Tài liệu Bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học dân tộc khmer tỉnh bạc liêu

1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tác giả luận án NGUYỄN VĂN TẤN 2 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................1 MỤC LỤC.........................................................................................................2 NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN..............................................5 DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN..............................................6 DANH MỤC CÁC BIỂU TRONG LUẬN ÁN................................................7 MỞ ĐẦU..........................................................................................................9 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.................................................................9 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.......................................................................11 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU......................................11 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC.......................................................................12 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.......................................................................12 6. GIỚI HẠN, PHẠM VI NGHIÊN CỨU......................................................12 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............................................................13 8. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN....................................................13 9. CẤU TRÚC LUẬN ÁN..............................................................................14 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIỂU HỌC..........................................................................................15 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN.............................................................15 1.1.1. Bồi dưỡng và mối quan hệ giữa đào tạo và bối dưỡng giáo viên...... 1.1.2. Năng lực sư phạm............................................................................. 1.1.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học............................................... 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BD NĂNG LỰC SƯ PHẠM GVTH.................18 1.2.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề có liên quan đến đề tài....................... 1.2.2. Những cơ sở lý luận về bồi dưỡng NLSP giáo viên tiểu học................25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................38 3 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TỈNH BẠC LIÊU......................................................................................................40 2.1. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ-XÃ HỘI VÀ TÌNH HÌNH GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO TỈNH BẠC LIÊU...................................................................................40 2.1.1. Đặc điểm KT-XH tỉnh Bạc Liêu........................................................ 2.1.2. Đặc điểm cộng đồng dân tộc Khmer ở ĐBSCL nói chung và ở tỉnh Bạc Liêu nói riêng........................................................................................ 2.1.3. Tình hình GD - ĐT tỉnh Bạc Liêu...................................................... 2.1.4. Thực trạng Giáo dục tiểu học tỉnh Bạc Liêu...................................... 2.2. CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TỈNH BẠC LIÊU.....52 2.2.1. Kết quả bồi dưỡng giáo viên tiểu học vừa qua.................................. 2.2.2. Đánh giá công tác bồi dưỡng giáo viên tiểu học thời gian qua.........66 2.3. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM GIÁO VIÊN TIỂU HỌC DÂN TỘC KHMER.................................................................................................68 2.3.1. Tổ chức khảo sát...............................................................................68 2.3.2. Kết quả khảo sát................................................................................73 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................82 CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP BDNLSP CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC KHMER TỈNH BẠC LIÊU........................................84 3.1. NHỮNG NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP.......................84 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích................................................... 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.................................................... 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................... 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả toàn diện..................................... 3.2. CÁC BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC DÂN TỘC KHMER..........................................................87 4 3.2.1. Biện pháp 1.......................................................................................... 3.2.2. Biện pháp 2........................................................................................ 3.2.3. Biện pháp 3....................................................................................... 3.2.4. Biện pháp 4........................................................................................ 3.2.5. Biện pháp 5......................................................................................103 3.2.6. Biện pháp 6......................................................................................104 3.2.7. Biện pháp 7......................................................................................112 3.3. ĐÁNH GIÁ CÁC BIÊN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM GIÁO VIÊN TIỂU HỌC DÂN TỘC KHMER.............................................119 3.3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đã đề xuất ...................................................................................................................119 3.3.2. Quan sát kỹ năng dạy học hợp tác của GVTH.................................124 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..............................................................................128 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................130 TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................135 PHỤ LỤC.....................................................................................................144 5 NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN 1. Giáo viên GV 2. Giáo viên tiểu học GVTH 3. Giáo dục GD 4. Giáo dục phổ thông GDPT 5. Đại học sư phạm ĐHSP 6. Cao đẳng sư phạm CĐSP 7. Công nghiệp hóa CNH 8. Hiện đại hóa HĐH 9. Trung học phổ thông THPT 10. Trung học cơ sở THCS 11. Xã hội Chủ nghĩa XHCN 12. Dân tộc DT 13. Dân tộc nội trú DTNT 14. Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT 15. Giáo dục tiểu học GDTH 16. Cán bộ quản lý CBQL 17. Cơ sở vật chất CSVC 18. Đồng bằng sông Cửu long ĐBSCL 19. Biện pháp BP 20. Sách giáo khoa SGK 21. Sách giáo viên SGV 22. Tổ chức Văn hóa, Khoa học, Giáo dục liên hiệp quốc.UNESCO (United Nation Education, Scientific and Cultural Organization) 23. Cơ quan giáo dục khu vực của UNESCO. ROEAP (Regional Offic for Education Asia and Pacific) 24. Dạy học hợp tác DHHT 6 DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN Bảng 2.1: Phân bố người Khmer ở các huyện, thị tỉnh Bạc Liêu ......................40 Bảng 2.2: Bảng thống kê số liệu cơ bản qua các năm học............................. 46 Bảng 2.3: Về đội ngũ CBQL, giáo viên, nhân viên .......................................49 Bảng 2.4: Giáo viên Tiểu học và giáo viên Tiểu học Khmer theo huyện, thị, tỉnh Bạc Liêu...........................................................................51 Bảng 2.5: Bảng So sánh mẫu 1a và 1b: Về kỹ năng sư phạm theo Chuẩn nghề nghiệp Giáo viên tiểu học.....................................................77 Bảng 3.1: Đối tượng khảo nghiệm là 228 nghiệm thể..................................120 Bảng 3.2: Các biện pháp khảo nghiệm..........................................................120 Bảng 3.3: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết theo thang Likert..................121 Bảng 