cßn Ýt, th×
viÖc häc hái kinh nghiÖm cña c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn , ®Æc biÖt lµ kinh
nghiÖm vÒ chÝnh s¸ch Ngo¹i th¬ng cña NhËt B¶n - ®Êt níc ®îc cho r»ng "®· ®¹t
tíi sù ph¸t triÓn thÇn kú" lµ v« cïng cÇn thiÕt.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu :
- Ph©n tÝch ¶nh hëng cña chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi
ngo¹i th¬ng cña NhËt B¶n.
- Tõ sù nghiªn cøu t×m hiÓu thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cña NhËt B¶n rót
ra nh÷ng bµi häc tõ kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng ¸p dông ®èi víi ViÖt Nam trong
viÖc ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng hiÖn nay.
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu :
§èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña kho¸ luËn nµy chØ nghiªn cøu thuÕ
nhËp khÈu, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan qu¶n lý nhËp khÈu cña NhËt B¶n nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, tõ ®ã rót ra bµi häc trong viÖc vËn dông ®èi víi Ngo¹i th¬ng ë ViÖt
Nam.
4.KÕt cÊu khãa luËn :
Ngoµi Lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn ®îc chia lµm 3 ch¬ng nh sau :
Ch¬ng I:
Tæng quan vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch Ngo¹i th¬ng
_______________________________________________________________________
1
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Ch¬ng II:
C¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong chÝnh s¸ch
Ngo¹i th¬ng cña NhËt B¶n.
Ch¬ng III:
Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn ngo¹i th¬ng ViÖt Nam hiÖn nay.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn khãa luËn, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph¬ng ph¸p
nghiªn cøu nh : ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, duy vËt biÖn chøng & duy vËt
lÞch sö, ph¬ng ph¸p thèng kª sè liÖu, so s¸nh ®èi chiÕu ...
T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c« trong Khoa
Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng, ®Æc biÖt lµ Th¹c sü NguyÔn Quang Minh ®· trùc tiÕp híng
dÉn, gãp ý thùc hiÖn ®Ò tµi ®Ó khãa luËn tèt nghiÖp ®îc hoµn thµnh ®óng thêi
h¹n.
Ch ¬ng I
tæng quan vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch
ngo¹i th¬ng
ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng trong chÝnh
s¸ch ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia. §©y lµ mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c biÖn
ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh, ph¸p luËt thÝch hîp mµ nhµ níc ¸p dông ®Ó ®¹t ®îc
nh÷ngmôc tiªu x¸c ®Þnh trong lÜnh vùc ngo¹i th¬ng. B¶n chÊt cña chÝnh s¸ch
ngo¹i th¬ng thÓ hiÖn b¶n chÊt cña chÕ ®é x· héi vµ do chÕ ®é x· héi quyÕt ®Þnh,
v× vËy nã lu«n ®îc ®iÒu chØnh mét c¸ch mÒm dÎo ®Ó phï hîp víi tõng thêi kú
ph¸t triÓn. MÆc dï ®îc ®iÒu chØnh liªn tôc nhng chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng vÉn ph¶i
lu«n lu«n ®¶m b¶o môc tiªu : t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong
níc më réng thÞ trêng ra níc ngoµi nh»m t¨ng nhanh qui m« xuÊt khÈu, t¨ng kh¶
_______________________________________________________________________
2
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi trong khi vÉn b¶o vÖ ®îc thÞ trêng néi ®Þa,
h¹n chÕ ®îc nh÷ng c¹nh tranh bÊt lîi tõ bªn ngoµi.
Cã rÊt nhiÒu h×nh thøc vµ c«ng cô trong chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng nãi chung
vµ mçi quèc gia sÏ tù chän lùa cho m×nh mét c«ng cô phï hîp nhÊt. Tuy nhiªn,
trong c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng, hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu chän
thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan lµm c«ng cô mòi nhän. §iÒu nµy chøng
tá r»ng thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cã nh÷ng u thÕ mµ nh÷ng c«ng
cô kh¸c khã cã thÓ so s¸nh ®îc. §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm mµ chóng ta nªn nghiªn
cøu.
I. ChÝnh s¸ch ngo¹i th ¬ng vµ vai trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn
kinh tÕ.
1. Kh¸i niÖm:
ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµ mét hÖ thèng nguyªn t¾c, biÖn ph¸p kinh tÕ,
hµnh chÝnh vµ ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng mµ Nhµ níc ¸p
dông ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña mét ®Êt níc trong mét thêi kú
nhÊt ®Þnh. ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña chÝnh s¸ch kinh
tÕ nãi chung vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung cña Nhµ níc.
Môc tiªu c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµ híng tíi viÖc sö dông vµ
ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi níc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi. ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng vïa thÓ hiÖn chÝnh tÊt më cña nÒn kinh tÕ,
võa thÓ hiÖn sù ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh níc ngoµi
theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi.
2.NhiÖm vô vµ vai trß cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng.
NhiÖm vô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch Ngo¹i th¬ng lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
nhÊt nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp më réng bu«n b¸n víi níc ngoµi, còng nh th«ng
qua ®µm ph¸n quèc tÕ ®Ó ®¹t ®îc më réng thÞ trêng hîp ph¸p cho c¸c doanh
nghiÖp. §ång thêi chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cßn ph¶i gãp phÇn b¶o hé hîp lý s¶n
xuÊt néi ®Þa , h¹n chÕ c¹nh tranh bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong níc.
ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng bao gåm c¸c bé phËn cÊu thµnh nh: chÝnh s¸ch thÞ trêng,
chÝnh s¸ch s¶n phÈm, chÝnh s¸ch thuÕ quan, biÖn ph¸p cÊm ®o¸n, kiÓm so¸t h¹n
chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu.
_______________________________________________________________________
3
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
ViÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµm gi¶m bít sù bÊt tr¾c b»ng
c¸ch t¹o ra mét thÓ chÕ t¬ng ®èi æn ®Þnh cho c«ng cuéc kinh doanh cña doanh
nghiÖp, ®Ó khi hä muèn lËp mét c«ng ty, muèn b¸n mét hµng ho¸, muèn vay
tiÒn.... th× hé biÕt m×nh ph¶i lµm g×, hoÆc cã thÓ häc ®îc c¸ch thùc thi viÖc ®ã.
Doanh nh©n ph¶i biÕt t«n träng c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c níc kh¸c, nÕu hä muèn
kinh doanh ë níc ngoµi. nhng sù æn ®Þnh cña c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng kh«ng
phñ nhËn mét thùc tÕ lµ chóng lu«n thay ®æi. Vµ sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch ngo¹i
th¬ng lµ mét qóa tr×nh tÊt yÕu. chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng t¸c ®éng ®Õn chiÒu híng
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®Õn c«ng th¬ng nghiÖp th«ng qua ¶nh hëng cña chóng
®Õn c¸c chi phÝ troa ®æi vµ s¶n xuÊt. V× vËy t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng
®Õn nÒn kinh tÕ , dÕn chÝnh sù ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng theo chiÒu híng nµo phô
thuéc vµo chÝnh s¸ch ®ã cã quan t©m ®Õn lîi Ých cña doanh nh©n vµ ngêi tiªu
dïng hay kh«ng. Do ®ã chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng ph¶i b¾t ®Çu tõ lîi Ých cña c¸c nhµ
kinh doanh, cña giíi tiªu dïng. Tuy nhiªn c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng sÏ hËn
chÕmét sè lùa chän cña nhµ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §¶m b¶o sù hµi hoµ lîi Ých cña
doanh nghiÖp, cña ngêi tiªu dïng vµ quèc gia trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ môc
tiªu quan tränh cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng. Tuy lµ bé phËn hîp thµnh cña chÝnh
s¸ch kinh tÕ nãi chung cña nhµ níc trong mçi thêi kú nhÊt ®Þnh nhng chÝnh s¸ch
ngäai th¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §ã lµ:
+ ViÖc ban hµnh chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµ c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia,
ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých níc m×nh nhng kh«ng ®îc g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých níc
kh¸c.
+ ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng lµm cÇu nèi liªn kÕt kinh tÕ trong níc víi kinh tÕ thÕ
giíi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mét quèc gia héi nhËp vÒ kinh tÕ víi c¸c nÒn kinh tÕ khu
vùc vµ quèc tÕ theo nh÷ng bíc ®i cã hiÖu qu¶.
+ ChÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cã nhiÖm vô c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n thu chi.
C¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn vÇ c©n
®èi nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ cßn cã nhiÖm vô ®Æc thï lµ c©n b»ng c¸n c©n thanh
to¸n quèc tÕ.
II C¸c c«ng cô chñ yÕu cña chÝnh s¸ch ngo¹i th ¬ng.
1. ThuÕ quan
1.1. Kh¸i niÖm
_______________________________________________________________________
4
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Lµ lo¹i thuÕ lÊy vËt phÈm xuÊt nhËp qua biªn giíi quèc gia hay qu¸ c¶nh
lµm ®èi tîng thu thuÕ, t¹o thµnh kho¶n thu nhËp thuÕ cña nhµ níc do h¶i quan
thùc hiÖn. Mét sè hiÖp ®Þnh quèc tÕ ®· ®a ra ®Þnh nghÜa râ rµng h¬n vÒ thuÕ quan
lµ “ ThuÕ thu theo tû suÊt thuÕ kª râ trong biÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu”. kh¸i
niÖm nµy mmét mÆt t¸ch ®èi tîng nghiªn cøu víi thuÕ trong níc, mÆt kh¸c t¸ch
biÖt thuÕ quan víi c¸c lo¹i thuÕ kh¸c thu ®îc tõ xuÊt khÈu, nhËp khÈu nh thuÕ
chèng ph¸ gi¸, thuÕ tr¶ ®òa... c¸c lo¹i thuÕ nh vËy chuyªn thu víi hµng nhËp khÈu
kh«ng g¾n víi thuÕ quan.
1.2. Vai trß cña thuÕ quan
ThuÕ lµ mét c«ng cô quan träng mµ bÊt kú nhµ níc nµo còng sö dông ®Ó
hoµn thµnh chøc n¨ng cña m×nh. Môc ®Ých ®¸nh thuÕ cña mçi quèc gia, ë vµo c¸c
thêi kú kh¸c nhau kh«ng gièng nhau. Trong x· héi phong kiÕn, thu thuÕ chñ yÕu
lµ t¨ng thu nhËp tµi chÝnh quèc gia. Bíc sang thêi kú t b¶n chñ nghÜa, thuÕ quan
kh«ng chØ lµ nguån thu tµi chÝnh mµ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i
th¬ng cña c¸c níc. Tuy nhiªn, trong tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ x· héi, thuÕ ®Òu cã vai
trß nh sau:
1.2.1. T¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n íc
Trong nguån thu ng©n s¸ch cña c¸c quèc gia, th«ng thêng gåm c¸c kho¶n thu
nh : thuÕ, phÝ vµ c¸c kho¶n vay cho ng©n s¸ch chÝnh phñ. Trong c¸c kho¶n thu ®ã,
cã thÓ nãi r»ng thuÕ bao giê còng lµ kho¶n thu chñ yÕu cho ng©n s¸ch nhµ níc.
Suèt thêi kú dµi cña lÞch sö tõ sau khi thuÕ quan ra ®êi, nh×n chung môc ®Ých
thu thuÕ lµ ®Ó cho giai cÊp thèng trÞ hoÆc thu nhËp tµi chÝnh quèc gia hoÆc cung
®×nh. Sau khi kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, do sù c¹nh tranh gay g¾t cña thÞ
trêng, ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, c¸c níc lîi dông thuÕ
quan lµm ph¬ng tiÖn b¶o vÖ b¶o hé, tõ ®ã xuÊt hiÖn thuÕ quan b¶o hé nhng thuÕ
quan tµi chÝnh vÉn lµ nguån thu nhËp tµi chÝnh cña quèc gia.
Tõ kinh nghiÖm cña c¸c níc, cã hai vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c cÇn chó ý trong
chÝnh s¸ch thuÕ quan ®Ó cã thÓ t¹o nguån thu dåi dµo cho ng©n s¸ch lµ :
+ §èi víi nhµ níc, thuÕ suÊt ph¶i ®em ®Õn mét n¨ng suÊt thu tèi ®a mµ l¹i
kh«ng g©y c¶n trë, thËm trÝ cßn kÝch thÝch sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ThuÕ
kh«ng ®îc triÖt tiªu thuÕ mµ tr¸i l¹i thuÕ ph¶i nu«i thuÕ.
_______________________________________________________________________
5
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
+ §èi víi ngêi chÞu thuÕ, thuÕ suÊt cÇn ph¶i h¹, lµm sao ®Ó ngêi chÞu thuÕ bít
c¶m thÊy g¸ng nÆng cña thuÕ.
1.2.2. ThuÕ lµ c«ng cô qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc d©n
Khi kinh tÕ ph¸t triÓn, chÝnh phñ cã thÓ gia t¨ng thuÕ ®Ó lµm c¸n c©n thu nhËp
nghiªng vÒ phÝa nhµ níc, h¹n chÕ thu nhËp cã thÓ sö dông, t¨ng tÝch luü nhµ níc,
t¹o ra mét nguån nhÊt ®Þnh dù phßng khi kinh tÕ bÞ suy tho¸i hay gÆp nh÷ng ®iÒu
kiÖn bÊt lîi. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh phñ sÏ gi¶m thuÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang khã
kh¨n.
§Ó phï hîp víi chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ trong tõng giai ®o¹n, thuÕ ®îc sö
dông nh mét biÖn ph¸p ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt th«ng qua c¸c møc thuÕ
suÊt ph©n biÖt ®èi víi tõng s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh
doanh kh¸c nhau, cã chÝnh s¸ch u ®·i thuÕ ®èi víi mét sè mÆt hµng, ngµnh hµng.
1.2.3. B¶o hé vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt néi ®Þa ph¸t triÓn :
§Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu mµ chÝnh
phñ c¸c níc hay sö dông lµ ®¸nh thuÕ cao vµo hµng nhËp khÈu ®Ó lµm t¨ng gi¸
thµnh hµng ho¸ nhËp khÈu, dÉn ®Õn gi¶m møc c¹nh tranh víi s¶n phÈm trong níc.
ThuÕ quan b¶o hé nãi chung lµ b¶o hé cho c«ng nghiÖp néi ®Þa cßn yÕu kÐm vµ
hµng ho¸ mÉn c¶m c¹nh tranh. Tû lÖ thuÕ quan b¶o hé vÒ lý thuyÕt sÏ kh«ng thÊp
h¬n møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ trong níc vµ gi¸ nhËp khÈu. Nhng trong thùc tÕ th×
tû lÖ thuÕ cao hay thÊp cßn phô thuéc vµo t×nh h×nh cung cÇu còng nh ®iÒu kiÖn
thay ®æi cung cÇu g©y ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ hµng nhËp khÈu.
1.2.4. Thùc hiÖn ph©n biÖt ®èi xö trong quan hÖ th ¬ng m¹i :
Cã thÓ nãi, thuÕ quan lµ biÖn ph¸p hay sö dông ®Ó thùc hiÖn ph©n biÖt ®èi xö
gi÷a c¸c níc trong quan hÖ th¬ng m¹i. C¸c níc cã thÓ thùc hiÖn thuÕ u ®·i ®èi víi
hµng ho¸ nhËp khÈu tõ níc cã tho¶ thuËn ¸p dông chÝnh s¸ch tèi huÖ quèc hoÆc
nh÷ng tho¶ thuËn u ®·i riªng vµ ¸p dông thuÕ tr¶ ®òa ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu
tõ níc cã thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¸n ph¸ gi¸, trî gi¸ cña chÝnh phñ hoÆc tõ
nh÷ng níc cã sù ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ cña níc m×nh.
1.2.5. Gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp, thùc hiÖn c«ng b»ng x · héi
trong ph©n phèi:
Trong nÒn kinh tÕ tËp trung, t×nh tr¹ng ph©n cùc giµu nghÌo lµ khã cã thÓ
tr¸nh khái. T×nh tr¹ng nµy kh«ng chØ nãi lªn møc sèng bÞ ph©n biÖt mµ cßn liªn
_______________________________________________________________________
6
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
quan ®Õn ®¹o ®øc, c«ng b»ng x· héi. V× vËy sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ
rÊt quan träng, trong ®ã thuÕ lµ mét c«ng cô h÷u Ých. Th«ng qua thuÕ, chÝnh phñ
cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt thu nhËp b»ng c¸ch ®¸nh thuÕ cao ®èi víi nh÷ng c«ng
ty, c¸ nh©n cã thu nhËp cao vµ ®¸nh cao vµo nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô cao cÊp mµ
®èi tîng phôc vô chñ yÕu lµ tÇng líp cã thu nhËp cao vµ ngîc l¹i.
Cã thÓ nãi thuÕ ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng trong chÝnh s¸ch
ngo¹i th¬ng cña mäi quèc gia. Trong xu híng ®a ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ th¬ng
m¹i quèc tÕ vµo m«i trêng tù do c¹nh tranh, c¸c quèc gia ®Òu cè g¾ng gi¶m dÇn
møc thuÕ quan xuèng, tiÕn tíi xo¸ bá c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i. HiÖp ®Þnh chung vÒ
thuÕ quan vµ th¬ng m¹i (GATT) ®· ®Ò xíng tù do th¬ng m¹i, huû bá hoÆc c¾t
gi¶m c¸c rµo c¶n th¬ng m¹i. Trong 7 vßng ®µm ph¸n (1948-1994) c¸c thµnh viªn
GATT ®· ®¹t ®îc tho¶ thuËn gi¶m thuÕ cho 89.900 h¹ng môc hµng ho¸. Tû lÖ thuÕ
quan nãi chung ®· gi¶m ®i nhiÒu, theo hiÖp ®Þnh Urugoay (kÕt qu¶ cña vßng ®µm
ph¸n thø 8 cña GATT), møc thuÕ quan trung b×nh gi¶m 40%. Khi ®ã møc thuÕ
nãi chung ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cßn kho¶ng kh«ng qu¸ 5%, trõ hµng
dÖt vµ may mÆc, møc trung b×nh kho¶ng 10-40% chñ yÕu lµ ®èi víi hµng nhËp
khÈu tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Møc thuÕ quan trung b×nh ë c¸c níc §«ng ¸ chØ
cßn tõ 5-15%, Nam ¸ 10-60%, Mü Latinh, Trung §«ng, Ch©u Phi 10-25%.
1.3.Ph©n lo¹i thuÕ quan:
1.3.1. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých ®¸nh thuÕ :
- ThuÕ tµi chÝnh (cßn gäi lµ ThuÕ ng©n s¸ch) : lµ thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ ®Ó
t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ níc.
- ThuÕ quan b¶o hé : lµ møc thuÕ suÊt cao ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu, lµm
cho gi¸ c¶ hµng nhËp khÈu cao h¬n so víi gi¸ hµng trong níc vµ bÞ suy gi¶m søc
c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc.
1.3.2. Ph©n lo¹i theo ®èi tîng chÞu thuÕ :
- ThuÕ xuÊt khÈu : chñ yÕu ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ níc h¹n chÕ
xuÊt khÈu ra níc ngoµi. Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu nµy sau khi chÞu thuÕ sÏ bÞ
h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi do nh÷ng bÊt lîi vÒ gi¸ c¶.
- ThuÕ nhËp khÈu : ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu, thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai
chøc n¨ng vÒ tµi chÝnh vµ b¶o hé.
_______________________________________________________________________
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
- ThuÕ qu¸ c¶nh : lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ khi ®i qua biªn giíi hay
l·nh thæ cña mét quèc gia.
1.3.3. Ph©n lo¹i theo ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ :
- ThuÕ tÝnh theo gi¸ : lµ lo¹i thuÕ tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi trÞ gi¸ cña
l« hµng.
- ThuÕ tÝnh theo lîng : lµ lo¹i thuÕ tÝnh æn ®Þnh theo sè lîng hoÆc träng lîng cña l« hµng.
- ThuÕ hèn hîp : lµ lo¹i thuÕ kÕt hîp c¶ tÝnh theo gi¸ vµ tÝnh theo lîng.
1.3.4. Ph©n lo¹i theo møc tÝnh thuÕ :
- ThuÕ suÊt u ®·i : ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ nh÷ng níc hay
nh÷ng khu vùc hîp t¸c kinh tÕ trªn c¬ s¬ ký kÕt c¸c tho¶ thuËn dµnh cho nhau
nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ quan.
- Møc thuÕ phæ th«ng : lµ møc thuÕ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ
nh÷ng níc hoÆc khu vùc kh«ng cã tho¶ thuËn dµnh cho nhau u ®·i vÒ thuÕ quan.
- Møc thuÕ tù vÖ : lµ møc thuÕ do chÝnh phñ quyÕt ®Þnh ¸p dông trong tõng
trêng hîp cô thÓ. VÝ dô : khi hµng ho¸ níc ngoµi ®îc b¸n ph¸ gi¸ trong thÞ trêng
níc m×nh hoÆc hµng ho¸ nhËp khÈu tõ mét níc cã chÝnh s¸ch b¶o hé, trî gi¸ cho
hµng xuÊt khÈu.
