Tài liệu Binpha~1

BỘ CÔNG THƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH CƠ SỞ THANH HÓA – KHOA KINH TẾ BÁO CÁO THỰC TẬP TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI : BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA Giảng viên hướng dẫn : LÊ THÙY LINH Sinh viên thực hiện : PHẠM THỊ LIÊN MSSV : 10018453 Lớp : CDTD12TH THANH HÓA, THÁNG 03 NĂM 2013 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh MỤC LỤC MỤC LỤC..................................................................................................................... 1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT………………………………………….……………….....4 LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................................7 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI...................................................................................................7 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI................................................................8 3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU....................................................................8 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................................9 5. KẾT CẤU CỦA BÀI......................................................................................................9 CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG........................................10 1.1: KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ PHÂN LOẠI TÍN DỤNG NGÂN HÀNG...........10 1.1.1: Khái niệm tín dụng Ngân hàng..............................................................................10 1.1.2: Vai trò của tín dụng trong nền kinh tế thị trường................................................10 1.1.3: Phân loại tín dụng...................................................................................................12 1.1.4: Rủi ro tín dụng........................................................................................................13 1.1.4.1 . Khái niệm rủi ro tín dụng........................................................................13 1.1.4.2 . Phân loại rủi ro tín dụng.........................................................................14 1.1.4.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng.......................................................16 CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NHNo & PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA................................................................20 2.1: GIỚI THIỆU VỀ NHNo&PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA. 20 2.1.1: Đặc điểm tình hình đơn vị......................................................................................20 2.1.2: Khái quát về địa bàn hoạt động............................................................................20 2.1.3: Mô hình tổ chức bộ máy quản lý, chức năng, nhiệm vụ cơ bản của các bộ phận quản lý........................................................................................................................21 2.2. KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG TẠI NHNo&PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA GIAI ĐOẠN 2010 – 2012...............................23 SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 1 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh 2.2.1 Những khó khăn thuận lợi của đơn vị ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh 23 2.2.1.1 Thuận lợi.................................................................................................................23 2.2.1.2 Khó khăn……….……………………………………………...