Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
Môc lôc
PhÇn më ®Çu ............................................................................................... 3
1. LÝ do chän ®Ò tµi ........................................................................................ 3
2. LÞch sö vÊn ®Ò............................................................................................ 4
3. Môc ®Ých nghiªn cøu ................................................................................. 9
4. Ph¹m vi nghiªn cøu ................................................................................... 9
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ........................................................................... 9
phÇn néi dung ......................................................................................... 10
Ch¬ng 1 ..................................................................................................... 10
Vò Träng Phông cuéc - ®êi vµ sù nghiÖp v¨n ch¬ng ....... 10
1. LÞch sö x· héi thêi ®¹i nh©n tè trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn s¸ng t¸c cña Vò
Träng Phông ................................................................................................ 10
2. Gia thÕ vµ con ngêi nhµ v¨n Vò Träng Phông ...................................... 12
3. Sù nghiÖp s¸ng t¸c ................................................................................... 15
Ch¬ng 2 ..................................................................................................... 18
bøc tranh x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn trong thÓ
lo¹i phãng sù cña nhµ v¨n Vò Träng Phông ......................... 18
1. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t vÒ thÓ lo¹i phãng sù ......................................... 18
1.1. Kh¸i niÖm thÓ lo¹i vµ thÓ lo¹i phãng sù ........................................... 18
1.2. §Æc trng c¬ b¶n cña thÓ lo¹i phãng sù ........................................... 19
1.3. Ph©n lo¹i thÓ hiÖn phãng sù.............................................................. 21
2. Bøc tranh hiÖn thùc vÒ x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn trong phãng sù
cña Vò Träng Phông.................................................................................... 22
2.1. Phãng sù Vò Träng Phông dùng lªn bøc tranh vÒ thÕ giíi cê gian b¹c
bÞp. ........................................................................................................... 22
2.2. Phãng sù Vò Träng Phông ph¬i bµy n¹n m¹i d©m trong x· héi thùc
d©n nöa phong kiÕn díi nhiÒu h×nh thøc ............................................... 31
2.3. VÊn n¹n c¬m thÇy c¬m c« ë ®« thÞ ViÖt Nam díi gãc nh×n cña
phãng sù Vò Träng Phông....................................................................... 39
3. Nh÷ng ®ãng gãp cña Vò Träng Phông ®èi víi trµo lu v¨n häc hiÖn thùc
phª ph¸n ViÖt Nam 1930 – 1945 trong thÓ lo¹i phãng sù........................... 44
3.1. Hoµn thiÖn diÖn m¹o thÓ lo¹i cña v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n. ....... 44
3.2. T¸i hiÖn bøc tranh vÒ nh÷ng mÆt tr¸i cña x· héi thùc d©n nöa phong
kiÕn ®¬ng thêi ®Æc biÖt lµ cuéc sèng ë ®« thÞ trong qu¸ tr×nh ¢u ho¸, ®«
thÞ ho¸ ...................................................................................................... 46
3.3. Sù nh¹y c¶m tríc c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ th¸i ®é cña nhµ v¨n ®èi víi
chÕ ®é x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn ®¬ng thêi................................. 49
Ch¬ng 3 ..................................................................................................... 53
-1-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
ThÓ lo¹i phãng sù trong nÒn v¨n häc viÖt nam ®¬ng ®¹i
vµ vai trß cña thÓ lo¹i nµy trong ®êi sèng x· héi hiÖn
nay ................................................................................................................ 53
1. Sù ph¸t triÓn cña thÓ lo¹i phãng sù trong nÒn v¨n häc viÖt nam ®¬ng ®¹i
..................................................................................................................... 53
2. VÞ trÝ, vai trß cña thÓ lo¹i phãng sù trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay ....... 55
KÕt luËn ..................................................................................................... 59
Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................... 62
-2-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
PhÇn më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
Cïng víi Ng« TÊt Tè, NguyÔn C«ng Hoan, Nam Cao…, Vò Träng
Phông còng lµ mét c©y bót tiªu biÓu cña dßng v¨n häc hiÖn thùc ViÖt Nam
giai ®o¹n 1930 - 1945.
Ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn, Vò Träng Phông ®· trë thµnh mét khu«n mÆt
l¹ trªn v¨n ®µn bëi v¨n häc lóc ®ã ®ang trµn ngËp thø ¸nh s¸ng cña chñ nghÜa
l·ng m¹ng tõ phong trµo Th¬ míi vµ nhãm Tù lùc v¨n ®oµn. Nhng còng
chÝnh c¸i l¹, nÐt míi mÎ cïng v¨n phong d÷ déi vµ quyÕt liÖt Êy mµ c¶ cuéc
®êi vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng chÊt chøa ®Çy nh÷ng “gi«ng tè”. Ngay tõ
khi cßn sèng còng nh khi nhµ v¨n ®· qua ®êi ®· cã rÊt nhiÒu cuéc tranh luËn
trªn s¸ch b¸o, t¹p chÝ ®¸nh gi¸, phª b×nh c¸c t¸c phÈm vµ t tëng cña Vò
Träng Phông. Giíi nghiªn cøu phª b×nh ®· tèn kh«ng biÕt bao nhiªu giÊy mùc
xung quanh vÊn ®Ò Vò Träng Phông. ¤ng trë thµnh mét “vô ¸n v¨n häc”
nghiªm träng kÐo dµi trong nhiÒu n¨m. Nhng dêng nh kh«ng chØ c¸c yÕu
tè vËt chÊt mµ ngay c¶ nh÷ng yÕu tè thuéc ph¹m vi tinh thÇn nh v¨n ch¬ng,
nghÖ thuËt còng tu©n theo ®Þnh luËt vÒ lùc Acsimet: Tõ khi cã c«ng cuéc ®æi
míi trªn ®Êt níc, vô ¸n ®ã chÝnh thøc ®îc gi¶i quyÕt vµ Vò Träng Phông ®·
®îc tr¶ vÒ vÞ trÝ xøng ®¸ng, vai trß cña «ng trong lÞch sö v¨n häc d©n téc ®·
®ù¬c kh¼ng ®Þnh døt kho¸t.
Tuy sèng cuéc ®êi ng¾n ngñi nhng Vò Träng Phông ®· minh chøng søc
lao ®éng m¹nh mÏ phi thêng ë con ngêi. ¤ng lµ tÊm g¬ng s¸ng vÒ lao
®éng nghÖ thuËt. Hai b¶y n¨m sèng vµ s¸ng t¸c nhµ v¨n ®· ®Ó l¹i cho hËu thÕ
mét khèi lîng t¸c phÈm ®å sé bao gåm nhiÒu thÓ lo¹i: Kho¶ng 40 truyÖn
ng¾n, 9 tiÓu thuyÕt, 9 phãng sù, 7 vë kÞch, 1 t¸c phÈm dÞch thuËt, ngoµi ra cßn
cã mét sè bµi viÕt tranh luËn phª b×nh v¨n häc vµ hµng tr¨m bµi b¸o viÕt vÒ
c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa.
-3-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
Víi vÞ thÕ cña mét nhµ v¨n lín, mét sè t¸c phÈm cña Vò Träng Phông ®·
®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y cho häc sinh trung häc phæ th«ng: §o¹n
trÝch “H¹nh phóc cña mét tang gia” (trÝch tiÓu thuyÕt “Sè ®á”) vµ ®o¹n trÝch
“Mét buæi tiÕp kh¸ch” (trÝch tiÓu thuyÕt “Gi«ng tè”).
Víi c¸c lÝ do trªn, chóng t«i quyÕt ®Þnh chän Vò Träng Phông lµ t¸c gi¶
®îc nghiªn cøu trong khãa luËn nµy. Tuy nhiªn sù nghiÖp s¸ng t¸c cña nhµ
v¨n hÕt søc phong phó, ®a d¹ng, ph¹m vi cña mét khãa luËn kh«ng thÓ bao
qu¸t hÕt ®îc. Do ®ã, chóng t«i chØ kh¶o s¸t ë m¶ng phãng sù ®Ó thÊy ®îc
bøc tranh x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn ViÖt Nam ®Çu thÕ kû XX vµ nh÷ng
®ãng gãp cña Vò Träng Phông ë thÓ lo¹i míi nµy.
2. LÞch sö vÊn ®Ò
Víi tµi n¨ng ®éc ®¸o, ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn, c¸c s¸ng t¸c cña Vò
Träng Phông ®· g©y ®îc tiÕng vang lín, thu hót sù quan t©m cña giíi nghiªn
cøu phª b×nh. Cã rÊt nhiÒu ý kiÕn khen chª kh¸c nhau xoay quanh t¸c phÈm
cña «ng, t¹o nªn nh÷ng cuéc bót chiÕn s«i næi trªn b¸o chÝ. NÕu lÊy n¨m 1934
lµm cét mèc ®Çu tiªn, cho ®Õn nay trªn 70 n¨m tr«i qua, víi con sè thèng kª
cha thËt ®Çy ®ñ ®· cã ngãt 300 bµi nghiªn cøu, cha kÓ mét sè cuèn s¸ch cã
tÝnh chuyªn luËn vµ nhiÒu luËn v¨n th¹c sÜ, luËn ¸n tiÕn sÜ bµn vÒ cuéc ®êi vµ
sù nghiÖp s¸ng t¸c cña Vò Träng Phông.
ë m¶ng phãng sù chóng t«i ®· kh¶o s¸t ®îc mét sè bµi viÕt sau:
Bµi viÕt sím nhÊt lµ cña t¸c gi¶ Lª Trµng KiÒu trong v¨n häc t¹p trÝ sè 4
ra ngµy 8/6/1935 víi tiªu ®Ò “Mét trong nh÷ng nhµ v¨n hiÖn thùc më ®Çu cho
nghÒ phãng sù ë níc ta”. ë bµi nµy ngêi viÕt ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao phãng sù
®Çu tay “C¹m bÉy ngêi” cña Vò Träng Phông, coi ®ã lµ “bíc ®Çu vÎ vang”,
lµ “kÕt qu¶ tèt ®Ñp” trë thµnh ®éng lùc chÝnh khiÕn Vò Träng Phông híng
-4-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
ngßi bót cña m×nh sang ®Þa h¹t cña b¸o chÝ vµ ®· gÆt h¸i ®îc nhiÒu thµnh
c«ng.
Trong bµi “§Þa vÞ Vò Träng Phông trong V¨n häc ViÖt Nam cËn ®¹i”
®¨ng trªn b¸o Tao §µn - sè ®Æc biÖt vÒ Vò Träng Phông, th¸ng 12 - 1939,
Tr¬ng Töu - mét ngêi b¹n th©n thiÕt ®· nhËn xÐt vÒ bèn thiªn phãng sù næi
tiÕng cña Vò Träng Phông: C¹m bÉy ngêi, C¬m thµy c¬m c«, KÜ nghÖ lÊy
T©y vµ Lôc x× lµ “bèn quyÓn kiÖt t¸c” ®Æt nÒn mãng ®Çu tiªn cho nghÖ thuËt
phãng sù ViÖt Nam cßn t¸c gi¶ cña nã lµ mét c©y bót “kh¸ch quan vµ v« t”,
kh«ng cã sù khinh bØ, kh«ng cã lßng th¬ng h¹i vµ kh«ng cã ý mØa mai, miÖt
thÞ con ngêi nh nh÷ng lêi mµ mét sè kÎ thuéc khuynh híng l·ng m¹n rªu
rao.
Vò Ngäc Phan trong bµi “Mét lèi v¨n riªng, mét ngßi bót t¶ ch©n s¾c
s¶o lçi l¹c”1 ®· nhÊn m¹nh së trêng cña Vò Träng Phông vÒ phãng sù dµi
trong ®ã «ng ®Æc biÖt ®¸nh gi¸ cao 2 tËp phãng sù “KÜ nghÖ lÊy T©y” vµ “C¬m
thµy c¬m c«” víi nghÖ thuËt t¶ ch©n ®¹t ®Õn møc “tuyÖt x¶o”. §¸nh gi¸ chung
vÒ tµi n¨ng cña nhµ v¨n ë thÓ lo¹i nµy, Vò Ngäc Phan ®a ra lêi nhËn ®Þnh:
“C©y bót cña Vò Träng Phông trong nh÷ng n¨m ®Çu lµ mét c©y bót phãng sù,
mét c©y bót phãng sù s¾c s¶o vµ kh«n ngoan, sau «ng luyÖn nã ra mét c©y bót
tiÓu thuyÕt, nhng c¸i giäng phãng sù vÉn cßn”.
Còng ®¸nh gi¸ vÒ phãng sù Vò Träng Phông, Ph¹m ThÕ Ngò trong bµi
“Vò Träng Phông”2 ®· viÕt sau khi ®äc: C¹m bÉy ngêi, KÜ nghÖ lÊy T©y,
C¬m thµy c¬m c«, Lôc x×: “§äc nh÷ng thiªn phãng sù trªn cña Vò Träng
Phông, ta thÊy tÊt c¶ nh÷ng g× gäi lµ hµi híc, bi ®¸t, rïng rîn trong nh÷ng vÕt
th¬ng cña x· héi lóc bÊy giê”. Nhµ nghiªn cøu lÝ gi¶i ®iÒu nµy lµ do nhµ v¨n
®· c«ng phu ®iÒu tra kÕt hîp víi khiÕu quan s¸t vµ sù kh¸ch quan trong c¸ch
1: Vò Ngäc Phan - Nhµ v¨n hiÖn ®¹i – QuyÓn 3 – môc Vò Träng Phông (biÖt hiÖu Thiªn H) – NXB T©n d©n
– H, 1942.
2: Ph¹m ThÕ Ngò – ViÖt Nam v¨n häc sö gi¶n íc t©n biªn – TËp 3 - PhÇn thø t – Thiªn thø 3 – Ch¬ng Vò
Träng Phông – NXB Quèc häc tïng th – Sµi Gßn, 1965.
-5-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
®¸nh gi¸, nhËn ®Þnh vÒ mét vÊn ®Ò, mét sù kiÖn. Qua ®ã, tá râ tr¸ch nhiÖm vµ
l¬ng t©m nghÒ nghiÖp cña v¨n sÜ hä Vò.
Cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thËp kØ XX vµ cho ®Õn nay sè
lîng c¸c bµi nghiªn cøu vµ phª b×nh v¨n häc vÒ phãng sù cña Vò Träng
Phông ngµy cµng nhiÒu, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ:
Bµi “Vò Träng Phông - vua phãng sù” cña gi¸o s NguyÔn §¨ng M¹nh
in trong “Lêi giíi thiÖu” phãng sù KÜ nghÖ lÊy T©y, C¬m thµy c¬m c«, NXB
Hµ Néi, 1989. Trong bµi nµy, ngêi viÕt ®· kh¼ng ®Þnh tµi nghÖ cña nhµ v¨n
vµ c¸ch tiÕp cËn sù thËt mµ «ng gäi lµ “mét c¸ch tiÕp cËn riªng rÊt th«ng minh
vµ s¸ng t¹o ®Ó ®i vµo b¶n chÊt cña mäi vÊn ®Ò x· héi”. Gi¸o s NguyÔn §¨ng
M¹nh còng ph¸t hiÖn ra tµi n¨ng cña nhµ v¨n trong viÖc chuyÓn hãa th«ng tin
®¬n thuÇn thµnh nh÷ng c©u chuyÖn v« cïng hÊp dÉn, sinh ®éng, gãp phÇn ®a
phãng sù thùc sù trë thµnh mét thÓ lo¹i v¨n häc.
Nhµ nghiªn cøu NguyÔn Hoµi Thanh trong bµi “NghÖ thuËt tiÕp cËn hiÖn
thùc trong phãng sù cña Vò Träng Phông”1, ®· ph¸t hiÖn ra bøc tranh cuéc
sèng ngån ngén chÊt hiÖn thùc vÒ hµng lo¹t nh÷ng thãi tËt cña x· héi lµ do
nhµ v¨n lu«n “n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o” trong ph¬ng thøc tiÕp cËn hiÖn thùc.
¤ng nh×n sù thùc ë nh÷ng gãc ®é míi mÎ lµm cho vÊn ®Ò næi bËt vµ s©u s¾c
h¬n. Ch¼ng h¹n víi n¹n cê b¹c, Vò Träng Phông nh×n ë tÇm bao qu¸t ®Ó t×m
ra c¬ cÊu tæ chøc theo líp lang, trËt tù cña nã. Víi n¹n m¹i d©m, nhµ v¨n l¹i
xem xÐt ë gãc ®é nghÒ nghiÖp, kü nghÖ. VÞ trÝ vµ ph¬ng ph¸p tiÕp cËn còng
hÕt søc linh ho¹t. Khi th× tõ phÝa cæng hËu, khi th× b¾t ®Çu ®iÓm nh×n tõ bªn
trong ®Ó t×m ra b¶n chÊt hiÖn tîng.
LuËn ¸n phã tiÕn sÜ cña TrÇn §¨ng Thao bµn vÒ “§ãng gãp cña Vò
Träng Phông ®èi víi lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam trong lÜnh vùc phãng sù vµ tiÓu
1: NguyÔn Hoµi Thanh - NghÖ thuËt tiÕp cËn hiÖn thùc trong phãng sù cña Vò Träng Phông – T¹p chÝ V¨n
häc, sè 2 – 1996.
-6-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
thuyÕt”1. T¸c gi¶ ®· dµnh kh¸ nhiÒu trang viÕt s©u s¾c thÓ hiÖn sù dµy c«ng
t×m tßi khi ®i vµo t×m hiÓu néi dung vµ nghÖ thuËt cña 4 phãng sù næi tiÕng:
C¹m bÉy ngêi, KÜ nghÖ lÊy T©y, C¬m thµy c¬m c« vµ Lôc x×. TrÇn §¨ng
Thao tá ra kh¸ch quan vµ kh¸ s¾c s¶o khi kÕt hîp so s¸nh víi c¸c phãng sù
cña mét sè nhµ b¸o næi tiÕng nh: Ng« TÊt tè, Tam Lang, Träng Lang… vµ ®i
®Õn kÕt luËn vÒ Vò Träng Phông: “C¸c phãng sù cña «ng lµ kÕt tinh cña mét
lèi viÕt võa cã gi¸ trÞ ph¶n ¸nh s©u s¾c hiÖn thùc x· héi võa thÓ hiÖn mét tr×nh
®é nghÖ thuËt cao”.
Trong bµi viÕt “Phãng sù cña Vò Träng Phông” ®¨ng trªn t¹p chÝ v¨n
häc sè 1- 2000, gi¸o s Hµ Minh §øc ®· ®¸nh gi¸ vÒ thÓ lo¹i phãng sù cña Vò
Träng Phông ë c¶ 2 mÆt h×nh thøc vµ néi dung. VÒ néi dung, Vò Träng Phông
®· cã c«ng bï ®¾p chç thiÕu hôt khi ®i vµo th©m nhËp, nhËp cuéc vµ cho ra ®êi
nh÷ng trang viÕt s©u s¾c vÒ ®êi sèng thµnh thÞ. C¸c s¸ng t¸c nµy ®· ®Æt nÒn
mãng vµ më ®Çu cho híng s¸ng t¸c vÒ ®Ò tµi thµnh thÞ. ë ph¬ng diÖn nghÖ
thuËt, nhµ nghiªn cøu ®Æc biÖt ®¸nh gi¸ cao ngßi bót t¶ ch©n s¾c s¶o vµ linh
ho¹t, kÕt hîp víi nghÖ thuËt ng«n tõ sinh ®éng, nhiÒu liªn tëng l¹ vµ s¸ng
t¹o. §iÒu ®ã khiÕn cho sù vµ ngêi trong nh÷ng t¸c phÈm phãng sù cña Vò
Träng Phông ch©n thùc, gÇn gòi vµ sèng ®éng y nh ngoµi ®êi vËy.
§¸nh gi¸ vÒ “TÝnh hiÖn ®¹i trong v¨n ch¬ng Vò Träng Phông”2. Khi
xem xÐt ë m¶ng phãng sù, PGS.TS Vò TuÊn Anh ®· ph©n tÝch tÝnh hiÖn ®¹i
thÓ hiÖn ë phãng sù cña Vò Träng Phông kh«ng chØ cã gi¸ trÞ ë ph¬ng diÖn
kh¶o cøu mµ cßn cã gi¸ trÞ ë ph¬ng diÖn v¨n ch¬ng nghÖ thuËt. ë mÆt kh¶o
cøu, phãng sù võa mang tÝnh ®iÒu tra x· héi häc võa cã sù thÓ hiÖn t©m t,
t×nh c¶m cña ngêi viÕt. ë mÆt v¨n ch¬ng nghÖ thuËt, Vò Träng Phông lµ
1: TrÇn §¨ng Thao - §ãng gãp cña Vò Träng Phông ®èi víi lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i trong lÜnh vùc
phãng sù vµ tiÓu thuyÕt – LuËn ¸n PTS.Khoa häc Ng÷ v¨n (B¶o vÖ t¹i trêng §H SP thuéc §H QGHN),
1996.
2: Vò TuÊn Anh - VÒ tÝnh hiÖn ®¹i trong v¨n ch¬ng Vò Träng Phông – T¹p chÝ v¨n häc sè 11, 2002.
-7-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
ngêi cã c«ng ®Çu trong viÖc biÕn phãng sù tõ thÓ b¸o chÝ thùc sù trë thµnh
thÓ v¨n häc víi kh«ng gian nghÖ thuËt, víi tÝnh c¸ch vµ sè phËn c¸c nh©n vËt,
víi c¸c sù kiÖn ®îc x©u chuçi hîp lÝ, chÆt chÏ.
Nh×n nhËn Vò Träng Phông víi t c¸ch lµ mét nhµ v¨n hiÖn thùc xuÊt
s¾c, T«n Th¶o Miªn trong bµi “Vò Träng Phông - ngêi th ký trung thµnh
cña thêi ®¹i” ®· viÕt “Vò Träng Phông gièng nh mét nhµ chÐp sö, mét ngêi
th ký ®· cã c«ng ghi l¹i mét c¸ch trung thµnh thùc tr¹ng x· héi nh÷ng n¨m
tríc c¸ch m¹ng”. Tõ ®ã, ngêi viÕt ®a ra nhËn xÐt vÒ tõng thiªn phãng sù:
C¹m bÉy ngêi, KÜ nghÖ lÊy T©y, C¬m thÇy c¬m c« vµ Lôc x×. Mçi phãng sù
lµ mét néi dung ph¶n ¸nh bé mÆt thùc cña x· héi ®¬ng thêi víi nh÷ng mÆt
tr¸i, nh÷ng tÖ n¹n trÇm kha nhøc nhèi.
Trªn 70 n¨m ®· tr«i qua, Vò Träng Phông còng nh nh÷ng t¸c phÈm cña
«ng ®· ph¶i chÞu biÕt bao th¨ng trÇm, ch×m næi. Cã kh«ng Ýt ý kiÕn xoay
quanh “vÊn ®Ò Vò Träng Phông”. Cã nh÷ng lêi khen, lêi chª thËm trÝ c¶ chØ
trÝch, m¹t s¹t thËm tÖ. Nhng qua sù thÈm ®Þnh cña thêi gian mäi thø ®Òu ®îc
tr¶ vÒ víi ch©n gi¸ trÞ cña nã. Theo ®ã, c¸c t¸c phÈm cña Vò Träng Phông
®îc nh×n nhËn l¹i vµ «ng ®îc ®¸nh gi¸ lµ nhµ v¨n xuÊt s¾c cña trµo lu v¨n
häc hiÖn thùc phª ph¸n kh«ng chØ ë thêi ®iÓm bÊy giê mµ c¶ ngµy nay ®Þa vÞ
Êy vÉn ®îc gi÷ v÷ng. Lµm nªn søc sèng diÖu k× nµy mét phÇn bëi nh÷ng
phãng sù xuÊt s¾c, nh÷ng phãng sù ®ãng vai trß më ®êng cho nghÖ thuËt
phãng sù hiÖn ®¹i.
Cã thÓ nãi, sù nghiÖp s¸ng t¸c cña Vò Träng Phông nãi chung vµ phãng
sù cña «ng nãi riªng ®· thu hót ®îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu.
Nh÷ng bµi viÕt vÒ phãng sù Vò Träng Phông mµ trong thêi gian h¹n hÑp, ®iÒu
kiÖn t liÖu h¹n chÕ nªu trªn lµ nh÷ng gîi ý quý b¸u cho ngêi viÕt tiÕp tôc
t×m hiÓu nghiªn cøu vÒ thÓ lo¹i phãng sù, gãp phÇn lµm vinh quang cho tªn
tuæi cña Vò Träng Phông.
-8-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
- T×m hiÓu gi¸ trÞ hiÖn thùc trong thÓ lo¹i phãng sù cña nhµ v¨n Vò Träng
Phông ë mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu.
- ThÊy ®îc sù s¾c s¶o, tinh nh¹y cña nhµ v¨n trong viÖc lùa chän ®Ò tµi
vµ c¸ch viÕt.
- ThÊy ®îc mèi liªn hÖ gi÷a v¨n ch¬ng vµ ®êi sèng cïng søc sèng l©u
bÒn cña phãng sù Vò Träng Phông trong ®êi sèng ®¬ng ®¹i.
4. Ph¹m vi nghiªn cøu
Chñ yÕu kh¶o s¸t ë 4 phãng sù:
C¹m bÉy ngêi
KÜ nghÖ lÊy T©y
C¬m thÇy c¬m c«
Lôc x×.
Khi cÇn thiÕt sÏ liªn hÖ víi c¸c phãng sù cña c¸c nhµ v¨n cïng thêi vµ
sau nµy.
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó thù hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i sö dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
sau:
Ph¬ng ph¸p hÖ thèng
Ph¬ng ph¸p so s¸nh
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch
-9-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
PhÇn néi dung
Ch¬ng 1
Vò Träng Phông cuéc - ®êi vµ sù nghiÖp v¨n ch¬ng
1. LÞch sö x· héi thêi ®¹i nh©n tè trùc tiÕp ¶nh hëng ®Õn s¸ng t¸c cña
Vò Träng Phông
®Çu thÓ kû XX, cïng víi thÕ giíi, ViÖt Nam ph¶i chÞu ¶nh hëng tõ “c¬n
b·o” thêi ®¹i: §ã lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ víi quy m« toµn thÕ giíi nh÷ng
n¨m 1929 - 1933, lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta vèn ®· nghÌo nµn cµng trë lªn
suy kiÖt. Nã khiÕn nh÷ng dßng ngêi tõ n«ng th«n ïn ïn kÐo lªn ®« thÞ víi hy
väng kiÕm t×m c«ng viÖc duy tr× sù sèng, nhng thùc tÕ còng ch¼ng kh¸ h¬n:
Mét bé phËn kiÕm ®îc nh÷ng c«ng viÖc nÆng nÒ víi ®ång l¬ng rÎ m¹t, cuéc
sèng bÊp bªnh; sè kh¸c kh«ng t×m ®îc viÖc lµm, hä bÞ cuèn ®i cïng c¸c tÖ
n¹n x· héi n¬i ®« thÞ.
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi th¸ng 2 n¨m 1930 ®· ph¸t ®éng nh©n
d©n tiÕn hµnh cao trµo c¸ch m¹ng 1930 - 1931 nhng tríc sù ®µn ¸p d· man
cha tõng cã cña thùc d©n Ph¸p, phong trµo c¸ch m¹ng ®· ®i ®Õn tho¸i trµo vµ
bÞ dËp t¾t.
ChÝnh quyÒn thùc d©n víi ©m mu cai trÞ l©u dµi ®· dïng hµng lo¹t c¸c
chÝnh s¸ch lõa ®¶o bÞp bîm ®èi víi ngêi d©n ViÖt Nam. ®ã lµ c¸i c¶nh ph¸t
chÈn mµ quan c«ng sø, bµ thèng sø, quan phñ cïng ngåi chôp ¶nh, uèng níc
chanh víi nhau trong khi hµng ngµn d©n ®ãi chÌo ®ß mÊy chôc c©y sè ®Ó
gi¬ng m¾t ngåi chê vµ trë vÒ; ®ã lµ chñ tr¬ng “chÊn hng PhËt gi¸o” mµ
thùc chÊt chØ lµ sù khuÊy ®éng phong trµo cña mét bän “s hæ mang” theo
Ph¸p; ®ã lµ h×nh thøc tù do d©n chñ cña mét ViÖn d©n biÓu bï nh×n…
Vµ ®Æc biÖt víi khÈu hiÖu: “Ph¸p ViÖt ®Ò huÒ”, níc mÑ Ph¸p sang tiÕn
hµnh khai quèc v¨n minh cho mét d©n téc cßn l¹c hËu theo tinh thÇn tù do -
-10-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
b×nh ®¼ng - b¸c ¸i, thùc d©n Ph¸p ®· b¾t tay cïng mét sè phÇn tö trÝ thøc cÊp
tiÕn h« hµo phong trµo ¢u hãa, “vui vÎ trÎ trung” b»ng viÖc xuÊt b¶n, in Ên
nh÷ng tê b¸o, tiÓu thuyÕt minh häa cæ vò phong trµo nµy; ph¸t ®éng c¸c cuéc
chî phiªn, thi s¾c ®Ñp, ®ua ngùa, khiªu vò…
Phong trµo ¢u hãa ®· lµm thay ®æi hoµn toµn bé bé mÆt ®« thÞ ViÖt Nam
nh÷ng n¨m ®Çu thÓ kû XX. Thùc ra, sù thay ®æi lèi sèng, nÕp sèng ®· cã tõ
cuèi thÕ kû XIX vµ còng kh«ng ph¶i chØ ë Hµ Néi mµ nã ®· ®îc Tó X¬ng
kh¾c häa râ nÐt vµ sinh ®éng th«ng qua cuéc sèng nöa quª nöa tØnh ®Çy rÉy
nh÷ng trß “®åi phong b¹i tôc” ë thµnh Nam: Chång chung vî ch¹, con khinh
bè, vî chöi chång, cËy quyÒn û tiÒn, nh÷ng c«ng tö ¨n ch¬i, nh÷ng nhµ s
d©m ®·ng… Nhµ th¬ còng nªu dù c¶m vÒ sù sôp ®æ cña nh÷ng gi¸ trÞ thuéc vÒ
truyÒn thèng trong bµi “S«ng LÊp”1.
