Tài liệu C1. gioi thieu kinh te hoc [compatibility mode]

Nghiên cứu kinh tế học để làm gì? N.A.§ - KTQL - §HBKHN Kinh tÕ häc vÜ m« Đối tượng của kinh tế học Trên thế giới, kinh tế thị trường phát triển Nền kinh tế Mang lại sự giàu có, sự liên kết, hòa nhập …… Ở Việt Nam, thay thế nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung – kinh tế thị trường đang tác động mạnh mẽ đến cuộc sống của mỗi chúng ta. Mọi người đều quan tâm đến các vấn đề kinh tế N.A.§OµN –KTQL- §HBKHN Nghiên cứu kinh tế học để làm gì? Nghiên cứu kinh tế học để làm gì? N.A.§ - KTQL - §HBKHN Kinh tÕ häc lµ m«n khoa häc ®Ò cËp ®Õn lÜnh vùc quan träng nhÊt trong cuéc sèng cña chóng ta - ho¹t ®éng kinh tÕ. Kinh tÕ häc nghiªn cøu c¬ chÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ, t×m ra nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm cña nã vµ kh¶ n¨ng can thiÖp cña chÝnh phñ nh»m ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu cña xA héi. N.A.§ - KTQL - §HBKHN Kinh tÕ häc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn mçi chóng ta nh− t¨ng tr−ëng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t,… Môn khoa học mang tính phổ cập Kinh tế học Môn cơ sở chuyên ngành, trang bị những kiến thức cơ bản về: Cơ chế hoạt động của nền kinh tế thị trường Hành vi của các chủ thể kinh tế Môi trường kinh tế Các chính sách kinh tế ……… 1 PGS.TS. NguyÔn AÝ §oµn Chương 1 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ häc vÜ m« GiỚI THIỆU KINH TẾ HỌC VÀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ Nhµ xuÊt b¶n b¸ch khoa – hµ néi TỔNG QUAN TỔNG QUAN N.A.§ - KTQL - §HBKHN • Kinh tế học có mục đích gì và nghiên cứu cái gì? Y HỌC Mục đích: Chăm sóc sức khoẻ cộng đồng Trả lời câu hỏi: Sức khoẻ con người = ƒ(?) Đối tượng nghiên cứu: Cơ chế hoạt động của cơ thể con người KINH TẾ HỌC Mục đích: Phát triển kinh tế (Chăm sóc sức khoẻ nền kinh tế) Trả lời câu hỏi: Phát triển kinh tế = ƒ(?) Đối tượng nghiên cứu: Cơ chế hoạt động của nền kinh tế N.A.§ - KTQL - §HBKHN Mục tiêu cụ thể của chương 1: * Kh¸i niÖm Kinh tÕ häc vµ kinh tÕ häc vÜ m«. * Néi dung c¬ b¶n cña Kinh tÕ häc vÜ m«. * Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc. Néi dung: 1.1. khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ Ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n 1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ häc 1.3. hiÖu qu¶ Sö dông c¸c nguån lùc vµ néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc 1.4. Kinh tÕ häc thùc chøng vµ kinh tÕ häc chuÈn t¾c 1.5. Kinh tÕ häc vi m« vµ kinh tÕ häc vÜ m« 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« 1.7. Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc Câu hỏi: Cơ chế hoạt động của nền kinh tế là gì? 2 1.1. khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ Ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n 1.1. khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ Ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n N.A.§ - KTQL - §HBKHN Các nhà kinh tế tư duy như thế nào? Để làm gì? Sản xuất? N.A.§ - KTQL - §HBKHN C¸c nguån lùc Cần những gì? Đáp ứng nhu cầu. Các nguồn lực (các yếu tố đầu vào) Nhu cầu luôn tăng Nguồn lực khan hiếm §Ó s¶n xuÊt ra l−¬ng thùc, nhµ ë vµ cña c¶i, vËt chÊt nãi chung, chóng ta cÇn sö dông c¸c nguån lùc - cßn ®−îc gäi lµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt - bao gåm lao ®éng, vèn tµi s¶n vµ ®Êt ®ai. Lao ®éng lµ thêi gian cña con ng−êi sö dông cho s¶n xuÊt, nh− lµm viÖc trong c¸c ph©n x−ëng, lµm ®Êt ®Ó trång hoa, nÊu phë,… §Êt ®ai - hay tæng qu¸t h¬n lµ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn bao gåm ®Êt trång, ®Êt x©y dùng, tµi nguyªn rõng, kho¸ng s¶n, n−íc, khÝ hËu,... lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nảy sinh các vấn đề: Lựa chọn sản xuất sản phẩm gì? Sản xuất như thế nào để có nhiều sản phẩm nhất từ nguồn lực có hạn? Phân phối lượng sản phẩm có hạn như thế nào? 1.1. khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ Ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n Vèn tµi s¶n lµ c¸c s¶n phÈm l©u bÒn cña nÒn kinh tÕ, ®−îc chÕ t¹o ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm kh¸c. Vèn tµi s¶n bao gåm m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ x−ëng, ®−êng giao th«ng,... 1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ häc N.A.§ - KTQL - §HBKHN Nhu cÇu t¨ng nhanh S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt nh− thÕ nµo? S¶n xuÊt cho ai? N.A.§ - KTQL - §HBKHN ®èi t−îng cña kinh tÕ häc Cña c¶i s¶n xuÊt ra h¹n chÕ ph−¬ng thøc gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò §Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn H×nh 1.1. Khan hiÕm c¸c nguån lùc vµ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n cña x· héi - s¶n xuÊt c¸i g×? - s¶n xuÊt nh− thÕ nµo? - s¶n xuÊt cho ai? c¬ chÕ vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ Cơ chế kinh tế cộng đồng Cơ chế kinh tế tự nhiên Cơ chế kinh tế thị trường Cơ chế kế hoạch hóa tập trung Cơ chế kinh tế hỗn hợp kinh tÕ häc nghiªn cøu c¸ch thøc x· héi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n lµ: s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh− thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai? néi dung chñ yÕu cña kinh tÕ häc hiÖn ®¹i lµ nghiªn cøu c¬ chÕ vËn ®éng cña thÞ tr−êng - c¸ch thøc thÞ tr−êng gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n. 3 1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ häc 1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ häc Cơ chế thị trường N.A.§ - KTQL - §HBKHN CÇu cña ng−êi TD G¹o, quÇn ¸o, nhµ ë … Gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng hµng ho¸ S¶n xuÊt - cung Lao ®éng, ®Êt ®ai, vèn tµi s¶n… Cho thuª - cung Gi¸ c¶ trªn thÞ tr−êng yÕu tè s¶n xuÊt C¸c doanh nghiÖp thÞ tr−êng hµng ho¸ thÞ tr−êng tiÒn tÖ Lao ®éng, ®Êt ®ai, vèn,… thÞ tr−êng lµ mét c¬ chÕ trong ®ã ng−êi mua vµ ng−êi b¸n t−¬ng t¸c víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n l−îng cña hµng ho¸ hay dÞch vô. §i thuª - cÇu c©n b»ng thÞ tr−êng lµ sù c©n b»ng gi÷a tÊt c¶ ng−êi mua vµ ng−êi b¸n kh¸c nhau H×nh 1.2. ThÞ tr−êng dùa vµo cung-cÇu ®Ó gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò kinh tÕ 1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ häc… N.A.§ - KTQL - §HBKHN Kinh tÕ häc lµ m«n khoa häc nghiªn cøu c¸ch thøc x· héi sö dông c¸c nguån lùc khan hiÕm nh− thÕ nµo ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm vµ ph©n phèi chóng cho c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau Mục tiêu Giải thích cơ chế vận động của nền kinh tế Luận chứng các khả năng điều tiết kinh tế từ phía nhà nước 1.3. hiÖu qu¶ Sö dông c¸c nguån lùc vµ néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc Ưu điểm? Nhược điểm? N.A.§ - KTQL - §HBKHN Nguồn lực có hạn
Hiệu quả Khái niệm hiệu quả Đường giới hạn khả năng sản xuất Diện tích đất 1 Ngô C 12 • F • B • H 8 • •E •G Nhà nước tác động như thế nào? Kinh tế thị trường thÞ tr−êng lao ®éng thÞ tr−êng ngo¹i hèi G¹o, quÇn ¸o, nhµ ë… S¶n xuÊt c¸i g×? S¶n xuÊt nh− thÕ nµo? S¶n xuÊt cho ai? C¸c hé gia ®×nh N.A.§ - KTQL - §HBKHN 0 6 Diện tích đất 2 • D A • 9 Lúa H×nh 1.3. §−êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF) Lúa: 6 tấn Ngô: 4 tấn Lúa: 3 tấn Ngô: 8 tấn Phương án A: lúa: 9 t; ngô: 0 t Phương án C: lúa: 0 t; ngô: 12 t Phương án B: lúa: 6 t; ngô: 8 t Đường giới hạn khả năng sản xuất chỉ ra mức sản lượngmà nền kinh tế có thể đạt được trong một thời kỳ nhất định, với số lượng đầu vào và trình độ công nghệ có sẵn. 4 1.3. hiÖu qu¶ Sö dông c¸c nguån lùc vµ néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc 1.3. hiÖu qu¶ Sö dông c¸c nguån lùc vµ néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc N.A.§ - KTQL - §HBKHN N.A.§ - KTQL - §HBKHN Hiệu quả và phi hiệu quả: Thay đổi đường giới hạn khả năng sản xuất Phân bổ nguồn lực Ngô 12 • C Ngô 12 • C 8 • B 8 Sử dụng nguồn lực B • Nội dung cụ thể của kinh tế học: Ngô C 12 • 8 F • • •G Nghiên cứu thị trường các yếu tố sản xuất và cách thức phân bổ các nguồn lực Nghiên cứu thị trường tài chính… 0 6 A • 9 Lúa H×nh 1.3b. Thay đổi giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF) 0 5 A • 9 Lúa H×nh 1.3b. Thay đổi giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF) Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế Nghiên cứu chu kỳ kinh doanh 0 6 B • H •E • D A • 9 Lúa H×nh 1.3. §−êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (PPF) Nghiên cứu phân phối thu nhập Nghiên cứu khả năng điều tiết của chính phủ Nghiên cứu thương mại quốc tế ………………. Chú ý N.A.§ - KTQL - §HBKHN 1.4. Kinh tÕ häc thùc chøng vµ kinh tÕ häc chuÈn t¾c N.A.§ - KTQL - §HBKHN Tính hiệu quả của cơ chế? Nghiên cứu cơ chế kinh tế thị trường Những yếu tố làm giảm hiệu quả? Giải pháp nâng cao hiệu quả? Kinh tế học thực chứng Gi¶i thÝch sù ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch kh¸ch quan, khoa häc, dùa trªn c¸c chøng cø thùc tÕ. Kinh tế học chuẩn tắc Đ−a ra c¸c chØ dÉn hoÆc c¸c khuyÕn nghÞ dùa trªn nh÷ng ®¸nh gi¸ theo tiªu chuÈn cña c¸ nh©n. 5 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« 1.5. Kinh tÕ häc vi m« vµ kinh tÕ häc vÜ m« N.A.§ - KTQL - §HBKHN Các chỉ tiêu: Chỉ tiêu quan trọng nhất? Sản lượng Phát triển kinh tế Giá Tỷ lệ thất nghiệp Cán cân thương mại Các chủ thể của nền kinh tế thị trường? Kinh tế học vi mô Nghiên cứu hành vi của các chủ thể kinh tế Kinh tế học vĩ mô Nghiên cứu hoạt động tổng thể của nền kinh tế N.A.§ - KTQL - §HBKHN 1.6.1. Nh÷ng quan t©m c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« Đặc trưng của kinh tế thị trường? Nợ nước ngoài Thâm hụt ngân sách …….. 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« N.A.§ - KTQL - §HBKHN 1.6.1. Nh÷ng quan t©m c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« Các vấn đề cơ bản của chính sách kinh tế vĩ mô N.A.§ - KTQL - §HBKHN S¶n l−îng cña nÒn kinh tÕ Tốc độ tăng trưởng kinh tế Sản lượng tiềm năng Sản lượng thực tế SL = ƒ(LAO ®éng, vèn, ®Êt ®ai) Chu kỳ kinh doanh Lạm phát …….. t Y=Yn YYn Tính chu kỳ và các tình trạng của nền kinh tế thị trường Yn=ƒ(lao động, vốn, đất đai…) Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên Tỷ lệ thất nghiệp cao Y =ƒ(lao động, vốn, đất đai… thùc sö dông ) 6 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« N.A.§ - KTQL - §HBKHN N.A.§ - KTQL - §HBKHN 1.6.2. C¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« Nhà nước tác động vào nền kinh tế thị trường bằng cách nào? qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« c¸c chiÕn l−îc dµi h¹n cã môc tiªu lµ t¸c ®éng ®Õn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt – c¸c nguån lùc, t¨ng s¶n l−îng tiÒm n¨ng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ng¾n h¹n ( æn ®Þnh ho¸) cã môc tiªu chèng dao ®éng chu kú, æn ®Þnh t¨ng tr−ëng,lµm cho s¶n l−îng thùc tÕ b»ng víi s¶n l−îng tiÒm n¨ng. Chính sách tài chính Các chính sách kinh tế Chính sách tiền tệ Chính sách thu nhập Chính sách kinh tế đối ngoại ……… Quỹ vốn, quỹ tiền Chi tiêu Thu Tài chính là gì? Ngân sách nhà nước Thu thuế 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« Chi tiêu 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« N.A.§ - KTQL - §HBKHN N.A.§ - KTQL - §HBKHN Các chính sách kinh tế Khái quát về tác động của các chính sách kinh tế ChÝnh s¸ch tµi chÝnh lµ c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ vÒ chi tiªu ng©n s¸ch vµ ®¸nh thuÕ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi cung tiÒn vµ lAi suÊt. Chính sách tài chính ChÝnh s¸ch thu nhËp lµ viÖc kiÓm so¸t tiÒn c«ng, gi¸ c¶ vµ thu nhËp thùc tÕ nãi chung. Chính sách tiền tệ ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ viÖc kiÓm so¸t quan hÖ kinh tÕ víi n−íc ngoµi, bao gåm kiÓm so¸t xuÊt, nhËp khÈu, tû gi¸ hèi ®o¸i... Chính sách kinh tế đối ngoại Chính sách thu nhập ……… Y=Yn YYn Tính chu kỳ và các tình trạng của nền kinh tế thị trường 7 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« 1.6. Néi dung c¬ b¶n cña kinh tÕ häc vÜ m« N.A.§ - KTQL - §HBKHN Khái quát về tác động của các chính sách kinh tế VÝ dô: xi m¨ng d− thõa Gi¶m s¶n xuÊt N.A.§ - KTQL - §HBKHN Khái quát về tác động của các chính sách kinh tế Thu nhËp gi¶m Mua Ýt quÇn ¸o, dÇy dÐp,… 1.7. Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc 1.7. Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc N.A.§ - KTQL - §HBKHN N.A.§ - KTQL - §HBKHN M« h×nh kinh tÕ lµ sù thÓ hiÖn ®óc kÕt lý thuyÕt, tr×nh bµy thùc tÕ d−íi d¹ng tãm t¾t, th−êng sö dông ®å thÞ hoÆc ph−¬ng tr×nh, nh»m môc ®Ých chØ ra nh÷ng mèi liªn hÖ then chèt gi÷a c¸c biÕn sè kinh tÕ. VÝ dô: Z M« t¶ viÖc mua g¹o. Sè tiÒn: Z=ƒ ƒ(Q) hoÆc Z=PQ. Z0 Q0=b E Z=PQ L−îng g¹o cÇn mua: Qcm =b, M« h×nh mua g¹o Z = PQ H×nh 1.5. M« h×nh ng«i nhµ Q=b Q0 Q H×nh 1.7. M« h×nh tæng qu¸t vÒ mua g¹o. 8 1.7. Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc 1.7. Ph−¬ng ph¸p m« h×nh trong kinh tÕ häc N.A.§ - KTQL - §HBKHN c¸c biÕn sè ngo¹i sinh m« h×nh c¸c biÕn sè néi sinh N.A.§ - KTQL - §HBKHN M« h×nh c¬ cÊu chØ ra nh÷ng c¬ chÕ truyÒn ®éng, nh÷ng con ®−êng mµ theo ®ã nh÷ng biÕn sè ®Çu vµo ¶nh h−ëng ®Õn nh÷ng biÕn sè kh¸c M« h×nh rót gän xem xÐt ¶nh h−ëng gi÷a c¸c biÕn sè ®¬n gi¶n b»ng c¸ch nh×n trùc tiÕp vµo mèi quan hÖ gi÷a chóng, mµ kh«ng m« t¶ nh÷ng kªnh truyÒn t¸c ®éng riªng biÖt Cã hai lo¹i biÕn sè: -BiÕn sè néi sinh lµ biÕn sè ph¸t sinh tõ m« h×nh; - BiÕn sè ngo¹i sinh lµ biÕn sè gi¶i thÝch m« h×nh. M« h×nh chØ ra t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi cña c¸c biÕn sè ngo¹i sinh ®Õn c¸c biÕn sè néi sinh. Đồ thị M i i m i i y y Đồ thị N.A.§ - KTQL - §HBKHN y y y2 y=ax+b y=f(x) y2 x=ay+b x=f(y) N.A.§ - KTQL - §HBKHN y x=f(y) 1 y=ax+b y1 y1 y y’=y+b’ y’ x’=x+b’ y1 y1 x1 x1 x2 x2 x x §å thÞ y cho biÕt øng víi mçi gi¸ trÞ cho tr−íc cña x th× gi¸ trÞ cña y lµ bao nhiªu. x x1 x’1 x DÞch chuyÓn song song theo trôc ngang {x=f(y)} ∆y α y1 x1 DÞch chuyÓn song song theo trôc ®øng {y=f(x)} y=f(x) y y2 ∆x x1 x2 x H.1.0. Độ dốc của y=ƒ(x) 9 Ưu điểm của nền kinh tế thị trường? Những điểm cần chú ý trong chương 1 Nhược điểm của nền kinh tế thị trường? Y=Yn YYn Tính chu kỳ và các tình trạng của nền kinh tế thị trường • • • • • • • Mục đích của kinh tế học Các nhà kinh tế học hướng vào trả lời câu hỏi tổng quát gì? Cơ chế thị trường là gì? Phát triển kinh tế học được đo lường bằng các chỉ tiêu nào? Sản lượng nền kinh tế phụ thuộc những gì? Những ưu, nhược điểm của nền kinh tế thị trường? Các tình trạng cơ bản của nền kinh tế thị trường trong ngắn hạn? • Mục tiêu điều tiết kinh tế vĩ mô? • Các công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô? 10