3.4: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi theo thang Likert....................122 Bảng 3.5: Tổng hợp kết quả quan sát ở nhóm 1 (đã qua bồi dưỡng)............126 Bảng 3.6: Tổng hợp kết quả quan sát ở nhóm 2 (chưa qua bồi dưỡng)........127 7 DANH MỤC CÁC BIỂU TRONG LUẬN ÁN 1. Biểu 1: Phân bổ dân số Khmer tỉnh Bạc Liêu theo huyện, thành phố.........81 2. Biểu 2: Biểu đồ về tính cần thiết của các biện pháp..................................122 3. Biểu 3: Biểu đồ về tính khả thi của các biện pháp....................................124 4. Biểu 4: Biểu đồ so sánh giữa tính cần thiết và tính khả thi.......................124 8 9 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Đội ngũ giáo viên là lực lượng nồng cốt để biến các mục tiêu giáo dục thành thiện thực, giáo viên giữ vai trò quyết định về chất lượng hiệu quả của giáo dục. Thật vậy, đã có nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa chất lượng giảng dạy của giáo viên và thành tích học tập của học sinh cho rằng: Chất lượng giáo viên có ảnh hưởng lớn nhất đến thành tích học tập của học sinh (Ferguson, 1991); Tăng cường giáo dục giáo viên có tác động lớn đến việc cải tiến phương pháp học tập của học sinh (Green wald, Heges, and Laine, 1996); Đầu tư vào việc giúp đỡ giáo viên rèn luyện chuyên môn là cách đầu tư đồng tiền có hiệu quả nhất để nâng cao kết quả học tập của học sinh (National Education Goals Panel, 1997).v.v... Xu thế đổi mới giáo dục để chuẩn bị người cho thế kỷ 21 đang đặt ra những yêu cầu mới về phẩm chất năng lực, làm thay đổi vai trò và chức năng của người giáo viên. Giáo dục tiểu học là bậc nền tảng, hình thành những cơ sở ban đầu cho nhân cách con người Việt Nam XHCN - chất lượng giáo dục tiểu học tốt là tiền đề quan trọng cho sự phát triển toàn diện nhân cách con người đáp ứng tiêu chuẩn nhân cách mong đợi của xã hội khi bước vào thế kỷ 21, thế kỷ của đỉnh cao trí tuệ. Với xu thế phát triển giáo dục Thế giới và yêu cầu đổi mới GDPT, thì giáo viên nói chung, giáo viên tiểu học nói riêng đang gặp khó khăn, thử thách trước yêu cầu mới về vai trò, chức năng đó là: Tương ứng với sự chuyển biến mục tiêu giáo dục - phương pháp dạy học đang chuyển từ kiểu dạy tập trung vào vai trò của giáo viên sang kiểu dạy tập trung vào vai trò của học sinh. Mặt khác, năng lực nghề nghiệp giáo viên tiểu học vừa qua được đào tạo chưa cơ bản, đặc điểm phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học thời gian qua cho thấy: Từ những năm đầu của thập kỷ 80 đến 90: Để đáp ứng với yêu 10 cầu của cải cách giáo dục, Đảng và Nhà nước ta có những chủ trương hết sức cấp bách để đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo nhiều loại hình khác nhau đặc biệt là đội ngũ giáo viên tiểu học. Cùng với sự phát triển học sinh tiểu học, tình trạng thiếu giáo viên phát sinh đáng kể, để đáp ứng yêu cầu, nhiều hệ đào tạo giáo viên tiểu học được đào tạo nhằm kịp thời đáp ứng nhu cầu học tập của trẻ em khắp mọi vùng đất nước, từ đó ra đời các hệ khác nhau 8+4, 9+1, 9+3, 12+1, thậm chí một số huyện, thị còn mở các hệ đào tạo cấp tốc như: 9+ 2 tháng, 9+3 tháng, 12+2 tháng; do đó đội ngũ giáo viên tiểu học hiện nay có một số lượng đáng kể, xuất phát từ nhiều nguồn đạo tạo khác nhau, năng lực không đồng đều (còn 10 % ở hệ 9+3), cần phải được tăng cường bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ. Công việc bồi dưỡng giáo viên mà chúng ta đã và đang làm, chỉ chủ yếu là chuẩn hóa hoặc đào tạo trên chuẩn trình độ đào tạo theo qui định hiện hành của nhà nước. Nhưng đối với Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học được ban hành theo quyết định số: 14/QĐ-BGĐT,ngày 04/05/2007 của Bộ GD&ĐT, đặt ra những yêu cầu mới về năng lực hoạt động dạy học, giáo dục đối với giáo viên tiểu học, mức độ đòi hỏi đó cao hơn, toàn diện hơn so với chuẩn trình độ đào tạo ban đầu. Giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu là một bộ phận của đội ngũ giáo viên tiểu học ở một tỉnh thuộc đồng bằng sông Cửu Long nói chung và Bạc Liêu nói riêng đã và đang góp phần quan trọng đối với chất lượng giáo dục, nhất là giáo viên vùng sâu, vùng dân tộc Khmer. Việc bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp nói chung (NLSP nói riêng) của giáo viên tiểu học đã được quan tâm thực hiện