BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TÀO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA SƢ PHẠM
BỘ MÔN SƢ PHẠM LỊCH SỬ
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
CHUYÊN NGÀNH LỊCH SỬ
Đề tài:
CÀ MAU TRONG KHỞI NGHĨA NAM KỲ
Cán bộ hƣớng dẫn:
Ths: TRẦN MINH THUẬN
Sinh viên thực hiện:
TRẦN BÍCH HUYỀN
MSSV: 6095940
Lớp: Sƣ phạm Lịch sử K35
Cần Thơ, 5/2013
LỜI CÁM ƠN
Sau một thời gian tìm hiểu và thu thập thông tin, tôi đã hoàn thành
luận văn tốt nghiệp của mình với đề tài “ Khởi nghĩa Nam Kỳ tại Cà
Mau”. Đó là kết quả của sự nỗ lực chính bản thân tôi. Tuy nhiên, bên
cạnh tôi là sự giúp đỡ tận tình từ gia đình, thầy cô, bạn bè, thầy cô
Trung tâm học liệu, thư viện tỉnh Cà Mau và Ban Tuyên giáo tỉnh Cà
Mau.
Nghiên cứu khoa học không hề dễ dàng, cần có vốn kiến thức tương
đối và vững vàng bằng không sẽ vấp phải những khó khăn và sai lầm
nhất định. Trong suốt bốn năm ngồi trên giảng đường Đại học, chính
kiến thức của thầy, cô truyền đạt cho tôi là nền tảng để tôi hoàn thành đề
tài nghiên cứu khoa học để tốt nghiệp cũng như việc nghiên cứu khoa
học sau này. Vì thế, tôi xin gửi lời tri ân sau sắc đến quý thầy cô đã dìu
dắt tôi nên người. Và đặc biệt, tôi chân thành cám ơn thầy Trần Minh
Thuận cố vấn học tập, cũng là người tận tình hướng dẫn tôi thực hiện đề
tài này trong những tháng vừa qua.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cám ơn đến tập thể lớp Sư phạm Lịch sử
khóa 35 đã ủng hộ tôi trong thời gian thực hiện luận văn này.
Cần Thơ, ngày 2 tháng 5 năm 2013
Trần Bích Huyền
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................... 1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Lý do chọn đề tài .....................................................................................
Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................
Phương pháp nghiên cứu..........................................................................
Mục đích nghiên cứu vấn đề ....................................................................
Bố cục ......................................................................................................
2
3
4
4
5
5
PHẦN NỘI DUNG ............................................................................... 6
Chƣơng 1: Khái quát khởi nghĩa Nam Kỳ.......................................... 7
1.1.
Bối cảnh lịch sử chung ..........................................................................7
1.1.1. Tác động của tình hình thế giới đến chính sách cai trị thuộc địa của
Pháp ..…. .........................................................................................................7
1.1.2. Phát xít Nhật chen chân vào chiếm Đông Dương .......................... 10
1.2.
Sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược đối với cách mạng Việt Nam ….
13
1.2.1. Chủ trương khởi nghĩa của Xứ ủy Nam Kỳ ................................... 16
1.2.2. Công tác chuẩn bị .......................................................................... 22
1.3.
Nhân dân Nam Kỳ khởi nghĩa chống Pháp. ........................................ 25
Chƣơng 2: Khởi nghĩa Hòn Khoai- Sự kiện lịch sử tiêu biểu của khởi
nghĩa Nam Kỳ tại Cà Mau .................................................................. 27
2.1.
Khái quát chung về Cà Mau ................................................................ 27
2.1.1. Lịch sử hình thành ......................................................................... 27
2.1.2. Cà Mau hưởng ứng khởi nghĩa Nam Kỳ ....................................... 29
2.2.
Khởi nghĩa Hòn Khoai ........................................................................ 31
2.2.1. Vị trí chiến lược của Hòn Khoai .................................................... 31
2.2.2. Bối cảnh lịch sử bùng nổ khởi nghĩa Hòn Khoai ............................ 34
2.2.3. Công tác chuẩn bị .......................................................................... 35
2.2.4. Diễn biến cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai ........................................... 40
2.2.5. Thực dân Pháp đàn áp khởi nghĩa Hòn Khoai ................................ 48
2.3.
Ý nghĩa của khởi nghĩa Hòn Khoai ..................................................... 50
Chƣơng 3: Tác động của khởi nghĩa Hòn Khoai đối với cuộc kháng
chiến chống Pháp ở Nam Kỳ .............................................................. 52
3.1.
Khởi nghĩa Hòn Khoai tiếng súng cuối cùng của khởi nghĩa Nam Kỳ
...................................................................................................................... 52
3.2.