………………………………..23 2.2.2 Khái quát về hoạt động kinh doanh giai đoạn 2010 – 2012................................24 2.2.2.1 Những mặt làm được................................................................................24 2.2.2.2 Những yếu kém tồn tại..............................................................................26 2.3. ĐÁNH GIÁ VỀ HOẠT ĐỘNG RỦI RO TÍN DUNG TẠI NHNo&PTNT QUẢNG XƯƠNG..............................................................................................................26 2.3.1 Huy động vốn...........................................................................................................27 2.3.2 Hoạt động dịch vụ thu ngoài tín dụng ..................................................................29 2.3.3 Tình hình về hoạt động cho vay tại NHNo&PTNT Quảng Xương...................30 2.3.4 Nợ xấu, nợ quá hạn và trích lập DPRRTD theo quy định 493 sửa đổi........31 2.3.5 Thực trạng nợ xấu.......................................................................................35 CHƯƠNG 3 : BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG VÀ GIẢM THIỂU RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NHNo & PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA.............................................................................................................. 37 3.1: ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NHNO & PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA NĂM 2013...............................................................................37 3.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHNo&PTT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG......................................................................37 3.2.1 Nâng cao chất lượng cán bộ tín dụng.....................................................................37 3.2.2 Thực hiện đầy đủ quy trình cho vay.......................................................................38 3.2.3 Xây dựng hệ thống phân loại và xếp hạng khách hàng tự động.........................39 3.2.4 Coi trọng nhưng không quá ỷ lại vào tài sản bảo đảm.........................................40 3.2.5 Định kỳ phân loại nợ và trích lập DPRR theo quy định mới..............................41 3.2.6 Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tín dụng độc lập...................................41 3.2.7 Đa dạng hóa danh mục cho vay.................................................................................. 3.2.8 Thiết lập bộ phận nghiên cứu, phân tích dự báo diễn biến xảy ra......................43 SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 2 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh 3.3: GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHNo & PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG.............................................................................43 3.3.1: Cho vay đồng tài trợ ……………………….……………………………………………...43 3.3.2: Tránh dồn vốn……………………………………………………………………………….44 3.3.3: Đa dạng hóa các loại hình dịch vụ……………………………………………………..44 3.3.4: Lập quỹ dự phòng rủi do tín dụng……………………………………………………..44 3.3.5: Bảo hiểm tín dụng…………………………………………………..……………………...44 3.3.6: Thực hiện tốt quy chế bảo đảm tiền vay…………………………………………….45 3.3.7: Đào tạo bồi dưỡng trình độ nghiệp vụ nâng cao phẩm chất CBTD………...45 3.3.8: Tăng cường công tác kiểm tra kiểm soát nội bộ………………………………….46 3.4: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ...............................................................................................47 3.4.1: Đối với Nhà nước....................................................................................................47 3.4.2: Đối với Ngân hàng Nhà nước................................................................................49 KẾT LUẬN.................................................................................................................52 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 3 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt : Diễn giải NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn CBTD : Cán bộ tín dụng NHTM : Ngân hàng thương mại CBCNV : Cán bộ công nhân viên CBTD : Cán bộ tín dụng NHNN : Ngân hàng Nhà nước UTĐT : Ưu tiên đầu tư BGĐ : Ban giám đốc PGDNH : Phòng giao dịch ngân hàng TDND : Quỹ tín dụng Nhân dân DPRRTD : Dự phòng rủi ro tín dụng TDTD : Tín dụng Trung tâm SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 4 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ Bảng 2.01 : Hoạt động huy động vốn tại NHNo&PTNT Quảng Xương Bảng 2.02 : Bảng cơ cấu nguồn vốn huy động tại NHNo&PTNT huyện Quảng Xương. Bảng 2.03 : Kết quả thu được từ các hoạt động dịch vụ ngoài tín dụng trong 3 năm 2010 - 2012. Bảng 2.04 : Tình hình hoạt động cho vay của NHNo&PTNT Quảng Xương Bảng 2.05 : Phân loại nợ của NHNo&PTNT Huyện Quảng Xương Bảng 2.06 : Tình hình nợ xấu tại NHNo&PTNT Quảng Xương SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 5 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong báo cáo thực tập tốt nghiệp được lấy từ Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự dạy dỗ của thầy cô trong trường ĐHCN TP Hồ Chí Minh và sự giúp đỡ của các cán bộ nhân viên và ban lãnh đạo của NHNo&PTNT Chi nhánh Quảng Xương đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện đề tài nghiên cứu này. TP. Thanh Hóa, ngày 20 tháng 03 năm 2013 Sinh viên Phạm Thị Liên SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 6 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh LỜI MỞ ĐẦU Kể từ khi ra đời hoạt động ngân hàng đã đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội. Trong nền kinh tế thị trường với chức năng chính là cung cấp tín dụng cho nền kinh tế, vai trò của các ngân hàng thương mại càng được khẳng định rõ nét. Đối với hầu hết các ngân hàng hiện nay trên toàn thế giới, dư nợ tín dụng thường chiếm tới hơn một nửa tổng tài sản có và thu nhập từ hoạt động tín dụng chiếm từ 1/2, đến 2/3 tổng thu nhập của Ngân hàng. Tuy nhiên hoạt động Ngân hàng vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro và rủi ro tín dụng là loại rủi ro chủ yếu và không thể tránh khỏi. Chính vì thế việc hạn chế rủi ro tín dụng là vấn đề cần được quan tâm hàng đầu trong hoạt động ngân hàng. Ở Việt Nam hiện nay vấn đề này đã và đang ngày càng được các ngân hàng thương mại nhận thức đầy đủ tầm quan trọng và quan tâm đến. Quá trình tự do hóa tài chính và hội nhập Quốc tế có thể làm cho nợ xấu gia tăng khi tạo ra một môi trường cạnh tranh gay gắt , khiến hầu hết các doanh nghiệp , những khách hàng thường xuyên của Ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật khắc nghiệt của thị trường nên việc phòng ngừa rủi ro trong tín dụng Ngân hàng là cực kỳ quan trọng. 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Cùng với phát triển kinh tế của toàn cầu, đặc biệt là ở các nước có nền kinh tế phát triển, lĩnh vực Tài chính – Ngân hàng trên thế giới cũng phát triển và biến động không ngừng. Học hỏi và phát triển cùng với thế giới, quá trình hoạt động trong lĩnh vực Tài chính – Ngân hàng ở nước ta cũng không ngừng lớn mạnh và đa dạng về mọi mặt kể cả số lượng, quy mô, chất lượng. Lĩnh vực kinh doanh này ngày càng phát triển với lợi nhuận cao nhưng cũng đồng nghĩa với rủi ro cao, và Ngân hàng trong quá trình hoạt động đã gặp rất nhiều dạng rủi ro như rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản… Các Ngân hàng ở nước ta hiện nay hoạt động trong lĩnh vực tín dụng tài chính, lĩnh vực này mang lại hơn 70% thu nhập cho Ngân hàng nhưng cũng là hoạt động mang rủi ro cao nhất. Với mục đích tìm hiểu về hoạt động của ngân hàng, tôi chọn Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Quảng Xương làm nơi thực tập và tìm hiểu. Và qua quá trình tiếp xúc và tìm hiểu đó, tôi nhận thấy: tuy có quá trình hoạt động hơn 20 năm SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 7 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh và đã kịp khẳng định vị trí của mình đối với các ngân hàng khác và đối với khách hàng nhưng với quy mô nhỏ nên Ngân hàng huyện Quảng Xương hoạt động chủ yếu là huy động và cho vay, và hoạt động cấp tín dụng là hoạt động mang lại lợi nhuận lớn nhất và có rủi ro cao nhất cho Ngân hàng trong quá trình kinh doanh. Nhưng với quy mô còn hạn hẹp, NHNo&PTNT Quảng Xương còn có nhiều hạn chế trong hoạt động và một trong những hạn chế đó là Ngân hàng chưa có những biện pháp để quản lý và giảm thiểu tổn thất do rủi ro tín dụng gây ra. Vì những lý do nêu trên và nhận thức được tầm quan trọng của việc rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng, tôi đã quyết định chọn đề tài: “ Những biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Thanh Hoá - Chi nhánh Quảng Xương” để viết chuyên đề thực tập. Đề tài nghiên cứu này thể hiện những nhận thức của tôi về rủi ro tín dụng và tình hình thực tế thực hiện công tác hạn chế rủi ro tín dụng tại chi nhánh NHNo&PTNT Huyện Quảng Xương. Do nhận thức còn hạn chế và thời gian thực tập không dài nên không thể tránh khỏi những quan điểm, nhận xét chưa thấu đáo, kính mong các thầy cô và quý ngân hàng thông cảm và bỏ qua. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI - Hệ thống lại những vấn đề có tính lý luận về rủi ro tín dụng để khẳng định rủi ro tín dụng là một tất yếu song có thể phòng ngừa và hạn chế được để đảm bảo an toàn và khả năng sinh lời của ngân hàng. - Phân tích thực trạng hoạt động tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương, từ đó rút ra các vấn đề còn tồn tại. - Đưa ra một số giải pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương. 3. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu + Những lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng NHTM. + Thực trạng rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương + Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương - Phạm vi nghiên cứu : Rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 8 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Sử dụng các phương pháp: + Phương pháp phân tích tổng hợp + Phương pháp thống kê + Phương pháp so sánh + Kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiển hoạt động tại NHNo&PTNT Huyện Quảng Xương. 5. KẾT CẤU CỦA BÀI Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, bài được kết cấu thành ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận rủi ro tín dụng Chương 2: Thực trạng rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương Chương 3: Một số giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Quảng Xương CHƯƠNG 1 SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 9 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG 1.1. KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ PHÂN LOẠI TÍN DỤNG NGÂN HÀNG 1.1.1. Khái niệm tín dụng Ngân hàng Ngân hàng người môi giới giữa những người có vốn nhàn rỗi với những người có nhu cầu vay vốn. Thông qua cơ chế thị trường, Ngân hàng có khả năng thu hút hầu hết những nguồn tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế để chuyển giao đúng nơi, đúng lúc, phù hợp với nhu cầu sản xuất kinh doanh. Đó là hoạt động sinh lời chủ yếu của các Ngân hàng hoạt động tín dụng. Tín dụng là phạm trù kinh tế xuất hiện và tồn tại trong những điều kiện kinh tế xã hội nhất định. Sự phát triển kinh tế xã hội là tiền đề nảy sinh các hình thức khác nhau của quan hệ tín dụng: tín dụng Nhà nước, tín dụng thương mại, tín dụng Ngân hàng. Trong đó, tín dụng Ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng. Về nội dung kinh tế, tín dụng ngân hàng là sự chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng một số lượng tiền nhất định của Ngân hàng (người cho vay) cho người đi vay trong một thời gian nhất định với cam kết hoàn trả theo lãi. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, các hình thức tín dụng Ngân hàng ngày càng đa dạng, đáp ứng kịp thời nhu cầu sản xuất kinh doanh. 1.1.2. Vai trò của tín dụng trong nền kinh tế thị trường Trước đây, trong thời kỳ bao cấp tín dụng như là một tổ chức cấp phát vốn ngân sách vì vậy thường xảy ra nơi cần vốn để sản xuất thì không có hoặc không kịp thời, nơi thì để vốn nằm ứ đọng trong một thời gian dài. Kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, hầu như tình trạng đó đã chấm dứt. Với sự cải tổ hệ thống Ngân hàng từ một cấp sang hai cấp, hàng loạt các Ngân hàng thương mại được thành lập. Nhằm mục đích huy động vốn của toàn xã hội, bao gồm cá nhân, tổ chức kinh tế, xã hội để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, các thành phần kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh của toàn xã hội. Sau đây là một số vai trò của tín dụng Ngân hàng trong nền kinh tế thị trường. - Thúc đẩy tích tụ và cung cấp vốn cho nền kinh tế. Hoạt động tín dụng Ngân hàng đáp ứng nhu cầu về vốn cho nền kinh tế Quốc dân, là cầu nối cung và cầu về vốn. Là tổ chức kinh doanh tiền tệ các Ngân hàng thương mại luôn cố gắng đạt lợi nhuận tối đa để tự khẳng định mình. Hoạt động tín dụng SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 10 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh mang lại 70- 80% thu nhập cho Ngân hàng. Việc tập trung và phân phối tín dụng đã góp phần điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế Quốc dân. Tín dụng Ngân hàng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư, là động lực khuyến khích tiết kiệm và đầu tư. Như vậy tín dụng Ngân hàng là cánh tay đắc lực của Ngân hàng thương mại, góp phần nâng cao chất lượng và điều hòa tiền tệ, thực hiện chính cách kinh tế vĩ mô của Nhà nước, kìm chế và đẩy lùi lạm phát tạo môi trường kinh doanh ổn định. - Đẩy mạnh quá trình tái sản xuất mở rộng cho đầu tư phát triển. Trong nền kinh tế thị trường, các tổ chức sản xuất kinh doanh luôn phải cạnh tranh gay gắt với nhau nếu không muốn tụt hậu và đào thải. Để có thể mở rộng, phát triển sản xuất các DN cần có nhiều yếu tố như: nguồn nhân lực, công nghệ, đất đai, kỹ thuật, vốn… Tuy nhiên có thể khẳng định vốn là quan trọng nhất vì nếu có vốn doanh nghiệp sẽ có được các yếu tố khác do thị trường sẵn sàng cung ứng. để có vốn doanh nghiệp có thể tìm kiếm ở các nguồn khác nhau… nhưng những hình thức này không ổn định mà chi phí lại lớn. Vì vậy thường thì các doanh nghiệp sẽ tìm đến các Ngân hàng thông qua hoạt động tín dụng nên hoạt động tín dụng đã dẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế, đồng thời giải quyết các vấn đề xã hội. Như vậy tín dụng Ngân hàng có vai trò quyết định trong quá trình tái sản xuất mở rộng và đầu tư phát triển của nền kinh tế. - Tổ chức điều hòa lưu thông tiền tệ Trong nền kinh tế thị trường thường xuyên xuất hiện những khoản tiền nhàn rỗi, trong khi các thành phần kinh tế khác lại xuất hiện tượng thiếu vốn tạm thời hoặc thiếu vốn bổ sung đầu tư tài sản cố định. Sự có mặt của tín dụng Ngân hàng được coi như một giải pháp để giải quyết mâu thuẫn này. Trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng Ngân hàng đã huy động được nguồn tiết kiệm trong dân cư và phân phối lại cho các thành phần kinh tế có nhu cầu vốn, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế. Vì vậy tín dụng Ngân hàng là một công cụ hữu hiệu để điều hòa vốn trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế quốc dân. - Công cụ tài trợ cho các thành phần kinh tế kém phát triển và các ngành mũi nhọn. Hoạt động chủ yếu của các Ngân hàng là huy động tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 11 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh rồi đầu tư trở lại cho các ngành kinh tế cần vốn, nhưng việc cho vay này không phải trải đều cho các chủ thể có nhu cầu mà việc đầu tư dược thực hiện qua một quá trình thẩm định kỹ lưỡng. Quá trình này rất quan trọng với các Ngân hàng, nó mang tính sống còn của Ngân hàng. Vì vậy Ngân hàng đã đưa ra những biện pháp chính sách khuyến khích các Ngân hàng cho vay hỗ trợ các dự án phát triển Nhà nước thông qua hoạt động tín dụng để từ đó đạt mục tiêu phát triển kinh tế. 1.1.3. Phân loại tín dụng Có nhiều tiêu thức phân loại tín dụng khác nhau, dựa vào mục đích của việc phân loại để có thể lựa chọn tiêu thức phù hợp nhất. - Dựa vào thời hạn tín dụng: + Tín dụng ngắn hạn: Có thời hạn đến 1 năm + Tín dụng trung hạn: Có thời hạn từ trên 1 năm đến 3 năm + Tín dung dài hạn: Có thời hạn trên 3 năm - Dựa vào bảo đảm tín dụng: + Tín dụng không có bảo đảm: Là tín dụng không có tài sản cầm cố, thế chấp hay sự bảo lãnh của bên thứ 3 + Tín dụng có bảo đảm: Là tín dụng có tài sản cầm cố, thế chấp hay có sự bảo lãnh của bên thứ 3 - Dựa vào mục đích tín dụng + Tín dụng bất động sản: Là các khoản tín dụng được bảo đảm bằng bất động sản. + Tín dụng công thương nghiệp: Là khoản tín dụng cấp cho các doanh nghiệp để trả các chi phí sản xuất, kinh doanh. + Tín dụng nông nghiệp: Là khoản tín dụng cấp cho các hoạt động nông nghiệp . + Tín dụng cá nhân: Là các khoản tín dụng cấp cho cá nhân để phục vụ nhu cầu tiêu dùng. + Tín dụng cho các tổ chức tài chính: Là các khoản tín dụng cấp cho các ngân hàng, các công ty bảo hiểm, công ty tài chính và các tổ chức tài chính khác. - Dựa vào phương thức hoàn trả: + Hoàn trả 1 lần: Là phương thức hoàn trả một lần toàn bộ vốn tín dụng đã được SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 12 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh cấp vào một thời điểm xác định. + Hoàn trả nhiều lần: Là loại tín dụng mà khách hàng phải hoàn trả vốn gốc và lãi theo định ḱỳ. + Hoàn trả nhiều lần nhưng không có ḱỳ hạn cụ thể mà tuỳ vào khả năng tài chính của khách hàng. - Dựa vào xuất xứ tín dụng: + Tín dụng trực tiếp: Vốn tín dụng được chuyển trực tiếp từ ngân hàng đến khách hàng và khách hàng hoàn trả trực tiếp cho ngân hàng khi đến hạn. + Tín dụng gián tiếp: Việc tài trợ vốn được thược hiện thông qua việc mua lại các khế ước hoặc chứng từ nợ đã phát sinh và còn trong thời hạn thanh toán. Ví dụ như chiết khấu thương phiếu, mua nợ (mua các giấy bán hàng trả góp), bao thanh toán (factoring)… 1.1.4. Rủi ro tín dụng 1.1.4.1 . Khái niệm rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh trong trường hợp các ngân hàng không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay hoặc là việc thanh toán nợ gốc và lãi không đúng kỳ hạn. Đến hết thời hạn cho vay nếu Ngân hàng không thu hồi được nợ đúng hạn ( rủi ro đọng vốn ) sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng vốn của Ngân hàng, làm giảm đi cơ hội tái đầu tư vốn vào các hoạt động kinh doanh hiệu quả hơn, gây khó khăn cho Ngân hàng trong vấn đề thực hiện các nghĩa vụ chi trả, ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh của Ngân hàng. Nếu Ngân hàng không thu được gốc và lãi hoặc một phần gốc và lãi ( rủi ro mất vốn) trong khi vẫn phải bỏ chi phí để huy động nguồn, lợi nhuận của Ngân hàng sẽ giảm, ảnh hưởng đến nguồn vốn chủ sở hữu của Ngân hàng, làm thay đổi cơ cấu nguồn vốn, ảnh hưởng đến mọi hoạt động trong tương lai của Ngân hàng. Hơn thế nữa khi uy tín của ngân hàng giảm sút khách hàng sẽ mất lòng tin nơi Ngân hàng và ồ ạt đến rút tiền gửi tại Ngân hàng, Ngân hàng dễ dàng lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán và dẫn đến phá sản. Việc phá sản 1 Ngân hàng sẽ gây phản ứng dây chuyền đe doạ đến tính an toàn và ổn định của toàn hệ thống Ngân hàng, gây hậu quả nghiêm trọng đến sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Muốn khắc phục rủi ro tín dụng phải đo lường để đánh giá mức độ rủi ro,từ đó áp SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 13 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh dụng biện pháp đề phòng rủi ro tín dụng. Ở nước ta, đo lường mức độ rủi ro tín dụng theo các chỉ tiêu sau: - Tỷ lệ nợ quá hạn/ Tổng dư nợ - Tỷ lệ nợ khó đòi/ Tổng dư nợ quá hạn Những biểu hiện của rủi ro tín dụng được thể hiện ở mô hình sau: RỦI RO TÍN DỤNG Không thu được lãi đúng hạn Phát sinh lãi treo Không thu được Không thu Không thu đủ vốn đúng hạn đủ lãi vốn cho vay Phát sinh nợ quá Phát sinh lãi treo Phát sinh nợ khó hạn đóng băng đòi Khả năng thanh toán giảm, Hiệu quả kinh doanh giảm, Thất thoát vốn, Phá sản. 1.1.4.2 . Các loại rủi ro và nguyên tắc giảm thiểu rủi ro trong hoạt động ngân hàng Kinh doanh ngân hàng là loại hình kinh doanh đặc biệt và những rủi ro đối với hoạt động ngân hàng cũng vì thế mà mang tính đặc thù. Sau đây là những rủi ro chủ yếu mà ngân hàng hiện đại phải đối mặt. - Rủi ro lãi suất: Rủi ro lãi suất là sự biến động của lãi suất thị trường gây ra những tổn thất, những thiệt hại cho các ngân hàng thương mại như làm thu nhập của ngân hàng giảm, làm xói mòn vốn chủ sở hữu của ngân hàng… + Nguyên nhân gây ra rủi ro lãi suất là do sự biến động của lãi suất thị trường trong khi ngân hàng lại duy trì sự chênh lệch về ḱỳ hạn của tài sản nợ và tài sản có. + Cách hạn chế rủi ro: Duy trì sự phù hợp về kỳ hạn của nguồn vốn và tài sản; áp dụng lãi suất thả nổi; thực hiện hoán đổi lãi suất. SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 14 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh - Rủi ro hối đoái: là những mất mát, tổn thất của các ngân hàng thương mại do sự biến động của tỉ giá hối đoái. + Nguyên nhân gây ra rủi ro hối đoái là do có sự biến động của tỉ giá hối đoái trên thị trường trong khi ngân hàng đang duy trì trạng thái của tài sản có ngoại tệ và tài sản nợ ngoại tệ không cân xứng với nhau. + Nguyên tắc xử lý: - Sử dụng các hợp đồng kỳ hạn . Thực hiện hợp đồng song hành . Sử dụng hợp đồng giao sau - Rủi ro mất khả năng thanh toán: phát sinh khi những người gửi tiền đồng thời có nhu cầu rút tiền gửi ở ngân hàng ngay lập tức, ngân hàng không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu của khách hàng dẫn đến mất khả năng thanh toán. Đây là rủi ro riêng của NHTM và liên quan đến sự sống còn của NHTM + Khả năng thanh toán của ngân hàng phải được đánh giá một cách trực tiếp. Một ngân hàng có khả năng thanh toán cao nếu có khả năng tăng vốn nhanh từ các nguồn khác nhau làm cho khả năng đáp ứng các nghĩa vụ chi trả cho khách hàng một cách thích hợp. + Các ngân hàng phải tuân theo các yêu cầu dự trữ bắt buộc của NHTM, cần phải có tính thanh khoản cao để đáp ứng các nhu cầu tín dụng bất ngờ và những giao động về tiền gửi, mức độ thanh khoản mà NHTM cần đến tùy thuộc vào lượng biến đổi ở số dư tiền gửi và nhu cầu tín dụng trong một khoảng thời gian cụ thể nhất định trong một lượng tiền gửi. + Nguyên nhân có thể do khách hàng mất lòng tin ở ngân hàng hoặc nhu cầu rút tiền có tính chất thời vụ mà ngân hàng không dự tính trước được… +Nguyên tắc xử lý: Để hạn chế khả năng thanh toán các NHTM có thể đề phòng bằng cách quản lý có hiệu quả tài sản có và tài sản nợ. - Rủi ro quốc gia và rủi ro khác: +Rủi ro quốc gia: xảy ra trong trường hợp ngân hàng đầu tư bằng bản tệ cho các công ty nước ngoài có trụ sở ở nước ngoài cũng có thể chịu rủi ro đầu tư nước ngoài. + Rủi ro khác bao gồm: thay đổi thuế đột ngột, ảnh hưởng của chiến tranh làm cho các điều kiện trên thị trường tài chính thay đổi đột ngột không dự tính trước… SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 15 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh + Rủi ro bắt nguồn yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát gia tăng, sự biến động vô lối của giá cả hàng hoá, thất nghiệp đều ảnh hưởng đến sự biến động của lãi suất, bộc lộ rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. 1.1.4.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng. Thông thường, người ta phân rủi ro tín dụng thành ba nhóm: nguyên nhân thuộc về ngân hàng, nguyên nhân thuộc về người vay, nguyên nhân khác. a) Nguyên nhân thuộc về Ngân hàng - Thứ nhất, sự yếu kém của đội ngũ cán bộ. Sự yếu kém ở đây bao gồm cả về năng lực và phẩm chất đạo đức. Nếu một cán bộ tín dụng non kém về trình độ, thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm thì sẽ không có khả năng thẩm định và xử lý thông tin, đánh giá khách hàng thiếu chính xác, mức vay,lãi suất vay và kỳ hạn không phù hợp ; dẫn đến chất lượng tín dụng thấp, rủi ro cao. Ngoài ra, nếu cán bộ tín dụng không tuân thủ theo đúng quy trình tín dụng như giải ngân trước khi hoàn thành chứng từ hay không kiểm tra giám sát việc sử dụng vốn của người vay, thì việc mất vốn rất dễ xảy ra. Hơn nữa, cán bộ tín dụng mà phẩm chất đạo đức kém, không có tinh thần trách nhiệm, dễ bị cám dỗ thì sẽ gây thiệt hại rất lớn cho Ngân hàng bằng cách cho vay chỉ dựa trên mối quan hệ với khách hàng, dựa trên lợi ích cá nhân mà bỏ qua những điều kiện và thủ tục cần thiết. - Thứ hai, sự giám sát của các cấp quản lý trong Ngân hàng là thiếu sát sao. Cán bộ tín dụng cần có sự phê duyệt của lãnh đạo trước khi giải ngân. Vậy nên nếu cấp trên không có sự kiểm tra, đánh giá xem quyết định của cán bộ đã thực sự chính xác chưa thì nguy cơ rủi ro tín dụng sẽ là rất cao. Hơn nữa, sau khi giải ngân rồi, cán bộ tín dụng vẫn phải tiếp tục theo dõi khách hàng để sớm phát hiện ra dấu hiệu của những khoản nợ có vấn đề. Tuy nhiên, việc theo dõi này đối với nhiều cán bộ chỉ mang tính hình thức. Do vậy, nếu các cấp quản lý không có sự giám sát đối với cán bộ tín dụng, hoạt động của các cán bộ tín dụng sẽ không hiệu quả, thậm chí dẫn đến những sai phạm đạo đức trong cho vay và thu nợ. Ngoài ra, các cơ quan cấp trên không quan tâm đến thực trạng tín dụng của Ngân hàng thì sẽ không có những chỉ đạo kịp thời để ngăn ngừa và xử lý rủi ro xảy ra. SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 16 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh - Thứ ba, Ngân hàng chưa đa dạng hoá các danh mục đầu tư. Một công cụ luôn được nhắc đến trong quản trị tín dụng ở tất cả các Ngân hàng trên thế giới là quản trị danh mục đầu tư. Quản trị danh mục làm cân đối và kiềm chế rủi ro bằng cách nhận dạng, dự báo và kiểm soát mức độ rủi ro với từng thị trường, khách hàng, loại sản phẩm tín dụng và điều kiện hoạt động khác nhau. Nhiều chuyên gia Ngân hàng tin rằng đa dạng hoá là giải pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng hữu hiệu nhất. Mặc dù hiểu rõ tầm quan trọng của việc đa dạng hoá danh mục đầu tư, song rất nhiều Ngân hàng chỉ cho vay một hoặc hai ngành hoặc chỉ cho vay một vài doanh nghiệp lớn, nhóm kinh doanh đơn lẻ. Một danh mục đầu tư phụ thuộc chủ yếu vào một ngành hay một loại mặt hàng là rất nguy hiểm vì không ngành nào là không có rủi ro. - Thứ tư, định giá khoản vay không theo mức độ rủi ro của khách hàng. Về cơ cấu, lãi suất cho một khoản vay phải được xác định ở mức đảm bảo bù đắp được chi phí vốn đầu vào, chi phí quản lý, phần lợi nhuận mong muốn và phần bù đắp rủi ro của khoản vay. Khách hàng được đánh giá có mức độ rủi ro càng cao, phần bù rủi ro càng lớn. Nhưng vì cạnh tranh nên một số Ngân hàng có thể chấp nhận mức giá cho vay thấp, thậm chí chỉ đủ chi phí vốn đầu vào và chi phí quản lý, không tính đến phần bù rủi ro. Việc làm đó trong dài hạn không những làm giảm lợi nhuận mà còn làm tăng tính rủi ro trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng. b) Nguyên nhân thuộc về người vay Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến rủi ro tín dụng, có thể chia nhóm này thành hai loại chính: - Thứ nhất, do khách hàng kinh doanh thua lỗ nên mất khả năng trả nợ. Trường hợp này rất phổ biến do khách hàng có trình độ yếu kém trong dự đoán các vấn đề kinh tế, yếu kém trong năng lực quản lý, sử dụng vốn sai mục đích, sản phẩm chất lượng thấp không bán được... Hơn nữa có rất nhiều người vay sẵn sàng lao vào những cơ hội kinh doanh mạo hiểm với kỳ vọng thu được lợi nhuận cao, mà không tính toán kỹ hoặc không có khả năng tính toán những bất trắc có thể xảy ra nên khả năng xảy ra tổn thất với Ngân hàng là rất lớn. - Thứ hai, do khách hàng cố tình chiếm dụng vốn của Ngân hàng. Để đạt được mục đích thu được lợi nhuận, nhiều khách hàng sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn để ứng phó với Ngân hàng như mua chuộc hoặc cung cấp các báo cáo tài chính sai lệch. Trong trường SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 17 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh hợp này, nếu không phát hiện ra, Ngân hàng sẽ đánh giá sai về khả năng tài chính của khách và cho vay vốn với khối lượng và thời hạn không hợp lý, dẫn đến rủi ro tiềm ẩn là rất cao. Ngoài ra, cũng có những trường hợp người kinh doanh có lãi song vẫn không trả nợ cho Ngân hàng đúng hạn mà cố tình chây ỳ với hy vọng có thể quỵt nợ hoặc tiếp tục sử dụng vốn vay càng lâu càng tốt. c) Nguyên nhân khác Những nguyên nhân này phần lớn xuất hiện từ môi trường xung quanh như chất lượng thông tin, biến động kinh tế, chính sách pháp luật… - Thứ nhất, chất lượng thông tin chưa cao. Các thông tin mà Ngân hàng thu thập thường liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh, khả năng tài chính của khách hàng, tình hình kinh tế xã hội, cạnh tranh trên thị trường; sau đó dựa vào các thông tin thu thập được để ra quyết định cho vay. Tuy nhiên, trên thực tế thì không phải lúc nào các thông tin Ngân hàng thu thập được đều có tính chính xác, đầy đủ và kịp thời. Do vậy, nếu hệ thống thông tin tín dụng của Ngân hàng không hoạt động có hiệu quả, cập nhật được những thông tin đáng tin cậy thì tất yếu dẫn đến việc ngân hàng thất thoát vốn khi cho vay. - Thứ hai, những biến động kinh tế không dự báo được. Khi nền kinh tế ổn định, tăng trưởng lành mạnh thì nhu cầu đầu tư trong xã hội có xu hướng gia tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tín dụng. Tuy nhiên khi xuất hiện những biến động kinh tế như lạm phát, giá tăng ở một số mặt hàng nào đó ảnh hưởng đến một nhóm ngành thì rủi ro tín dụng với Ngân hàng là rất lớn. Nhiều người vay có thể thích ứng và vượt qua khó khăn đó, nhưng cũng có rất nhiều người bị đình trệ hoạt động sản xuất, kinh doanh thua lỗ nên khả năng trả nợ vốn vay Ngân hàng không được đảm bảo. - Thứ ba, sự thay đổi trong các chính sách kinh tế, pháp luật. Sự thiếu nhất quán trong các chính sách kinh tế pháp luật cũng gây ảnh hưởng không nhỏ tới Ngân hàng cũng như như các doanh nghiệp có sử dụng vốn vay Ngân hàng. Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp sẽ không ổn định khi có những thay đổi trong quy định về thuế, vốn..,cũng như hoạt động tín dụng của Ngân hàng cũng bị tác động nhiều bởi những văn bản luật về tài sản đảm bảo, dự trữ, trích lập…Như vậy, các chính sách kinh tế, pháp luật không hoàn chỉnh cũng gây khó khăn có doanh nghiệp về khả năng trả nợ, cũng như đe doạ đến sự an toàn của Ngân hàng trong cho vay. SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 18 Báo cáo thực tập tốt nghiệp GVHD: Lê Thùy Linh CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG VỀ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NHNo & PTNT HUYỆN QUẢNG XƯƠNG THANH HÓA. SV Thực hiện: Phạm Thị Liên – MSSV: 10018453 Trang 19