Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Biện pháp quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông bất ...

Tài liệu Biện pháp quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông bất bạt huyện ba vì - thành phố hà nội

.PDF
103
120
117

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM VĂN TRUNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƯ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẤT BẠT HUYỆN BA VÌ - THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM VĂN TRUNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƯ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẤT BẠT HUYỆN BA VÌ - THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phó Đức Hòa HÀ NỘI - 2013 ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin trân trọng cảm ơn: - Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập, nghiên cứu và làm luận văn. - Các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ lớp 5 cao học K11chuyên ngành quản lý giáo dục. - Đặc biệt với sự giúp đỡ quý báu của PGS.TS Phó Đức Hòa - Thầy giáo trực tiếp hướng dẫn, đã tận tình chỉ bảo và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu. - Ban Giám hiệu, các phòng ban, tổ bộ môn, cán bộ, giáo viên, công nhân viên trường THPT Bất Bạt đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi tham gia khóa học và đóng góp ý kiến, cung cấp số liệu cho tôi hoàn thành luận văn này. Dù đã cố gắng rất nhiều, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp giúp đỡ, đưa ra những chỉ dẫn quý báu dành cho tôi. Hà Nội, tháng 10 năm 2013 Tác giả Phạm Văn Trung iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm TCN Trước công nguyên THPT Trung học phổ thông TT Thông tư iv MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ........................................................................................................ i Danh mục viết tắt ........................................................................................... iv Mục lục ............................................................................................................ iii Danh mục các bảng ......................................................................................... v Danh mục các sơ đồ........................................................................................ vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề của đề tài .................................................... 6 1.1.1. Thế giới ................................................................................................... 6 1.1.2. Việt Nam ................................................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 8 1.2.1. Biện pháp................................................................................................. 8 1.2.2. Khái niệm quản lý và chức năng của quản lý ......................................... 9 1.2.3. Quản lý giáo dục ................................................................................... 14 1.2.4. Quản lý trường học ............................................................................... 17 1.2.5. Khái niệm năng lực và năng lực sư phạm ............................................. 17 1.2.6. Quản lý năng lực sư phạm .................................................................... 20 1.3. Các yêu cầu về năng lực nghiệp vụ sư phạm đối với giáo viên trường THPT... 21 1.3.1. Yêu cầu về năng lực dạy học ................................................................ 21 1.3.2. Yêu cầu về năng lực giáo dục ............................................................... 24 1.3.3. Yêu cầu về năng lực phát triển nghề nghiệp ......................................... 28 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 29 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIÁOVIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẤT BẠT HUYỆN BA VÌ - THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................... 31 2.1. Khái quát chung về trường THPT Bất Bạt - Sơn Đà - Ba Vì - Hà Nội ... 31 2.1.1. Vài nét về vị trí địa lí............................................................................. 31 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của trường THPT Bất Bạt ............................................ 31 2.2. Thực trạng về trường THPT Bất Bạt và năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên nhà trường........................................................................................ 32 2.2.1. Thực trạng về trường THPT Bất Bạt .................................................... 32 2.2.2. Thực trạng về năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt so với chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT (thông qua khảo sát mức độ đạt được các tiêu chí liên quan đến năng lực sư phạm) ............................. 40 v 2.2.3. Thực trạng về công tác quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt ...................................................................................... 51 2.3. Đánh giá chung về thực trạng năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên và công tác quản lý năng lực sư phạm tại trường THPT Bất Bạt ........................ 55 2.3.1. Những điểm mạnh ................................................................................. 55 2.3.2. Điểm yếu ............................................................................................... 55 2.3.3. Nguyên nhân ......................................................................................... 56 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 56 Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BẤT BẠT HUYỆN BA VÌ - THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................... 58 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 58 3.1.1. Nguyễn tắc đảm bảo tính hệ thống và tính kế thừa............................... 58 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 59 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 59 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 60 3.2. Các biện pháp quản lý năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT Bất Bạt huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội .............................................................. 60 3.2.1. Biện pháp 1. Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm của giáo viên .. 60 3.2.2. Biện pháp 2. Lập kế hoạch bồi dưỡng cho giáo viên theo mức độ năng lực của đối tượng ............................................................................................. 62 3.2.3. Biện pháp 3. Tăng cường cơ sở vật chất trang thiết bị trường học ....... 63 3.2.4. Biện pháp 4. Tạo môi trường thuận lợi và tạo động lực thúc đẩy giáo viên phát huy năng lực sư phạm của mình ...................................................... 64 3.2.5. Biện pháp 5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên theo từng tiêu chuẩn, tiêu chí .................................................................................. 66 3.4. Tổ chức khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ... 70 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 71 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm......................................................................... 71 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 71 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 71 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 75 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 80 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 82 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Cơ sở vật chất về phòng học, phòng phục vụ, phòng hành chính chia theo chức năng năm học 2013 - 2014...................................................... 32 Bảng 2.2: Cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy năm học 2013 - 2014 ............... 34 Bảng 2.3: Chất lượng hai mặt giáo dục của nhà trường năm học 2012 - 2013 .... 35 Bảng 2.4: Tổng số giáo viên biên chế và hợp đồng chia theo chuẩn đào tạo, trình độ đào tạo, theo môn học và theo độ tuổi năm học 2013 - 2014 ........... 36 Bảng 2.5: Tổng số học sinh chia theo giới tính, diện chính sách và chia theo vùng miền năm học 2013 - 2014 ..................................................................... 38 Bảng 2.6: Tổng hợp tự đánh giá các yêu cầu về năng lực dạy học của giáo viên ..... 40 Bảng 2.7: Tổng hợp tự đánh giá các yêu cầu về năng lực giáo của dục giáo viên .................................................................................................................. 43 Bảng 2.8: Tổng hợp tự đánh giá các yêu cầu về năng lực phát triển nghề nghiệp của giáo viên........................................................................................ 46 Bảng 2.9: Tổng hợp kết quả tự đánh giá của giáo viên ................................. 47 Bảng 2.10: Tổ trưởng đánh giá giáo viên ....................................................... 49 Bảng 2.11: Hiệu trưởng đánh giá giáo viên .................................................... 50 Bảng 2.12: Thực trạng việc điều tra năng lực sư phạm của giáo viên tại trường THPT Bất Bạt .................................................................................................. 51 Bảng 2.13: Thực trạng về công tác bồi dưỡng năng lực sư phạm .................. 52 Bảng 2.14: Tổng hợp thực trạng việc quản lý tạo môi trường và động lực để phát huy năng lực sư phạm của giáo viên ....................................................... 53 Bảng 2.15: Thực trạng về công tác kiểm tra đánh giá .................................... 54 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của 5 biện pháp đề xuất ......... 71 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của 5 biện pháp đề xuất ........... 72 Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 74 vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý ............................................................................. 12 Sơ đồ 1.2: Mối quan hệ của các chức năng quản lý........................................ 13 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ về mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................... 70 Biểu đồ 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất .............. 72 Biểu đồ 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................. 73 Biểu đồ 3.3. So sánh tính cần thiết và tính khả thi của các biện được đề xuất (Tính theo tỷ lệ %) .......................................................................................... 74 viii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn hiện nay, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, để phát triển bền vững các quốc gia, dân tộc đều phải chú trọng đến công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực bền vững cho đất nước. Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nhân dân, trong những năm qua, chất lượng giáo dục ở nước ta có một số tiến bộ, đã xuất hiện một số nhân tố mới, song nhìn chung vẫn còn bộc lộ nhiều yếu kém, bất cập. Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục năng lực còn hạn chế, cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư nhưng năng lực của giáo viên cũng còn chưa theo kịp với sự đa dạng và phức tạp của các hoạt động giáo dục. Trong hệ thống tư tưởng của Hồ Chí Minh về giáo dục, Người đánh giá rất cao vai trò của người thầy giáo: "Trách nhiệm nặng nề và vẻ vang của người thầy giáo là chăm lo dạy dỗ con em của nhân dân thành những công dân tốt, người lao động tốt, người cán bộ tốt của nước nhà". Việc xây dựng đội ngũ những người thầy giáo trong nhà trường có ý nghĩa rất quan trọng thầy giáo là người trực tiếp thực hiện quan điểm giáo dục của Đảng; người quyết định phương thức của việc giảng dạy; lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp đào tạo cán bộ. Vì vậy, rèn luyện nhân cách nói chung và năng lực sư phạm nói riêng cho người thầy giáo trong các nhà trường là một yêu cầu, nhiệm vụ cấp thiết của sự nghiệp giáo dục, đào tạo. Trường THPT Bất Bạt là một ngôi trường được xây dựng tại xã Sơn Đà - huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội. Trải qua 48 năm xây dựng và phát triển, đến nay đội ngũ giáo viên nhà trường có tới hơn 80% là giáo viên trẻ, có độ tuổi dưới 40. Đội ngũ trẻ, nhiệt tình trong công việc nhưng năng lực sư phạm còn chưa đáp ứng được các yêu cầu. Vì vậy, chất lượng giáo dục của nhà trường trong những năm gần đây còn hạn chế. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên đây, tôi lựa chọn đề tài: “Biện pháp quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông Bất Bạt huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội” để tiến hành nghiên cứu. 1 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng công tác quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý tại trường THPT Bất Bạt thuộc huyện Ba Vì thành phố Hà Nội, đề xuất các biện pháp quản lý để nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên của trường THPT Bất Bạt thuộc huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội. 3. Khách thể và Đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên của trường THPT Bất Bạt. 4. Giả thuyết khoa học Ngày 22 tháng 10 năm 2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 30/2009/TT-BGD&ĐT, quy định về chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, giáo viên trung học phổ thông. Năng lực sư phạm của giáo viên sẽ được nâng cao, đáp ứng với các quy định về chuẩn nghề nghiệp nếu được sự trợ giúp, tác động của một hệ thống các biện pháp quản lý khoa học, hợp lý của cán bộ quản lý trong trường THPT Bất Bạt huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 5.1. Nghiên cứu vấn đề lý luận về biện pháp quản lý của cán bộ quản lý trường THPT nhằm nâng cao năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên 5.2. Khảo sát, phân tích thực trạng các biện pháp quản lý năng lực sư phạm của cán bộ quản lý tại trường THPT Bất Bạt thuộc huyện Ba Vì thành phố Hà Nội 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý nâng cao năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên tại trường THPT Bất Bạt 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn đề tài nghiên cứu 2 Biện pháp quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên của trường THPT Bất Bạt. 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Trường THPT Bất Bạt xã Sơn Đà huyện Ba Vì thành phố Hà Nội. 6.3. Giới hạn khách thể khảo sát Đề tài tập trung nghiên cứu với 65 giáo viên, 5 tổ trưởng chuyên môn và 3 cán bộ quản lý của trường THPT Bất Bạt - Ba Vì - Hà Nội. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT có nhiều tiêu chuẩn khác nhau: Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; Năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo dục; Năng lực dạy học; Năng lực giáo dục; Năng lực hoạt động chính trị, xã hội; Năng lực phát triển nghề nghiệp. Trong đề tài này tôi đề xuất các biện pháp quản lý năng lực sư phạm của giáo viên. Trong điều tra thu thập số liệu, tôi tập trung vào các biện pháp quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt huyện Ba Vì thành phố Hà Nội trong hai năm học 2010 - 2011, 2012 - 2013 và đầu năm học 2013 - 2014; đồng thời tôi chọn các khách thể khác nhau để điều tra thực trạng về biện pháp quản lý năng lực sư phạm, cụ thể là: Ban giám hiệu, các tổ trưởng chuyên môn, các giáo viên đang trực tiếp giảng dạy tại trường THPT Bất Bạt. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Bằng việc nghiên cứu đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển giáo dục nói chung và các xu hướng quản lý giáo dục nói riêng trong giai đoạn hiện nay; các tại liệu và công trình khoa học về giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý trường học. Phương pháp này được sử dụng với mục đích 3 xác định cơ sở lý luận về hoạt động quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên tại các Trường THPT. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tế 7.2.1. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Bằng phương pháp xin ý kiến chuyên gia, trao đổi, thu nhập các số liệu thực tiễn. Phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá thực trạng quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt - Ba Vì - Hà Nội, đồng thời xem xét mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp mà tôi sẽ đề xuất trong luận văn. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát là một phương pháp rất hiệu quả nhằm nắm rõ những nhìn nhận về việc quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt - Ba Vì - Hà Nội, đề từ đó có những điều chỉnh sát thực, kịp thời trong luận văn. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phương pháp này được sử dụng để thu thập thêm thông tin về thực trạng việc Ban Giám hiệu và các tổ trưởng chuyên môn quản lý năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên trường THPT Bất Bạt - Ba Vì - Hà Nội. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Bằng việc sử dụng phương pháp thống kê toán học, một số phần mềm tin học; các phương pháp này nhằm xử lý các số liệu đã điều tra và ý kiến chuyên gia trong luận văn. 8. Đóng góp mới của đề tài Đưa ra các biện pháp quản lý năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT Bất Bạt - Ba Vì - Hà Nội. 4 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông Chương 2: Thực trạng quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông Bất Bạt huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội. Chương 3: Các biện pháp quản lý năng lực sư phạm của giáo viên trường trung học phổ thông Bất Bạt huyện Ba Vì - thành phố Hà Nội. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NĂNG LỰC SƢ PHẠM CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề của đề tài 1.1.1. Thế giới Ngay từ thời cổ đại, vấn đề giảng dạy và quản lý giảng dạy đã được nhiều nhà triết học, nhà giáo dục học ở cả phương Tây và phương Đông nghiên cứu tổng kết. Ta có thể thấy các tư tưởng và các công trình nghiên cứu quan trọng sau đây: Xôcrat (469-415 TCN) nêu lên quan điểm giáo dục là phải giúp con người tìm thấy, tự khẳng định chính bản thân mình. Để nâng cao chất lượng giảng dạy thì cần phải có phương pháp phù hợp giúp thế hệ trẻ từng bước khẳng định, tự phát hiện tri thức phù hợp với chân lý. Khổng Tử (551 - 475 TCN) - nhà tư tưởng, nhà giáo dục lớn của Trung Hoa cổ đại đã nêu lên quan điểm về phương pháp dạy là dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp đòi hỏi người thầy phải có một năng lực sư phạm nhất định để thực hiện được điều đó, đồng thời đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, phải luyện tập, phải hình thành nền nếp, thói quen trong học tập, học không biết chán, dạy không biết mỏi. Trong giảng dạy, ông đề cao việc tự học, tự tu dưỡng, phát huy tính tích cực sáng tạo, phát huy năng lực nội sinh, các thầy giáo, cô giáo phải luôn học tập để nâng cao năng lực của bản thân nhất là năng lực sư phạm và năng lực chuyên môn, từ đó sẽ giảng dạy sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng, kết hợp học với hành, lý thuyết gắn liền với thực tiễn, phát triển động cơ, hứng thú, ý chí của người học. Đến nay phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn là những bài học lớn cho cán bộ quản lý và giáo viên. Cuối thế kỷ XIV, chủ nghĩa Tư bản bắt đầu xuất hiện, vấn đề lý luận giảng dạy và quản lý giảng dạy đã được nhiều nhà giáo dục quan tâm và lý luận quản lý đã hình thành có hệ thống hơn. Đến cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ 6 XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những biến đổi mới về lượng và chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác Lênin đã thực sự định hướng cho hoạt động giáo dục, đó là các quy luật về “sự hình thành cá nhân con người”, về “ tính quy luật về kinh tế - xã hội đối với giáo dục”. Các quy luật đó đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý giáo dục và tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho giáo dục. Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, nhiều nhà khoa học Liên Xô cũ đã có được những thành tựu khoa học đáng trân trọng về quản lý giáo dục. 1.1.2. Việt Nam Ở Việt Nam, các tư tưởng về quản lý và giáo dục cũng đã được đề cập đến trong các tác phẩm của các nhà giáo dục thời phong kiến như: Nguyễn Trãi, Chu Văn An. Trong thời kỳ cách mạng, trước hết phải nói đến tư tưởng, quan điểm giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Kế thừa tinh hoa của các tư tưởng giáo dục tiên tiến và vận dụng sáng tạo phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Người đã để lại cho chúng ta nền tảng lý luận về: Vai trò của giáo dục đối với phát triển xã hội, phát triển con người; định hướng phát triển giáo dục, mục đích của giáo dục, các nguyên lý, phương thức giáo dục, vai trò của quản lý và cán bộ quản lý. Hệ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh có giá trị rất cao trong quá trình phát triển lý luận giảng dạy, lý luận giáo dục của nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng các tư tưởng giáo dục tiến bộ trên thế giới vào thực tiễn Việt Nam, gần đây nhiều nhà khoa học đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, quản lý giáo dục. Cùng với các lĩnh vực quản lý khác, quản lý giáo dục nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng luôn là vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm. Có nhiều công trình nghiên cứu đã góp nhiều giá trị trong lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục. Tác giả Hồ Văn Vĩnh trong Giáo trình “Khoa học quản lý” [22, tr. 27] 7 và tác giả Trần Quốc Thành trong giáo trình “Khoa học quản lý đại cương” [20, tr. 2] đã đề cập đến lịch sử tư tưởng quản lý và chức năng quản lý. Về quản lý giáo dục, các tác giả Phạm Khắc Chương trong Giáo trình “Lý luận quản lý giáo dục đại cương” [6, tr. 42] và tác giả Trần Kiểm trong Giáo trình “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục” [13, tr 35] đã nghiên cứu về quản lý giáo dục, các chức năng quản lý giáo dục, một số vấn đề về quản lý giáo dục trên cơ sở quản lý nhà trường. Tác giả Trần Kiểm trong giáo trình “Quản lý giáo dục quản lý nhà trường” đã nghiên cứu về nhà trường và quản lý, lãnh đạo nhà trường [13, tr. 11]. Bên cạnh những công trình nghiên cứu mang tính phổ quát đó, một số luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục cũng đề cập đến vấn đề quản lý giáo dục, Tác giả Nguyễn Năng Tuấn nghiên cứu về - Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Ban quản lý trung tâm Hải Dương thuộc trường Đại học Sư Phạm Hưng Yên [21], tác giả Nguyễn Tân An nghiên cứu về - Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của phòng đào tạo trường Cao đẳng Dược Trung Ương - Hải Dương [1] và tác giả Lưu Thị Kim Phượng nghiên cứu về Biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên mầm non thành phố Thái Nguyên [17]. Ngoài ra còn rất nhiều luận văn đề cập nghiên cứu nhiều khía cạnh của quá trình quản lý hoặc quản lý giáo dục. Hầu hết các tác giả đã đánh giá một cách cụ thể và sâu sắc thực trạng công tác quản lý giáo dục tại một số trường, đồng thời đề ra một số biện pháp quản lý hợp lý nhằm giải quyết vướng mắc ở từng cở sở giáo dục cụ thể. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Biện pháp Theo định nghĩa triết học thì “biện pháp” là cách thức, là con đường để chuyển tải nội dung. Theo ý nghĩa này, thì chính nội dung quy định lựa chọn, sử dụng biện pháp. Theo nghĩa khái quát, biện pháp là cách thức, con đường để giải quyết vấn đề cụ thể nào đó nhằm đạt được mục đích nhất định. Khái niệm biện pháp có quan hệ với khái niệm giải pháp. Giải pháp là 8 khái niệm rộng hơn khái niệm biện pháp, mang cả tính chất lý luận và có ý nghĩa định hướng cho nhiều biện pháp nhằm giải quyết vấn đề theo mục đích nhất định. Như vậy giải pháp là tổng hợp nhiều biện pháp nhằm giải quyết một vấn đề cụ thể. 1.2.2. Khái niệm quản lý và chức năng của quản lý 1.2.2.1. Quản lý Khi xã hội loài người xuất hiện, một loạt các quan hệ như quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với xã hội và cả quan hệ giữa con người với chính bản thân mình xuất hiện theo. Điều này đã làm nảy sinh nhu cầu về quản lý. Quản lý là hoạt động nảy sinh từ nhu cầu cuộc sống của con người từ khi có sự hợp tác và phân công lao động. Hoạt động của con người càng phong phú, đa dạng, trình độ càng cao thì đòi hỏi trình độ quản lý, điều hành càng cao hơn. Các Mác đã nhận định: “Bất cứ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến hành trên quy mô khá lớn, đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những chức năng chung, tức là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự vận động chung của cơ thể sản xuất với những vận động cá nhân của những khí quan độc lập hợp thành cơ thể sản xuất đó. Một nhạc sỹ độc tấu thì tự điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì phải có nhạc trưởng” [15, tr. 5]. Như vậy, theo Các Mác thì quản lý là một hoạt động tất yếu trong bất cứ một hình thức lao động tập thể nào nhằm điều hành, phối hợp những hoạt động của cá nhân nhằm đạt được mục tiêu chung của tập thể, của tổ chức. Ông ví hoạt động của các tổ chức, tập thể cần phải có hoạt động quản lý như một dàn nhạc cần phải có người chỉ huy. Do tính chất phong phú, đa dạng và phức tạp trong hoạt động của con người nên có rất nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý tùy theo cách tiếp cận của các tác giả. W.Taylor, người đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong từng bộ 9 phận của nó, nêu ra hệ thống tổ chức lao động nhằm khai thác tối đa thời gian lao động, sử dụng hợp lý nhất công cụ và phương tiện lao động nhằm tăng năng suất lao động, cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”. Theo tác giả H. Koontz - người Mỹ thì cho rằng: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực của các cá nhân để đạt được mục đích của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường trong đó có con người có thể đạt được mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và bất mãn cá nhân ít nhất”.[11, tr. 33]. Lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin đã lý giải một cách đầy đủ hơn và phản ánh chính xác những nét đặc trưng cơ bản của hoạt động quản lý. Theo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, quản lý xã hội một cách khoa học là “sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống khác nhau của hệ thống xã hội, trên cơ sở vận dụng đúng đắn những quy luật và xu hướng khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đề ra”. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [18, tr. 17]. Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều hành, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [13, tr. 15]. Theo tác giả Bùi Văn Quân: “Quản lý là quá trình tiến hành những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức, các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với qui luật khách quan để gây ảnh hưởng đến đối tượng quản lý nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại (duy trì), ổn định và phát triển của tổ chức trong một môi trường luôn biến động” [19, tr. 8]. 10 Phân tích các định nghĩa trên cho ta thấy nội hàm khái niệm Quản lý gồm các nội dung sau đây: - Quản lý là hoạt động thiết yếu của một tổ chức, một nhóm xã hội. - Quản lý là những tác động có hướng đích, có mục tiêu cụ thể và phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý. - Quản lý là đưa tổ chức đến mục tiêu dự kiến thông qua sự nỗ lực cố gắng của các cá nhân trong tổ chức. - Quản lý là hoạt động lựa chọn, tổ chức, khai thác tối ưu các nguồn lực (nhân lực và vật lực) và các tác động nhằm phát huy, phối hợp mọi nỗ lực của cá nhân trong việc đưa tổ chức tiến đến mục tiêu chung. Như vậy từ các định nghĩa trên chúng ta có thể hiểu Quản lý là các tác động có mục đích, có kế hoạch, phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm khai thác tối ưu các nguồn lực và phối hợp mọi nỗ lực của các nhân để đưa tổ chức tiến đến mục tiêu đã xây dựng. Theo cách hiểu như vậy thì quản lý là một hệ thống gồm 3 thành tố cơ bản: - Chủ thể quản lý: là nơi đưa ra những tác động có mục đích, phù hợp với quy luật chung đến đối tượng quản lý nhằm phối hợp những nỗ lực các cá nhân đưa tổ chức tiến đến mục tiêu. Chủ thể quản lý có thể là cá nhân hoặc tập thể. - Đối tượng quản lý: là nơi chịu tác động và thay đổi dưới những tác động có mục đích của chủ thể quản lý. Đối tượng quản lý bao gồm con người trong tổ chức và các nguồn lực khác trong và ngoài tổ chức. - Mục tiêu: là hình ảnh mong muốn của tổ chức trong tương lai, trong một giai đoạn và hoàn cảnh cụ thể, mục tiêu là trạng thái cần có của tổ chức để ổn định và phát triển. 11 - Các thành tố của quản lý có quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, mối quan hệ tương tác ấy thể hiện qua sơ đồ sau: Chủ thể quản lý Mục tiêu Đối quản lý tƣợng quản lý Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý Ngày nay quản lý đã trở thành một nhân tố của sự phát triển xã hội. Yếu tố quản lý tham gia vào mọi lĩnh vực trên nhiều cấp độ và liên quan đến mọi người. Với ý nghĩa đó, ta có thể hiểu quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất định tiềm năng các cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đạt ra trong điều kiện biến động của môi trường. 1.2.2.2. Chức năng quản lý Theo nhà quản lý người Pháp Henry Fayol thì quản lý bao gồm các chức năng cơ bản đó là: * Chức năng kế hoạch hóa: Đây là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình quản lý, bao gồm soạn thảo, thông qua được những chủ trương quản lý quan trọng. * Chức năng tổ chức thực hiện: Đây chính là giai đoạn hiện thực các quyết định, chủ trương bằng cách xây dựng cấu trúc tổ chức của đối tượng quản lý, tạo dựng mạng lưới quan hệ tổ chức, lựa chọn sắp xếp cán bộ. 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng