Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Lîi nhuËn lµ môc tiªu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ kh¸c nhau, c¬ chÕ
vËn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nhau th× kÕt qu¶ lîi nhuËn còng kh¸c nhau.
Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc Nhµ
n-íc cÊp ph¸t vèn, cung øng vËt t-, nguyªn vËt liÖu vµ bao tiªu s¶n phÈm, l·i
nép Nhµ n-íc, lç Nhµ n-íc chÞu. Lîi nhuËn ®ã ch-a ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ
s¶n xuÊt vµ yªu cÇu thùc tÕ nghiªm kh¾c cña thÞ tr-êng, ch-a kÝch thÝch ®-îc
tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng-êi qu¶n lý vµ c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. Do ®ã
cã t×nh tr¹ng l·i gi¶, lç thËt. NhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµm ¨n thua lç kÐo
dµi trë thµnh g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nguån lùc.
Thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi, nÒn kinh tÕ ®-îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ
tr-êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, Nhµ n-íc
ban hµnh c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng s¸ng t¹o, tù chÞu tr¸ch nhiÖm l·i lç vÒ c¸c ho¹t ®éng
cña m×nh. Tõ khi cã quyÕt ®Þnh 90/TTg vµ 91/TTg ngµy 07/03/1994 cña Thñ
t-íng ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp ®-îc s¾p xÕp l¹i theo m« h×nh Tæng c«ng ty
90 vµ Tæng c«ng ty 91, ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®-îc c¶i
thiÖn. NhiÒu doanh nghiÖp b¾t ®Çu lµm ¨n cã l·i t¹o ®iÒu kiÖn më réng vµ ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao ®éng.
Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam ®-îc thµnh lËp theo m« h×nh Tæng c«ng ty 91.
NhiÖm vô chÝnh yÕu cña Tæng c«ng ty lµ s¶n xuÊt thÐp, l-u th«ng s¶n phÈm thÐp
trªn thÞ tr-êng trong c¶ n-íc, nhËp khÈu mét sè s¶n phÈm thÐp trong n-íc ch-a
s¶n xuÊt ®-îc, c©n ®èi cung vµ cÇu c¸c mÆt hµng s¶n phÈm thÐp cho nÒn kinh tÕ.
Tõ khi ®-îc s¾p xÕp l¹i, nhiÖm vô s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm tËp trung vµo
mét ®Çu mèi qu¶n lý, më réng liªn doanh liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c n-íc ngoµi vµ
trong n-íc, Tæng c«ng ty ®· tõng b-íc æn ®Þnh s¶n xuÊt, ®¶m b¶o cung cÊp æn
®Þnh c¸c s¶n phÈm thÐp cho nÒn kinh tÕ, lµm ¨n cã l·i.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong thêi gian thùc tËp tèt nghiÖp t¹i Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam, vËn
dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh cña Tæng c«ng
ty, em nghiªn cøu vÊn ®Ò lîi nhuËn cña Tæng c«ng ty vµ hoµn thµnh LuËn v¨n tèt
nghiÖp víi ®Ò tµi “Ph©n tÝch lîi nhuËn vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao
lîi nhuËn trong s¶n xuÊt kinh doanh t¹i Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam“.
Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, LuËn v¨n tèt nghiÖp gåm ba ch-¬ng:
Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng.
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng lîi nhuËn cña Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam.
Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao lîi nhuËn cña Tæng c«ng ty
ThÐp ViÖt Nam.
Trªn c¬ së thùc tr¹ng kinh doanh cña Tæng c«ng ty trong nh÷ng n¨m qua, trªn c¬ së
®Þnh h-íng cña Tæng c«ng ty, LuËn v¨n tèt nghiÖp ®· m¹nh d¹n ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p,
kiÕn nghÞ víi Nhµ n-íc vµ víi Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam nh»m n©ng cao lîi nhuËn
cña Tæng c«ng ty trong n¨m 2000 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo.
§Ó thùc hiÖn LuËn v¨n tèt nghiÖp, em sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
nh-: Ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, vµ diÔn dÞch ®Ó hÖ thèng l¹i sè liÖu, c¸c chØ
tiªu ®¸nh gi¸ cña Tæng c«ng ty nh»m lµm s¸ng tá c¸c néi dung nghiªn cøu, ®Ò
cËp trong LuËn v¨n tèt nghiÖp.
Hµ Néi, ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 2001
Ph¹m ThÞ H¶i
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I
Tæng quan vÒ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng
1.1
Lîi nhuËn vµ ý nghÜa cña lîi nhuËn ®èi víi ho¹t
®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
1.1.1 Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
a- Doanh nghiÖp
NÒn kinh tÕ n-íc ta ®-îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n-íc ®ang tiÕp tôc ®æi míi c¬
chÕ chÝnh s¸ch ®Ó t¹o m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng
mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh vµ lîi nhuËn cao.
Doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn
®Þnh, ®-îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cã t- c¸ch ph¸p
nh©n, ho¹t ®éng kinh doanh nh»m môc ®Ých tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cña chñ së
h÷u doanh nghiÖp, tèi ®a ho¸ lîi nhuËn vµ ph¸t triÓn.
ë n-íc ta hiÖn nay cã nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng. Cã thÓ ph©n
lo¹i doanh nghiÖp c¨n cø vµo ngµnh nghÒ, h×nh thøc së h÷u. Dùa vµo h×nh thøc
së h÷u, c¸c doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh:
- Doanh nghiÖp Nhµ n-íc
- C«ng ty cæ phÇn, C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
- Doanh nghiÖp t- nh©n
- Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Doanh nghiÖp Nhµ níc: Theo §iÒu 1 LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc “Doanh
nghiÖp Nhµ n-íc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ n-íc ®Çu t- vèn, thµnh lËp vµ tæ
chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn
c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi do Nhµ n-íc giao cho. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã
t- c¸ch ph¸p nh©n, cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn
bé ho¹t ®éng, kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý”.
Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng kinh doanh lµ Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t
®éng chñ yÕu nh»m môc tiªu lîi nhuËn. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng c«ng
Ých lµ Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô c«ng céng
theo c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô quèc phßng,
an ninh.
C«ng ty (C«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn): lµ doanh nghiÖp
trong ®ã c¸c thµnh viªn cïng gãp vèn, cïng chia lîi nhuËn, cïng chÞu lç t-¬ng
øng víi phÇn vèn gãp cña m×nh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty
trong ph¹m vi phÇn gãp cña m×nh.
Doanh nghiÖp t- nh©n: lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu
tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi: gåm doanh nghiÖp liªn doanh, doanh
nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp
do hai bªn hoÆc nhiÒu bªn hîp t¸c thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së hîp ®ång
liªn doanh hoÆc hiÖp ®Þnh ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ ChÝnh phñ n-íc ngoµi
hoÆc lµ doanh nghiÖp do doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi hîp t¸c víi
doanh nghiÖp ViÖt Nam hoÆc do doanh nghiÖp liªn doanh hîp t¸c víi nhµ ®Çu tn-íc ngoµi trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi do nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Çu t- 100% vèn t¹i ViÖt Nam.
b - Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
Ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét ho¹t ®éng ®Æc thï cña doanh nghiÖp. Doanh
nghiÖp kinh doanh nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô mµ thÞ tr-êng cã nhu cÇu, trong kh¶
n¨ng nguån lùc hiÖn cã cña doanh nghiÖp nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt, n©ng cao
thu nhËp cña ng-êi lao ®éng, tÝch luü ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
réng, gãp phÇn t¨ng thu nhËp quèc d©n vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc ph¸t
triÓn. §Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ cung cÊp dÞch vô, doanh nghiÖp ph¶i mua nguyªn
nhiªn liÖu, c¸c bé phËn, linh kiÖn rêi hay b¸n thµnh phÈm cña c¸c doanh nghiÖp
kh¸c ë trong vµ ngoµi n-íc. Nh- vËy, c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ph¶i cã
mèi quan hÖ t-¬ng hç víi c¸c thµnh viªn kh¸c trong nÒn kinh tÕ.
Ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Chñ yÕu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ssau ®©y:
- ChiÕn l-îc ®Çu t-:
- Nguån vèn ®Çu t- cho kinh doanh;
- Sö dông lîi nhuËn cña doanh nghiÖp;
- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o tr¹ng th¸i
c©n b»ng tµi chÝnh.
- Qu¶n lý ho¹t ®éng tµi chÝnh ng¾n h¹n ®Ó ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh thu chi cho
phï hîp.
C¸c ho¹t ®éng trªn nh»m ®¹t tíi môc tiªu lîi nhuËn cao nhÊt, s¶n xuÊt kinh
doanh kh«ng ngõng t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn.
c- Thùc tr¹ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc hiÖn nay
Trong thêi kú nÒn kinh tÕ n-íc ta ®-îc vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung, c¸c xÝ nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n-íc chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ trªn hÇu hÕt
c¸c lÜnh vùc kinh doanh vµ dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng trong
®iÒu kiÖn ®-îc bao cÊp cña Nhµ n-íc nh-:
- Mua vËt t- theo gi¸ h¹;
- §-îc cÊp vèn, trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ vµ vay vèn theo l·i suÊt thÊp;
- §-îc tr¶ l-¬ng kh«ng ®Çy ®ñ cho ng-êi lao ®éng, phÇn cßn l¹i ®-îc Nhµ
n-íc bao cÊp ngoµi l-¬ng;
- §-îc bao tiªu s¶n phÈm…
Do vËy, trªn sæ s¸ch lîi nhuËn vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp Nhµ
n-íc cã thÓ cã hoÆc cã thÓ rÊt lín. Nh-ng nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ nh- tÝnh ®ñ nguyªn
gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vµ khÊu hao tµi s¶n ®ñ tû lÖ quy ®Þnh; TÝnh ®ñ gi¸ nguyªn vËt
liÖu, ®éng lùc, ngo¹i tÖ nhËp khÈu; TÝnh ®ñ tiÒn l-¬ng kh«ng bao cÊp b»ng hiÖn
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vËt b»ng bï lç bªn ngoµi cña Ng©n s¸ch Nhµ n-íc th× thùc chÊt ®ã lµ l·i gi¶, lç
thËt. Ng-îc l¹i, còng cã tr-êng hîp ®¬n vÞ ®-îc Nhµ n-íc bï lç, song trªn thùc
tÕ th× cã l·i v× viÖc bï lç kh«ng c¨n cø vµo ho¹t ®éng x¸c thùc cña doanh nghiÖp
mµ c¨n cø vµo ®Þnh møc ®-îc duyÖt.
Thùc hiÖn ®-êng lèi c¶i c¸ch kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n-íc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh
s¸ch, tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh
nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng cã hiÖu qña. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét bé phËn
quan träng cña nÒn kinh tÕ Nhµ n-íc, ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ chñ tr-¬ng nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n-íc trong sù
nghiÖp ®æi míi kinh tÕ ®Êt n-íc theo quy ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
Tõ cuèi n¨m 1994 Nhµ n-íc tiÕp tôc ®æi míi khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc, c¸c
doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®· tæ chøc, s¾p xÕp l¹i theo quy m« lín trªn c¬ së tËp
trung ®Ó t¹o tiÒn ®Ò tÝch tô trong ho¹t ®éng kinh doanh. Thñ t-íng ChÝnh phñ ®·
thµnh lËp 17 Tæng c«ng ty Nhµ n-íc ho¹t ®éng theo m« h×nh tËp ®oµn kinh
doanh lín theo QuyÕt ®Þnh 91/TTg ngµy 7/3/1994 cña Thñ t-íng ChÝnh phñ (gäi
t¾t lµ Tæng c«ng ty 91) vµ uû quyÒn cho c¸c Bé, uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh
phè trùc thuéc Trung -¬ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp 76 Tæng c«ng ty Nhµ n-íc ho¹t
®éng theo m« h×nh QuyÕt ®Þnh 90/TTg ngµy 7/3/1994 cña Thñ t-íng ChÝnh phñ
(gäi t¾t lµ Tæng c«ng ty 90).
C¸c Tæng c«ng ty 91 vµ Tæng c«ng ty 90 ®-îc thµnh lËp ®· n¾m trän c¸c ngµnh
kinh tÕ kü thuËt träng yÕu cña quèc gia nh-: hµng kh«ng, hµng h¶i, b-u chÝnh
viÔn th«ng, xi m¨ng, s¾t thÐp, x¨ng dÇu, than, ®iÖn…Sau khi ®-îc s¾p xÕp l¹i,
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®· tõng b-íc ®-îc n©ng lªn râ
rÖt. Tuy nhiªn ®èi víi nh÷ng Doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng kinh doanh kÐm
hiÖu qu¶, Nhµ n-íc xÐt thÊy thùc sù kh«ng cÇn ph¶i gi÷ l¹i th× thùc hiÖn cæ phÇn
ho¸, b¸n ®Êu gi¸, kho¸n, cho thuª hoÆc gi¶i thÓ.
1.1.2- Lîi nhuËn vµ nguån h×nh thµnh lîi nhuËn
1.1.2.1- Lîi nhuËn
a. C¸c quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn :
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tõ tr-íc tíi nay, cã rÊt nhiÒu c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ lîi nhuËn. Ta cã thÓ
thÊy ®-îc ®iÒu nµy qua c¸c quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn sau :
+ Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp: lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vÒ tiªu thô
hµng ho¸ vµ dÞch vô víi chi phÝ ®· bá ra ®Ó ®¹t ®-îc thu nhËp ®ã. ViÖc tÝnh to¸n
thu nhËp hay chi phÝ ®· chi ra lµ theo gi¸ c¶ cña thÞ tr-êng mµ gi¸ c¶ thÞ tr-êng
do quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô quyÕt ®Þnh.
+ Lîi nhuËn: lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña c¸c ho¹t ®éng SXKD, lµ chØ tiªu
chÊt l-îng tæng hîp ®¸nh gi¸ hiÖu qña kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng SXKD cña doanh
nghiÖp.
+ Thu nhËp cña doanh nghiÖp hay chÝnh lµ doanh thu b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô
trõ ®i toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ vÒ tiÒn thuª lao ®éng, tiÒn l-¬ng, tiÒn thuª
nhµ cöa, tiÒn mua vËt t- ... ) thuÕ hµng ho¸ vµ c¸c thø thuÕ kh¸c hÇu nh- cßn l¹i
®-îc gäi lµ lîi nhuËn. Cã thÓ biÓu diÔn qua biÓu sau :
BiÓu 1 : Mèi quan hÖ gi÷a doanh thu, chi phÝ, thuÕ vµ lîi nhuËn.
Doanh thu b¸n hµng vµ dÞch vô
L·i gép
Chi phÝ biÕn ®æi Chi phÝ cè ®Þnh
Lîi nhuËn tr-íc thuÕ
Lîi nhuËn
Tæng chi phÝ s¶n xuÊt
ThuÕ
thuÇn tóy
b- C¸c lo¹i lîi nhuËn cña doanh nghiÖp :
Trong doanh nghiÖp, cã nhiÒu lo¹i h×nh lîi nhuËn kh¸c nhau, ta cã thÓ kh¸i
qu¸t thµnh c¸c lo¹i lîi nhuËn sau :
+ Lîi nhuËn tr-íc thuÕ.
+ Lîi nhuËn sau thuÕ.
1.1.2.2- C¸c nguån h×nh thµnh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp :
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Néi dung ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp rÊt phong
phó vµ ®a d¹ng, do ®ã lîi nhuËn ®¹t ®-îc tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp còng h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau.
Thø nhÊt: Lîi nhuËn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh vµ phô lµ
kho¶n chªnh lÖch gi÷a doanh thu vÒ tiªu thô vµ chi phÝ cña khèi l-îng s¶n phÈm
hµng ho¸ lao vô thuéc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh phô cña doanh
nghiÖp.
Thø hai: Lîi nhuËn cña c¸c ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt lµ sè chªnh lÖch gi÷a
thu nhËp ph©n chia tõ kÕt qña ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt víi chi phÝ cña
doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tham gia liªn doanh.
Thø ba: Lîi nhuËn thu ®-îc tõ c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh lµ chªnh lÖch gi÷a c¸c
kho¶n thu chi thuéc c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Thø t-: Lîi nhuËn do c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c mang l¹i lµ lîi
nhuËn thu ®-îc do kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c ngoµi c¸c ho¹t ®éng kinh
tÕ trªn.
Lîi nhuËn gi÷ vÞ trÝ quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña bÊt
kú mét doanh nghiÖp nµo. V× trong ®iÒu kiÖn h¹ch to¸n kinh doanh theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng doanh nghiÖp cã tån t¹i vµ ph¸t triÓn hay kh«ng th× ®iÒu quyÕt ®Þnh lµ
doanh nghiÖp ®ã ph¶i t¹o ra lîi nhuËn. V× thÕ lîi nhuËn ®-îc coi lµ mét trong
nh÷ng ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng, ®ång thêi lµ mét chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp. ViÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu lîi nhuËn lµ ®iÒu kiÖn quan träng
®¶m b¶o cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®-îc v÷ng ch¾c.
Lîi nhuËn cña qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lµ chØ
tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ vµ hiÖu qña cña qóa tr×nh kinh
doanh, cña tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh Êy, nã ph¶n ¸nh
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¶ vÒ mÆt l-îng vµ mÆt chÊt cña qu¸ tr×nh kinh doanh, cña ho¹t ®éng kinh
doanh. C«ng viÖc kinh doanh tèt sÏ ®em l¹i lîi nhuËn nhiÒu tõ ®ã lîi nhuËn cã
kh¶ n¨ng tiÕp tôc qu¸ tr×nh kinh doanh cã chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ h¬n. Trong
tr-êng hîp ng-îc l¹i doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ dÉn ®Õn thua lç nÕu kÐo
dµi cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n.
1.2- Ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp
1.2.1- C¸c ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh lîi nhuËn cña Doanh nghiÖp
Nh- ta ®· biÕt lîi nhuËn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh sè l-îng vµ chÊt l-îng cña c¸c
mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo tæng møc tiªu
thô s¶n phÈm hµng ho¸ vµ chi phÝ ®· chi ra ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®ã.
Ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc lîi nhuËn theo c«ng thøc sau:
Tæng lîi
nhuËn tr-íc
thuÕ
=
Tæng doanh
thu
-
Tæng lîi
nhuËn tr-íc
thuÕ
=
Tæng doanh
thu
-
Tæng chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh
Hay :
Chi phÝ cè
®Þnh
+
Chi phÝ
biÕn ®æi
- Tæng doanh thu: lµ tæng sè tiÒn thu ®-îc vÒ b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô.
- Chi phÝ cè ®Þnh: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi theo khèi l-îng c«ng
viÖc hoµn thµnh, kh«ng thay ®æi khi s¶n l-îng thay ®æi nh- khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh, tiÒn thuª ®Êt, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph-¬ng tiÖn kinh doanh, tiÒn l-¬ng, b¶o
hiÓm x· héi cña c¸n bé c«ng nh©n viªn (lao ®éng gi¸n tiÕp trong doanh nghiÖp ).
- Chi phÝ biÕn ®æi: lµ nh÷ng chi phÝ t¨ng hoÆc gi¶m cïng víi sù t¨ng hoÆc gi¶m
cña s¶n l-îng nh- tiÒn mua nguyªn vËt liÖu, tiÒn l-¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n
xuÊt. Chi phÝ biÕn ®æi nãi chung tû lÖ víi khèi l-îng hµng ho¸ s¶n xuÊt hay mua
vµo ®Ó b¸n.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tæng lîi
nhuËn sau
thuÕ
Tæng
doanh thu
=
Tæng chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh
-
+
Chi phÝ
biÕn ®æi
C¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép bao gåm :
- ThuÕ doanh thu = Tæng doanh thu x tû lÖ thuÕ doanh thu ph¶i nép
- ThuÕ tµi
nguyªn (nÕu cã)
=
- ThuÕ xuÊt
nhËp khÈu
(nÕu cã)
- ThuÕ vèn
Gi¸ thµnh khèi l-îng
s¶n phÈm
x
Tû lÖ thuÕ tµi nguyªn
ph¶i nép
=
Doanh thu xuÊt
nhËp khÈu
x
Tû lÖ thuÕ
xuÊt nhËp khÈu
=
Vèn s¶n xuÊt do
ng©n s¸ch nhµ n-íc
cÊp
x
Tû lÖ thuÕ
vèn ph¶i nép
Ngoµi ra doanh nghiÖp cã thÓ thu ®-îc lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng kinh
doanh kh¸c kh«ng mang tÝnh chÊt tiªu thô hµng ho¸.
Lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t
®éng kinh doanh
=
Tæng thu nhËp
-
kh¸c
Tæng chi phÝ bá
ra
Nh- vËy ta cã thÓ x¸c ®Þnh tæng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp nh- sau :
Tæng lîi nhuËn cña
doanh nghiÖp
Tæng lîi nhuËn tõ
=
Lîi nhuËn tõ ho¹t
s¶n xuÊt kinh
+
doanh
®éng kinh doanh
kh¸c
Khi ®· tÝnh to¸n ®-îc tæng sè lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ta cßn ph¶i x¸c
®Þnh sè thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp ph¶i nép.
ThuÕ lîi tøc ph¶i
nép
=
Tæng sè lîi
nhuËn
x
Tû lÖ thuÕ lîi tøc ph¶i
nép
Sè lîi nhuËn cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i thuÕ lîi tøc ®-îc gäi lµ lîi nhuËn thuÇn
tóy cña doanh nghiÖp.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- chóng ta ®· biÕt: Toµn bé doanh thu, gi¸ thµnh toµn bé vµ thuÕ ®Òu ®-îc
x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô, gi¸ b¸n ®¬n vÞ, gi¸ thµnh
®¬n vÞ vµ møc thuÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm tiªu thô. Do ®ã tæng lîi nhuËn tiªu thô cßn
cã thÓ ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau :
ln = [ (Qi x Gi ) - ( Zi + Ti )]
i=ln
i=l
m
i=l
m
ln : Tæng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp
Qi : S¶n l-îng hµng ho¸ tiªu thô
Gi : Gi¸ b¸n hµng ho¸ lo¹i i
Zi : Gi¸ thµnh hµng ho¸ lo¹i i
Ti : ThuÕ hµng ho¸ lo¹i i tiªu thô
n : Sè lo¹i hµng ho¸
m : Sè lo¹i thuÕ
Qua c«ng thøc x¸c ®Þnh lîi nhuËn trªn ta cã thÓ thÊy râ ®-îc sù ¶nh h-ëng
cña tõng nh©n tè s¶n l-îng tiªu thô, c¬ cÊu mÆt hµng, gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c
lo¹i thuÕ ®Õn tæng sè lîi nhuËn ®¹t ®-îc cña doanh nghiÖp. Ta cã thÓ xÐt sù ¶nh
h-ëng cña c¸c nh©n tè trªn qua viÖc ph©n tÝch d-íi ®©y:
a- Nh©n tè s¶n l-îng s¶n phÈm tiªu thô:
Trong tr-êng hîp c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng biÕn ®éng (nh©n tè vÒ gi¸ c¶, gi¸
thµnh toµn bé s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô tiªu thô, thuÕ ...) th× s¶n l-îng tiªu thô
t¨ng gi¶m bao nhiªu lÇn tæng sè lîi nhuËn tiªu thô còng t¨ng gi¶m bÊy nhiªu.
Nh©n tè nµy ®-îc coi lµ nh©n tè chñ quan cña doanh nghiÖp trong c«ng t¸c qu¶n
lý kinh doan nãi chung vµ qu¶n lý tiªu thô nãi riªng. ViÖc t¨ng s¶n l-îng tiªu
thô ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tÝch cùc cña doanh nghiÖp tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u chuÈn
bÞ tiªu thô vµ tiªu thô s¶n phÈm.
b- Nh©n tè kÕt cÊu mÆt hµng tiªu thô:
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖc thay ®æi tû träng mÆt hµng tiªu thô cã liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh chÝnh
s¸ch s¶n phÈm, c¬ cÊu mÆt hµng cña doanh nghiÖp. Mçi lo¹i mÆt hµng cã tû
träng møc l·i lç kh¸c nhau do ®ã nÕu t¨ng tû träng nh÷ng mÆt hµng cã møc l·i
cao, gi¶m tû träng tiªu thô nh÷ng mÆt hµng cã møc l·i thÊp th× mÆc dï tæng s¶n
l-îng tiªu thô cã thÓ kh«ng ®æi nh-ng tæng sè lîi nhuËn cã thÓ vÉn t¨ng.
ViÖc thay ®æi tû träng mÆt hµng tiªu thô l¹i chÞu ¶nh h-ëng cña nhu cÇu thÞ
tr-êng. VÒ ý muèn chñ quan th× doanh nghiÖp nµo còng muèn tiªu thô nhiÒu
nh÷ng mÆt hµng mang l¹i lîi nhu¹an cao song ý muèn ®ã ph¶i ®Æt trong mèi
quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr-êng vµ nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan t¸c ®éng.
c- Nh©n tè gi¸ b¸n s¶n phÈm:
Trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh
b×nh th-êng, gi¸ b¸n s¶n phÈm do doanh nghiÖp x¸c ®Þnh. Trong tr-êng hîp nµy
gi¸ b¸n s¶n phÈm thay ®æi th-êng do chÊt l-îng s¶n phÈm thay ®æi. Do viÖc thay
®æi nµy mang tÝnh chÊt chñ quan, tøc lµ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ chñ quan cña doanh
nghiÖp trong qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ qu¶n lý chÊt l-îng nãi
riªng. Khi gi¸ b¸n s¶n phÈm t¨ng sÏ lµm tæng sè lîi nhuËn tiªu thô. Tõ ph©n tÝch
trªn cã thÓ suy ra r»ng viÖc c¶i tiÕn n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm lµ biÖn ph¸p
c¬ b¶n ®Ó t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c viÖc thay ®æi gi¸ b¸n còng
do t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu, cña c¹nh tranh ... ®©y lµ t¸c ®éng cña yÕu tè
kh¸ch quan.
d- Nh©n tè gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm tiªu thô:
Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm lµ tËp hîp toµn bé c¸c kho¶n môc chi phÝ mµ
doanh nghiÖp ®· chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
cao hay thÊp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña viÖc qu¶n lý, sö dông lao ®éng, vËt t- kü
thuËt, tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu nhs¶n l-îng s¶n xuÊt, gi¸ c¶, møc thuÕ kh«ng thay ®æi th× viÖc gi¶m gi¸ thµnh sÏ lµ
nh©n tè tÝch cùc ¶nh h-ëng ®Õn viÖc t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
e- Nh©n tè thuÕ nép ng©n s¸ch:
¶nh h-ëng cña thuÕ ®èi víi lîi nhuËn lµ kh«ng theo cïng mét tû lÖ. ViÖc t¨ng
gi¶m thuÕ lµ do yÕu tè kh¸ch quan quyÕt ®Þnh (chÝnh s¸ch, luËt ®Þnh cña nhµ
n-íc). Víi møc thuÕ cµng cao th× lîi nhuËn cña doanh nghiÖp cµng gi¶m nh-ng
doanh nghiÖp vÉn ph¶i cã nghÜa vô ®ãng thuÕ ®Çy ®ñ cho nhµ n-íc.
1.2.2- ChÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn trong doanh nghiÖp :
Lîi nhuËn t¹o ra sau mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh mét phÇn ®-îc trÝch nép
vµo ng©n s¸ch nhµ n-íc, mét phÇn ®Ó l¹i doanh nghiÖp.
PhÇn trÝch nép vµo ng©n s¸ch nhµ n-íc biÓu hiÖn ë h×nh thøc nép thuÕ lîi tøc ®èi
víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo (tû lÖ nép thuÕ lîi tøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt th-êng lµ 25% vµ 45% ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô).
PhÇn ®Ó l¹i doanh nghiÖp ®-îc trÝch vµo 3 qòy ®ã lµ qòy khuyÕn khÝch ph¸t triÓn
s¶n xuÊt, qòy phóc lîi vµ qòy khen th-ëng theo c¸c tû lÖ sau:
- Qòy khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh > 35%.
- Qòy phóc lîi vµ khen th-ëng < 65%.
ViÖc trÝch lîi nhuËn vµo qòy khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh gióp
cho doanh nghiÖp cã tÝch lòy t¹o kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt më réng nh»m ph¸t triÓn
quy m« s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp sÏ cã kh¶ n¨ng
®Çu t- ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ, c¶i tiÕn chÊt l-îng s¶n phÈm, n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh ... tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn tiªu thô ®-îc nhiÒu s¶n phÈm h¬n, ®¹t lîi
nhuËn cao h¬n.
Cßn phÇn trÝch vµo qòy phóc lîi vµ qòy khen th-ëng nh»m môc tiªu t¹o ra
c«ng cô khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao tay nghÒ vµ tr×nh
®é, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc, n©ng cao ®êi sèng cña
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng-êi lao ®éng, lµ ®éng lùc gióp cho ng-êi lao ®éng g¾n bã víi doanh nghiÖp
h¬n.
1.3- C¸c chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn vµ c¸c biÖn ph¸p
t¨ng lîi nhuËn
1.3.1- C¸c chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn
a- ý nghÜa cña c¸c chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn:
Khi tÝnh to¸n hiÖu qña cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chóng ta kh«ng thÓ
coi lîi nhuËn lµ chØ tiªu duy nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh vµ còng kh«ng chØ dïng chØ tiªu nµy ®Ó so s¸nh chÊt l-îng ho¹t ®éng
cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau. Tr-íc hÕt lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi
cïng nã chÞu ¶nh h-ëng bëi nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan, ®ång thêi
c¸c nh©n tè nµy l¹i t¸c ®éng lÉn nhau. Nh- do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh,
®iÒu kiÖn vËn chuyÓn hµng ho¸, ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng tiªu thô, thêi ®iÓm tiªu thô
cã kh¸c nhau còng lµm cho lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau.
H¬n n÷a quy m« cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸
vµ dÞch vô kh¸c nhau th× lîi nhuËn thu ®-îc còng sÏ kh¸c nhau. ë nh÷ng doanh
nghiÖp lín cã thÓ c«ng t¸c qu¶n lý kÐm nh-ng sè lîi nhuËn thu ®-îc vÉn lín h¬n
nh÷ng doanh nghiÖp cã quy m« nhá nh-ng c«ng t¸c qu¶n lý l¹i rÊt tèt.
Do vËy ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp th× ph¶i sö dông c¸c chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn. C¸c chØ tiªu tû
suÊt lîi nhuËn chÝnh lµ c¸c chØ tiªu sinh lêi kinh doanh biÓu hiÖn mèi quan hÖ
gi÷a lîi nhuËn vµ chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ hoÆc víi nguån lùc tµi chÝnh ®Ó t¹o ra
lîi nhuËn. §ång thêi còng thÓ hiÖn tr×nh ®é n¨ng lùc kinh doanh cña nhµ kinh
doanh trong viÖc sö dông c¸c yÕu tè ®ã. Nh- vËy ngoµi chØ tiªu lîi nhuËn tuyÖt
®èi cßn ph¶i dïng c¸c chØ tiªu t-¬ng ®èi lµ tû suÊt lîi nhuËn.
b- C¸c chØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn:
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* Tû suÊt lîi nhuËn cña vèn:
§©y lµ quan hÖ tû lÖ gi÷a sè lîi nhuËn ®¹t ®-îc víi sè vèn ®· chi ra bao gåm
c¸c vèn cè ®Þnh vµ vèn l-u ®éng.
C«ng thøc:
Tû suÊt lîi nhuËn
cña vèn
Tæng sè lîi nhuËn
=
Tæng vèn s¶n xuÊt kinh doanh
Tæng sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm vèn cè ®Þnh vµ vèn l-u ®éng ®· chi
ra (trong ®ã vèn cè ®Þnh lµ nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh trõ ®i sè ®· khÊu hao vµ
vèn l-u ®éng lµ vèn dù tr÷ s¶n xuÊt, vèn thµnh phÈm dë dang, vèn thµnh phÈm).
ChØ tiªu tû suÊt lîi nhuËn cña vèn cho thÊy hiÖu qu¶ sö dông mét ®ång vèn s¶n
xuÊt t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. §Ó n©ng cao chØ tiªu nµy ®ßi hái doanh
nghiÖp ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ, sö dông tiÕt kiÖm vèn trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh.
* Tû suÊt lîi nhuËn cña gi¸ thµnh :
Lµ quan hÖ tû lÖ gi÷a lîi nhuËn tiªu thô so víi gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm
hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu thô.
C«ng thøc:
Tû suÊt lîi nhuËn
cña gi¸ thµnh
=
Tæng sè lîi nhuËn
Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm hµng
ho¸ & dÞch vô tiªu thô
ChØ tiªu nµy cho thÊy hiÖu qu¶ cña mét ®ång chi phÝ sö dông trong viÖc t¹o ra
lîi nhuËn. §iÒu nµy cho phÐp doanh nghiÖp t×m biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh ®Ó n©ng
cao hiÖu qu¶ kinh doanh.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
* Tû suÊt lîi nhuËn theo doanh thu b¸n hµng:
Lµ mét chØ sè ph¶n ¸nh kÕt qña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a tû lÖ lîi nhuËn tiªu thô vµ doanh thu b¸n hµng.
C«ng thøc:
Tæng sè lîi nhuËn
Tû suÊt doanh lîi
=
Tæng doanh thu tiªu thô
hµng ho¸ & dÞch vô
Qua c«ng thøc cho thÊy hiÖu qu¶ cña mét ®ång doanh thu th× t¹o ra ®-îc bao
nhiªu ®ång lîi nhuËn.
* Tû suÊt lîi nhuËn theo lao ®éng :
Lµ so s¸nh gi÷a tæng lîi nhuËn víi sè l-îng lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc víi tæng chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng (tiÒn c«ng) sö dông
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c
doanh nghiÖp qu¶n lý vµ sö dông tèt lao ®éng trong doanh nghiÖp theo c¸c hîp
®ång lao ®éng.
C«ng thøc :
Tû suÊt lîi nhuËn
theo lao ®éng
Tæng sè lîi nhuËn
=
Tæng lao ®éng sö dông trong kú
1.3.2- C¸c biÖn ph¸p nh»m t¨ng lîi nhuËn trong doanh nghiÖp
Qua viÖc ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc t¨ng lîi nhuËn ë phÇn trªn
ta cã thÓ ®-a ra mét sè biÖn ph¸p chÝnh nh»m t¨ng lîi nhuËn trong c¸c doanh
nghiÖp nh- sau:
a- T¨ng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô theo nhu cÇu trong n-íc vµ quèc tÕ
trªn c¬ së phÊn ®Êu n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô:
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ng-êi tiªu dïng hay cña thÞ tr-êng rÊt ®a d¹ng vµ
phong phó, dÔ biÕn ®éng. Trong ®iÒu kiÖn c¸c nh©n tè kh¸c æn ®Þnh th× viÖc t¨ng
l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô theo nhu cÇu thÞ tr-êng sÏ lµm t¨ng lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp. Muèn t¨ng ®-îc khèi l-îng s¶n phÈm tiªu thô cÇn
chuÈn bÞ tèt c¸c yÕu tè vµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
®-îc tiÕn hµnh thuËn lîi, tæ chøc tèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch c©n
®èi nhÞp nhµng vµ liªn tôc, khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng t¨ng nhanh n¨ng suÊt
lao ®éng.
PhÊn ®Êu n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô: Nhu cÇu thÞ
tr-êng ®ßi hái ngµy cµng cao vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô, phÊn
®Êu c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l-îng mÉu m· s¶n phÈm tiªu thô lµ ®iÒu
kiÖn ®Ó t¨ng nhanh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp tõ ®ã gióp t¨ng lîi
nhuËn cho doanh nghiÖp. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã hµm l-îng chÊt x¸m cao
cho ta kh¶ n¨ng n©ng cao gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
trªn thÞ tr-êng. Nh-ng ®Ó n©ng cao ®-îc chÊt l-îng s¶n phÈm ®ßi hái b¶n th©n
doanh nghiÖp ph¶i nç lùc cè g¾ng.
b- T¨ng c-êng tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm cã tû träng lîi nhuËn cao:
Mçi doanh nghiÖp thu ®-îc nh÷ng nguån lîi nhuËn kh¸c nhau tõ nh÷ng mÆt
hµng tiªu thô kh¸c nhau. §èi víi nh÷ng mÆt hµng tiªu thô cã tû träng lîi nhuËn
lín doanh nghiÖp ph¶i phÊn ®Êu t¨ng l-îng tiªu thô vµ chó träng vµo s¶n xuÊt
mÆt hµng ®ã nhiÒu h¬n. Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng ®ßi hái c¸c doanh
nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt kinh doanh theo kiÓu tæng hîp do vËy mµ c¬ cÊu mÆt hµng
rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Cã thÓ cã mÆt hµng kh«ng cã l·i hay l·i thÊp, cã mÆt
hµng cã l·i cao vËy ®Ó t¨ng lîi nhuËn doanh nghiÖp nªn chó träng viÖc t¨ng mÆt
hµng thu ®-îc lîi nhuËn cao.
c- PhÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c chi phÝ kh¸c nh»m t¨ng lîi nhuËn
cña doanh nghiÖp:
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§©y lµ nh©n tè quan träng ®èi víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo, gi¸ thµnh lµ
tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè chi phÝ t¹o nªn trong ®ã bao gåm c¸c chi phÝ chÝnh
nh-: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l-îng thø n÷a lµ c¸c chi phÝ tiÒn
l-¬ng, tiÒn c«ng vµ cuèi cïng lµ chi phÝ cè ®Þnh (thÓ hiÖn qua viÖc khÊu hao tµi
s¶n cè ®Þnh hµng n¨m ®-îc tÝnh vµo gi¸ thµnh) do vËy ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm
cÇn ph¶i gi¶m c¸c nh©n tè chi phÝ trªn:
- BiÖn ph¸p tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, n¨ng l-îng: CÇn ph¶i c¶i tiÕn ®Þnh møc
tiªu hao, c¶i tiÕn ph-¬ng ph¸p c«ng nghÖ, sö dông tæng hîp nguyªn liÖu, vËt liÖu
thay thÕ, gi¶m tû lÖ phÕ phÈm, gi¶m chi phÝ mua s¾m, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ
tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu.
¶nh h-ëng cña biÖn ph¸p nµy ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc tÝnh theo
c«ng thøc:
ChØ sè h¹
gi¸ thµnh do
ChØ sè ®Þnh
gi¶m chi phÝ
møc NVL
NVL
ChØ sè tû
ChØ
=
x
sè
gi¸
c¶
träng NVL
-1
x
trong gi¸
thµnh s¶n
phÈm
- BiÖn ph¸p gi¶m chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ tiÒn c«ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Muèn gi¶m chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ tiÒn c«ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn t¨ng
nhanh n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch c¶i tiÕn c«ng t¸c tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc
lao ®éng, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghiÖp, n©ng cao tr×nh ®é
ng-êi lao ®éng, cã chÕ ®é khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng thÝch hîp b»ng c¸ch ¸p
dông h×nh thøc l-¬ng h-ëng ®óng møc.
N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng b×nh qu©n sÏ cho
phÐp gi¶m chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do ®ã kho¶n môc chi phÝ vµ tiÒn
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c«ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ gi¶m theo tû lÖ víi tû träng tiÒn l-¬ng trong
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
¶nh h-ëng cña viÖc gi¶m chi phÝ tiÒn l-¬ng sÏ ®-îc tÝnh to¸n theo c«ng thøc:
ChØ sè tiÒn
ChØ sè h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm
do t¨ng n¨ng suÊt
lao ®éng
=
l-¬ng b×nh
ChØ sè chi phÝ tiÒn
qu©n
l-¬ng trong gi¸ thµnh
-1 x
ChØ sè t¨ng
n¨ng suÊt lao
®éng
s¶n phÈm
- BiÖn ph¸p gi¶m chi phÝ cè ®Þnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Gi¶m chi phÝ cè ®Þnh ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i ®Çu t- nh÷ng c«ng nghÖ rÎ
tiÒn, cò kü mµ ph¶i sö dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh»m t¨ng l-îng s¶n
phÈm s¶n xuÊt ra. Tèc ®é t¨ng s¶n phÈm hµng ho¸ sÏ lµm cho chi phÝ cè ®Þnh
trong gi¸ thµnh s¶n phÈm gi¶m v× tèc ®é t¨ng chi phÝ nhá h¬n tèc ®é t¨ng s¶n
phÈm. Nh- vËy ®Ó t¨ng l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, ph¶i më réng quy m« s¶n xuÊt,
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
¶nh h-ëng cña biÖn ph¸p nµy ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
ChØ sè chi phÝ
ChØ sè gi¶m gi¸
thµnh do gi¶m chi
phÝ cè ®Þnh
ChØ sè chi phÝ cè ®Þnh
cè ®Þnh
=
-1 x
ChØ sè s¶n
l-îng
trong gi¸ thµnh s¶n
phÈm
Trªn c¬ së tÝnh to¸n ®-îc ¶nh h-ëng cña c¸c nh©n tè trong gi¸ thµnh s¶n
phÈm ta ph¶i kÕt hîp c¸c nh©n tè ®Ó lµm sao gi¶m ®-îc c¸c chi phÝ ë møc tèi -u
(kh«ng nhÊt thiÕt lµ gi¶m cµng nhiÒu cµng tèt nh- vËy sÏ ¶nh h-ëng tíi chÊt
l-îng s¶n phÈm).
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
d- Tæ chøc tèt kh©u tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô nh»m gi¶m chi
phÝ tiªu thô:
§Ó thÊy ®-îc hiÖu qu¶ râ rÖt cña s¶n xuÊt kinh doanh th× nhÊt thiÕt ph¶i lµm tèt
kh©u tiªu thô s¶n phÈm. Dï cho s¶n phÈm cã chÊt l-îng tèt nh- thÕ nµo, c«ng
t¸c s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ ®Õn mÊy mµ s¶n phÈm kh«ng tiªu thô ®-îc th× sÏ kh«ng
cã lîi nhuËn. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xóc tiÕn b¸n
hµng nh- qu¶ng cao, khuyÕn m·i... c¸c kªnh tiªu thô ph©n phèi hîp lý, lµm tèt
c«ng t¸c dÞch vô sau b¸n hµng.
1.4- C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn lîi nhuËn vµ tÝnh tÊt
yÕu cña viÖc n©ng cao lîi nhuËn trong doanh nghiÖp
1.4.1- C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp
Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp chÞu ¶nh h-ëng trùc tiÕp vµ tæng hîp cña tÊt c¶
c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt kinh doanh. D-íi ®©y ta ®i s©u vµo xem xÐt cô thÓ tõng
nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn lîi nhuËn.
a- Quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ tr-êng:
Do tham gia ho¹t ®éng t×m kiÕm lîi nhuËn theo nguån c¬ chÕ thÞ tr-êng nªn
doanh nghiÖp chÞu ¶nh h-ëng trùc tiÕp cña nh©n tè quan hÖ cung - cÇu hµng ho¸
dÞch vô. Sù biÕn ®éng nµy cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã sù øng xö thÝch hîp ®Ó thu ®-îc lîi
nhuËn. Nhu cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô lín trªn thÞ tr-êng sÏ cho phÐp c¸c doanh
nghiÖp më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o cung lín. §iÒu ®ã t¹o
kh¶ n¨ng lîi nhuËn cña tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm hµng ho¸, nh-ng ®Æc biÖt quan
träng lµ t¨ng tæng sè lîi nhuËn. Cung thÊp h¬n cÇu sÏ cã kh¶ n¨ng ®Þnh gi¸ b¸n
hµng ho¸ vµ dÞch vô, ng-îc l¹i cung cao h¬n cÇu th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô
sÏ thÊp ®iÒu nµy ¶nh h-ëng ®Õn lîi nhuËn cña tõng s¶n phÈm hµng hãa hay tæng
sè lîi nhuËn thu ®-îc.
20