2. c¸c biÖn ph¸p Phi thuÕ quan
2.1. Kh¸i niÖm :
Phi thuÕ quan lµ nh÷ng biÖn ph¸p ngoµi thuÕ quan lµm c¶n trë tù do th¬ng
m¹i. Tríc kia c¸c níc thêng hay sö dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan víi môc ®Ých
chñ yÕu lµ ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, nhng hiÖn nay cïng víi xu thÕ quèc tÕ
ho¸ ngµy cµng më réng, biÖn ph¸p nµy dÇn dÇn ®îc xo¸ bá vµ thay thÕ b»ng c¸c
biÖn ph¸p thuÕ quan.
2.2 Vai trß cña phi thuÕ quan :
Phi thuÕ quan còng thêng ®îc sö dông víi nh÷ng môc ®Ých t¬ng ®èi gièng
thuÕ quan. Tuy nhiªn, theo thêi gian, ®i ®«i víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn
kinh tÕ lµ sù ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò vµ vai trß cña phi thuÕ quan ®· ®îc më réng,
_______________________________________________________________________
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
g©y ¶nh hëng gi¸n tiÕp ®Õn nh÷ng quan hÖ kh¸c. Mét trêng hîp ®iÓn h×nh lµ nã ®îc sö dông nh lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó b¶o vÖ m«i trêng - mét
vÊn ®Ò ®îc coi lµ vÊn ®Ò toµn cÇu hiÖn nay. VÊn ®Ò nµy còng ¶nh hëng ®Õn chÝnh
s¸ch ngo¹i th¬ng gi÷a c¸c níc, ®Æc biÖt lµ quan hÖ gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn, liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn vèn vµ c«ng nghÖ.
Theo nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh, ngo¹i th¬ng sÏ t¹o ra lîi nhuËn cho c¶ níc
xuÊt khÈu vµ níc nhËp khÈu, nhng ®èi víi nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn
nh níc, kh«ng khÝ, ®Êt ®ai mµ mäi ngêi nghÜ lµ v« tËn th× kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®îc
chi phÝ m«i trêng v× chi phÝ ®Ó b¶o vÖ, lµm s¹ch hÇu nh kh«ng thÓ hiÖn.
GATT thõa nhËn nh÷ng trêng hîp ngo¹i lÖ cña viÖc tù do ho¸ ngo¹i th¬ng
nh ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p qui ®Þnh ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ngêi, tµi nguyªn thiªn
nhiªn nhng vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng còng kh«ng ®îc qui ®Þnh mét c¸ch râ rµng.
Trªn thùc tÕ, c¸c níc vÉn ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó b¶o vÖ m«i trêng
®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, trong ®ã tÝch cùc sö dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ
quan nh ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh ®èi víi mÆt hµng l¬ng thùc thùc phÈm,
tiªu chuÈn vÒ kü thuËt ®èi víi mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ ...
2.3. C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan.
2.3.1 H¹n ng¹ch nhËp khÈu.
H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ giíi h¹n vÒ khèi lîng hoÆc gi¸ trÞ ®èi víi nh÷ng
hµng ho¸ nhÊt ®Þnh ®îc phÐp mang tõ níc ngoµi vµo trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh, thêng lµ mét n¨m. Trªn thùc tÕ viÖc qu¶n lý c¸c h¹n ng¹ch vÒ gi¸ trÞ khã
thùc hiÖn v× thÕ c¸c h¹n ng¹ch vÒ sè lîng ®îc ¸p dông mét c¸ch phæ biÕn. Nhµ níc quy ®Þnh h¹n ng¹nh nhËp khÈu lµ ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, b¶o vÖ tµi
nguyªn vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh. to¸n.
2.3.2 H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (VER).
H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn lµ mét biÕn tíng cña h¹n chÕ nhËp khÈu, lµ
tho¶ thuËn theo ®ã mét níc ®ång ý h¹n chÕ xuÊt khÈu cña m×nh sang níc kh¸c
®èi víi mét mÆt hµng x¸c ®Þnh víi mét møc tèi ®a. C¸c tho¶ thuËn nµy tù nguyÖn
chØ ë møc ®é níc xuÊt khÈu muèn tr¸nh mét mèi ®e däa lín h¬n ®èi víi ngo¹i th¬ng cña m×nh vµ do ®ã chän biÖn ph¸p Ýt thiÖt h¹i h¬n ®èi víi ngo¹i th¬ng cña
m×nh vµ do ®ã chän biÖn ph¸p Ýt thiÖt h¹i h¬n.
Nãi c¸ch kh¸c, h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn ®îc ®a ra theo yªu cÇu cña níc nhËp khÈu vµ ®îc níc xuÊt khÈu chÊp nhËn nh»m ng¨n chÆn nh÷ng mèi ®e däa
vµ nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi ngo¹i th¬ng níc m×nh.
2.3.3 GiÊy phÐp nhËp khÈu.
_______________________________________________________________________
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
GiÊy phÐp nhËp khÈu hµng ho¸ lµ mét biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cña
Nhµ níc. Nã ®ßi hái khi nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i cã giÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n
lý Nhµ níc. Trong hiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cña WTO, giÊy
phÐp nhËp khÈu ®îc coi lµ thñ tôc hµnh chÝnh cña chÕ ®é giÊy phÐp nhËp khÈu,
yªu cÇu c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i ®Ö tr×nh ®¬n hoÆc c¸c tµi liÖu kh¸c cho c¬ quan
qu¶n lý hµnh chÝnh cã liªn quan nh lµ mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó nhËp khÈu.
GiÊy phÐp nhËp khÈu cã hai lo¹i thêng gÆp: GiÊy phÐp tù ®éng vµ giÊy
phÐp kh«ng tù ®éng. Víi lo¹i giÊy phÐp thø nhÊt: Ngêi nhËp khÈu xin phÐp nhËp
khÈu th× cÊp gay kh«ng cÇn ®ßi hái g× c¶. Víi lo¹i giÊy phÐp thø hai: nmgêi nhËp
khÈu bÞ rµng buéc bëi c¸c h¹n chÕ nhËp khÈu.
GiÊy phÐp nhËp khÈu ngµy nay Ýt ®îc sö dông h¬n so víi tríc. MÆc dï vËy,
hÖ thèng giÊy phÐp nµy vÉn cÇn ®Ó qu¶n lý nhËp khÈu mét sè mÆt hµng.
2.3.4 ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ
ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ lµ chÕ ®é trong ®ã quy ®Þnh ¸p dông dông møc thuÕ
thÊp h¬n hoÆc b»ng kh«ng (0%) ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®îc nhËp khÈu theo ®óng
sè lîng quy ®Þnh, nh»m b¶o ®¶m cung cÊp víi gi¸ hîp lý cho ngêi tiªu dïng. Khi
hµng ho¸ nhËp khÈu vît qu¸ sè lîng quy ®Þnh th× sÏ ¸p dông møc thuÕ cao (thuÕ
lÇn 2) ®Ó b¶o vÖ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc.
ChÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu thuÕ ®îc thiÕt lËp dùa trªn quan ®iÓm ®¶m
b¶o hµi hoµ môc tiªu b¶o vÖ ngêi tiªu dïng vµ môc tiªu b¶o hé ngêi s¶n xuÊt néi
®Þa. V× vËy, ChÝnh phñ thêng nghiªn cøu kü cµng viÖc ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch
thuÕ ®èi víi tõng mÆt hµng trªn c¬ së xem xÐt cung cÇu, thùc tr¹ng s¶n xuÊt trong
níc ®Ó ®Ò ra møc thuÕ olÇn mét, lÇn hai vµ thêi h¹n ¸p dông... nh»m thóc ®Èy tù
do ho¸ ngo¹i th¬ng.
Nh vËy chÕ ®é h¹n ng¹ch nhËp khÈu, nhµ nhËp khÈu chØ ®îc phÐp nhËp
khÈu trong ph¹m vi sè lîng quy ®Þnh., Cßn trong chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ, nhµ
nhËp khÈu vÉn cã thÓ nhËp khÈu vît qu¸ sè lîng quy ®Þnh nhng ph¶i nép thuÕ
theo møc thuÕ quy ®Þnh (møc thuÕ lÇn 2) ®èi víi phÇn vît ®ã.
Theo quy ®Þnh cña GATT/ WTO, c¸c níc thµnh viªn kh«ng ®îc sö dông
chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ víi ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi sö víi tïng níc.
2.3.5 C¸c biÖn ph¸p mang tÝnh hµnh chÝnh – kü thuËt h¹n chÕ nhËp
khÈu.
§©y lµ nhãm biÖn ph¸p nh»m gi¸n tiÕp ng¨n c¶n, gi¸m s¸t hµng xuÊt, nhËp
khÈu ra níc ngoµi vµ tõ níc ngoµi vµo. C¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt rÊt
phong phó vµ ®a d¹ng. Tuú thuéc vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, mçi quèc gia ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh kü thuËt kh¸c nhau ®Ó kiÓm so¸t hµng ho¸ xuÊt
kh©ñ, nhËp khÈu.
_______________________________________________________________________
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Ch ¬ng II
C¸c biÖn ph¸p tHUÕ QUAN Vµ phi thuÕ quan trong
chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cña NhËt B¶n
Nh chóng ta ®· biÕt NhËt B¶n lµ mét quÇn ®¶o víi diÖn tÝch lµ 372.815
km2. MÆc dï diÖn tÝch lín h¬n diÖn tÝch níc ta (kho¶ng 15%), song NhËt B¶n l¹i
lµ mét níc nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn. Rõng nói chiÕm 2/3 diÖn tÝch c¶ níc,
diÖn tÝch ®Êt trång trät ®îc chØ chiÕm 15%. Kho¸ng s¶n vµ c¸c tµi nguyªn thiªn
nhiªn kh¸c hÇu nh kh«ng cã g× ngoµi ®¸ v«i vµ khÝ sunfua. §èi víi c¸c nguyªn
liÖu c¬ b¶n nh ®ång, ch×, kÏm, nh«m.... NhËt B¶n ®Òu ph¶i phô thuéc vµo nhËp
khÈu tõ níc ngoµi. Thªm vµo ®ã l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ nÒn kinh tÕ ®Êt
níc. Tµi nguyªn duy nhÊt cña NhËt B¶n ®Ó phôc håi kinh tÕ ®ã lµ con ngêi.
Trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n nh thÕ, NhËt B¶n ®· biÕt ph¸t huy lîi thÕ cña
m×nh ®Ó më réng ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ, coi ngo¹i th¬ng lµ nhiÖm vô sèng
cßn cña ®Êt níc. V× vËy, chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng , cô thÓ lµ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu
vµ nhËp khÈu cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc ngo¹i th¬ng hÕt søc quan träng.
_______________________________________________________________________
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Trong ch¬ng nµy chóng ta sÏ lÇn lît xem xÐt nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch
thuÕ quan vµ sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th¬ng NhËt b¶n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
I. chÝnh s¸ch thuÕ quan cña NhËt B¶n
1. C¸c lo¹i thuÕ
1.1. ThuÕ theo gi¸ : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh theo tû lÖ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu,
do ®ã sè tiÒn thuÕ biÕn ®éng theo sù thay ®æi cña gi¸ hµng nhËp khÈu. Trong trêng hîp gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp th× tiÒn thuÕ thÊp vµ chøc n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt
trong níc kh«ng râ rµng. Bªn c¹nh ®ã, thuÕ theo gi¸ còng cã nhîc ®iÓm lµ c¬
quan tÝnh thuÕ sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ hµng nhËp khÈu
®Ó ®¸nh thuÕ.
1.2. ThuÕ theo lîng : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ dùa trªn sè lîng,
dung tÝch, träng lîng ... hµng nhËp khÈu, do ®ã møc thuÕ sÏ kh«ng phô thuéc vµo
gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu. Theo ph¬ng ph¸p nµy, cã thÓ tÝnh to¸n sè tiÒn thu thuÕ
mét c¸ch ®¬n gi¶n, nhng khi gi¸ hµng ho¸ biÕn ®éng th× sÏ ph¸t sinh sù kh«ng
c«ng b»ng trong viÖc chÞu thuÕ gi÷a c¸c ®èi tîng bÞ ®¸nh thuÕ.
1.3. ThuÕ gi¸ chªnh lÖch : Lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ dùa vµo møc
chªch lÖch gi÷a gi¸ hµng nhËp khÈu vµ gi¸ tiªu chuÈn do nhµ níc qui ®Þnh. ¸p
dông lo¹i thuÕ nµy sÏ kh«ng bÞ thÊt thu trong trêng hîp gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp
h¬n møc gi¸ tiªu chuÈn. HiÖn nay, NhËt B¶n ®ang ¸p dông lo¹i thuÕ nµy ®èi víi
lîn, thÞt lîn vµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn tõ thÞt lîn.
1.4. ThuÕ theo mïa : Lµ lo¹i thuÕ mµ møc thuÕ ¸p dông sÏ kh¸c nhau
tuú thuéc vµo tõng thêi kú nhËp khÈu. Ch¼ng h¹n, trong thêi kú hµng ho¸ s¶n xuÊt
trong níc ®ang mïa thu ho¹ch th× ngêi ta sÏ ®¸nh thuÕ cao vµo hµng ho¸ nhËp
khÈu cã søc c¹nh tranh víi hµng ho¸ ®ã ®Ó b¶o hé hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc.
Nhng khi chuyÓn sang c¸c mïa kh¸c th× ngêi ta l¹i ®¸nh thuÕ thÊp ®Ó cã thÓ ®¸p
øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. ë NhËt B¶n thêng hay ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh
thuÕ nµy ®èi víi c¸c lo¹i tr¸i c©y s¶n xuÊt trong níc cã chi phÝ cao, kh«ng trång
®îc quanh n¨m vµ rÊt khã c¹nh tranh víi c¸c lo¹i tr¸i c©y nhËp khÈu gi¸ rÎ nh
chuèi, cam ...
1.5. C¸c lo¹i thuÕ kh¸c :
_______________________________________________________________________
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
* ThuÕ lùa chän : ¸p dông ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ ®ång lo¹i, sè lîng lín.
Ngêi ta qui ®Þnh c¶ 2 c¸ch tÝnh thuÕ theo gi¸ vµ thuÕ theo lîng vµ cã thÓ chän mét
trong hai c¸ch tÝnh theo sè tiÒn thuÕ cao hay thÊp.
* ThuÕ hçn hîp : lµ tæng hîp c¸ch tÝnh thuÕ theo gi¸ vµ thuÕ theo lîng,
còng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ ®ång lo¹i sè lîng lín.
* ChÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ : lµ chÕ ®é ¸p dông møc thuÕ suÊt thÊp hoÆc
b»ng 0 khi hµng ho¸ n»m trong mét sè lîng qui ®Þnh nhng khi sè lîng vît qu¸
møc qui ®Þnh th× sÏ ¸p dông møc thuÕ cao ®èi víi phÇn vît ®ã.
Mçi c¸ch tÝnh thuÕ ®Òu cã u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm. Tuú thuéc vµo t×nh h×nh
s¶n xuÊt trong níc, tÝnh chÊt cña hµng ho¸ ... mµ chän c¸ch tÝnh thuÕ phï hîp ®Ó
võa cã thÓ ®¶m b¶o tiÒn thu thuÕ cao võa thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt
trong níc mµ vÉn kh«ng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn tiªu dïng.
_______________________________________________________________________
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
BiÓu ®å 1: C¸c lo¹i thuÕ
CIF+ ThuÕ
CIF+ ThuÕ
CIF
ThuÕ
ThuÕ
ThuÕ theo gi¸
ThuÕ gi¸ chªnh lÖch
CIF+ ThuÕ
Møc thuÕ
ThuÕ theo mïa
CIF
ThuÕ
ThuÕ theo lîng
Thêi kú kh«ng
vµo vô
CIF+ ThuÕ
Thêi kú vµo
vô thu ho¹ch
CIF + ThuÕ
ThuÕ theo gi¸
ThuÕ theo
lîng
ChÕ ®é h¹n ng¹ch
ThuÕ lÇn 2
CIF
ThuÕ
ThuÕ lÇn 1
ThuÕ lùa chän
CIF+ ThuÕ
Sè lîng h¹n
ng¹ch
ThuÕ theo gi¸
ThuÕ theo
lîng
Sè lîng
CIF
Nguån: Nihon no kanzei, NXB Zaikeiyohosha- 1998
ThuÕ
ThuÕ hçn hîp
2. C¸c lo¹i møc thuÕ
NhËt B¶n cã hai lo¹i møc thuÕ quèc ®Þnh qui ®Þnh trong luËt vµ møc thuÕ
hiÖp ®Þnh trong c¸c hiÖp íc.
2.1. Møc thuÕ quèc ®Þnh:
_______________________________________________________________________
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
- Møc thuÕ c¬ b¶n : theo luËt thuÕ h¶i quan, ®©y lµ møc thuÕ ®îc ¸p dông
trong thêi gian dµi. Sè lîng mÆt hµng ¸p dông møc thuÕ nµy tÝnh ®Õn n¨m 1997 lµ
6.952 mÆt hµng.
- Møc thuÕ t¹m thêi : theo luËt thuÕ t¹m thêi, ®©y lµ møc thuÕ mang tÝnh
t¹m thêi ®îc ¸p dông thay cho møc thuÕ c¬ b¶n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh
trong trêng hîp khã ¸p dông møc thuÕ c¬ b¶n. Sè lîng mÆt hµng ¸p dông møc
thuÕ nµy tÝnh ®Õn n¨m 1997 lµ 1.010 mÆt hµng.
- Møc thuÕ u ®·i : lµ møc thuÕ ®îc ¸p dông ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn vµ thÊp h¬n so víi møc thuÕ qui ®Þnh ®èi víi hµng nhËp khÈu
tõ c¸c níc ph¸t triÓn.
2.2. Møc thuÕ hiÖp ®Þnh:
Lµ møc thuÕ ®îc tho¶ thuËn trong c¸c hiÖp ®Þnh víi níc ngoµi, theo ®ã sÏ
chØ ®¸nh thuÕ thÊp h¬n mét møc nhÊt ®Þnh ®èi víi mét mÆt hµng nµo ®ã. HiÖn
nay, møc thuÕ qui ®Þnh trong GATT lµ lo¹i møc thuÕ hiÖp ®Þnh duy nhÊt ë NhËt
B¶n. Møc thuÕ hiÖp ®Þnh ®îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn cña GATT
mét c¸ch tù ®éng. Trªn thùc tÕ, møc thuÕ hiÖp ®Þnh còng ®îc ¸p dông ®èi víi
nh÷ng níc cã tho¶ thuËn ¸p dông chÝnh s¸ch tèi huÖ quèc trong quan hÖ th¬ng
m¹i víi NhËt B¶n. Trong trêng hîp c¸c níc muèn söa ®æi l¹i møc thuÕ ®· tho¶
thuËn th× c¸c níc cÇn thiÕt ph¶i th¬ng lîng víi nhau.
3. ChÕ ®é thuÕ quan
3.1. ChÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP)
Theo nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, bÊt kú níc
nµo lµ thµnh viªn cña GATT ®Òu ®îc hëng møc thuÕ u ®·i mµ c¸c níc thµnh viªn
dµnh cho nhau. Trong nh÷ng qui ®Þnh cña GATT cã ®a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn nh
kh«ng më réng sè níc ®îc hëng u ®·i ... ThÕ nhng, tõ sau n¨m 1950 díi søc Ðp
m¹nh mÏ cña mét lo¹t c¸c níc Ch©u ¸, Ch©u Phi míi giµnh ®îc ®éc lËp tõ tay
thùc d©n Anh, Ph¸p ... th× cuèi cïng GATT ®· cho tÊt c¶ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
hëng chÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ cËp.
Tr¶i qua nh÷ng cuéc th¶o luËn ë GATT, OECD, t¹i héi nghÞ cña Liªn Hîp
Quèc vÒ th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn lÇn thø 2, NhËt B¶n cïng 18 níc ph¸t triÓn kh¸c
®· tõng tuyªn bè cho hëng u ®·i ®· thùc hiÖn chÕ ®é u ®·i thuÕ phæ cËp
_______________________________________________________________________
15
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
H¬n n÷a, tõ kho¶ng n¨m 1980, c¸c níc ph¸t triÓn cßn ¸p dông c¸c biÖn
ph¸p ®Æc biÖt vÒ thuÕ quan u ®·i ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn (LDC) n¬i cã
GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi rÊt thÊp. Vµo n¨m 1978, Bangladesh ®¹i diÖn cho 30 níc
LDC, ®· yªu cÇu h·y cho c¸c níc LDC hëng u ®·i vµ ®Õn n¨m 1990 NhËt B¶n ®·
chÊp nhËn.