Khởi Nghĩa Hòn Khoai, truyền thống cách mạng của Đảng bộ, quân,
dân Cà Mau................................................................................................... 55
PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................. 60
PHỤ LỤC. ........................................................................................... 64
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 76
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
PHẦN MỞ ĐẦU
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 1
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
1. Lý do chọn đề tài
Cà Mau, mãnh đất tận cùng trời Nam của Tổ quốc ngày nay vẫn sừng
sững và ngày càng lấn ra biển. Từ bao đời nay, xứ sở Cà Mau anh hùng, quật
cường đã một lòng cùng Đảng, cùng dân ta trải qua hai cuộc kháng chiến đầy
gian khó để giành giữ từng tấc đất, con sông của đất nước. Chiến tranh đã qua
đi song nỗi đau vẫn còn đó những mất mát, đau thương của dân tộc Việt Nam
nói chung và Cà Mau nói riêng vẫn như cào xé. Vết thương chiến tranh đó mỗi
năm lại càng như tê buốt hơn khi lịch sử nhắc lại, khi đến ngày kỉ niệm…Là
người con của Cà Mau ai cũng nằm lòng Ngày truyền thống cách mạng của
Đảng bộ và quân dân Cà Mau ngày 13 tháng 12 hằng năm. Không phải vô tình
mà ngày 13 tháng 12 lại được chọn là ngày truyền thống của Đảng bộ tỉnh Cà
Mau mà bởi vì đó là ngày lịch sử đánh dấu mốc son chói lọi cho lịch sử dân
tộc và lịch sử tỉnh nhà Cà Mau. Đây chính là ngày cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai
bùng nổ và giành thắng lợi năm 1940. Là người con Cà Mau tôi rất tự hào với
truyền thống cách mạng của quê hương, với mong muốn bản thân sẽ hiểu biết
và nhận thức sâu sắc hơn về lịch sử địa phương mình, chính vì thế tôi đã chọn
đề tài về lịch sử quê nhà để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp cho mình, mà
cụ thể đề tài tôi chọn là “CÀ MAU TRONG KHỞI NGHĨA NAM KỲ” .
Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ rầm rộ ở hầu hết các tỉnh Nam Kỳ trong năm 1940,
ở mỗi tỉnh phong trào cách mạng diễn ra một khác nhưng kết quả chung của
các cuộc khởi nghĩa đều thất bại, chỉ duy nhất khởi nghĩa Hòn Khoai ở Cà Mau
giành được thắng lợi, điều này không khỏi gây thắc mắc trong lòng tôi tại sao
các chiến sĩ Hòn Khoai đã làm được điều ấy và thôi thúc tôi tìm hiểu nghiên
cứu về cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai ở Cà Mau. Đó là tất cả những lý do để tôi
quyết định chọn đề tài này làm đề tài tốt nghiệp cho mình.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 2
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ là cuộc khởi nghĩa lớn. Chưa bao giờ nhân
dân Nam Bộ đứng lên chống Pháp mạnh mẽ như vậy chính vì thế sách viết về
cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ cũng không ít, xoay quanh hoàn cảnh dẫn đến cuộc
khởi nghĩa rầm rộ ở các tỉnh thành Nam Bộ, công tác chuẩn bị cho khởi nghĩa
của Đảng ta và của mỗi tỉnh thành. Đặc biệt là khắc họa lại diễn biến của từng
cuộc khởi nghĩa tiêu biểu.
Ngày 23 tháng 11 năm 1940, cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ bùng nổ, mãi đến
55 năm sau quyển sách “Nam Kỳ Khởi Nghĩa 23 tháng 11 năm 1940” mới
được ra đời, dưới ngòi bút và sự vất vả thu thập thông tin của Trần Giang. Mặc
dù hơi muộn, nhưng quyển đã cung cấp cho người đọc kiến thức căn bản và
đầy đủ về cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ, cho thấy được âm mưu và dã tâm của thực
dân Pháp, đồng thời tác giả đã ghi nhận phong trào đấu tranh chống Pháp sôi
nổi của nhân dân xứ Nam Kỳ.
Giáo sư Trần Văn Giàu cũng đã viết về khởi nghĩa Nam Kỳ, thông qua
bối cảnh lịch sử chung bùng nổ khởi nghĩa Nam Kỳ và địch đã khủng bố
phong trào cách mạng dã man gây tổn thất to lớn cho cách mạng ta. Từ đó rút
ra bài học kinh nghiệm quý báu về thời và thế để chuẩn bị cách mạng tháng
Tám mùa thu năm 1945.
Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Minh Hải, nay là tỉnh Cà Mau, nhân kỷ niệm
50 năm ngày khởi nghĩa Hòn Khoai (13-12-1940 – 13-12-1990) đã xuất bản
tập sách “Hòn Khoai- Điểm sáng đất mũi Cà Mau”, khắc họa lại chiến công
ngày nào và với chiến công đó đã trở thành ngày truyền thống cách mạng của
nhân dân tỉnh nhà. Bên cạnh đó trình bày diễn biến của cuộc khởi nghĩa và
phần nào nói lên khí phách anh hùng bất khuất của các chiến sĩ.
