Tài liệu Các biện pháp thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục ở các trường mầm non hải phòng trong giai doạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ BẨY CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Xà HỘI HOÁ CÔNG TÁC GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HẢI PHÒNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2008 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ BẨY CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Xà HỘI HOÁ CÔNG TÁC GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HẢI PHÒNG TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐINH HỒNG THÁI HÀ NỘI – 2008 LỜI CẢM ƠN Luận văn khoa học này được hoàn thành với sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình của các Cô giáo, Thầy giáo cùng với sự nỗ lực học hỏi, nghiên cứu của bản thân trong thời gian học tập tại Khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội. Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Ban chủ nhiệm và tập thể giảng viên Khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và có được những kiến thức, kỹ năng cần thiết để nghiên cứu, thực hiện luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Phó Giáo sư – Tiến sỹ Đinh Hồng Thái, người đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện các nhiệm vụ của đề tài. Tôi xin trân thành cảm ơn các cán bộ quản lý Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng, Ban giám hiệu các trường mầm non thành phố đã ủng hộ, cộng tác, giúp đỡ tôi nhiệt tình trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập các dữ liệu liên quan đến đề tài. Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn quan tâm giúp đỡ, cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn này vẫn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các Cô, các Thầy, các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 2 năm 2008 Tác giả Nguyễn Thị Bẩy CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN BHXH Bảo hiểm xã hội HCMHS Hội cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDMN Giáo dục mầm non HĐND Hội đồng nhân dân HTGD Hình thức giáo dục HCMHS Hội cha mẹ học sinh NSNN Ngân sách Nhà nước KTXH Kinh tế xã hội XHH Xã hội hoá XHHGD Xã hội hoá giáo dục XHHCTGD Xã hội hoá công tác giáo dục XHHCTGDMN Xã hội hoá công tác giáo dục mầm non UBND Uỷ ban nhân dân MỤC LỤC Më ®Çu 1. Lí do chọn đề tài 2. Mục đích nghiên cứu 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 5. Giả thuyết khoa học 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu 7. Phương pháp nghiên cứu 8. Cấu trúc luận văn Chƣơng 1: C¬ së lý luËn cña x· héi ho¸ c«ng t¸c gi¸o dôc MÇm non 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn xã hội hoá công tác giáo dục nói chung và công tác giáo dục Mầm non nói riêng 1.1.1. Khái quát nghiên cứu về xã hội hoá giáo dục 1.1.2. Khái quát nghiên cứu về xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm giáo dục 1.2.2. Xã hội hoá 1.2.3. Xã hội hoá giáo dục 1.3. Sự tác động của xã hội hoá công tác giáo dục đến các lĩnh vực của đời sống xã hội 1.3.1. Xã hội hoá công tác giáo dục là nhân tố tạo ra “Xã hội học tập góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho cộng đồng, cho đất nước” 1.3.2. Xã hội hoá công tác giáo dục góp phần làm cho giáo dục phục vụ đắc lực phát triển kinh tế xã hội ở địa phương 1.3.3. Xã hội hoá giáo dục Mầm non tạo ra sự công bằng, dân chủ trong hưởng thụ và trách nhiệm xây dựng giáo dục Mầm non 1.3.4. Xã hội hoá công tác giáo dục góp phần nâng cao chất lượng giáo dục 1.4. Giáo dục Mầm non trong hệ thống giáo dục quốc dân 1.4.1. Vị trí, vai trò của giáo dục Mầm non 1.4.2. Đặc trưng của giáo dục Mầm non trong hệ thống giáo dục quốc dân 1.4.3. Mục tiêu và nhiệm vụ của giáo dục Mầm non 1.5. Xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 1.5.1. Mục tiêu xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 1.5.2. Các nguyên tắc xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 1.5.3. Nội dung xã hội hoá công tác giáo dục mầm non 1 2 2 2 3 3 3 4 5 5 5 10 13 13 14 18 22 22 24 25 27 28 28 30 31 33 33 36 41 Kết luận chương 1 Chƣơng 2: Thùc tr¹ng viÖc thùc hiÖn x· héi ho¸ c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non ë thµnh phè H¶i Phßng trong thêi gian qua 2.1. Vài nét về giáo dục Mầm non thành phố Hải Phòng 2.1.1. Những kết quả đạt được 2.1.2. Những khó khăn bất cập cần tập trung giải quyết 2.2. Thực trạng thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục Mầm non thành phố Hải Phòng 2.2.1. Nhận thức về xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 2.2.2. Kết quả của xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 2.2.3. Thực trạng sử dụng các biện pháp thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non Hải Phòng Kết luận chương 2 Chƣơng 3: c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn x· héi ho¸ c«ng t¸c gi¸o dôc MÇm non ë c¸c tr-êng MÇm non H¶i Phßng trong giai ®o¹n hiÖn nay 3.1. Mục tiêu và định hướng phát triển giáo dục Mầm non thành phố Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay 3.1.1. Mục tiêu và phương hướng phát triển của giáo dục Mầm non Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay 3.1.2. Mục tiêu và định hướng qui mô phát triển giáo dục Mầm non 3.2. Các biện pháp tăng cường việc thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 3.2.1 Trên cơ sở quán triệt đường lối lãnh đạo của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, tích cực tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về xã hội hoá công tác giáo dục Mầm non 3.2.2. Xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục Mầm non phù hợp với yêu cầu phát triển sự nghiệp giáo dục, kinh tế – xã hội của địa phương 3.2.3. Huy động các lực lượng xã hội tham gia công tác xã hội hoá giáo dục Mầm non và xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh 3.2.4. Xây dựng và đổi mới cơ chế điều hành nguồn ngân sách và thu hút các tiềm năng xã hội cho phát triển giáo dục Mầm non 3.2.5. Xây dựng trường Mầm non thành đơn vị cung ứng dịch vụ chăm sóc giáo dục Mầm no chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thực tiễn giáo dục 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục Mầm non thành phố Hải Phòng 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất 3.4.1. Mục đích 49 49 50 52 53 54 68 71 74 81 81 82 83 86 86 92 94 101 106 111 112 112 3.4.2. Đối tượng 3.4.3. Cách tiến hành 3.4.4. Nội dung khảo nghiệm yêu cầu 3.5. Phân tích kết quả khảo nghiệm KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận 2. Khuyến nghị DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 112 112 112 113 115 115 117 119 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục là một hiện tượng xã hội, có vai trò đặc biệt quan trọng trong lịch sử phát triển của xã hội loài người. Ngày nay, chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ thông tin, kinh tế tri thức thì vấn đề giáo dục, văn hoá đang được coi trọng với mỗi quốc gia. Nó thực sự trở thành trung tâm chiến lược phát triển đất nước. Đặc biệt, ở nước ta giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu, nhằm mục tiêu “Dân giàu – nước mạnh – xã hội công bằng, dân chủ văn minh” Xã hội hoá công tác giáo dục (XHHCTGD) là quan điểm lớn của Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp phát triển giáo dục. Để phát triển sự nghiệp giáo dục Đảng và Nhà nước ta cũng đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết để chỉ đạo, triển khai XHHCTGD và chỉ rõ những vấn đề liên quan đến xã hội phải được giải quyết theo tinh thần xã hội hoá. Nghị quyết số 90/CP, ngày 21/8/1997 và Nghị định số 73/1999/NĐCP ngày 19/8/1999; Nghị quyết số 05/2005/NQ-CP, ngày 18/4/2005 về đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế và thể dục thể thao. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 20/2005/QĐ-BGD&ĐT, phê duyệt đề án: “Quy hoạch phát triển xã hội hoá giáo dục giai đoạn 2005 – 2010”, Điều 12 của Luật giáo dục về “Xã hội hoá sự nghiệp giáo dục đã chỉ rõ công tác quản lý chỉ đạo, phát triển giáo dục mầm non (GDMN) phải gắn chặt với công tác vận động mọi lực lượng trong xã hội vào việc chăm sóc giáo dục trẻ, coi đó là mục tiêu, là sức mạnh để phát triển GDMN một cách căn bản và có chất lượng. Những văn bản này là hành lang pháp lý, tạo cơ hội để giáo dục mầm non phát triển trong xu thế hội nhập thế giới. Ngày nay, khi cơ chế quan liêu bao cấp được chuyển sang cơ chế kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, nhiều vấn đề mới đặt ra cho 1 giáo dục và đào tạo. Một trong các vấn đề đang là mối quan tâm của các nhà quản lý giáo dục là giải quyết mối quan hệ chức năng phúc lợi của giáo dục và chức năng dịch vụ của nó trong cơ chế mới. Chính việc giải quyết giữa vấn đề này làm nảy sinh quan hệ mới giữa giáo dục đào tạo với cộng đồng xã hội. Trong tình hình đó, nhiều tỉnh và thành phố trong cả nước đã có những hướng đi khá độc đáo, táo bạo, huy động sự ủng hộ lớn cả về vật chất và tinh thần đế phát triển sự nghiệp giáo dục mầm non của địa phương. Hải Phòng là thành phố lớn có truyền thống giáo dục, công tác xã hội hoá giáo dục đang là một trong những điểm mạnh của giáo dục Hải Phòng nói chung, giáo dục mầm non Hải Phòng nói riêng. Tuy nhiên, yêu cầu phát triển ngày càng cao về số lượng và chất lượng của GDMN Hải Phòng đòi hỏi sự tăng cường hơn nữa XHHCTGDMN. Đặc biệt là cần có các biện pháp phù hợp hiệu quả để phát huy hơn nữa sức mạnh của XHHCTGDMN, nhằm phát triển giáo dục mầm non đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong tình hình mới. Vì những lý do trên, chúng tôi lựa chon thực hiện đề tài: “Các biện pháp thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục ở các trường mầm non Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay” 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài đề xuất một số biện pháp thực hiện XHHCTGDMN trong giai đoạn hiện nay, góp phần làm cho công tác giáo dục mầm non (GDMN) ở thành phố Hải Phòng có thêm điều kiện thuận lợi để phát triển. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động XHHCTGDMN ở thành phố Hải Phòng 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Những biện pháp thực hiện XHHCTGDMN ở thành phố Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu lý luận về XHHCTGDMN 2 4.2. Khảo sát thực trạng việc thực hiện XHHCTGDMN ở thành phố Hải Phòng. 4.3. Đề xuất một số biện pháp thực hiện XHHCTGD ở các trường MN thành phố Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay 5. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp thực hiện XHHCTGDMN phù hợp sẽ góp phần tạo điều kiện phát triển sự nghiệp GDMN hiện nay của thành phố. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu: Trong điều kiện về thời gian và khả năng, đề tài tập trung nghiên cứu chủ yếu năm học 2007 – 2008 và xu hướng những năm học tiếp theo của ngành học trong thành phố. Địa bàn nghiên cứu: Các trường mầm non nội ngoại thành Hải Phòng. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Các Nghị quyết, Chính sách của Đảng, Nhà nước; các văn bản, tài liệu của ngành Giáo dục và Đào tạo; các công trình khoa học đã có để xác định cơ sở lý luận của quản lý công tác XHHGDMN. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi các đối tượng: Lãnh đạo địa phương, cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên mầm non và cha mẹ học sinh để đánh giá thực trạng về quản lý công tác xã XHH giáo dục mầm non. Trò chuyện phỏng vấn, quan sát, tổng kết kinh nghiệm các hoạt động xã hội hoá giáo dục ở các trường mầm non để thu thập số liệu và phát hiện những vấn đề mới. Tổng kết kinh nghiệm về công tác XHH giáo dục mầm non ở thành phố Hải Phòng Phương pháp chuyên gia: khảo nghiệm, kiểm chứng về tính cấp thiết, 3 tính khả thi của các biện pháp quản lý công tác xã hội hoá giáo dục mầm non đã đề xuất trong luận văn. 7.3. Nhóm các phương pháp sử lý kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được chia làm ba chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của xã hội hoá công tác giáo dục mầm non. Chƣơng 2: Thực trạng việc thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục mầm non ở thành phố Hải Phòng trong thời gian qua. Chƣơng 3: Các biện pháp thực hiện xã hội hoá công tác giáo dục ở các trường mầm non Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay. 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA Xà HỘI HOÁ CÔNG TÁC GIÁO DỤC MẦM NON 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề xã hội hoá công tác giáo dục nói chung và công tác giáo dục mầm non nói riêng 1.1.1. Khái quát nghiên cứu về xã hội hoá giáo dục Giáo dục xuất hiện cùng với đời sống xã hội của loài người. Các nhà nghiên cứu lịch sử giáo dục, xã hội, văn hoá và các nền văn minh trước đây đều khẳng định: con người luôn sống trong trình độ xã hội nhất định. Với ý nghĩa trên, giáo dục được xem như là một hiện tượng xã hội đặc biệt quan trọng, là nhân tố quan trọng tác động mạnh mẽ đến các hiện tượng xã hội khác quyết định sự tồn tại và chiều hướng phát triển xã hội loài người. Điều này có nghĩa là không thể tách rời giáo dục ra khỏi đời sống xã hội, nói cách khác, không có giáo dục đứng ngoài xã hội, cũng có nghĩa là không có xã hội nào có thể phát triển mà không gắn liền với vai trò lịch sử của một nền giáo dục. Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, là hoạt động đặc trưng của xã hội loài người. Chừng nào xã hội loài người còn tồn tại, chừng đó giáo dục tiếp tục tồn tại và phát triển, giáo dục chỉ mất đi khi xã hội loài người không còn tồn tại. Mỗi giai đoạn lịch sử nhất định có một nền giáo dục tương ứng với trình độ, tốc độ phát triển của xã hội trong giai đoạn lịch sử đó. Giáo dục là sự phản ánh sinh động nhất về trình độ phát triển của nền KT-XH, chịu sự ảnh hưởng chi phối của truyền thống văn hoá, những điều kiện bối cảnh phát triển của một dân tộc, một đất nước, khái quát hơn là một thời đại, vì thế, cũng có thể xem đó chính là bản chất xã hội của giáo dục. Tuy nhiên, trong nghiên cứu cũng như chỉ đạo giáo dục, cần phân biệt rõ tính chất xã hội của giáo dục và XHHCTGD. Đây là 2 vấn đề có ý nghĩa khác biệt, chúng không phải là một. Tự thân hoạt động giáo dục vẫn có tính chất xã hội, nhưng nó chưa đạt tới trình độ xã hội hoá đích thực theo đúng nghĩa của xã hội hoá. Để đạt được trình độ xã hội hoá đích thực cần phải có định hướng rõ ràng. 5 Ở nước ta, tư tưởng XHHCTGD đã được hình thành và nuôi dưỡng từ rất sớm trong suốt suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, qua mỗi giai đoạn ngày càng ngày nó càng được phát triển lên với một trình độ mới, cao hơn, phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Từ xa xưa, người anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi đã từng đúc kết sức mạnh đoàn kết của dân tộc bằng nhận định rất nổi tiếng: “ Dâng thuyền lên cũng là dân, làm lật thuyền cũng là dân”. Sau này Bác Hồ càng thấy rõ sức mạnh của tinh thần đoàn kết dân tộc, Người nói: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”. Trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và công cuộc kiến thiết đất nước, Đảng ta đã vận dụng rất sáng tạo chủ nghĩa Mác Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, với khẩu hiệu: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” chúng ta đã dành nhiều thắng lợi trên tất cả các mặt trận trong đó có mặt trận văn hoá giáo dục. Cách mạng tháng tám (1945) thành công, dưới sự lãnh đạo của Đảng đứng đầu là Chủ Tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã chủ trương “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng”. Ngay sau ngày Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà một ngày (ngày 03/09/1945) trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu nhiệm vụ đầu tiên cần làm gấp của giáo dục là chống giặc dốt, Người khẳng định: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” [26, tr.36]. Người còn kêu gọi toàn dân tích cực học tập theo phương châm: “Những người chưa biết chữ càng gắng sức mà học, vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, người ăn, người làm chưa biết thì chủ bảo”. Hưởng ứng lời kêu gọi của Người, cả nước dấy lên một phong trào học tập sôi nổi, toàn dân ra sức thi đua học tập, các lớp bình dân học vụ được mở ra khắp nơi. Người dân ban ngày đi làm, tối tối lại đến lớp bình dân học vụ để học chữ Quốc ngữ. Nước ta từ chỗ trên 90% người dân không biết chữ dần dần trở 6 thành một dân tộc có học vấn. Từ bài học của Bác chúng ta mới thấm nhuần sâu sắc sức mạnh của toàn dân tộc. Từ khi đất nước được hoàn toàn thống nhất, nhất là trong thời đại công nghệ thông tin, kinh tế tri thức hiện nay, chúng ta ngày càng ngày có điều kiện thuận lợi hơn để phát triển sự nghiệp giáo dục. Để thực hiện công cuộc đổi mới, thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước với mục tiêu: “Dân giầu nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh” toàn Đảng và toàn dân ta đang tích cực đẩy mạnh sự nghiệp giáo dục của nước nhà. Đây là chiến lược quốc gia có tầm quan trọng góp phần vào sự thành bại của việc thực hiện mục tiêu trên - Nó được xác định bằng chủ trương XHHCTGD, nhằm huy động nguồn lực của xã hội để phát triển sự nghiệp giáo dục, làm cho học vấn đến được toàn dân một cách phổ cập, ngày càng nhiều hơn và do đó toàn dân sẽ đóng góp nhân lực, vật lực, tài lực làm cho giáo dục ngày càng phát triển hơn. Từ Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VI (1986), đường lối đổi mới toàn diện của Đảng đã mở đầu cho sự phát triển mới về kinh tế – xã hội (KT-XH) của đất nước, trong đó có giáo dục. Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VII đã đặt dấu mốc quan trọng trong lịch sử xây dựng và phát triển nền giáo dục Việt Nam, Hội nghị đã thảo luận và ra Nghị quyết về sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo. Từ sau Đại hội lần thứ VII, trên các văn kiện của Đảng và Nhà nước, các tài liệu khoa học giáo dục, trên sách báo đài..., chúng ta thường gặp thuật ngữ “xã hội hoá” đối với các lĩnh vực hoạt động chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ nhân dân, dân số – kế hoạch hoá gia đình, thể dục thể thao, giáo dục và đào tạo,… Như vậy, chuyển sang thời kỳ đổi mới, xã hội hoá việc thực hiện các chính sách xã hội là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong đó có chủ trương về XHHCTGD. Xác định vai trò của giáo dục trong giai đoạn cách mạng mới, Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) của Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”. 7 Đây cũng là trọng trách, đồng thời cũng là vinh dự lớn lao mà Đảng và Nhà nước giao phó cho ngành giáo dục-đào tạo. Vì vậy, hơn bao giờ hết, lúc này ngành giáo dục - đào tạo cần có các biện pháp hữu hiệu khắc phục những khó khăn bất cập trong thời gian qua, trong đó đẩy mạnh XHHCTGD được coi là chủ trương quan trọng. Đại hội VIII của Đảng nêu rõ về chủ trương xã hội hoá:“…Các vấn đề chính sách xã hội đều giải quyết theo tinh thần xã hội hoá. Nhà nước giữ vai trò nòng cốt đồng thời động viên mỗi người dân, các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, các cá nhân và tổ chức nước ngoài cùng tham gia giải quyết các vấn đề xã hội” [20, tr.32]. Một lần nữa XHHCTGD lại được đặt lên một tầm cao mới, sâu rộng hơn. Thể chế hoá các chủ trương trên, Chính phủ đã ra Nghị quyết số 90/CP và Nghị định số 73/1999/NĐ-CP, ngày 19/8/1999 về “phương hướng và chủ trương xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá”. Tại phiên họp thường kỳ tháng 9 năm 2004, Chính phủ đã đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết số 90 và Nghị định số 73 và tiếp tục ban hành Nghị quyết số 05/2005/NQ-CP về đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế và thể dục thể thao. Ngày 14/6/2005, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khoá XI đã thông qua Luật giáo dục (2005), trong chương 1, điều 12: Xã hội hoá sự nghiệp giáo dục, ghi rõ vai trò của các đối tượng tham gia XHHCTGD: “Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục; thực hiện đa dạng hoá các loại hình trường và các hình thức giáo dục; khuyến khích, huy động và tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân tham gia phát triển giáo dục...” [39, tr.10]. Quyết định số 20/2005/QĐ-BGD&ĐT, ngày 24/6/2005 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc phê duyệt Đề án “Quy hoạch phát triển xã hội hoá giáo dục giai đoạn 2005 – 2010”. Các văn bản này đều xác định rất rõ vai trò chủ đạo, mang tính toàn diện, thống nhất của Nhà nước nhằm thu hút mọi tiềm năng trong xã hội để phát triển giáo dục. XHHCTGD có thể coi đây là một chiến lược của Đảng và nhà nước ta bởi nó mang giá trị chỉ đạo quá trình phát triển giáo dục một cách lâu dài và căn bản nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. 8 Từ những khái quát trên có thể hiểu khái niệm XHHCTGD: Đó là việc lôi cuốn, thu hút khích lệ mọi tầng lớp nhân dân và toàn xã hội tham gia cùng làm giáo dục; Việc huy động và động viên đó mang tính chất là những phong trào quần chúng, đảm bảo cơ chế hoạt động là dưới sự quản lý, chỉ đạo của Nhà nước, xác định vai trò của mọi tổ chức xã hội, mọi người dân đều có trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi tham gia làm giáo dục. Hưởng ứng chủ trương của Đảng và Nhà nước về XHHCTGD, nhiều bài viết, công trình nghiên cứu khoa học của nhiều nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục quan tâm, nghiên cứu, bàn luận về xã hội hoá giáo dục như: “Xã hội hoá công tác giáo dục” do Ban khoa giáo Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Công đoàn Giáo dục Việt Nam và Viện Khoa học Giáo dục phối hợp xuất bản năm 1997. “Báo cáo đánh giá 10 năm thực hiện xã hội hoá giáo dục thông qua Đại hội giáo dục các cấp” của Công đoàn Giáo dục Việt Nam; “ XHHCTGD là một tư tưởng chiến lược, một bộ phận của đường lối giáo dục, một con đường phát triển của Đảng ta”. Tập thể viện Khoa học giáo dục do PGS. Võ Tấn Quang làm chủ biên đã viết: “Xã hội hoá công tác giáo dục: Nhận thức và hành động” do tác giả Bùi Gia Thịnh, Võ Tấn Quang, Nguyễn Thanh Bình biên soạn Trong cuốn “Xã hội hoá công tác giáo dục”, GS. Phạm Tất Dong coi xã hội hoá là một khái niệm đã vận động trong thực tiễn đấu tranh cách mạng ở Việt Nam qua mỗi giai đoạn. Khái niệm xã hội hoá cũng được tác giả Nguyễn Quí Thanh đề cập trong cuốn “Xã hội học” do GS.Phạm Tất Dong – Lê Ngọc Hùng đồng chủ biên. Xã hội hoá được các tác giả dùng với hai nội dung , trong nội dung thứ nhất: khái niệm này chỉ sự tăng cường chú ý quan tâm của xã hội về vật chất và tinh thần đến những vấn đề, sự kiện nào đó của xã hội mà trước đấy chỉ có một bộ phận của xã hội có trách nhiệm quan tâm…; Nội dung thứ hai: thuật ngữ xã hội hoá được sử dụng trong xã hội học để chỉ quá trình chuyển từ chỉnh thể sinh vật có bản chất xã hội với các tiền đề tự nhiên đến một chỉnh thể đại diện của xã hội loài người. Đây chính là quá trình xã hội hoá cá nhân. 9 Bàn về XHHCTGD còn nhiều tài liệu, nhiều bài viết đề cập đến XHHCTGD: "Xã hội hoá giáo dục- Một số vấn đề về lý luận thực tiễn" của PGS. Nguyễn Sinh Huy; "Xã hội hoá và sự hình thành định hướng giá trị" của PGS. Võ Tấn Quang " Xã hội hoá giáo dục - Một động lực nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài" của PGS.TS Nguyễn Mậu Bành; "Một số giải pháp xã hội hoá giáo dục ở bậc học mầm non" của TS Trần Thị Bích Trà; "Mấy vấn đề xã hội hoá giáo dục" của PGS.TS Lê Khanh; "Xã hội hoá giáo dục – Một điều kiện nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài" của Nguyễn Văn Sơn; … Một số đề án nhằm triển khai thực hiện chủ trương XHHCTGD như: Đề án"Sự công bằng xã hội về giáo dục và giải pháp xã hội hoá giáo dục -đào tạo" của công đoàn Việt Nam; "Xã hội hoá giáo dụcđào tạo" của Bộ Giáo dục đào tạo; "Các giải pháp về tổ chức và cơ chế chính sách nhằm triển khai thực hiện xã hội hoá giáo dục trong lĩnh vực giáo dục đào tạo" của Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Giáo dục - Đào tạo. Ngoài ra còn rất nhiều luận văn thạc sĩ, tiến sĩ nghiên cứu về đề tài XHHCTGD: “Một số giải pháp tăng cường xã hội hoá sự nghiệp giáo dục tỉnh Vĩnh Long” của Nguyễn Thị Diệp; “Các giải pháp tăng cường xã hội hoá sự nghiệp giáo dục trên địa bàn thành phố Phan Thiết – tỉnh Bình Thuận” của Nguyễn Phan Hưng; “Một số giải pháp quản lý nhằm đẩy mạnh xã hội hoá giáo dục ở Phú Yên” của Trần Văn Nhân, “Một số giải pháp thực hiện xã hội hoá giáo dục ở quận Thanh Xuân – Hà Nội” của Ngô Thị Doãn Thanh; … Có thể nói, toàn bộ những công trình nghiên cứu trên chủ yếu tập trung giải quyết các khái niệm, phạm trù, liên quan đến xã hội hoá giáo dục, tổng kết thực tiễn công tác xã hội hoá giáo dục. Tư tưởng “xã hội hoá công tác giáo dục” chính thức có mặt như một thành tố mới góp phần tích cực tạo nên sự phát triển giáo dục hiện nay của đất nước 1.1.2. Khái quát nghiên cứu về xã hội hoá công tác giáo dục mầm non Trong hệ thống giáo dục quốc dân, GDMN là bậc học đầu tiên.Theo tinh thần của Luật giáo dục, công tác quản lý, chỉ đạo, phát triển công tác GDMN 10 cần phải gắn bó với công tác vận động xã hội mới đem lại hiệu quả cao. Tính phong trào vừa là đặc điểm riêng vừa là quy luật phát triển của GDMN, vì vậy phải phối hợp giữa các bộ, ban, ngành và toàn thể xã hội thì mới phát triển được bậc học này. GDMN cũng như sự nghiệp giáo dục cả nước đã và đang có những bước chuyển biến đáng kể. Có được kết quả đó là nhờ thực hiện đổi mới toàn diện giáo dục mầm non trong đó phải kể đến một phần quan trọng trong vận dụng đúng đắn chủ trương XHHCTGDMN. Từ thực tiễn giáo dục mầm non có thể nói đây là bậc học được xã hội hoá cao hơn bất kỳ bậc học nào. Giáo dục mầm non là sự thể hiện sinh động sự phối hợp hài hoà nguyên tắc nhà nước, xã hội và nhân dân cùng làm. Thực hiện chiến lược phát triển giáo dục mầm non đến năm 2020; nhằm phát triển giáo dục mầm non theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, ngày 25/6/2002 Thủ tướng Chính phủ đã tổ chức Hội nghị bàn về công tác giáo dục mầm non. Hội nghị đề ra những giải pháp cơ bản, trong đó nhấn mạnh: Tiếp tục đẩy mạnh biện pháp xã hội hoá giáo dục mầm non, đa dạng hoá các loại hình giáo dục mầm non. Ngày15/11/2002 Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 161/2002/QĐ-TTg về một số chính sách phát triển giáo dục mầm non và khẳng định rõ ở điều 1, nhiệm vụ phát triển giáo dục mầm non đến 2010: “Nhà nước tiếp tục tăng đầu tư phát triển giáo dục mầm non, đồng thời đẩy mạnh xã hội hoá sự nghiệp giáo dục mầm non, mở rộng hệ thống nhà trẻ và trường, lớp mẫu giáo trên mọi địa bàn dân cư,…” [16, tr.2]. Quyết định 161/2002/QĐTTg thực sự mở đường cho giáo dục mầm non phát triển từ nay đến năm 2010. Để việc thực hiện Quyết định 161/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ có hiệu quả, Bộ Giáo dục & Đào tạo, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ đã ra Thông tư liên tịch số 05/2003/TTLT/BGD&ĐT-BNV-BTC, ngày 24/2/2003 hướng dẫn một số chính sách phát triển giáo dục mầm non, trong đó chỉ ra các bước của việc 11 thực hiện quy hoạch mạng lưới trường lớp mầm non công lập, ngoài công lập, thực hiện xã hội hoá giáo dục đối với giáo dục mầm non. Ngày 23/6/2006, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 149/2006/QĐTTg phê duyệt Đề án “Phát triển Giáo dục mầm non giai đoạn 2006 – 2015” xác định trách nhiệm của các đối tượng tham gia XHHCTGDMN, đề ra những định hướng và mục tiêu cơ bản của Giáo dục mầm non cả nước. Quan điểm chỉ đạo về công tác XHH giáo dục mầm non được nhấn mạnh: - Việc chăm lo phát triển giáo dục mầm non là trách nhiệm chung của các cấp chính quyền, của mỗi ngành, mỗi gia đình và toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước - Nhà nước có trách nhiệm quản lý, đầu tư phát triển giáo dục mầm non; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách, đẩy mạnh công tác xã hội hoá. - Việc chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non phải được thực hiện với sự phối hợp, gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Những văn bản pháp qui trên đảm bảo cho một hành lang pháp lý cơ bản cho công tác XHHGDMN hoạt động đồng thời định hướng, chỉ đạo, tạo điều kiện cho các cấp, các ngành, các lực lượng trong xã hội có trách nhiệm quan tâm chăm lo phát triển giáo dục mầm non. Trên cơ sở định hướng chỉ đạo của Đảng và nhà nước, nhiều tài liệu, bài viết đề cập đến XHHCTGDMN như:“Xã hội hoá công tác giáo dục trẻ em – một tư tưởng lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh” của tiến sĩ Đào Thanh Âm; “Thực trạng và một số biện pháp quản lý vấn đề xã hội hoá công tác giáo dục mầm non trên địa bàn quận Hoàn Kiếm – Hà Nội" của Dương Thị Thanh Huyền; “Các biện pháp tăng cường thực hiện XHHCTGDMN tỉnh Sơn La trong giai đoạn hiện nay” của Cù Thị Thuỷ; “Các biện pháp quản lý XHHGDMN trên địa bàn quận Hai Bà Trưng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” của Tạ Thu Vân; “ Một số biện pháp của hiệu trưởng nhằm huy động cộng đồng tham gia xây dựng và phát triển trường mầm non trên địa bàn huyên Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh” của Nguyễn 12 Thị Minh; “Các biện pháp tăng cường công tác xã hội hoá giáo dục mầm non ở thành phố Hải Phòng giai đoạn 2006 – 2010” của thạc sĩ Hoàng Phú Mạnh; “Giải pháp thực hiện XHHCTGD của ngành học mầm non trên địa bàn quận Thanh Khê thành phố Đà Nẵng” của Võ Ngọc Hoa; “Một số giải pháp xã hội hoá giáo dục ở bậc học mầm non” của tiến sĩ Trần Thị Bích Trà... Các đề tài trên cho thấy bức tranh sinh động về XHHCTGDMN ở các địa phương trong cả nước. Tuy nhiên, tất cả đều chung nhận định cần thiết có sự tham gia của xã hội vào phát triển giáo dục mầm non. Đồng thời GDMN cần phải tạo ra một môi trường giáo dục lành manh, có sự tham gia đóng góp của các cấp các ngành, cha mẹ học sinh, và toàn xã hội vào sự phát triển giáo dục mầm non. Mục tiêu của XHHGDMN, theo các đề tài là sự hưởng thụ cơ hội giáo dục của mọi người và sự tham gia dưới nhiều hình thức đóng góp vào sự phát triển của giáo dục, đó là các phương thức thực hiện XHHCTGDMN, đa dạng hoá các loại hình đào tạo, tham gia đóng góp về tài chính, công sức cho giáo dục, cùng với nhà trường tham gia trực tiếp vào việc xây dựng kế hoạch giáo dục trẻ em và giải quyết các vấn đề phát triển giáo dục, và các lực lượng xã hội tham gia vào quản lý giáo dục. Đặc biệt trong đó các đề tài đều nhấn mạnh đến việc lôi cuốn thu hút khích lệ mọi người dân và toàn xã hội tham gia cùng làm giáo dục, xác định được vai trò của xã hội, nhân dân, Nhà nước trong từng trách nhiệm. Việc huy động đó mang tính chất là những phong trào quần chúng, là sự tập hợp lực lượng sức mạnh vật chất, tinh thần của toàn xã hội cho GDMN. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1. 2.1. Khái niệm giáo dục Giáo dục xuất hiện cùng với đời sống đời sống của xã hội loài người. Như trên đã nói giáo dục vốn là một hiện tượng xã hội, một phương thức để phát triển xã hội loài người với đặc trưng của nó là truyền thụ tri thức, trước hết là kinh nghiệm lao động sản xuất từ người này cho người khác, là quá trình chuyển giao kinh nghiệm lịch sử xã hội, từ thế hệ này sang thế hệ khác để xã 13