§Õn nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû sau, dù c¶m Êy ®· thµnh sù thËt. Phong
trµo ¢u hãa ®· lµm ®¶o lén mäi thíc ®o gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng. Nã lµ
nguyªn nh©n trùc tiÕp cña hµng lo¹t nh÷ng nhè nh¨ng, rëm hîm; nh÷ng tÖ n¹n
nhøc nhèi trong x· héi. Con ngêi tríc ®©y sèng khÐp m×nh trong mèi quan
hÖ cña ch÷ “nh©n”, ch÷ “lÔ” th× giê ®©y nh÷ng “nam thanh n÷ tó” ch¼ng hÒ
quan t©m ®Õn viÖc g× kh¸c ngoµi viÖc t« ®iÓm, ch¶i chuèt, t¸n tØnh chim chuét
nhau. Hä h¸o høc vµ nhiÖt t×nh tham dù c¸c cuéc khiªu vò, ®ua ngùa, nh¶y
®Çm,…, say mª ®äc nh÷ng cuèn tiÓu thuyÕt t×nh yªu l©m li ít ¸t cña c¸c v¨n
sÜ l·ng m¹n, hoÆc ch×m ®¾m trong khãi cña nµng tiªn n©u. Cïng víi ®ã lµ
nh÷ng tÖ n¹n tån t¹i ngang nhiªn trong x· héi: Cê b¹c, nghiÖn ngËp vµ ®Æc
biÖt lµ m¹i d©m. M¹i d©m ®îc ph¸t triÓn díi nhiÒu h×nh thøc: BÊt hîp ph¸p
cã, hîp ph¸p còng cã; thËm chÝ cßn ®îc n©ng lªn thµnh “kü nghÖ” trong tÇng
líp c¸c me T©y.
1: Xem thªm bµi “Bøc tranh x· héi trong th¬ Tó X¬ng”, tr. 190 – NguyÔn Léc – TrÇn TÕ X¬ng vÒ t¸c gia
vµ t¸c phÈm – NXB GD – H, 2003.
-11-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
Phong trµo ¢u hãa dï cã ®îc t« son vÏ phÊn thÕ nµo ®i n÷a, thùc chÊt
còng chØ lµ mét phong trµo khiªu d©m, sa däa: “Mét trËn cuång phong d÷ déi
thæi ®Õn xø ta. C¸i phong trµo vËt chÊt ®Õn víi ta b»ng nh÷ng danh tõ ®iªu tr¸
tiÕn bé, duy t©n, t©n sinh ho¹t… nã cã mét søc mµu nhiÖm lµ lêng g¹t næi
hÇu hÕt mäi ngêi. Bao nhiªu lÒ thãi, bao nhiªu nÒ nÕp ®· bÞ l«i cuèn ®i theo
trËn cuång phong. Mét trËt tù cña x· héi thuÇn tóy träng tinh thÇn ®· bÞ vËt
chÊt ®¶o ngîc c¶. Mét bän lµm b¸o vµ v¨n sÜ v« l¬ng t©m trong khi nhèt vî
con, chÞ em chóng vµo buång kÝn, réng miÖng c¶ tiÕng cæ ®éng cho vî con
ngêi kh¸c x«ng x¸o ra x· héi sèng cuéc ®êi míi, víi chî phiªn, khiªu vò, víi
nh÷ng mèt y phôc lu«n lu«n thay ®æi mµ ngµy cµng ph« bµy m·i nh÷ng bé
phËn ®¸ng giÊu kÝn cña ngêi ®µn bµ… B¸o giíi ®Çy rÉy nh÷ng môc bµn luËn
c¸ch t×m kho¸i l¹c cho x¸c thÞt. Thanh niªn kh«ng cßn lý tëng nµo mµ thë,
nÕu kh«ng c«ng nhËn c¸i lý tëng vËt chÊt. V¨n ch¬ng vµ mÜ thuËt ®· bÞ ®em
ra lîi dông chØ cèt ®Ó t¸n d¬ng cuéc phông sù d©m thÇn”1
Sèng trong giai ®o¹n x· héi ®Çy biÕn ®éng, tÊt c¶ c¸c nh©n tè lÞch sö x·
héi thêi ®¹i ®· ®i vµo c¸c t¸c phÈm cña Vò Träng Phông mét c¸ch cã ý thøc.
Chóng trë thµnh ®Ò tµi v« tËn cho c¸c s¸ng t¸c hiÖn thùc cña nhµ v¨n.
2. Gia thÕ vµ con ngêi nhµ v¨n Vò Träng Phông
Vò Träng Phông sinh ngµy 20 th¸ng 10 n¨m 1912 t¹i Hµ Néi. Nguyªn
qu¸n cña «ng t¹i lµng H¶o, huyÖn Mü Hµo, tØnh Hng Yªn. Quª ngo¹i ë lµng
VÏ, phñ Hoµi §øc, tØnh Hµ §«ng (nay thuéc thµnh phè Hµ N«i).
Gia ®×nh rÊt nghÌo «ng th©n sinh ra Vò Träng Phông, («ng Vò V¨n L©n)
lµm thî ®iÖn mÊt tõ khi nhµ v¨n 7 th¸ng tuæi. Bµ mÑ (bµ Ph¹m ThÞ Kh¸ch) ®·
ë vËy nu«i mÑ chång vµ con th¬. §ã lµ “mét ngêi mÑ chÝ t×nh cña mét ngêi
con chÝ hiÕu” (lêi NguyÔn Tu©n). Bµ ®· lÆng lÏ hy sinh c¶ phÇn ®êi cßn l¹i,
1: Lµm ®Ü, tr.412 – TuyÓn tËp Vò Träng Phông (TËp 2) – Nghiªm Xu©n S¬n biªn so¹n – NXB V¨n häc –
2003.
-12-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
dµnh t×nh th¬ng cho ®øa con nhá téi nghiÖp sím må c«i cha. Vò Träng
Phông lín lªn trong t×nh c¶m Êm ¸p Êy víi mét niÒm tin tëng bÊt diÖt vµo sù
cao quý tèt ®Ñp cña con ngêi. N¨m 1921, lªn chÝn tuæi, Vò Träng Phông b¾t
®Çu häc Ph¸p v¨n ë tr¬ng Hµng V«i (nay lµ tr¬ng NguyÔn Du), sau ®ã ë
trêng hµng KÌn (nay lµ chç trêng Quang Trung) sau ®ã lµ trêng Sinh Tõ.
Tõ thña nhá ®· tá ra lµ ngêi cã n¨ng khiÕu nghÖ thuËt nhng tuæi th¬
cña Vò Träng Phông kh«ng ®îc v« t trong s¸ng nh nh÷ng ®øa trÎ cïng
trang løa mµ do hoµn c¶nh må c«i, nghÌo khã ®· h×nh thµnh mét bøc têng v«
h×nh c¸ch biÖt Vò Träng Phông víi thÕ giíi xung quanh, gieo vµo ®Çu ãc non
trÎ cña cËu bÐ bÊt h¹nh mèi mÆc c¶m, tù ti, ®¬n ®éc. Mèi mÆc c¶m ngµy cµng
lín dÇn vµ nã trë thµnh sù phÉn né, thï ghÐt c¸i bÊt c«ng v« lý ë ®êi.
N¨m 1926, 15 tuæi, Vò Träng Phông ®ç b»ng tiÓu häc. Do hoµn c¶nh gia
®×nh tóng bÊn «ng chän thi vµo trêng s ph¹m víi hi väng cã häc bæng ®Ó ®ì
phÇn nµo sù chi tiªu cña gia ®×nh, nhng thi kh«ng ®ç vËy lµ nhµ v¨n ph¶i tù
b¬n tr¶i kiÕm sèng.
Th¸ng 10-1926, Vò Träng Phông xin ®îc lµm th ký ë nhµ hµng
Godard ®îc hai th¸ng th× th«i viÖc. Sau ®ã, xin ®îc ch©n ®¸nh m¸y ch÷ ë
ViÔn §«ng Ên qu¸n (IDEO) nhng còng chØ ®îc hai n¨m th× mÊt viÖc.
Tõ 1930, «ng chuyÓn h¼n sang viÕt b¸o chuyªn nghiÖp, Vò Träng Phông
®· tõng céng t¸c víi rÊt nhiÒu tê b¸o: Ngä b¸o, NhËt T©n, Hµ Néi b¸o, T¬ng
lai, S«ng H¬ng, TiÓu thuyÕt thø b¶y… Do cuéc sèng nghÌo tóng thóc b¸ch
khiÕn nhµ v¨n ph¶i lao ®éng cËt lùc vµ cuèi cïng do lµm viÖc qu¸ søc, «ng ®·
mÊt v× lao lùc vµo ngµy 13-10-1939.
Vò Träng Phông ®îc c¸c b¹n v¨n ®Æc biÖt yªu quý c¶ tµi n¨ng còng nh
nh©n c¸ch. NguyÔn Vü trong ®iÕu v¨n ®äc tríc mé Vò Träng Phông ®·
kh«ng ngÇn ng¹i ®a ra lêi nhËn xÐt: “Nh÷ng t¸c phÈm ®· lµm vinh dù cho
v¨n häc níc nhµ”. Lêi nhËn xÐt ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ t«n vinh Vò Träng
-13-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
Phông. Trong cuéc ®êi thêng, «ng lµ con ngêi th¼ng th¾n, a c¸i ph©n minh
r¹ch rßi nhng ®ång thêi còng hÕt søc nghÜa t×nh. Trong Ên tîng cña NguyÔn
Tu©n, Vò Träng Phông dêng nh lóc nµo còng ®Çy tÊt bËt lo toan: “Trong ®êi
Phông, Phông cö ®éng theo suy nghÜ nhiÒu qu¸. Cha cã mét phót nµo, h¾n
d¸m ®iªn cuång lÊy mét tÞ”1; con ngêi Êy sèng hÕt søc vÞ tha: “…nhËn thÇu
tê b¸o nµo lµ kh«ng hay quþt tiÒn anh em viÕt gióp”2, “…h¾n quan t©m nhÊt
vÒ chç kÎ cêi ngêi khãc…Cã ai quen Phông, dÇu chØ s¬ s¬, mµ èm, th×
Phông lµ ngêi ®Çu tiªn vµo cöa nhµ th¬ng ®Ó th¨m hái3 .
Kh¸c víi c¸c nhµ v¨n kh¸c, Vò Träng Phông Ýt cã ®iÒu kiÖn ®i s©u t×m
hiÓu vµ sèng gÇn gòi víi ngêi lao ®éng. Cuéc sèng cña nhµ v¨n quÈn quanh ë
khu phè Hµng B¹c, hµng ngµy ph¶i chøng kiÕn nh÷ng tÊn trß “v« nghÜa”, “chã
®Óu” cña ®ñ c¸c h¹ng bÞp bîm, d©m «, trôy l¹c tõ giíi thîng lu giµu cã: con
bu«n, me T©y, quan chøc, c«ng tö bét ®Õn nh÷ng ngêi díi ®¸y x· héi: ®Ü
®iÕm, nh÷ng kÎ cê b¹c, nghiÖn ngËp,… V× thÕ, cho dï cã muèn hay kh«ng,
«ng vÉn cø ph¶i nhËp t©m ®ñ thø chuyÖn nh¬ bÈn trong x· héi h«i tanh Êy.
Céng víi t©m lÝ tù ti, ®¬n ®éc, c¨m thï c¸i v« nghÜa lÝ, t¸c phÈm cña Vò Träng
Phông lµ nh÷ng bøc ho¹ víi ®ñ s¾c mµu nham nhë ph¶n ¸nh ch©n thùc, s¾c nÐt
x· héi ®¬ng thêi. Nhµ v¨n bÞ ®¸m v¨n sÜ a h×nh thøc mµ «ng gäi lµ bän “®Çu
c¬ x¶o quyÖt” c«ng kÝch gay g¾t vµ gäi ®ã lµ thø “v¨n ch¬ng d©m uÕ”, bëi hä
chØ thÊy Vò Träng Phông viÕt vÒ nh÷ng c¸i xÊu xa, bÈn thØu cña con ngêi.
Nhng ®»ng sau nh÷ng trang viÕt l¹nh lïng, ch©n thùc tíi tõng chi tiÕt kia lµ
mét tr¸i tim Êm nãng ®Ëp nh÷ng nhÞp ®Ëp yªu th¬ng, lµ ®«i m¾t nh×n con
ngêi tõ gãc ®é nh©n b¶n nhÊt, vÞ tha nhÊt. Nãi nh Vò Träng Phông: “t¶ thùc
c¸i x· héi khèn n¹n, c«ng kÝch c¸i xa hoa d©m ®·ng cña bän ngêi cã nhiÒu
tiÒn, kªu ca nh÷ng sù thèng khæ cña nh÷ng d©n nghÌo bÞ bãc lét, bÞ ¸p chÕ, bÞ
1,2,3: NguyÔn Tu©n - Mét ®ªm häp ®a ma Phông. Tr. 585 – Vò Träng Phông t¸c gia vµ t¸c phÈm – NXB
GD- H, 2003.
-14-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
cìng bøc”1 lµ “muèn cho x· héi c«ng b×nh h¬n n÷a, ®õng cã nh÷ng chuyÖn «
uÕ, d©m ®·ng”2
Vò Träng Phông ®· hoµn thµnh xuÊt s¾c sø mÖnh cao c¶ cña mét nhµ
v¨n: Næ tiÕng sóng c¶nh tØnh vµo x· héi ®Ó thøc tØnh nh÷ng ®Þnh kiÕn lÇm l¹c,
®Ó tiªu diÖt nh÷ng thãi h tËt xÊu, ®Ó con ngêi sèng Ngêi h¬n. §ã chÝnh lµ
lý do khiÕn t¸c phÈm cña Vò Träng Phông sèng m·i víi thêi gian vµ theo sù
tr«i ch¶y cña thêi gian cµng thÓ hiÖn râ nh÷ng ch©n gi¸ trÞ s©u s¾c.