từ lâu qua các loại hình bồi dưỡng như: Bồi dưỡng thường xuyên (đã qua 3 chu kỳ); Bồi dưỡng chuẩn hóa; bồi dưỡng thay sách giáo khoa mới, có thể nói năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên tiểu học có nâng lên đáng kể, tuy nhiên so với yêu cầu chuẩn nghiệp GVTH 11 thì vẫn chưa đáp ứng được, nhất là giáo viên tiểu học dạy vùng sâu, vùng dân tộc Khmer và giáo viên dân Khmer (nội dung bồi dưỡng ở các loại hình đã qua, chủ yếu tập trung vào các điểm mới của chương trình cũng như đổi mới phương pháp dạy học). Thế nhưng chúng ta lại chưa có được chương trình bồi dưỡng riêng cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer để phù hợp với thực tế năng lực sư phạm cũng như đặc điểm tâm lý, xã hội của họ. Do vậy việc việc nghiên cứu nội dung các biện pháp bồi dưỡng phù hợp, hiệu quả để nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer là vấn đề cấp thiết. Đặc biệt là từ khi chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học được ban hành (2007) đến nay, chưa có một công trình hay đề tài nghiên cứu nào về việc xác định, cụ thể hóa, cũng như khảo sát, đánh giá năng lực sư phạm đặc thù của GVTH theo chuẩn nghề nghiệp để đề xuất các biện pháp bồi dưỡng phù hợp, hiệu quả, nhất là đối với giáo viên tiểu học dân tộc Khmer. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn đã khái quát ở trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu "Bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu" nhằm góp phần phát triển giáo dục của tỉnh Bạc Liêu nói chung, giáo dục tiểu học vùng dân tộc Khmer nói riêng. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Đề xuất các biện pháp BD Năng lực sư phạm mang tính đặc thù cho Giáo viên tiểu học dân tộc Khmer. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu và Trình độ Năng lực sư phạm được khảo sát, đánh giá. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quá trình bồi dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu. 12 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Năng lực sư phạm (NLSP) là năng lực nghề nghiệp phản ánh phẩm chất, trình độ kiến thức và kỹ năng của người thầy giáo. Bồi dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học nói chung và giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc liêu nói riêng là chìa khóa để nâng cao chất lượng dạy học ở tiểu học, nhất là ở các vùng dân tộc còn nhiều khó khăn. Nếu đề xuất và tổ chức thực thi có hiệu quả các biện pháp bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm tâm lý, tính cách, văn hóa và đời sống của giáo viên dân tộc cũng như cải tiến nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng và với qui trình logic, chặt chẽ, thống nhất trong môi trường chia sẻ, hợp tác của các giáo viên tiểu học dân tộc Khmer hiện nay thì chất lượng dạy học tiểu học của địa phương sẽ được nâng lên. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 5.1. Xác định cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dưỡng năng lực sư phạm giáo viên tiểu học nói chung và giáo viên tiểu học dân tộc Khmer nói riêng. 5.2. Xác định những kiến thức, kỹ năng sư phạm (NLSP) của giáo viên tiểu học dân tộc Khmer trên những nguyên tắc và nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên. 5.3. Đánh giá thực trạng năng lực sư phạm của giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu. 5.4. Đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer. 6. GIỚI HẠN, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 6.1. Đề tài tập trung cho việc nghiên cứu những kiến thức, kỹ năng sư phạm (NLSP) mang tính đặc thù, cần cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer. Vấn đề bồi dưỡng mà luận án nghiên cứu giới hạn, chủ yếu trong loại hình “Bồi dưỡng thường xuyên” 6.2. Những giáo viên tiểu học dân tộc Khmer được tổ chức, khảo sát, đánh giá trong 13 luận án, thuộc các trường tiểu học có đông học sinh và giáo viên dân tộc Khmer. 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận - Nghiên cứu, phân tích tư liệu, tài liệu trong và ngoài nước để xác định cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài nghiên cứu. - Phương pháp lịch sử và logic nhằm xây dựng quan niệm của đề tài và những luận điểm cơ bản của vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm các phương pháp thực tiễn - Phương pháp điều tra, để đánh giá thực trạng. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm, rút ra những cơ sở khoa học cho vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm. - Phương pháp thực nghiệm để đánh giá hiệu quả, tác dụng của các biện pháp. 7.3. Các phương pháp nghiên cứu khác - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia và các đối tượng có liên quan để khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp. - Sử dụng phương pháp thống kê toán học đề xử lí số liệu, phân tích các tư liệu. 8. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN 8.1. Xác định một cách có hệ thống cơ sở lí luận về vấn đề bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên tiểu học nói chung và giáo viên tiểu học dân tộc Khmer nói riêng; vận dụng và phát triển lí luận, bồi dưỡng năng lực sư phạm giáo viên tiểu học dân tộc Khmer, kết quả nghiên cứu góp phần phát triển những nghiên cứu tiếp theo sâu sắc hơn. 8.2. Phát hiện những hạn chế bất cập về bồi dưỡng NLSP cho giáo viên tiểu học dân tộc Khmer thời gian qua và đề xuất các định hướng về mục tiêu, nội 14 dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng phù hợp đặc thù năng lực sư phạm của giáo viên tiểu học dân tộc Khmer. 8.3. Đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng với một qui trình logic chặt chẽ trên cơ sở cải tiến nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng phù hợp đặc điểm tâm lý, tích cách, năng lực vốn có nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng của giáo viên tiểu học dân tộc Khmer tỉnh Bạc Liêu. 8.4. Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng có thể là tài liệu có ích cho các cấp quản lý giáo dục, các giáo viên tiểu học vùng dân tộc Khmer, tham khảo, sử dụng.. v..v.. 9. CẤU TRÚC LUẬN ÁN Luận án bao gồm 3 chương: - Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU - Chương 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM VÀ CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG GVTH DT KHMER TỈNH BẠC LIÊU - Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP BDNLSP CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC DÂN TỘC KHMER TỈNH BẠC LIÊU Ngoài ra còn có phần Mở đầu, Kết luận, phụ lục và Danh mục các tài liệu tham khảo. 15 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIỂU HỌC 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1.1.1. Bồi dưỡng và mối quan hệ giữa đào tạo và bối dưỡng giáo viên - Đào tạo đề cập đến việc dạy các kỹ năng thực hành, nghề nghiệp hay kiến thức liên quan đến một lĩnh vực cụ thể, để người học lĩnh hội và nắm vững những tri thức, kỹ năng, nghề nghiệp một cách có hệ thống để chuẩn bị cho người đó thích nghi với cuộc sống và khả năng đảm nhận được một công việc nhất định. - Bồi dưỡng là làm tăng thêm năng lực phẩm chất, "Bồi dưỡng cán bộ, bồi dưỡng đạo đức, bồi dưỡng giáo viên". Bồi dưỡng giáo viên được coi như quá trình cập nhật hoá kiến thức còn thiếu hoặc đã lạc hậu, bổ túc hoặc cũng cố những kỹ năng về chuyên môn, nghiệp vụ theo các chuyên đề. Bồi dưỡng giáo viên được thực hiện trên nền tảng các loại trình độ đã được đào tạo cơ bản trước. Bồi dưỡng là một hoạt động có chủ đích; nhằm cập nhật kiến thức mới, tiến bộ hoặc nâng cao trình độ để tăng thêm tiềm lực hoạt động của GV đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp GD-ĐT. Bồi dưỡng còn là yêu cầu thường xuyên đối với giáo viên trước yêu cầu đổi mới. * Bồi dưỡng còn có ý nghĩa là đào tạo lại. 1.1.2. Năng lực sư phạm 1.1.2.1. Năng lực - Theo A.G.Cô Va Li ốp: Năng lực là một tập hợp hoặc tổng hợp những thuộc tính của cá nhân con người, đáp ứng những yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đạt được những kết quả cao. 16 - Theo PGS.TS Thái Duy Tuyên: Năng lực là những đặc điểm tâm lý của nhân cách, là điều kiện chủ quan để thực hiện có kết quả một dạng hoạt động nhất định. Năng lực có quan hệ với kiến thức, kỹ năng; kỹ xảo. Năng lực thể hiện ở tốc độ, chiều sâu, tính bền vững và phạm vi ảnh hưởng của kết quả hoạt động, ở tính sáng tạo, tính độc đáo của phương pháp hoạt động. - Theo GS.TS Đỗ Hoàng Toàn: Năng lực là những thuộc tính tâm lý của cá nhân giúp cho việc con người lĩnh hội một lĩnh vực kiến thức hoặc hoạt động nào đấy được