B¶ng 1: Kim ng¹ch nhËp khÈu ¸p dông u ®· i cña c¸c níc chñ yÕu
§¬n vÞ tÝnh: 1.000.000USD
NhËp khÈu tõ c¸c NhËp khÈu tõ c¸c níc ®îc hëng chÕ ®é u ®·i
níc trªn thÕ giíi
NhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng thuéc ®èi
tîng ®îc hëng u ®·i
Kim ng¹ch nhËp khÈu
¸p dông u ®·i
EC (N¨m 1992)
567,688
149,164
74,454
35,727
Mü (N¨m 1992)
532,654
117,900
35,700
16,700
NhËt (N¨m 1996)
347,948
184,701
42,418
17.623
( Nguån: ThuÕ quan cña NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha- 1997, tr.27 )
ChÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña NhËt B¶n b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy
1/8/1971. Nã dùa trªn hiÖp íc cña héi nghÞ Liªn Hîp Quèc vÒ th¬ng m¹i vµ ph¸t
triÓn n¨m 1970 vµ ®îc dù ®Þnh thùc hiÖn trong 10 n¨m, nhng cuèi cïng ®îc gia
h¹n ¸p dông tíi ngµy 31/3/2001. Néi dung chñ yÕu cña chÕ ®é nµy bao gåm
nh÷ng vÊn ®Ò sau :
3.1.1. Danh môc hµng hãa ®îc hëng u ®·i :
* N«ng thuû s¶n (tõ ch¬ng 1 ®Õn ch¬ng 24 thuéc hÖ HS) : 73 mÆt hµng ®·
®îc c«ng nhËn hëng qui chÕ u ®·i (hÖ thèng danh s¸ch tÝch cùc). C¸c mÆt hµng
nµy ®îc lùa chän sau khi ®· c©n nh¾c c¸c ¶nh hëng tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
trong níc khi chóng ®îc hëng quy chÕ u ®·i. ThuÕ quan u ®·i kh«ng ¸p dông ®èi
víi c¸c s¶n phÈm kh«ng cã tªn trong “danh s¸ch tÝch cùc”.
* C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má (tõ ch¬ng 25 ®Õn ch¬ng 97 thuéc hÖ
HS): tÊt c¶ ®Òu ®îc hëng u ®·i trõ 27 mÆt hµng nh dÇu th«, ®å da, c¸c s¶n phÈm tõ
c¸c lo¹i l«ng, gç d¸n, lôa th«, sîi lôa, v¶i lôa, sîi b«ng, giÇy vµ c¸c bé phËn cña
giÇy ... (hÖ thèng danh s¸ch tiªu cùc).
3.1.2. Møc thuÕ u ®·i :
_______________________________________________________________________
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
* Hµng ho¸ n«ng thuû s¶n : cã møc thuÕ thÊp h¬n 10% ®Õn 100% so víi
møc thuÕ chung hiÖn hµnh cña c¸c lo¹i hµng ho¸ cïng lo¹i.
* C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má : vÒ nguyªn t¾c sÏ kh«ng ph¶i chÞu
thuÕ nhËp khÈu, tuy vËy cã 66 mÆt hµng mµ thuÕ nhËp khÈu kh«ng thÓ gi¶m ®Õn 0
bëi cÇn tÝnh ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc nh c¸c lo¹i cÆp b»ng da, quÇn ¸o ...
Thay vµo ®ã, c¸c mÆt hµng nµy chØ ph¶i chÞu 50% so víi møc thuÕ chung hiÖn
hµnh.
3.1.3. Ph¬ng thøc vÒ cÊp thuÕ quan u ®·i :
* N«ng, thuû s¶n : Th«ng thêng, n«ng, thñy s¶n ®ñ tiªu chuÈn quy chÕ u
®·i th× kh«ng chÞu giíi h¹n cña h¹n ng¹ch. Tuy nhiªn nÕu nh quy chÕ u ®·i ®èi
víi hµng nhËp khÈu cã thÓ g©y ¶nh hëng xÊu tíi ngµnh n«ng, thuû s¶n trong níc
th× mét qui ®Þnh vÒ trêng hîp ngo¹i lÖ sÏ ®îc ®a ra ®Ó t¹m ho·n quy chÕ u ®·i cña
c¸c s¶n phÈm nµy.
§Ó ¸p dông qui ®Þnh, cÇn ph¶i chøng minh ®îc viÖc ¸p dông thuÕ u ®·i sÏ
dÉn ®Õn t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu cña n«ng, thuû s¶n vµ chøng minh c¸c s¶n
phÈm nhËp khÈu ®ã sÏ ph¬ng h¹i tíi viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t¬ng tù hoÆc c¹nh
tranh trùc tiÕp cña c¸c ngµnh. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i chøng minh r»ng cÇn ph¶i ¸p
dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc.
* C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai má : vÒ nguyªn t¾c còng ®îc hëng chÕ
®é u ®·i thuÕ quan gièng nh n«ng, thñy s¶n vµ ®èi víi mét sè trêng hîp ngo¹i lÖ
c¸c s¶n phÈm ®ã còng kh«ng ®îc hëng u ®·i. NhËt B¶n còng ®Æt ra h¹n ng¹ch
trÇn ®èi víi 146 mÆt hµng cÇn thiÕt ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt trong níc vµ ¸p dông
møc thuÕ u ®·i ®ã trong ph¹m vi h¹n ng¹ch ®ã. C¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®· sö
dông hÕt h¹n ng¹ch th× kh«ng ®îc hëng u ®·i thuÕ quan.
3.1.4. BiÖn ph¸p u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc chËm ph¸t triÓn :
§èi víi 42 níc chËm ph¸t triÓn (LLDC) , ngoµi viÖc ¸p dông møc thuÕ 0%
®èi víi n«ng, thuû s¶n, c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, khai th¸c má NhËt B¶n cßn
kh«ng ®a ra møc h¹n ng¹ch trÇn ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp khai th¸c má.
§Õn thêi ®iÓm 1997, NhËt B¶n ®· cho 155 quèc gia vµ 25 khu vùc (trong
®ã tÊt c¶ ®Òu lµ thµnh viªn cña UNCTAD vµ hÇu hÕt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn) ®îc hëng quy chÕ u ®·i thuÕ quan.
_______________________________________________________________________
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
VÒ kim ng¹ch nhËp khÈu cã ¸p dông u ®·i, th× n¨m 1972 ®¹t 109.800 triÖu
Yªn, ®Õn n¨m 1991 t¨ng lªn tíi 1.621.900 triÖu Yªn, trong vßng gÇn 20 n¨m ®·
t¨ng 15 lÇn. NÕu so víi møc t¨ng 5 lÇn cña tæng kim ng¹ch nhËp khÈu trong thêi
gian nµy th× con sè trªn lµ rÊt lín vµ nã gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. So víi 18 níc cho c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn hëng chÕ ®é u ®·i thuÕ quan u ®·i, nh EC : 2 tû USD, NhËt B¶n: 14,2 tû
USD, Mü : 10 tû USD.
Níc ®ang hëng u ®·i thuÕ quan nhiÒu nhÊt cña NhËt B¶n lµ Hµn Quèc, tiÕp
theo lµ §µi Loan, Trung Quèc, Braxin, ASEAN. H¬n n÷a, do ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¸c níc NIES ch©u ¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, nªn
vµo n¨m 1989 Mü ®· huû bá quy chÕ thuÕ quan u ®·i ®èi víi c¸c níc Hµn Quèc,
Singapore, §µi Loan, Hång K«ng. Ngay c¶ EC còng chÊm døt viÖc cho Hµn Quèc
hëng quy chÕ u ®·i trong mét thêi gian do nh÷ng víng m¾c liªn quan ®Õn quyÒn
së h÷u trÝ tuÖ. ChÝnh v× nh÷ng lý do ®ã mµ trong thêi gian gÇn ®©y ngêi ta chia
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thµnh c¸c níc th¬ng m¹i §«ng ¸, §«ng Nam ¸ vµ c¸c níc con nî lín vµ vÉn tiÕp tôc th¶o luËn viÖc chÊm døt cho hëng quy chÕ nµy.
B¶ng 2: Nh÷ng níc vµ khu vùc ®îc hëng chÕ ®é GSP
LDC
LLDC
1971
96 níc
-
1975
110 níc vµ 28 khu vùc
-
1980
117 níc vµ 29 khu vùc
29 níc
1985
123 níc vµ 25 khu vùc
34 níc
1990
130 níc vµ 25 khu vùc
38 níc
1995
147 níc vµ 25 khu vùc
0
1997
Tæng Asean
1000
2000
3000
4000
155 níc vµ 25 khu vùc
Tr¨m41
triÖu
nícyªn
5000
6000
42 níc
LLDC:C¸c níc kÐm ph¸t triÓn nhÊt
Singapore
Morocco
LDC: C¸c níc kÐm ph¸t triÓn
Braxin
Kim ng¹ch 95
(Nguån: ThuÕ quan NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha, 1997, tr.31)
Philippin
Indonexia
Kim ng¹ch 96
Malayxia
BiÓu ®å 2: Kim ng¹ch nhËp khÈu ®îc hëng u ®· i cña c¸c níc tõ NhËt
Th¸i Lan
§µi Loan
_______________________________________________________________________
18
Hµn Quèc
Trung Quèc
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
Nguån: ThuÕ quan NhËt B¶n (tiÕng NhËt: Nihon no kanzei), NXB Zaikeiyohosha, 1997, tr31
3.2 ChÕ ®é thuÕ quan ®Æc biÖt
ThuÕ quan ®Æc biÖt hiÖn nay cña NhËt B¶n bao gåm 3 lo¹i: thuÕ khÈn cÊp,
thuÕ ®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng ph¸ gi¸ hµng ho¸.
3.2.1 ThuÕ khÈn cÊp: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ kÞp
thêi ngµnh s¶n xuÊt trong níc khi cã sù t¨ng nhanh nhËp khÈu do gi¸ hµng ho¸
cña níc ngoµi rÎ.
3.2.2 ThuÕ ®èi kh¸ng: lµ lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu ®Ó
bï l¹i viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu ®îc hëng trî cÊp cña chÝnh phñ.
3.2.3 ThuÕ chèng ph¸ gi¸ hµng ho¸: lµ lo¹i thuÕ ®Æc biÖt ®¸nh vµo
hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ cho nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong níc bÞ thiÖt h¹i do
viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®îc hëng trî cÊp tõ chÝnh phñ hoÆc lµ do viÖc
b¸n ph¸ gi¸ hµng ho¸.
Theo nguyªn t¾c WTO, c¸c biÖn ph¸p chèng ph¸ gi¸ chØ ®îc ¸p dông khi
nã g©y thiÖt h¹i ®èi víi nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm t¬ng tù ë níc nhËp khÈu. ThuÕ quan chèng ph¸ gi¸ cña NhËt B¶n ®îc quy ®Þnh rÊt râ rµng,
chÆt chÏ dùa theo hiÖp ®Þnh GATT vµ ph¸p lÖnh Nhµ níc. Cô thÓ lµ :
Bíc 1: Yªu cÇu ®¸nh thuÕ quan chèng ph¸ gi¸
Tríc hÕt nh÷ng nhµ s¶n xuÊt trong níc ph¶i chøng minh ®îc mét c¸ch ®Çy
®ñ viÖc hµng ho¸ nhËp khÈu ®îc b¸n ph¸ gi¸ vµ hµng ho¸ nhËp khÈu ®ã lµm
_______________________________________________________________________
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
TrÞnh Thanh H¬ng - A2 - CN9
ph¬ng h¹i tíi viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t¬ng tù hoÆc c¹nh tranh trùc tiÕp
cña c¸c ngµnh, sau ®ã ®a lªn Bé trëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt.
Bíc 2 : ChÝnh phñ sÏ b¾t ®Çu ®iÒu tra khi thÊy ®¬n yªu cÇu ®¸nh thuÕ ®· ®îc
chøng minh ®Çy ®ñ. Thêi gian ®a ra quyÕt ®Þnh cã b¾t ®Çu tiÕn hµnh ®iÒu
tra hay kh«ng kÐo dµi trong 2 th¸ng kÓ tõ khi nhËn ®îc ®¬n yªu cÇu.
Bíc 3 : §iÒu tra
Ban ®iÒu tra bao gåm ®¹i diÖn cña Bé Tµi chÝnh, Bé trùc thuéc, Bé th¬ng
m¹i. ViÖc ®iÒu tra sÏ hoµn thµnh trong vßng 1 n¨m kÓ tõ sau khi b¾t ®Çu
®iÒu tra.
Bíc 4 : §¸nh thuÕ
Sau khi chøng minh ®îc hµng ho¸ nh©p khÈu ®îc b¸n ph¸ gi¸ vµ cã thiÖt
h¹i, chÝnh phñ sÏ thùc hiÖn ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ trong ph¹m vi chªnh
lÖch cña møc gi¸ thÊp h¬n.
T¹i vßng ®µm ph¸n Tokyo, ngêi ta ®· x©y dùng nh÷ng hiÖp ®Þnh vÒ c¸c
biÖn ph¸p trî cÊp ®èi kh¸ng vµ hiÖp ®Þnh chèng ph¸ gi¸. V× vËy, NhËt B¶n ®· tiÕn
hµnh söa ®æi luËt, söa ®æi ph¸p lÖnh cña chÝnh phñ vµ so¹n th¶o nh÷ng qui ®Þnh
vÒ thñ tôc tõ viÖc b¾t ®Çu ®iÒu tra ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh møc thuÕ. Sau ®ã, dùa vµo
nh÷ng qui ®Þnh trong quan ®iÓm híng dÉn liªn quan ®Õn nh÷ng thñ tôc cña thuÕ
®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng ph¸ gi¸ mµ NhËt B¶n ®· lµm râ c¸c vÊn ®Ò thñ tôc, c¬ së
¸p dông thuÕ.
Nh×n vµo sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng thÕ giíi vµ tiÒm
lùc kinh tÕ cña NhËt B¶n ngêi ta cã thÓ dù ®o¸n r»ng s¶n xuÊt trong níc sÏ ngµy
cµng ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i do viÖc nhËp khÈu hµng níc ngoµi víi sè lîng lín.
V× vËy, NhËt B¶n ®· ¸p dông quy chÕ thuÕ quan ®Æc biÖt mét c¸ch thÝch hîp.
4. MiÔn gi¶m vµ hoµn tr¶ thuÕ
4.1. MiÔn gi¶m thuÕ:
Khi hµng ho¸ nhËp khÈu ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× sÏ ®îc
miÔn gi¶m mét phÇn hoÆc toµn bé tiÒn thuÕ. Hµng ho¸ ®îc miÔn mét phÇn thuÕ
h¶i quan gäi lµ gi¶m thuÕ cßn nÕu hµng ho¸ ®îc miÔn toµn bé thuÕ gäi lµ miÔn
thuÕ. ViÖc xem xÐt miÔn gi¶m thuÕ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh chÝnh
s¸ch cña kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ vµ trong nhiÒu trêng hîp còng c¨n cø vµo tËp
qu¸n, hiÖp íc quèc tÕ, quan hÖ ngo¹i giao ...
_______________________________________________________________________
20
- Xem thêm -
.DOC 
62 
43874 
75 