3. Sù nghiÖp s¸ng t¸c
§êi v¨n cña Vò Träng Phông kh¸ ng¾n ngñi cha ®Çy 10 n¨m nhng «ng
®· ®Ó l¹i mét khèi lîng t¸c phÈm lín víi nhiÒu thÓ lo¹i:
- 40 truyÖn ng¾n
- 9 tiÓu thuyÕt: Døt t×nh (1934); Gi«ng tè (1936); Sè ®á (1936); Vì ®ª
(1936); Lµm ®Ü (1936); LÊy nhau v× t×nh (1937); Tróng sè ®éc ®¾c (1938);
Quý ph¸i (1937, ®¨ng dang dë trªn §«ng D¬ng t¹p trÝ – Bé míi); Ngêi tï
®îc tha (Di c¶o).
- 9 phãng sù: §êi c¹o giÊy (1932); C¹m bÉy ngêi (1933); Kü nghÖ lÊy
T©y (1934); H¶i phßng 1934 (1934); D©n biÓu vµ d©n biÓu (1936); C¬m thµy
c¬m c« (1936); VÏ nhä b«i hÒ (1936); Lôc x× (1937); Mét huyÖn ¨n tÕt
(1937).
- 7 vë kÞch: Kh«ng mét tiÕng vang (1931); Tµi tö (1934); ChÝn ®Çu mét
lóc (1934); C¸i chÕt bÝ mËt cña ngêi tróng sè ®éc ®¾c (1937); Héi nghÞ ®ïa
nh¶ (1938); Ph©n bua (1939); TÕt cô Cè (Di c¶o - ®¨ng sau khi nhµ v¨n qua
®êi trªn tiÓu thuyÕt thø 7 sè 295 ngµy 3.2.1940).
1,2: §Ó ®¸p lêi b¸o Ngµy nay: D©m hay kh«ng d©m, Tr.508 – TuyÓn tËp Vò Träng Phông (TËp 1) – Nghiªm
Xu©n S¬n biªn so¹n – NXB V¨n häc, 2003.
-15-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
- Mét t¸c phÈm dÞch thuËt: vë GiÕt mÑ (t¸c gi¶ Victo Hugo - 1936).
Ngoµi ra ta cßn cã mét sè bµi viÕt, tranh luËn, phª b×nh v¨n häc vµ hµng tr¨m
bµi b¸o viÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa.
Víi m¶ng s¸ng t¸c nµo Vò Träng Phông còng cã nh÷ng thµnh tùu, ®Æc
s¾c nhÊt ®Þnh. Giíi nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc ®¸nh gi¸ cao nhÊt vÒ thÓ lo¹i
tiÓu thuyÕt. TiÓu thuyÕt cña Vò Träng Phông cã mét kÕt cÊu hoµnh tr¸ng bao
trïm kh«ng gian tõ thµnh thÞ tíi n«ng th«n, tõ ®ång b»ng tíi miÒn nói cïng
thÕ giíi nh©n vËt v« cïng phong phó ®a d¹ng, ®ñ mäi lo¹i ngêi, ®ñ c¸c lo¹i
tÝnh c¸ch. B»ng kh¶ n¨ng quan s¸t tinh nh¹y, n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ liªn tëng
phong phó nhµ v¨n ®· dùng lªn nh÷ng tîng ®µi nh©n vËt bÊt hñ trong nÒn
V¨n häc ViÖt Nam ®ã lµ nh÷ng Xu©n tãc ®á, NghÞ H¸ch, V¨n Minh, Phã
§oan…
Thµnh c«ng thø hai ë sau tiÓu thuyÕt lµ ë thÓ lo¹i phãng sù. Vò Träng
Phông ®îc mÖnh danh lµ “«ng vua phãng sù ®Êt B¾c”. §¹t ®îc thµnh c«ng
nµy lµ do nhµ v¨n ®· biÕt khÐo lÐo kÕt hîp nghÖ thuËt h cÊu víi ®Æc trng cña
thÓ lo¹i phãng sù ®ã lµ tÝnh thêi sù, ch©n thùc. T¹o cho phãng sù Vò Träng
Phông søc hÊp dÉn còng ph¶i kÓ ®Õn néi dung ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn n¹n nhøc
nhèi ®ang hoµnh hµnh trong x· héi ®¬ng thêi.
TruyÖn ng¾n vµ kÞch cña Vò Träng Phông gän gµng, sóc tÝch, mang nhiÒu
kÞch tÝnh, mét sè ®Ëm chÊt trµo phóng ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò, th«ng qua
nh÷ng nh©n vËt hÇu hÕt lµ tiÓu t s¶n thµnh thÞ. TruyÖn ng¾n vµ kÞch cña «ng
gãp phÇn lµm râ thªm bé mÆt xÊu xa, thèi n¸t, ®Çy bÊt c«ng, v« lý…cña x·
héi thùc d©n nöa phong kiÕn.
NÕu nh ë tiÓu thuyÕt hay truyÖn ng¾n cßn cã phÇn t¸c gi¶ h cÊu nhng
víi phãng sù th× néi dung hiÖn thùc ®Ëm ®Æc vµ ch©n thùc h¬n rÊt nhiÒu do
®Æc trng thÓ lo¹i quy ®Þnh. Bëi vËy, cïng víi n¨ng lùc quan s¸t tinh nh¹y vµ
tr¸i tim nh©n ®¹o yªu lÏ ph¶i, chuéng lÏ ph¶i, chuéng sù thËt, mçi thiªn phãng
-16-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
sù cña Vò Träng Phông gièng nh nh÷ng “qu¶ bom” c«ng ph¸ tÈy trÇn bé mÆt
thùc cña x· héi ®¬ng thêi. Phãng sù cña Vò Träng Phông kh«ng chØ cã ý
nghÜa vÒ v¨n häc mµ cßn cã ý nghÜa vÒ sö häc, x· héi häc…
-17-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
Ch¬ng 2
bøc tranh x· héi thùc d©n nöa phong kiÕn trong thÓ
lo¹i phãng sù cña nhµ v¨n Vò Träng Phông
1. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t vÒ thÓ lo¹i phãng sù
1.1. Kh¸i niÖm thÓ lo¹i vµ thÓ lo¹i phãng sù
ThÓ lo¹i hay thÓ lo¹i v¨n häc lµ mét thuËt ng÷ ®îc dïng trong ngµnh lý
luËn v¨n häc. Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc (Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö,
NguyÔn Kh¾c Phi ®ång chñ biªn): “thÓ lo¹i v¨n häc lµ d¹ng thøc cña t¸c
phÈm v¨n häc ®îc h×nh thµnh vµ tån t¹i t¬ng ®èi æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn lÞch sö cña v¨n häc, thÓ hiÖn ë sù gièng nhau vÒ c¸ch thøc tæ chøc
t¸c phÈm, vÒ ®Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i h×nh tîng ®êi sèng ®îc miªu t¶ vµ vÒ
tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ cña nhµ v¨n ®èi víi c¸c hiÖn thùc ®êi sèng Êy”.
Lý luËn v¨n häc dùa vµo c¸c yÕu tè æn ®Þnh mµ chia t¸c phÈm v¨n häc
thµnh c¸c lo¹i vµ c¸c thÓ (hoÆc thÓ lo¹i, thÓ tµi). Lo¹i réng h¬n thÓ, thÓ n»m
trong lo¹i. BÊt k× t¸c phÈm nµo còng thuéc mét lo¹i nhÊt ®Þnh vµ quan trong
h¬n lµ cã mét h×nh thøc thÓ nµo ®ã. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng cã ba lo¹i:
Tù sù, tr÷ t×nh vµ kÞch.
VÒ kh¸i niÖm phãng sù, cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau: Theo
Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (Hoµng Phª chñ biªn): “phãng sù lµ thÓ v¨n chuyªn miªu
t¶ nh÷ng viÖc thËt cã tÝnh thêi sù x· héi” (trang 784).
Trong cuèn Tõ ®iÓn v¨n häc, nhµ nghiªn cøu NguyÔn Xu©n Nam ®Þnh
nghÜa: “phãng sù lµ mét thÓ thuéc lo¹i kÝ nh»m ghi chÐp cô thÓ t×nh h×nh mét
vÊn ®Ò, mét sù viÖc nµo ®ã cã ý nghÜa thêi sù” (trang 220 – tËp 2).
Trong Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc, c¸c t¸c gi¶ ®Þnh nghÜa: “phãng sù lµ
mét thÓ thuéc lo¹i h×nh kÝ. Phãng sù ghi chÐp kÞp thêi nh÷ng vô viÖc nh»m lµm
-18-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
s¸ng tá tríc c«ng luËn mét sù kiÖn, mét vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
vµ sè phËn cña mét hoÆc nhiÒu ngêi vµ cã ý nghÜa thêi sù ®èi víi mét ®Þa
ph¬ng hoÆc toµn x· héi”.
Nh vËy cã thÓ thÊy r»ng phãng sù lµ mét thÓ lo¹i kh¸ ®Æc biÖt, nã n»m
trªn ranh giíi gi÷a khoa häc vµ nghÖ thuËt. Nã võa cã kh¶ n¨ng cung cÊp
th«ng tin ®ång thêi còng cã kh¶ n¨ng kh¾c ho¹ ch©n dung, tÝnh c¸ch nh©n vËt
cïng víi sè phËn cña hä. Theo NguyÔn Xu©n Nam, phãng sù “®ã lµ thÓ v¨n
gÇn víi khoa häc h¬n lµ nghÖ thuËt”. Tuy nhiªn xÐt ë mét gãc ®é kh¸c, viÖc sö
dông mét sè ph¬ng tiÖn biÓu ®¹t cña v¨n häc nh c¸c biÖn ph¸p tu tõ, ng«n
ng÷ giµu h×nh ¶nh híng vµo thÕ giíi bªn trong (ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh) cña
nh©n vËt… khiÕn cho phãng sù vèn tõ b¸o chÝ cã thÓ trë thµnh v¨n häc, mét sè
t¸c phÈm thuéc lo¹i nµy thêng ®îc chÊp nhËn nh lµ nh÷ng t¸c phÈm v¨n
häc cã gi¸ trÞ. §ã lµ trêng hîp c¸c phãng sù cña Vò Träng Phông.
1.2. §Æc trng c¬ b¶n cña thÓ lo¹i phãng sù
ThÓ lo¹i phãng sù cã bèn ®Æc trng c¬ b¶n sau:
1.2.1. TÝnh ch©n thùc:
Phãng sù ra ®êi nh»m ghi l¹i, chôp l¹i sù thËt vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã ®Ó
ngêi ®äc suy xÐt, ®¸nh gi¸. V× thÕ, nãi ®Õn phãng sù lµ nãi ®Õn tÝnh ch©n
thùc. §©y lµ ®Æc trng c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña phãng sù. Nã lµ phÈm
chÊt t¹o nªn søc hÊp dÉn, thuyÕt phôc cho thÓ lo¹i nµy. TÝnh ch©n thùc thÓ
hiÖn ë néi dung ph¶n ¸nh trong phãng sù lµ nh÷ng sù kiÖn, hiÖn tîng cã thùc
mang tÝnh m¾t thÊy tai nghe trong cuéc sèng. Thµnh c«ng cña ngêi viÕt lµ
lµm cho nh÷ng sù thùc Êy nh hiÖn h÷u ngay tríc m¾t ngêi ®äc, ngêi ®äc
kh«ng nghi ngê g× vÒ nh÷ng ®iÒu mµ t¸c gi¶ ®· viÕt ra. V× thÕ, trong c¸c thiªn
phãng sù thêng cã sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng nh©n chøng, nh÷ng b»ng chøng
x¸c thùc (sè liÖu, biÓu ®å, b¶n thèng kª, t liÖu khoa häc,…), nh÷ng ®Þa ®iÓm
cô thÓ.
-19-
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng - K29C
1.2.2. TÝnh thêi sù:
ThÓ hiÖn ë néi dung ph¶n ¸nh trong phãng sù lµ nh÷ng sù kiÖn, hiÖn
tîng ®ang diÔn ra trong cuéc sèng mang tÝnh cËp nhËt nãng hæi hoÆc ®· diÔn
ra nhng vÊn ®Ò cha ®îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm. TÝnh thêi sù sÏ thu hót sù
quan t©m cña ®éc gi¶, ®ång thêi còng lµ yÕu tè t¹o sù hÊp dÉn cho mçi thiªn
phãng sù.
1.2.3. TÝnh b¸o chÝ:
Phãng sù ra ®êi tõ rÊt sím, nhiÒu nhµ nghiªn cøu ph¬ng T©y cho r»ng,
thÓ lo¹i nµy ra ®êi tõ thÕ kû XVI cïng víi sù xuÊt hiÖn cña b¸o chÝ vµ c¸c
ph¬ng tiÖn in Ên c«ng nghiÖp. Môc ®Ých cña phãng sù lµ cung cÊp cho c«ng
chóng nh÷ng tri thøc phong phó, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c ®Ó hä cã thÓ nhËn thøc,
®¸nh gi¸ ®óng ngêi vµ viÖc mµ hä ®ang quan t©m, theo dâi. V× thÕ, ngêi viÕt
phãng sù thêng sö dông nh÷ng biÖn ph¸p nghiÖp vô b¸o chÝ nh ®iÒu tra,
pháng vÊn, ®èi tho¹i, ghi chÐp t¹i chç… Ngµy nay, hä cßn sö dông c¶ nh÷ng
ph¬ng tiÖn m¸y mãc (m¸y ¶nh, m¸y ghi ©m, m¸y quay phim…) vµo c«ng
viÖc nµy.
1.2.4. TÝnh ®Þnh híng:
Phãng sù, dï mang tÝnh ch©n thùc, cËp nhËt hay tÝnh b¸o chÝ vÉn béc lé
thiªn híng cña ngêi cÇm bót. Mét c©y bót phãng sù cã thÓ viÕt vÒ mét sù
viÖc, mét hiÖn tîng, mét con ngêi… mµ hä t×m hiÓu, ®iÒu tra, kh¸m ph¸.
Nhng vÊn ®Ò lµ ë chç t¸c gi¶ ph¶n ¸nh víi môc ®Ých g×? Còng nh t¸c phÈm
v¨n häc, qua bøc tranh ®êi sèng, ngêi ®äc nhËn ra thÕ giíi quan, nh©n sinh
quan cña ngêi nghÖ sÜ. Phãng sù còng vËy. T¸c gi¶ phãng sù qua c¸c ghi
chÐp, ®iÒu tra sÏ thÓ hiÖn th¸i ®é ®èi víi cuéc sèng. V× vËy tÝnh ®Þnh híng
cña phãng sù nhiÒu khi ®îc thÓ hiÖn trùc tiÕp, trùc diÖn tríc c¸c vÊn ®Ò x·
héi. Suy cho cïng, khi viÕt phãng sù, nhµ v¨n, nhµ b¸o hoÆc muèn biÓu d¬ng
ca ngîi hoÆc muèn c¶nh tØnh phª ph¸n ®èi víi vÊn ®Ò ®Æt ra trong bµi viÕt vµ
-20-
- Xem thêm -
.PDF 
62 
160 
145 