Sách viết về khởi nghĩa Hòn Khoai còn có “ Hồi ký Nhớ năm khởi nghĩa
Nam Kỳ”, theo đề xướng của giáo sư Trần Văn Giàu và được sự chỉ đạo của
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 3
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Tỉnh ủy Cà Mau, quyển hồi ký được xuất bản nhằm để dòng văn học dễ đi vào
lòng người. Thông qua hồi ký của các nhân chứng lịch sử khởi nghĩa Nam Kỳ,
quê ở Cà Mau. Họ đã kể lại những sự kiện, hình ảnh mà họ trải qua hồi còn trẻ,
với giọng kể để đi sâu vào lòng người.
Trong quyển “Cà Mau những chặng đường lịch sử” của Lê Hoàng Tân,
nhà xuất bản Mũi Cà Mau, cho người đọc biết được lịch sử hình thành cũng
như lịch sử chống ngoại xâm của vùng đất này. Vì thế trong quyển này có viết
về khởi nghĩa Hòn Khoai, tác giả cũng trình bày tương đối khái quát chung về
diễn biến cuộc khởi nghĩa nổ ra trên đảo này và thực dân Pháp đã thẳng tay
đàn áp khởi nghĩa khi tuyên án tử hình các chiến sĩ Hòn Khoai.
Sách viết về khởi nghĩa Nam Kỳ không ít, tuy nhiên chỉ nói một cách
khái quát chung tình hình cách mạng ở từng địa phương. Sách viết về khởi
nghĩa Nam Kỳ ở Cà Mau mà cụ thể là khởi nghĩa Hòn Khoai không nhiều, hầu
hết sách do tác giả quê nhà viết, ghi nhận lịch sử địa phương. Chính vì lẽ đó tài
liệu về cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai còn hạn chế. Do đó, để hoàn thành luận
văn của mình, tôi đã thu thập tài liệu từ các sách lại để tìm nội dung chính và
thông qua kế thừa chọn lọc thành quả nghiên cứu của các tác giả cùng với sự
nổ lực của bản thân để tạo ra thành quả của riêng bản thân mình.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng: nghiên cứu cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ.
Phạm vi: khởi nghĩa Nam Kỳ tại Cà Mau, nổi bật với cuộc khởi nghĩa
Hòn Khoai
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp lịch sử và phương pháp lô-gich
Phương pháp phân tích và tổng hợp.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 4
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
5. Mục đích nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu đề tài trước tiên là để thỏa lòng say mê học hỏi và tìm hiểu
của bản thân. Bên cạnh đó cũng để đóng góp một phần suy nghĩ của mình vào
kho tàng kiến thức chung.
Qua quá trình nghiên cứu và viết luận văn, tôi nhận thấy đề tài đòi hỏi
khả năng phân tích và tổng hợp. Nhưng với khả năng của một người bước đầu
nghiên cứu khoa học như tôi sẽ không sao tránh khỏi những sai sót trong trình
bày và sự non nớt trong lập luận dẫn đến những nhận định chưa đủ sức thuyết
phục người đọc. Chính vì vậy, nghiên cứu cũng là để nhận thấy hạn chế của
bản thân để có hướng khắc phục trong tương lai.
6. Bố cục
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục thì nội dung chính gồm có 3
chương.
Chƣơng 1: Khái quát cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ
Chƣơng 2: Khởi nghĩa Hòn Khoai- Sự kiện lịch sử tiêu biểu của
khởi nghĩa Nam Kỳ tại Cà Mau
Chƣơng 3: Tác động của khởi nghĩa Hòn Khoai đối với cuộc kháng
chiến chống Pháp ở Nam Kỳ
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 5
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
PHẦN NỘI DUNG
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 6
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Chƣơng 1
Khái quát khởi nghĩa Nam Kỳ
1.4.
Bối cảnh lịch sử chung
1.4.1. Tác động của tình hình thế giới đến chính sách cai trị thuộc địa
của Pháp
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, Hội nghị Versailles được triệu tập
nhằm giải quyết hậu quả của chiến tranh, với sự phân chia quả thực không đều,
không đáp ứng được tham vọng của nhiều nước vì thế Hội nghị đã là mầm
móng tồn tại những mâu thuẫn, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929- 1933
đã châm ngòi nổ cho cuộc chiến tranh thế giới. Ngày 1-9-1939, Đức tấn công
Ba Lan, chiến tranh thế giới thứ hai chính thức bùng nổ. Tuy nhiên lần này
khác so với chiến tranh thế giới thứ nhất, Liên Xô Nhà nước xã hội chủ nghĩa
ra đời đầu tiên vào tháng 10- 1917.
Thực dân Pháp là một bên tham chiến, cho nên trong chính sách đối nội,
ngay sau khi nhảy vào cuộc chiến, lấy cớ Đảng cộng sản Pháp ủng hộ Liên Xô
ký hiệp ước không xâm lược với phát xít Đức, ngày 26-9-1939 Tổng thống
Pháp Albert Lebrun ký sắc lệnh giải tán Đảng cộng sản Pháp và đàn áp những
người tiến bộ.
Đông Dương là thuộc địa giàu có của Pháp, tạo cho Pháp có vị trí mạnh
ở Châu Âu, mà Đông Dương nằm liền kề với Trung Quốc chính vì thế khi Phát
xít Nhật kéo xuống Trung Hoa, Pháp lo lắng cho số phận Đông Dương. Do đó
việc phòng thủ ở Đông Dương trở nên khẩn trương hơn. Tháng 7- 1939, Pháp
cử viên tướng Georges Catroux sang làm toàn quyền Đông Dương thay cho
Brevie.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 7
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Ngày 2- 9- 1939, Georges Catroux đặt chân lên Đông Dương. Bọn cai trị
thuộc địa đã thi hành ngay hàng loạt chính sách phản động.
Pháp đã đánh vào Đảng Cộng sản và những người chống phát xít, bên
cạnh đó là thi hành lệnh tổng động viên.
Ngày 26-9-1939, chính quốc Pháp ban hành sắc lệnh giải tán Đảng cộng
sản. Hai ngày sau đó, Toàn quyền Đông Dương kí nghị định đánh vào Đảng và
các tổ chức quần chúng có Đảng lãnh đạo với nội dung như sau :
“Cấm tất thảy mọi hoạt động trực tiếp hay gián tiếp tuyên truyền các
khẩu hiệu của quốc tế cộng sản hay những tổ chức do quốc tế cộng sản kiểm
soát.
Giải tán tất cả các hội ái hữu, tổ chức hay cá nhân nào có liên hệ với
Đảng cộng sản, những tổ chức có hay không có liên hệ với Đảng cộng sản mà
hoạt động theo khẩu hiệu của Đệ tam quốc tế cũng bị giải tán. Nếu cần thiết
quan tổng trưởng bộ Nội vụ sẽ ký nghị định tịch thu tài sản của các tổ chức bị
giải tán đó.
Cấm tất cả những ấn phẩm, phát hành tặng hay bán hoặc trưng bày,
những ấn phẩm hay tranh vẽ, nói chung là cấm tất cả những tài liệu tuyên
truyền của Đệ tam quốc tế hay của các tổ chức có liên quan với Đệ tam quốc
tế.
Không kể rằng họ sẽ bị xử tội theo sắc lệnh ngày 29-7-1939, những ai
phạm điều nói trên đây sẽ bị kết án từ 1 đến 5 năm tù và bị phạt từ 1000 đến
5000 quan. Tòa án có thể tùy theo những tội trong điều khoản 42 luật hình sự
mà kết án”.[13; 12]
Với ý đồ sát nhập Đông Dương vào Pháp, nhằm khai thác tài nguyên và
nguồn nhân lực của bán đảo này. Ngay trong ngay nổ ra chiến tranh thế giới,
bọn cai trị Đông Dương đã ban hành lệnh tổng động viên.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 8
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Catroux nói: “Dù có tham gia trực tiếp hay không vào cuộc chiến, Đông
Dương cũng không được có phương hướng riêng của nền kinh tế mà tài chính
của mình mà phải quy tụ nó vào những mục đích do mẫu quốc chỉ định. Đông
Dương phải sát nhập hệ thống mậu dịch của mình vào hệ thống của mẫu quốc ,
phát triển sản xuất của mình vì lợi ích của mẫu quốc
, cung cấp những sản
phẩm của đất đai và trong lòng đất mà nước Pháp đòi hỏi.
Đồng thời, Đông Dương phải để cho nước Pháp sử dụng nhân lực của
mình, hoặc làm trong các công binh xưởng, hoặc cung cấp những quân số quan
trọng được tổ chức và biên chế để điều đến các chiến trường phương
tây”.[13;20]
Ngày 12-9-1939, hai nghìn lính Đông Dương có học thức được cấp tốc
rời cảng Sài Gòn sang Pháp. Số người này sẽ được đưa vào các xí nghiệp quốc
phòng đào tạo thành kỹ thuật viên và cho vào các trường quân sự để luyện tập
thành bộ khung sĩ quan, hạ sĩ quan dự bị trẻ cho các đợt tăng quân sắp tới.
Trong lần tăng viện thứ hai, Nam kỳ phải gửi 7500 người. Ngoài ra, có
khả năng phải cung cấp, thêm, nếu có biến cố đòi hỏi.
Do đó, một làn sóng kéo dài bắt lính diễn ra ồ ạt ở Nam Kỳ.