dễ dàng và để họ tiến hành hoạt động trong lĩnh vực đó sẽ có kết quả cao. 1.1.2.2. Năng lực nghề nghiệp Bất kỳ một hoạt động nào của con người đều có những yêu cầu về phẩm chất tâm lý cần thiết để người đó tiến hành hoạt động có hiệu quả cao. Năng lực không mang tính chung chung mà mà bao giờ cũng nói đến năng lực của nghề nghiệp nào đó, năng lực về một hoạt động cụ thể nào đó, như năng lực toán hay năng lực nghiên cứu toán học, năng lực hoạt động chính trị, năng lực giảng dạy… Theo tác giả Mạc Văn Trang thì: năng lực nghề nghiệp được cấu thành bởi 3 thành tố: thái độ với nghề, tri thức chuyên môn, kỹ năng hành nghề. Vấn đề cốt lõi là: Năng lực nói chung và năng lực nghề nghiệp nói riêng không có sẵn, mà nó được hình thành và phát triển qua hoạt động, lao động, qua hoạt động đào tạo. 1.1.2.3. Năng lực nghề nghiệp giáo viên Năng lực nghề nghiệp là những thuộc tính tâm lý, sinh lý, trình độ chuyên môn nghiệp vụ tạo nên khả năng hoàn thành một loại hoạt động nghề nghiệp xác định với chất lượng cao. Theo đó năng lực nghề nghiệp giáo viên là những thuộc tính tâm lý của người giáo viên tạo nên khả năng hoàn thành hoạt động dạy học, giáo dục với chất lượng cao. Năng lực nghề nghiệp giáo viên 17 chính là mô hình nhân cách giáo viên được xác định trong điều 70 của Luật Giáo Dục 2005, bao gồm các mặt phẩm chất đạo đức, trình độ dào tạo, năng lực chuyên môn nghiệp vụ, sức khỏe, kềm theo qui định những điều giáo viên phải làm (Điều 72) và những điều giáo viên không được làm (Điều 75). 1.1.2.4. Năng lực sư phạm Nội dung khái niệm “ Năng lực nghề nghiệp giáo viên” đã trình bày ở trên cho thấy đó là một tổ hợp các năng lực cu thể tạo nên các thuộc tính của người làm nghề giáo dục con người. Nghề giáo viên còn gọi là nghề sư phạm, cho nên “ Năng lực nghề nghiệp giáo viên” có nội hàm trùng với nội hàm “năng lực sư phạm” khi hiểu khái niệm theo nghĩa rộng hơn, khái quát hơn. Tuy nhiên trong thực tiễn, cũng như trong lĩnh vực khoa học sư phạm để nhấn mạnh một số năng lực đặc thù tạo nên thuộc tính của người làm giáo dục, dạy học khái niệm “năng lực sư phạm” còn được hiểu theo nghĩa hẹp hơn là chỉ phản ánh những thuộc tính cơ bản tạo nên phẩm chất, cấu trúc hoạt động giáo dục, dạy học, đó là kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ để hoạt động có hiệu quả. Theo nghĩa đó có thể hiểu “năng lực sư phạm” là năng lực người giáo viên thực hiện hiệu quả hoạt động dạy học, giáo dục học sinh, được tạo nên bởi ba thành tố cơ bản là thái độ, kiến thức, kỹ năng sư phạm. * Tóm lại, năng lực sư phạm giáo viên tiểu học chính là năng lực nghề nghiệp của giáo viên tiểu học. Năng lực nghề nghiệp giáo viên gồm 3 thành tố: Phẩm chất tư tưởng, đạo đức; Kiến thức; Kỹ năng sư phạm. Khái niệm năng lực sư phạm ở đây được hiểu bao gồm 2 lĩnh vực: Kiến thức và kỹ năng sư phạm. Như vậy, năng lực sư phạm giáo viên tiểu học là khả năng về trình độ về kiến thức và kỹ năng sư phạm của giáo viên tiểu học. 1.1.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên được sử dụng ở một số nước để xác định chất lượng giáo viên về mặt giảng dạy và một số hoạt đông khác, không 18 dựa trên số năm được đào tạo hoặc khoá học đã qua của giáo viên. Vì chất lượng giáo viên là tổng hợp của nhiều hoạt động nghiệp vụ khác nhau,chứ không đơn thuần chỉ một hoạt động, vì thế cụm từ Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên được sử dụng để mô tả sự tích hợp của tất cả các hoạt động đòi hỏi giáo viên phải đạt dược. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học là hệ thống các yêu cầu cơ bản về năng lực nghề nghiệp mà người giáo viên tiểu học cần phải đạt nhằm đáp ứng mục tiêu của giáo dục tiểu học. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học được điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội và mục tiêu giáo dục tiểu học ở từng giai đoạn. Thể hiện ở 3 lĩnh vực: Phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị; kiến thức; kỹ năng sư phạm. Ở mỗi lĩnh vực có 5 yêu cầu cơ bản được phân chia thành các 61 tiêu chí xác định từ thấp đến cao. Qui định về chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học được ban hành theo Quyết định số 14/QĐ-BGDĐT, ngày 04/05/2007. 1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BD NĂNG LỰC SƯ PHẠM GVTH 1.2.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề có liên quan đến đề tài 1.2.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Cơ quan giáo dục khu vực Châu Á của UNESCO (ROEAP) đã tổ chức một hội nghị về đào tạo bồi dưỡng giáo viên 18 nước trong khu vực châu Á Thái Bình Dương. Kết quả hội nghi cho ta một số kinh nghiệm về bồi dưỡng giáo viên tiểu học như sau: a. Về mục tiêu, phương thức bồi dưỡng: (các nước Châu Á) - Thực tế nhiều quốc gia đã khẳng định: “Bồi dưỡng giáo viên là vấn đề cơ bản trong phát triển giáo dục”. - Việc bồi dưỡng đang được nhiều nước thực hiện theo tinh thần quán triệt giáo dục liên tục, giáo dục suốt đời, dưới nhiều hình thức; - học ngoài giờ làm 19 việc tại địa phương, tại một trường đại học ở gần; - học tập trung, tách khỏi giảng dạy, với sự hỗ trợ hoặc không có sự hỗ trợ về tài chính;- học bằng thư, học từ xa; - tự học là chính rồi dự các kì thi, kiểm tra do ngành tổ chức. - Hoạt động bồi dưỡng và đào tạo lại cho đội ngũ các nhà giáo ở các nước trên thế giới được tổ chức độc lập như các Viện Nghiên Cứu, các Trung tâm bồi dưỡng và đào tạo sư phạm tiến hành như mô hình của các nước Xã hội chủ nghĩa (XHCN) trước đây. Ở đa số quốc gia, người ta đã giao Trường Sư Phạm có nhiệm vụ thực hiện bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo rất phong phú đa dạng phù hợp với từng đối tượng cụ thể. - Thái lan là một trong những nước có chính sách rất thiết thực về bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả đội ngũ giáo viên đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nghiệp vụ quản lí chuyên môn theo quy định. Nhà nước Triều Tiên đã đưa ra 2 chương trình lớn được thực thi trong thập kỹ vừa qua. Đó là: “Chương trình bồi dưỡng giáo viên mới” để bồi dưỡng giáo viên trong 10 năm và chương trình trao đổi, chương trình đào tạo trong nước. b. Về nội dung bồi dưỡng: - Đối với giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm, có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do Nhà nước quy định trong thời gian 3 tháng, gồm các nội dung như giáo dục nghiệp vụ dạy học, cơ sở tâm lí giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét học sinh…(Pakistan) - Về nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ở các nước có thể quy tụ thành 3 loại chương trình sau: (Triều Tiên) + Chương trình đổi mới, bổ sung và cập nhật kịp thời tri thức khoa học cho các ngành chủ chốt hoặc các ngành có liên quan đáp ứng với tiến độ phát triển của khoa học công nghệ (điện tử, tin học…) hoặc với những biến đổi sâu sắc về kinh tế, chính trị, xã hội, triết học, kinh tế chính trị học, xã hội học và 20 các môn khoa học khác. + Chương trình bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ bao gồm nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy mới, đánh giá xếp loại học sinh, trình độ nhận thức, ý thức nghề nghiệp… + Chương trình bồi dưỡng kiến thức bổ trợ và phục vụ các môn tự chọn như: Tin học, Ngoại ngữ, phương pháp nghiên cứu khoa học cơ bản và tổ chức nghiên cứu khoa học, phong tục tập quán địa phương… + Thực tế cho thấy, xu thế mới nội dung, chương trình bồi dưỡng được tiến hành theo thiết kế modun cần thiết phải phù hợp với nhu cầu việc làm của người lao động, thiết thực và có tính khả thi cao để người lao động có khả năng thích ứng và thực thi nhiệm vụ một cách thành thạo đem lại hiệu suất lao động cao. c. Về phương pháp bồi dưỡng: - Việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở các Trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kỹ năng nghề nghiệp ngắn ngày và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội.(Thái Lan) - Khi bồi dưỡng giáo viên phải chú ý xây dựng nhóm đối tượng giáo viên cùng có chung đặc điểm trong toàn bộ đội ngũ giáo viên. Phân tích những yêu cầu và nội dung cần bồi dưỡng từng nhóm cho phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng cho từng loại đối tượng. (Triều Tiên) d. Về hình thức bồi dưỡng: - Công tác bồi dưỡng cho giáo viên không tổ chức trong năm học mà tổ chức bồi dưỡng vào các khoá học hè. (Philippin) Hè thứ nhất bao gồm các nội dung môn học, nguyên tắc dạy học, tâm lí học và đánh giá trong giáo dục. Hè thứ hai gồm các môn về quan hệ con người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục.