Tài liệu Biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường thpt nam khoái châu

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO HƯNG YÊN TRƯỜNG THPT NAM KHOÁI CHÂU ---&--- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT NAM KHOÁI CHÂU Lĩnh vực : Tác giả : Chức vụ : Quản lý giáo dục Vũ Xuân Hiển Phó hiệu trưởng NĂM HỌC 2013 - 2014 Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCHTW BGH CĐ CNH - HĐH ĐH ĐT GD GD GDCD GDHN GS-TS GV GVCN HN HS KTTH PT THCN THCS THPT Ban chấp hành trung ương Ban giám hiệu Cao đẳng Công nghiệp hoá - hiện đại hoá Đại học Đào tạo Giáo dục Giáo dục Giáo dục công dân Giáo dục hướng nghiệp Giáo sư - Tiến sỹ Giáo viên Giáo viên chủ nhiệm Hướng nghiệp Học sinh Kỹ thuật tổng hợp Phổ thông Trung học chuyên nghiệp Trung học cơ sở Trung học phổ thông DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ Trang Bảng 2.1. Mức độ quan tâm của giáo viên đến vấn đề hướng nghiệp nghề cho học sinh ......................................................................................15 Bảng 2.2. Mức độ quan tâm của học sinh đến vấn đề hướng nghiệp nghề ............................................................................................................17 Bảng 2.3. Dự định của học sinh sau khi tốt nghiệp THPT..........................18 Bảng 2.4. Lý do chọn trường của học sinh..................................................19 Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -i- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Bảng 2.5. Lý do chọn ngành học của học sinh............................................20 Bảng 2.6. Hiểu biết của học sinh về nghề nghiệp lựa chọn........................21 Bảng 2.7. Nguồn thông tin học sinh có được về ngành học........................22 Bảng 2.8. Đối tượng giúp học sinh chọn nghề............................................23 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp......................41 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp.........................43 Sơ đồ 1.1. Tam giác hướng nghiệp (K. K. Platonov) ................................ 7 MỤC LỤC Trang Danh mục viết tắt........................................................................................ i Danh mục các bảng, sơ đồ........................................................................... ii Mục lục........................................................................................................ iii MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................................................................................ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.................................................................... 1.2. Một số khái niệm công cụ.................................................................... 1.2.1. Hướng nghiệp.................................................................................... 1.2.2. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp....................................... Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu 4 4 6 6 8 -ii- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu 1.2.3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp....................... 8 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông.............................................................................................. 9 1.3.1. Mục tiêu của quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông......................................................................................... 10 1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông......................................................................................... 10 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông.................................................................... 10 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NAM KHOÁI CHÂU...................................................... 11 2.1. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu.................................................................. 11 2.1.1. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu qua học các môn văn hoá............................................... 11 2.1.2. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua dạy môn công nghệ trong trường THPT Nam Khoái Châu......................................................... 12 2.1.3. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khoá. 12 2.1.4. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp................................................................................ 13 2.2. Thực trạng nhận thức về hoạt động hướng nghiệp............................... 14 2.2.1. Nhận thức của cán bộ và giáo viên về vấn đề hướng nghiệp............ 14 2.2.2. Thực trạng nhận thức của phụ huynh học sinh về hoạt động hướng nghiệp............................................................................................... 16 2.2.3. Thực trạng nhận thức của học sinh về hoạt động hướng nghiệp....... 17 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu........................................................... 23 2.3.1. Thực trạng về lập kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Nam Khoái Châu.................................................................. 23 2.3.2. Thực trạng về quản lý nội dung dạy giáo dục hướng nghiệp ởtrường THPT Nam Khoái Châu................................................................ 24 2.3.3. Thực trạng về quản lý đội ngũ giáo viên giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Nam Khoái Châu................................................... 25 2.3.4. Thực trạng về quản lý cơ sở vật chất dành cho giáo dục hướng Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -iii- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu nghiệp ở trường THPT Nam Khoái Châu................................................... 26 2.3.5. Đánh giá chung về công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu................................. 27 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NAM KHOÁI CHÂU...................................................... 30 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp............................................................................................... 30 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu........................................................... 30 3.2.1. Nhóm nhận thức................................................................................ 30 3.2.2. Nhóm tổ chức hoạt động................................................................... 34 3.3.3. Nhóm hỗ trợ...................................................................................... 39 3.4. Khảo nghiệm một số biện pháp............................................................ 41 3.4.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp............................. 41 3.4.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp............................... 43 3.4.3. Kết quả khảo sát hiệu quả của các biện pháp khi áp dụng 44 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................... 48 1. Kết luận................................................................................................... 48 2. Khuyến nghị............................................................................................ 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 50 PHỤ LỤC................................................................................................... 52 Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -iv- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -v- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sau khi tốt nghiệp THPT, mỗi học sinh phải chọn được cho mình một nghề để học phù hợp với năng lực, nguyện vọng, điều kiện bản thân và nhu cầu nhân lực của xã hội. Tuy nhiên, khi chuẩn bị chọn cho mình một nghề trong tương lai các em thường bỡ ngỡ trước thế giới nghề nghiệp phức tạp và đa dạng vì các em thiếu hiểu biết về ngành nghề, không đánh giá chính xác bản thân. Bởi vậy, không ít học sinh đã lựa chọn nghề nghiệp không phải theo năng lực, nguyện vọng và điều kiện bản thân mà lựa chọn những nghề theo trào lưu chung của xã hội. Việc này không chỉ khiến học sinh đó lãng phí thời gian, công sức, tiền của mà còn gây nên sự mất cân bằng trong xã hội, một số ngành nghề dư thừa lao động, trong khi một số ngành nghề khác thì thiếu người lao động trầm trọng. Trước thực tế này Đảng và Nhà nước đã có chủ trương quan tâm tới hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học, chuẩn bị cho thanh thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương được coi là một trong những nhiệm vụ của giáo dục phổ thông, được coi là nền tảng để phát triển nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Tuy vậy, giáo dục hướng nghiệp hiện nay vẫn chưa được các cấp quản lý giáo dục và các trường học quan tâm đúng mức, còn có địa phương và trường học chưa thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục hướng nghiệp. Chất lượng hoạt động hướng nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của học sinh và xã hội, học sinh phổ thông cuối các cấp học và bậc học chưa được chuẩn bị chu đáo để lựa chọn nghề nghiệp, lựa chọn ngành học phù hợp với bản thân và yêu cầu của xã hội. Tại trường THPT Nam Khoái Châu, giáo dục hướng nghiệp những năm trước đây đã được thực hiện, tuy nhiên việc thực hiện còn nhiều bất cập và chưa mang lại hiệu quả rõ rệt. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -1- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tế là cần phải quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp sao cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại trường THPT Nam Khoái Châu nói riêng, các trường THPT nói chung đạt hiệu quả tốt, tôi chọn đề tài “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu.” 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu nhằm nâng cao chất lượng hoạt động này tại trường THPT Nam Khoái Châu. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu. 4. Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu chưa mang lại hiệu quả cao. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp như nâng cao tính trách nhiệm của cán bộ quản lý ở trường trung học phổ thông Nam Khoái Châu đối với hoạt động giáo dục hướng nghiệp; nâng cao tính trách nhiệm, tính tự chủ của giáo viên trường THPT Nam Khoái Châu trong hoạt giáo dục hướng nghiệp; tuyên truyền nâng cao nhận thức của phụ huynh, học sinh về tầm quan trọng của việc tìm hiểu kỹ về ngành nghề trước khi lựa chọn; đổi mới bộ máy tổ chức chỉ đạo và thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường; đổi mới nội dung giáo dục hướng nghiệp phù hợp với đặc điểm học sinh trường THPT chuyên; đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp phù hợp với đặc điểm nhà trường; tăng cường xã hội hoá giáo dục hướng nghiệp; tăng cường sự ủng hộ của các cấp quản lý về chủ trương, đường lối đổi mới hoạt động giáo dục hướng nghiệp giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -2- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp. - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Nam Khoái Châu trong thời gian qua. - Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu các văn bản tài liệu, các công trình khoa học, các quan điểm có liên quan đến vấn đề quản lý, quản lý giáo dục, tư vấn, hướng nghiệp, quản lý giáo dục hướng nghiệp. Các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá và khái quát hoá được sử dụng để xây dựng hệ thống các khái niệm của đề tài. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp khảo sát bằng phiếu điều tra + Phương pháp điều tra xã hội học như phỏng vấn + Phương pháp thống kê toán học 7. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông Nam Khoái Châu. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường Trung học phổ thông Nam Khoái Châu. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -3- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Bởi vậy, các quốc gia trên thế giới đều quan tâm tới quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Ở Liên bang Nga hướng nghiệp được thực hiện nhằm mục tiêuđảm bảo quyền tự chọn nghề của học sinh, giúp các em tự thể hiện nhân cách trong điều kiện quan hệ thị trường, tôn trọng hứng thú nghề nghiệp của con người, chỉ rõ nhu cầu của thị trường lao động, không ngừng nâng cao trình độ thạo nghề của cá nhân như là điều kiện quan trọng nhất để thoả nguyện yêu cầu phát triển của con người trong lao động Nhật Bản sớm quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa học vấn văn hoá phổ thông với kiến thức và kỹ năng lao động - nghề nghiệp ở tất cả các bậc học. Có khoảng 27,9% số trường phổ thông trung học vừa học văn hoá phổ thông vừa học các môn học kỹ thuật thuộc các lĩnh vực cơ khí, ngư nghiệp, công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ vv… Sau cấp II có đến 94% học sinh vào cấp III, trong đó 70% học sinh theo học loại hình trường PT cơ bản và 30% HS theo hướng học nghề. Trung Quốc khuyến khích GD suốt đời một cách tích cực. Hiện nay, GD dựa trên cộng đồng đang được phát triển mạnh mẽ. Trong chương trình giảng dạy thường có các môn học tự chọn với mục tiêu trang bị cho HS những kiến thức và kỹ năng chuyên môn cần thiết để HS có khả năng tham gia lao động nghề nghiệp ở các lĩnh vực kinh tế - xã hội khác nhau hoặc tiếp tục học lên trình độ nghề nghiệp cao hơn ở bậc đại học. Như vậy, có thể thấy rằng giáo dục hướng nghiệp và tư vấn hướng nghiệp giữ một vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân của các nước khác nhau trên thế giới. Trong hệ thống giáo dục quốc dân của Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -4- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu nhiều nước, các thiết chế giáo dụcvà tư vấn hướng nghiệp đã được xây dựng ở các cấp giáo dục như THCS, THPT, THCN và ĐH. Để triển khai các mô hình hướng nghiệp tích hợp trong hệ thống giáo dục quốc dân, chính phủ nhiều nước đã có chính sách đồng bộ để duy trì, củng cố các chức năng của giáo dục và tư vấn hướng nghiệp. Ở Việt Nam, nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp, ngày 19/03/1981 Hội Đồng Chính Phủ đã ban hành quyết định 126/CP về “Công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông và việc sử dụng hợp lý học sinh các cấp phổ thông cơ sở và phổ thông trung học tốt nghiệp ra trường”. Quyết định nêu rõ vai trò, vị trí, nhiệm vụ của công tác hướng nghiệp, phân công cụ thể chính quyền các cấp, các ngành kinh tế, văn hóa từ trung ương đến địa phương có nhiệm vụ tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ các trường phổ thông trong việc đào tạo, sử dụng hợp lý và tiếp tục bồi dưỡng học sinh phổ thông sau khi ra trường. Tiếp đó, ngày 17/11/1981 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo có thông tư 31-TT hướng dẫn thực hiện Quyết đinh 126/CP của Hội đồng Chính phủ. Nội dung thông tư nêu rõ mục đích, nhiệm vụ và hình thức hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường phổ thông, đồng thời phân công trách nhiệm cho từng thành viên đang công tác tại trường phổ thông, cho dù đang đảm nhận chức vụ công tác nào đều phải hoàn thành nhiệm vụ được giao trong công tác giáo dục hướng nghiệp. Nghị quyết hội nghị lần thứ 2 BCHTW (Ban chấp hành Trung ương) Đảng khoá VIII đã nhấn mạnh: “ Tăng cường giáo dục kĩ thuật tổng hợp và năng lực thực hành ở bậc học phổ thông”. Luật giáo dục năm 2005 cũng nhấn mạnh chương trình giáo dục nghề nghiệp được tổ chức thực hiện theo năm học hoặc hình thức tích luỹ tín… và được cụ thể hoá thành giáo trình, tài liệu giảng dạy. Chương trình giáo dục nghề nghiệp phải liên thông với các chương trình giáo dục khác. Như vậy có thể thấy rằng trải qua một thời gian dài, vấn đề giáo dục hướng nghiệp hiện nay vẫn là một vấn đề giành được sự quan tâm của toàn xã hội. Bởi vậy, có nhiều đề tài khoa học, nhiều báo cáo khoa học cũng như nhiều Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -5- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu học viên cao học đã và đang nghiên cứu về hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Những nhà nghiên cứu đã đi tiên phong trong nghiên cứu GDHN có thể kể tới các nhà giáo dục học như: Phạm Tất Dong, Đặng Danh Ánh… Một số đề tài đã được nghiên cứu như: - “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT dân lập Mikhain Vaxilevích Lômônôxop, huyện Từ Liêm, Hà Nội” - Võ Thị Mai Hiền - Luận văn thạc sỹ. Trong luận văn, tác giả nêu - “Quản lý công tác hướng nghiệp cho học sinh phổ thông bậc trung học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Thực trạng và giải pháp.” - Huỳnh Thị Tam Thanh - Luận văn thạc sỹ. Ngoài ra còn rất nhiều đề tài khác về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp mà qua đó, có thể nhận thấy vấn đề giáo dục hướng nghiệp ngày càng được quan tâm. Các công trình nghiên cứu chủ yếu tập trung quan tâm tới việc đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục hướng nghiệp, các biện pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp… nhằm nâng cao chất lượng cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Dù vậy, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT - đối tượng học sinh với nhiều nét đặc thù riêng còn chưa được chú ý. Bởi vậy quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT trên địa bàn huyện Khoái Châu nói chung, THPT Nam Khoái Châu nói riêng là vấn đề mà chúng tôi tập trung đề cập tới trong đề tài này. 1.2. Một số khái niệm công cụ 1.2.1. Hướng nghiệp Theo từ điển tiếng Việt, “Hướng nghiệp” được giải thích là “thi hành những biện pháp nhằm đảm bảo sự phân bố tối ưu (có chú ý tới năng khiếu, năng lực, thể lực) nhân dân theo ngành và loại lao động” hoặc được hiểu là “giúp đỡ lựa chọn hợp lý ngành nghề”. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -6- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Giáo dục hướng nghiệp Có nhiều định nghĩa khác nhau cho khái niệm “Giáo dục hướng nghiệp”. Tác giả Phạm Viết Vượng định nghĩa giáo dục hướng nghiệp là hoạt động định hướng nghề nghiệp của các nhà sư phạm cho học sinh, nhằm giúp họ chọn một nghề phù hợp với hứng thú, năng lực của cá nhân và yêu cầu nhân lực của xã hội. K. K. Platonov đã đưa ra tam giác hướng nghiệp như sau: Định hướng nghề nghiệp Các nghề và yêu cầu của chúng Tư vấn nghề Thị trường lao động Phẩm chất, năng lực, hoàn cảnh cá nhân. Tuyển chọn nghề Sơ đồ 1.1. Tam giác hướng nghiệp (K. K. Platonov) Theo tam giác hướng nghiệp này, mỗi hoạt động giáo dục hướng nghiệp thuộc các góc của tam giác hướng nghiệp được dựa trên cơ sở là hai yếu tố cơ bản tương ứng với các cạnh giao thoa tạo nên góc đó. Dựa trên tam giác hướng nghiệp của K.K. Platonov ta thấy: Định hướng nghề nghiệp phải dựa trên hai yếu tố là: “thị trường lao động” và “các nghề và yêu cầu của chúng”. Định hướng nghề nghiệp là việc thông tin cho học sinh về đặc điểm hoạt động và yêu cầu phát triển của các nghề trong xã hội, đặc biệt là các nghề và các nơi đang cần nhiều lao động trẻ tuổi có văn hoá, thông tin cho học sinh về những yêu cầu tâm sinh lý của mỗi nghề, về tình hình phân công và yêu cầu điều chỉnh lao động ở cộng đồng dân cư, về hệ thống trường lớp đào tạo nghề của Nhà nước, tập thể và tư nhân. Định hướng nghề gồm: Giáo dục nghề nghiệp và tuyên truyền nghề nghiệp. Trong đó giáo dục nghề nghiệp giúp học sinh làm quen với một số nghề cơ bản, phổ biến của địa phương và xã hội, đồng thời tìm hiểu xu thế Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -7- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu phát triển các ngành nghề cùng với những yêu cầu tâm sinh lý do ngành nghề đó đặt ra cho người lao động. Giáo dục nghề nghiệp tạo điều kiện ban đầu để học sinh phát triển năng lực tương ứng với hứng thú nghề nghiệp đã hình thành, giáo dục học sinh thá độ đúng đắn, uốn nắn những biểu hiện lệch lạc trong dự định chọn nghề của học sinh. Khác với giáo dục nghề nghiệp, tuyên truyền nghề nghiệp làm cho học sinh chú ý đến những nghề đang phát triển có nhu cầu cấp thiết về nhân lực, giới thiệu các gương mặt thành đạt trong nghề nghiệp, sáng tạo trong lao động sản xuất, qua đó điều chỉnh hứng thú, động cơ chọn nghề của học sinh. Tư vấn nghề phải dựa trên hai yếu tố là “các nghề và yêu cầu của chúng” và “phẩm chất, năng lực, hoàn cảnh cá nhân”. Ở trường phổ thông, giáo dục hướng nghiệp là hình thức hoạt động của thầy và trò, có mục đích giáo dục học sinh trong việc chọn nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích có khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong xã hội. 1.2.2. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Khái niệm quản lý: Theo F.Taylor thì quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất, rẻ nhất. Qua đó, có thể hiểu rằng: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm đạt được mục tiêu đề ra. 1.2.3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp Theo từ điển tiếng Việt, biện pháp được hiểu là “cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể”. Từ khái niệm trên, có thể hiểu “biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp” là cách mà người quản lý tổ chức thực hiện, điều hành các hoạt động quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra của hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -8- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu 1.3. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông Giáo dục hướng nghiệp là một phần quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam. Điều 27 - Luật Giáo dục năm 2005 của nước ta nêu rõ: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiệp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc …” Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông là một hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông nhằm giúp học sinh có những hiểu biết thông thường về hướng nghiệp để học sinh có thể định hướng phát triển, lựa chọn nghề phù hợp với hứng thú cá nhân, năng lực bản thân và nhu cầu của xã hội. Trên cơ sở đó, học sinh tiếp tục học tập, rèn luyện để có thể phát triển trong hoạt động nghề nghiệp tương lai. Hướng nghiệp trong trường phổ thông phải được coi là trách nhiệm của toàn thể hội đồng giáo dục trong đó bao gồm Ban giám hiệu, Đoàn thanh niên, giáo viên, học sinh, cán bộ nhân viên trong nhà trường… Ngoài ra, công tác hướng nghiệp trong nhà trường cần phải gắn liền với công tác hướng nghiệp ngoài xã hội. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, chính quyền địa phương và các tổ chức có liên quan khác Có như vậy, hướng nghiệp mới mang lại hiệu quả cao cho xã hội nói chung, cho từng cá nhân nói riêng. Để quản lý tốt hoạt động GDHN thì nhà trường phải thành lập Ban hướng nghiệp, phải xây dựng được kế hoạch thực hiện, tổ chức bộ máy điều hành, giảng dạy, điều hành hoạt động, kiểm tra đánh tra việc thực hiện theo kế hoạch. Cụ thể gồm các bước sau: Bước 1: Xây dựng kế hoạch GDHN Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -9- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Bước 2: Tổ chức thực hiện kế hoạch GDHN Bước 3: Chỉ đạo và điều hành hoạt động GDHN Bước 4: Kiểm tra đánh giá hoạt động GDHN 1.3.1. Mục tiêu của quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông Hiện nay toàn Đảng toàn dân ta đang hướng tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh. Trên mọi lĩnh vực đều đang có những bước đổi mới nhằm đưa nước ta phát triển sánh ngang tầm với các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới. Trong quá trình đó, nguồn lực con người là yếu tố được quan tâm và được đặt ở vị trí trung tâm. Trong nghị quyết lần thứ 2 ban chấp hành TW Đảng khoá VIII khẳng định : “Muốn tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững.” 1.3.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông Trước yêu cầu về phát triển nguồn nhân lực, có thể thấy công tác hướng nghiệp nói chung và giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông chiếm một vị trí vô cùng quan trọng, góp phần làm tốt công tác chuẩn bị nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Vì vậy công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông cần tập trung vào một số nội dung sau đây: Xây dựng kế hoạch giáo dục hướng nghiệp Tổ chức, chỉ đạo và điều hành hoạt động giáo dục hướng nghiệp Kiểm tra, đánh giá 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông Yếu tố về nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông. Yếu tố đội ngũ giáo viên hướng nghiệp. Yếu tố tài chính, cơ sở vật chất cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -10- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NAM KHOÁI CHÂU NĂM HỌC 2011-2012 2.1. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Trong các trường trung học phổ thông, hiện tồn tại 4 hình thức giáo dục hướng nghiệp, gồm: Hướng nghiệp qua dạy - học các môn văn hoá; Hướng nghiệp qua dạy -học môn Công nghệ, dạy nghề phổ thông và hoạt động lao động sản xuất; Hướng nghiệp qua việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp và Hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khoá khác. 2.1.1. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu qua học các môn văn hoá Mỗi môn học có liên quan đến các ngành nghề khác nhau. Do đó tuỳ thuộc vào từng môn học mà người giáo viên giới thiệu những ngành nghề có liên quan tới các môn học. Giáo viên môn Ngữ Văn, Lịch Sử giới thiệu cho học sinh làm quen với những nghề thuộc lĩnh vực hoạt động xã hội như giáo dục, nhà văn, nhà thơ, nhà khảo cổ học, bảo tồn, bảo tàng, thư viện...Giáo viên môn Địa lí cho học sinh làm quen với các ngành nghề như du lịch, kinh tế, lâm nghiệp, nông nghiệp, địa chất, khí tượng - thuỷ văn, thuỷ sản, giao thông vận tải, xây dựng... Giáo viên ngoại ngữ giới thiệu cho các em làm quen với các nghề phiên dịch, dịch thuật, ngoại giao, du lịch... Giáo viên môn Toán học, Vật lí, Tin học giới thiệu cho các em làm quen với các ngành cơ khí - chế tạo, xây dựng, kiến trúc, giao thông, điện năng, bưu chính viễn thông, công nghiệp luyện kim, công nghiệp ôtô, công nghệ thông tin, công nghệ tự động hoá... Giáo viên môn Hoá học, Sinh học giới thiệu các nghề nông nghiệp, tạo giống mới, dầu khí, thực phẩm chế biến, dệt - nhuộm, công nghệ sinh học, công nghệ vi sinh... Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -11- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Tuy nhiên qua khảo sát việc định hướng nghề qua các môn học trong trường THPT Nam Khoái Châu cho thấy: Vẫn còn không ít giáo viên chưa chú trọng đến công tác hướng nghiệp, coi hướng nghiệp là công việc thực hiện ở ngoài giờ lên lớp, coi đó là công việc của giáo viên chủ nhiệm và gia đình học sinh. Nội dung hướng nghiệp tích hợp trong dạy các môn văn hoá chưa được đề cập nhiều trong giáo án của các môn văn hoá và cũng chưa được đề cập đến trong các buổi sinh hoạt chuyên môn của tổ, nhóm. Bởi vậy, việc tích hợp nội dung hướng nghiệp trong dạy các môn văn hoá không được tiến hành một cách hệ thống mà chỉ một số giáo viên quan tâm tiến hành . 2.1.2. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua dạy môn công nghệ trong trường THPT Nam Khoái Châu Với tư cách là một môn khoa học ứng dụng, bộ môn công nghệ gồm kĩ thuật nông nghiệp và kĩ thuật công nghiệp cung cấp cho học sinh những nguyên lý chung của các quá trình sản xuất chủ yếu, củng cố những nguyên lí khoa học và làm cho học sinh hiểu được những ứng dụng của chúng trong sản xuất, kinh doanh, trong các hoạt động nghề nghiệp khác nhau và qua đó gây sự hứng thú của học sinh đối với nghề. Tuy nhiên học sinh không định hướng được mục đích mình học môn học này để làm gì, áp dụng vào thực tế ra sao. Chính vì vậy mà các em có tâm lý xem nhẹ môn học này.Giáo dục hướng nghiệp qua môn công nghệ bởi vậy không gây được nhiều hứng thú cho học sinh. 2.1.3. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khoá. Giới thiệu về ngành nghề không chỉ thông qua các bài giảng trên lớp, mà nhà trường còn phải tổ chức cho học sinh tham quan các cơ sở sản xuất nhằm cho các em thấy được những ứng dụng của môn học. Việc này chẳng những gắn lý thuyết với ứng dụng của chúng trong sản xuất mà còn gắn những nghề có quan hệ mật thiết với những kiến thức đó, có tác dụng kích thích học sinh tìm hiểu những kiến thức đã học trong các hoạt động nghề khác nhau. Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -12- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu Tuy nhiên hoạt động ngoại khoá này không phải lúc nào cũng gắn với nội dung giáo dục hướng nghiệp. Các hoạt động ngoại khoá đòi hỏi khá nhiều thời gian, công sức để chuẩn bị cũng như chi phí để triển khai. Do đó, nó không được nhà trường tổ chức một cách thường xuyên 2.1.4. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp qua việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp Trước đây, giáo dục hướng nghiệp không có thời lượng hoạt động riêng do vậy người giáo viên phải tận dụng các giờ sinh hoạt chủ nhiệm để lồng ghép nội dung giáo dục hướng nghiệp vào. Tuy nhiên, từ năm 2006 hoạt động giáo dục hướng nghiệp đã được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông với thời lượng 01 tiết/tháng đối với các lớp THPT, do đó người giáo viên phụ trách hoạt động GDHN có nhiều cơ hội để tổ chức hoạt động. . Ở trường THPT Nam Khoái Châu, từ nhiều năm nay đã tiến hành các hoạt động hướng nghiệp. Hàng năm, nhà trường đều tổ chức buổi sinh hoạt hướng nghiệp cho học sinh khối 12. Hoạt động này thường được tổ chức vào đầu học kỳ II năm học lớp 12. Người tổ chức hoạt động này thường là giáo viên chủ nhiệm các lớp 12. Hình thức tổ chức buổi sinh hoạt hướng nghiệp khá linh hoạt: trong buổi sinh hoạt đó học sinh có thể giao lưu với những cựu học sinh đã thành đạt trong công việc, nay trở về chia sẻ kinh nghiệm về ngành nghề của mình, về quá trình lựa chọn công việc và kinh nghiệm lựa chọn ngành nghề phù hợp. Học sinh cũng có thể nghe ý kiến tư vấn của chuyên gia, đưa ra các thắc mắc về chọn nghề để được giải đáp. Các buổi sinh hoạt hướng nghiệp này thường thu hút được sự quan tâm của học sinh khối 12. Tuy nhiên do hoạt động này được làm theo khối, số lượng học sinh rất đông nên khó lòng đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu ngành nghề cho từng em. Mặt khác số lượng buổi sinh hoạt hướng nghiệp trong một năm cũng có hạn nên hiệu quả mang lại chưa rõ rệt. Hoạt động hướng nghiệp thông qua sinh hoạt hướng nghiệp nhìn chung đã được nhà trường quan tâm. Tuy nhiên, do chưa có giáo viên chuyên trách về hướng nghiệp mà đa phần là giáo viên chủ nhiệm đảm nhiệm nên việc tổ Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -13- Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Nam Khoái Châu chức chưa mang tính hệ thống, chuyên nghiệp và khoa học. Nhiều nội dung hướng nghiệp chưa được đề cập đến. Nhiều bước trong khâu hướng nghiệp bị bỏ qua. Việc giúp học sinh trong việc chọn ngành nghề, công việc phù hợp với năng lực, sở thích của học sinh, nhu cầu nhân lực của xã hội… chưa có hiệu quả rõ rệt. Sự hỗ trợ định hướng nghề nghiệp của nhà trường cho học sinh chỉ dừng ở việc góp ý cho học sinh chọn trường, ngành phù hợp với học lực. Giáo viên chỉ có thể tư vấn, gợi ý hoặc đơn giản là đưa ra những lời khuyên dựa trên kinh nghiệm, so sánh giữa điểm chuẩn năm trước của các trường đại học, cao đẳng với năng lực học tập của học sinh mình, dựa trên kinh nghiệm rút ra từ các khoá học sinh này đến các khoá học sinh khác. 2.2. Thực trạng nhận thức về hoạt động hướng nghiệp Trong nhà trường mối quan hàng đầu là làm thế nào để học sinh học giỏi, chăm ngoan, đạt giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi thành phố, quốc gia, quốc tế, đạt kết quả tốt trong kỳ thi tốt nghiệp, thi đại học. Việc sau khi tốt nghiệp các em làm gì, học gì chưa được chú ý và quan tâm đúng mức. Học sinh trường THPT Nam Khoái Châu đã có sự quan tâm đến việc chọn nghề, đã cân nhắc đến sự định hướng của gia đình, người thân và sở thích, năng lực bản thân. Tuy nhiên, nhiều em không biết rõ về công việc mình sẽ làm khi theo học ngành học đó và cảm thấy mơ hồ về công việc trong tương lai. 2.2.1. Nhận thức của cán bộ và giáo viên về vấn đề hướng nghiệp Cán bộ quản lý nhà trường đã chủ động trong việc cải tiến các hình thức hoạt động giáo dục hướng nghiệp khác ngoài bốn con đường giáo dục hướng nghiệp đã đưa ra nên công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp nghề đã có những thay đổi những năm gần đây. Đội ngũ giáo viên thực hiện nhiệm vụ hướng nghiệp trong nhà trường còn thiếu và ít quan tâm đến việc đổi mới hình thức hoạt động. Việc tích hợp nội dung giáo dục hướng nghiệp qua các môn văn hoá theo hướng dẫn phải được các thầy cô bộ môn thực hiện khi lên lớp giảng dạy các bộ môn văn hoá. Tuy nhiên ban giám hiệu khó kiểm tra và đánh giá Giáo viên: Vũ Xuân Hiển - Trường THPT Nam Khoái Châu -14-