Việc tổng động viên bắt lính gây ra nhiều hậu quả tai hại. Nhiều nhà
máy, xí nghiệp giám đốc và kỹ sư trưởng bị động viên, máy phải ngưng việc,
do đó công nhân mất việc làm.
Nhân dân phản ứng gay gắt việc bắt lính của Pháp. Có hành động chống
đối tự phát. Ngày 17-10-39, một người làm công ở An Đông xã Gia Định tự
chém vào tay trái của mình để khỏi phải đi lính.
Trước chính sách bắt lính phản động của Pháp, Đảng ta nêu các khẩu
hiệu chống bắt lính “không một người lính đi chết thay cho đế quốc Pháp”.
Khẩu hiệu ấy phù hợp ý dân. Một phong trào phản đối trò bắt thăm lấy lính nổ
ra khắp các tỉnh Nam Kỳ.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 9
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Dưới sự hướng dẫn của chi bộ địa phương, nhân dân từ chối không điền
vào tờ khai để tiến hành bắt thăm lấy lính, rồi cùng nhau hô to “Không đi làm
bia đỡ đạn trong một cuộc chiến tranh phục vụ cho quyền lợi của người điên”.
Hầu như ai ai cũng ghét việc động viên bắt lính. Công chức người Việt
lo mất lương nếu bị gọi nhập ngũ, vì chỉ còn được phụ cấp phục vụ quân đội.
Địa chủ, nhà buôn, nhà côn kỹ nghệ đều tỏ vẻ không thích thú khi bị gọi vào
lính.
Có thể nói tất cả những chính sách phản động trên đây Pháp thực thi cho
chiến tranh thế giới nổ ra đã làm cho mâu thuẫn giữa dân tộc ta với đế quốc
Pháp vốn đã có càng thêm gay gắt, đặt dân tộc ta đứng trước thảm họa chưa
từng có, không còn con đường nào khác ngoài con đường đấu tranh để sinh
tồn.
1.4.2. Phát xít Nhật chen chân vào chiếm Đông Dƣơng
Chiến tranh thế giới phát triể n và ngày càn
g lan rộng. Sau khi chiếm
đóng một loạt nước Đông Âu, Bắc Âu, chưa tiến đánh Liên Xô vội, mà ngày
10-5-1940, phát xít Nhật cho quân đánh Pháp. Chỉ cầm cự hơn một tháng,
Pháp tuyên bố Paris bỏ ngỏ. Ngày 17-6-1940, xin đình chiến ký kết đầu hàng
phát xít Đức, để cho Đức chiếm đóng Paris và một phần lãnh thổ Pháp. Phần
đất còn lại ở phía ở phía Nam đặt dưới sự quản lý của một chính phủ bù nhìn
đóng ở Vichy.
Pháp thua trận, mất nước làm cho bọn cai trị Đông Dương vô cùng
hoang mang bối rối. Còn đối với nhân dân ta, thế là rõ Pháp không phải mạnh
mà yếu. Uy tín về sức mạnh của đế quốc “nước mẹ” Pháp hoàn toàn sụp đổ
trước nhân dân ta.Tuy nhiên, Toàn quyền Catroux vẫn lên gân lên cốt:
“Vận mệnh xứ Đông dương này còn trong tay tôi ngày nào, thì xứ này
vẫn còn là đất Pháp. Tôi quyết định không chịu hạ cờ hiệu của tôi, vì nó là cờ
hiệu của nước Pháp”.[13;26]
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 10
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Phát xít Nhật là một trong ba đồng minh phe trục phát xít Đức - Ý Nhật, vốn đã nhòm ngó Đông Dương từ lâu. Nắm được Đông Dương, Nhật sẽ
có đường tiến về phía Nam, nơi có những quốc đảo như Philippin, Nam Dương
giàu tài nguyên, nhất là dầu lửa. Nắm được Đông Dương, Nhật sẽ chặn được
con đường tiếp tế của đồng minh Mỹ, Anh cho Tưởng Giới Thạch.
Chỉ một thời gian ngắn sau, ai cũng thấy rõ, nắm được Đông Dương, đặc
biệt đất Nam Kỳ, Nhật sẽ có thế thuận lợi đánh mau lẹ Philippin, Đông Ấn
thuộc Hà Lan, Malaysia, Singapore, tiếp sau đó đánh Trân Châu Cảng, ngày 712-1941, phát động cuộc chiến tranh Thái Bình Dương.
Tháng 6 năm 1940, Pháp thất thủ trước Đức, thật là cơ hội tuyệt vời cho
Nhật. Ngày 17-6, Pháp xin đình chiến đầu hàng Đức, thì ngay hai hôm sau,
Nhật đưa cho Toàn quyền George Catroux một tối hậu thư đòi chấm dứt vận
chuyển xe tải, dầu lửa và các hàng quân dụng khác qua đường sắt Hải Phòng Lào Cai đi Côn Minh và đường bộ Hải Phòng - Bằng Tường cho Trung Quốc.
Ngày 30-8-1940, một hiệp ước được ký kết trong đó nước Pháp cộng
nhận vị trí ưu việt của Nhật ở Viễn Đông, đồng ý cung cấp cho Nhật một số
điều kiện dễ dàng về quân sự ở Bắc Kỳ. Ngược lại, Nhật tôn trọng toàn vẹn
lãnh thổ Đông Dương thuộc Pháp.
Nhưng quân của sư đoàn 5 Nhật đóng ở Quảng Tây, ngày 22-9 vẫn tiến
đánh một loạt đồn của Pháp ở Đồng Đăng, Lạng Sơn. Thực chất đây là hành
động làm áp lực bắt Pháp phải chấp nhận mọi yêu cầu, vì Nhật sẽ còn tiếp tục
đòi hỏi Pháp nữa.
Quân Pháp đóng trên các đồn biên giới bị Nhật đánh đại bại, hoảng hốt
tháo chạy về Đồng Mô và giương cao cờ trắng đầu hàng. Quân lính Pháp hỗn
loạn chạy qua đường Bắc Sơn, dọc đường vứt cả súng. Trước tình hình đó,
Đảng bộ địa phương đã lãnh đạo nhân dân châu đánh tan quân Pháp, tước vũ
khí và nêu cao khẩu hiệu đánh đuổi phát xít Pháp - Nhật.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 11
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Pháp bại trận ở chính quốc. Rồi Nhật nhảy vào chiếm Đông Dương,
Pháp lại tỏ thái độ bạc nhược đầu hàng. Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ. Tất
cả những tin tức đó tác động mạnh đến Xứ ủy Nam Kỳ trong lúc Xứ ủy đang
khẩn trương chuẩn bị khởi nghĩa.
Thêm một yếu tố nữa.Trong khi thực hiện chiến lược Đại Đông Á, phát
xít Nhật đã tranh thủ được chính phủ Hoàng gia Thái ngả theo Nhật. Thái hy
vọng kiếm lợi khi đi theo phát xít Nhật. Lúc phát xít Nhật gây chuyện rắc rối
làm áp lực ở phía Bắc Đông Dương, thì ở phía Tây Nam, Nhật xúi dục Thái
đưa quân tới biên giới Lào và Campuchia, chuẩn bị gây chiến với Pháp, với lý
do Pháp đã chiếm của Thái một số đất giao cho Lào và Campuchia, nay Thái
đòi lại.
Dĩ nhiên lính Thái không phải là quân Nhật, cho nên trong vài trận thử
sức, quân Pháp mạnh hơn, thiện chiến hơn, đánh cho quân Thái thiệt hại. Phát
xít Nhật lại đứng ra đóng vai trò “ngư ông” dàn xếp.
Bọn cai trị Đông Dương ở vào tình thế khó khăn, không còn sự tiếp sức
của chính quốc, không có viện trợ của Anh, Mỹ, không có khả năng kéo dài
cuộc chiến, cho nên đành ôm hận trả cho Thái 70.000 kilômét vuông đất nằm
bên kia sông Mêkông thuộc lãnh thổ Lào và mấy tỉnh miền Tây Campuchia.
Việc nổ ra chiến tranh Pháp - Thái, buộc Pháp phải điều quân đội ra biên giới
Tây Nam. Lính người Việt đóng ở Nam Kỳ và phần nhiều là người Nam Kỳ
không muốn ra trận chết thay cho Pháp, không muốn chết vì quyền lợi của đế
quốc Pháp. Trong quân đội của Pháp ở Nam Kỳ, Đảng lại có cơ sở khá mạnh,
đã tiến hành làm công tác binh vận một thời gian khá dài.
Anh em binh lính tán thành khẩu hiệu không đi làm bia đỡ đạn chết thay
cho Pháp. Anh em muốn nổi dậy khởi nghĩa, thà chết cho cách mạng, còn hơn
chết vì quyền lợi của đế quốc.
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 12
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Trước những chuyển biến hết sức phức tạp của tình hình thế giới đã đặt
nước ta trước thách thức mới. Cùng lúc đối đầu với thực dân Pháp và phát xít
Nhật. Tình thế đó, buộc Đảng ta chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cho phù hợp
với hoàn cảnh cách mạng Việt Nam.
1.5.
Sự chuyển hƣớng chỉ đạo chiến lƣợc đối với cách mạng Việt Nam
Tình hình chiến tranh và những chính sách phản động của bọn cai trị
Đông Dương đặt ra cho Đảng ta phải có những nhận xét mới về thời cuộc, phải
kịp thời có sự chuyển hướng về chỉ đạo chiến lược, thay đổi về sách lược và
phương pháp đấu tranh, trong điều kiện hoàn toàn đứt liên lạc với Quốc tế
cộng sản.
Ngày 29- 09 -1939, Trung ương Đảng đóng ngay tại thành phố Sài Gòn
đã ra Thông cáo gửi cho tất cả các cấp cán bộ Đảng trong cả nước, thông cáo
chỉ rõ:
“ Mấy năm gầy đây, Đảng ta còn ở thời kỳ đấu tranh thế thủ, ủng hộ các
quyền tự do dân chủ đơn sơ của quần chúng và đòi các quyền tự do dân chủ
rộng rãi. Nhưng hiện hay tình hình đã thay đổi nhiều. Hoàn cảnh Đông Dương
sẽ tiến bước đến vấn đề giải phóng dân tộc, hoàn toàn vấn đề ấy mau hay chậm
là tùy theo tình hình thế giới và năng lực của các đồ ng chi”́ .[13;14]
Về tổ chức và các hình thức đấu tranh, Thông cáo nhắc nhở “Hiện thời
tình hình quốc tế đã cho chúng ta thấy rõ vấn đề dân tộc giải phóng sẽ đi đến
chỗ kế t quả , thế thì chúng ta còn dại gì mà chui vào nhà tù”. Chúng ta phải
“chọn người nào trung thành, hăng hái, có giác ngộ chính trị thì tổ chức vào
hội bí mật… Những hội viên này phải hoàn toàn bí mật… Còn sự lấy nguyện
vọng và biểu tình thì phải đình. Như thế không phải chủ trương không tranh
đấu. Hiện giờ ta không thể đưa lực lượng của Đảng bày tỏ cho bọn thống trị
biết… Tuy thế mặc dầu nếu nơi nào quần chúng thúc dục và say mê đấu tranh
thì Đảng phải lãnh đạo”
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 13
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
Như vậy, trước sự biến chuyển của tình hình, Đảng đã vạch ra những nét
phác họa đầu tiên cơ bản cho việc chuyển hướng đấu tranh cho phù hợp với
hoàn cảnh mới. Nhiệm vụ giải phóng dân tộc đã nổi lên và trách nhiệm đó,
Đảng ta phải gánh vác.
Hai tháng sau, tại xã Tân Thới Nhất (Bà Điểm - Gia Định), Trung ương
Đảng đã họp Hội nghị từ ngày 6 đến ngày 8-11-1939, do đồ ng chí Nguyễn Văn
Cừ chủ trì.
Hội nghị phân tích tình hình thế giới nhận định rằng trong thời kỳ đế
quốc vì sự phát triể n không đều của c
hủ nghĩa tư bản , các đế quốc thiếu
nguyên liệu , thiếu thị trường phải đánh nhau để chia lại thế giới
bộc lộ mâu thuẫn gay gắt không thể điều hòa được
. Giữa chúng
, nhưng chúng đều có âm
mưu xoay cuộc chiến chĩa vào Liên Xô… Chiến tranh sẽ phát triể n
, phát xít
Nhật sẽ mở rộng chiến tranh ở Viễn Đông. Trật tự cũ lại lay chuyển tận gốc.
Các nước thuộc địa, hết thảy dân tộc bị áp bức sẽ vùng dậy đấu tranh liều sống
chết với đế quốc xâm lược để giải phóng dân tộc.
Về tình hình trong nước, Hội nghị nhận định rằng hai nhiệm vụ cơ bản
của cách mạng Việt Nam chống đế quốc và chống phong kiến Đảng đề ra năm
1930 là đúng. Nhưng trong điều kiện chiến tranh thế giới đã nổ ra và bọn cai
trị thực hiện chế độ phát xít vô cùng tàn bạo, bọn phát xít Nhật lăm le nhảy vào
Đông Dương xâm chiếm, đời sống của toàn thể dân tộc ta bị chà đạp nghiêm
trọng, thì “bước đường sinh tồn của các dân tộc Đông Dương không có con
đường nào khác hơn là con đường đánh đổ đế quốc Pháp, chống tất cả ách
ngoại xâm, vô luận da trắng hay da vàng để tranh lấy giải phóng dân tộc”. Hội
nghị nêu cao nhiệm vụ giải phóng dân tộc “tất cả mọi vấn đề của cách mạng cả
vấn đề điền địa, cũng phải nhằm vào mục đích ấy mà giải quyế t” .
Để tập trung mọi lực lượng phục vụ nhiệm vụ chủ yếu là chống chiến
tranh đế quốc, giành độc lập dân tộc, Hội nghị chủ trương tạm gác khẩu hiệu
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 14
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
cách mạng ruộng đất mà thay bằng khẩu hiệu tịch kỳ ruộng đất của đế quốc
pháp và những địa chủ phản bội quyền lợi dân tộc.
Hội nghị quyết định thành lập Mặt trận thống nhất dân tộc phản đế Đông
Dương, thay cho Mặt trận dân chủ Đông Dương, dựa trên cơ sở liên minh công
nông, đoàn kết tất cả các tầng lớp, các giai cấp, các dân tộc ở Đông Dương,
chĩa mũi nhọn vào kẻ thù chủ yếu của dân tộc là chủ nghĩa đế quốc và tay sai
của chúng.
Khẩu hiệu lập chính phủ xô viết công nông đề ra từ năm 1930 nay cũng
thay bằng khẩu hiệu lập “Chính phủ liên bang cộng hòa dân chủ Đông
Dương”.
Các hình thức đấu tranh cần được thay đổi cho phù hợp với nhiệm vụ
mới và phải chuẩn bị bước tới làm nhiệm vụ giải phóng dân tộc. “Song phải
hết sức tránh những cuộc đấu tranh non, tranh đấu vô phương pháp, vô chuẩn
bị, vì như thế tức là đưa quần chúng đến chỗ tự sát uổng mạng”.[2;84]
Hội nghị chú trọng đặc biệt đến công tác xây dựng Đảng, đề ra những
nguyên tắc và biện pháp cụ thể nhằm củng cố Đảng về mọi mặt như: phải liên
hệ mật thiết với quần chúng, phải vũ trang lý luận cách mạng, phải khôi phục
hệ thống tổ chức và liên lạc Trung Nam Bắc, phải lựa chọn cán bộ, kiểm soát
việc thực hiện nghị quyết, phải chống nạn khiêu khích mật thám, phải thực
hiện tự phê bình và đấu tranh trên hai mặt trận chống tả khuynh và hữu
khuynh, đặc biệt chú trọng thống nhất ý chí và hành động trong toàn Đảng.
Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng tháng 11-1939 đánh dấu
bước chuyển hướng đúng đắn về chỉ đạo chiến lược, về sách lược và phương
pháp đấu tranh của Đảng, mở đầu cho thời kỳ đấu tranh mới của cách mạng
nước ta.
Nghị quyết được phổi biến trong cả nước, nhưng Nam Kỳ tiếp thu sớm
nhất và nó có tác động lớn đến cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ. Sau này chúng ta sẽ
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 15
Cà Mau trong khởi nghĩa Nam Kỳ
thấy về chiến lược, sách lược và những khẩu hiệu đấu tranh, tập hợp lực lượng
đấu tranh của Nghị quyết Hội nghị trung ương này in đậm dấu ấn vào cuộc
khởi nghĩa.
Cũng trong tháng 11-1939, Đảng cộng sản Đông Dương phát lời kêu gọi
nhân dân đoàn kết lại trước tình thế một còn một mất. Dòng dõi tinh anh của
Trưng Vương, Triệu Thị Trinh, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Huệ, Phan
Đình Phùng… dân tộc ta hãy mau đoàn kết lại, thống nhất Trung Nam Bắc,
liên hiệp với Miên, Lào và tất cả các dân tộc thiểu số khác, dưới ngọn cờ Mặt
trận thống nhất dân tộc phản đế Đông Dương, kẻ xuất công, người xuất của, ra
sức đấu tranh chống đế quốc chiến tranh và giải phóng các dân tộc Đông
Dương khỏi ách đế quốc, giành độc lập tự do cho dân tộc.
1.5.1. Chủ trƣơng khởi nghĩa của Xứ ủy Nam Kỳ
Từ tháng 3-1940, đã xuất hiện “Đề cương khởi nghĩa Nam Kỳ”, thực
chất là đề cương khởi nghĩa vũ trang do Xứ ủy đề ra. Nhưng phải trải qua
nhiều cuộc tranh luận, nhiều cuộc hội nghị lớn của Xứ ủy, dần dần chủ trương
khởi nghĩa vũ trang mới ngày càng hình thành rõ ràng và dứt khoát.
Một trong những công tác mà Xứ ủy rất quan tâm trong nhiều công tác
quan trọng chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa là công tác binh vận. Thật ra công tác
này Xứ ủy chú ý đã lâu.
Trong Nghị quyết Hội nghị toàn thể Xứ ủy Nam Kỳ vào hai ngày 3 và
ngày 4 -12-1939, phần lớn nói về công tác tổ chức quần chúng, tài liệu mà
Pháp đã bắt được, có một đoạn địch trích lại như sau:
“Hoạt động trong quân đội cực kỳ quan trọng trong thời chiến. Đảng tổ
chức các ban tuyên truyền trong binh lính. Về phần mình, các Đảng bộ địa
phương phải cố gắng nhiêu hơn nữa vào công tác tuyên truyền này. Lính tập
trở về nhà họ mỗi chủ nhật, các Đảng địa phương phải giải thích làm cho họ
hiểu sự cần thiết đấu tranh đòi hỏi cải thiện những điều kiện sinh sống của binh
SVTH: Trần Bích Huyền - 6095940
Trang 16
- Xem thêm -