Tài liệu Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp kỹ thuật-nghiệp vụ Cái Bè tỉnh Tiền Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHAN NGỌC THUẬN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT - NGHIỆP VỤ CÁI BÈ TỈNH TIỀN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHÖ AN, 2014 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHAN NGỌC THUẬN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT - NGHIỆP VỤ CÁI BÈ TỈNH TIỀN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS Hà Văn Hùng 2 NGHÖ AN, 2014 3 MỤC LỤC Mục lục Bảng ký hiệu các chữ viết tắt Mở đầu..................................................................................................................... 1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................. 2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................ 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................ 6. PP nghiên cứu....................................................................................................... 6.1. PP nghiên cứu lý luận........................................................................................ 6.2. PP nghiên cứu thực tiễn..................................................................................... 6.3. PP thống kê toán học......................................................................................... 7. Đóng góp mới của luận văn.................................................................................. 8. Cấu trúc luận văn.................................................................................................. Chương 1: Cơ sở lý luận về QL chất lượng dạy học ở các trường TCCN........ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề về QL chất lượng dạy học ở các trường TCCN .................................................................................................................................. 1.1.1. Ở nước ngoài........................................................................................... 1.1.2. Ở trong nước......................................................................................... 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài................................................. 1.2.1. Dạy học và chất lượng dạy học............................................................. 1.2.2. Quản lý và QL chất lượng dạy học....................................................... 1.2.3. Biện pháp và biện pháp QL chất lượng dạy học .................................. 1.3. Khái quát về trường TCCN.............................................................................. 1.3.1. Khái niệm trường TCCN...................................................................... 1.3.2. Vị trí, nhiệm vụ và quyền hạn của trường TCCN................................. 1.3.3. Mục tiêu đào tạo của trường TCCN..................................................... 4 1.3.4. Hệ thống và loại hình trường TCCN.................................................... 1.3.5. Quản lý trường trung cấp chuyên nghiệp............................................. 1.4. Một số vấn đề về QL chất lượng dạy học ở trường TCCN............................. 1.4.1. Tiêu chuẩn của GV TCCN................................................................... 1.4.2. Nhiệm vụ của GV dạy TCCN............................................................... 1.4.3. QL chất lượng dạy học TCCN.............................................................. 1.4.4. Sự cần thiết phải QL chất lượng dạy học............................................. 1.4.5. Các cấp độ QL chất lượng dạy học....................................................... 1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ở trường TCCN.......... Kết luận chương 1................................................................................................... Chương 2: Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè........................................................................................................ 2.1. Khái quát về trường trung cấp KTNV Cái Bè ................................................ 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển........................................................... 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ nhà trường......................................................... 2.1.3. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ GV, cán bộ quản lý giáo dục (QLGD) của trường............................................................................................. 2.1.4. Chương trình, giáo trình và cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ................................................................................................................................ 2.2. Thực trạng chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè từ năm 2009 đến năm 2014................................................................................................. 2.2.1. Bậc TCCN............................................................................................ 2.2.2. Bậc nghề phổ thông.............................................................................. 2.2.3. Hệ giáo dục thường xuyên.................................................................... 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè..................................................................................................................... 2.3.1. Các yếu tố khách quan.......................................................................... 2.3.2. Các yếu tố chủ quan.............................................................................. 5 2.4. Các biện pháp QL chất lượng dạy học đã triển khai........................................ 2.4.1. Lập kế hoạch và phân công giảng dạy.................................................. 2.4.2. Quản lý việc thực hiện nội dung chương trình dạy học........................ 2.4.3. Quản lý việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp của GV............................... 2.4.4. Quản lý giờ lên lớp GV........................................................................ 2.4.5. Quản lý việc dự giờ và phân tích sư phạm bài học............................... 2.4.6. Quản lý hồ sơ chuyên môn của GV...................................................... 2.4.7. Quản lý phương tiện, điều kiện cơ sở vật chất phục vụ dạy và học ................................................................................................................................ 2.4.8. Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập.......................... 2.4.9. Quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm (NVSP) của GV................................................................. 2.4.10. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của GV............................... 2.4.11. Quản lý việc giáo dục PP học tập cho HS.......................................... 2.4.12. Quản lý nề nếp thái độ học tập cho HS.............................................. 2.5. Kết quả đạt được.............................................................................................. 2.6. Nguyên nhân của thành công, hạn chế và tồn tại ........................................... 2.6.1. Nguyên nhân của thành công................................................................ 2.6.2. Nguyên nhân của hạn chế và tồn tại..................................................... Kết luận chương 2................................................................................................... Chương 3: Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp Kỹ thuật – Nghiệp vụ Cái Bè, tỉnh Tiền Giang........................................................ 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp................................................................... 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu.......................................................................... 3.1.2. Đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ của các biện pháp........................ 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp............................................ 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp............................ 6 3.2. Biện pháp QL chất lượng dạy học ở trường Trung cấp KTNV Cái Bè tỉnh Tiền Giang.............................................................................................................. 3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc QL chất lượng dạy học................................................................................ 3.2.2. Bồi dưỡng nâng cao trình độ QL cho đội ngũ cán bộ QL của nhà trường.................................................................................................... 3.2.3. Đổi mới công tác QL chất lượng dạy học, thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác QL chất lượng dạy học, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm................................................. 3.2.4. Phát triển chương trình đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, theo nhu cầu của xã hội và xu hướng hội nhập quốc tế................ 3.2.5. Đổi mới PP giảng dạy theo hướng tăng tính chủ động tích cực của HS, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu và tinh thần hợp tác, làm việc nhóm của người học............................................................... 3.2.6. Đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật, trang thiết bị dạy học .............................................................................................................. 3.2.7. Xây dựng và thực hiện hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2000........................................................................... 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ........................................................ 3.4. Thăm dò tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất....................... 3.4.1. Đối với tính cần thiết của các biện pháp............................................... 3.4.2. Đối với tính khả thi của các biện pháp................................................. Kết luận chương 3................................................................................................... Kết luận và kiến nghị............................................................................................ 1. Kết luận............................................................................................................... 2. Kiến nghị............................................................................................................ 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo............................................................. 2.2. Đối với Sở GD&ĐT Tiền Giang............................................................. 7 2.3. Đối với lãnh đạo trường trung cấp Kỹ thuật – Nghiệp vụ Cái Bè ........ Tài liệu tham khảo.............................................................................................. Phụ lục 8 BẢNG KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT Thứ tự 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Chữ viết tắt BGH BGDĐT BTC CB CĐ CNKT CNTT CN&DD CP CT DACUM DN ĐH GDCN GDTX GDTrH GV HĐ HS HT ISO KH KTNV KT-XH KXL LV NCKH NĐ NV NVSP NXB PP QĐ QL QLCLTT Nội dung Ban giám hiệu Bộ Giáo dục và Đào tạo Bộ tài chính Cán bộ Cao đẳng Công nhân kỹ thuật Công nghệ thông tin Công nghiệp và dân dụng Chính phủ Chỉ thị Phát triển chương trình đào tạo Doanh nghiệp Đại học Giáo dục chuyên nghiệp Giáo dục thường xuyên Giáo dục trung học Giáo viên Hợp đồng Học sinh Hiệu trưởng Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hóa Kế hoạch Kỹ thuật – Nghiệp vụ Kinh tế - Xã hội Không xếp loại Làm vườn Nghiên cứu khoa học Nghị định Nhân viên Nghiệp vụ sư phạm Nhà xuất bản Phương pháp Quyết định Quản lý Quản lý chất lượng tổng thể 9 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 QLGD SGD&ĐT SL TB TCCN THCS THPT THVP TL TS TT TW UBND XGM Quản lý giáo dục Sở giáo dục và đào tạo Số lượng Trung bình Trung cấp chuyên nghiệp Trung học cơ sở Trung học phổ thông Tin học văn phòng Tỉ lệ tính theo % Tiến sỹ Thông tư Trung ương Ủy ban nhân dân Xe gắn máy MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam đang tăng cường quan hệ quốc tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Quá trình hội nhập quốc tế đã mang tới cho mọi người nhiều cơ hội hơn, nhưng cũng mang đến nhiều thách thức lớn đối với giáo dục. Muốn đi tắt, đón đầu đến xã hội hiện đại thì Giáo dục và Đào tạo phải đổi mới một cách toàn diện, năng động để phát triển nhanh hơn, mạnh hơn và hiệu quả hơn. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học như: cơ chế, chính sách giáo dục; mục tiêu, nội dung chương trình dạy học; Phương pháp (PP) dạy học, cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học, chất lượng đội ngũ giáo viên (GV), trình độ cán bộ quản lý (QL) giáo dục, chất lượng tuyển sinh đầu vào, PP kiểm tra đánh giá kết quả học tập,... trong đó công tác quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường, đặc biệt là các giải pháp quản lý chất lượng dạy học có vai trò rất quan trọng. 10 Sản phẩm đào tạo của trường trung cấp Kỹ thuật – Nghiệp vụ (KTNV) Cái Bè là đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ trong tương lai, cần thiết phải đổi mới toàn diện công tác Giáo dục – Đào tạo, trong đó các giải pháp quản lý chất lượng dạy học là khâu đột phá. Hiện nay chưa có công trình nào nghiên cứu về biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè. Do đó, việc nghiên cứu vấn đề này là yêu cầu cấp thiết, là một tất yếu khách quan góp phần nâng cao chất lượng Giáo dục – Đào tạo bậc trung cấp chuyên nghiệp (TCCN) nói chung và nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè nói riêng. Từ những lý do nói trên, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp Kỹ thuật – Nghiệp vụ Cái Bè tỉnh Tiền Giang” cho luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè tỉnh Tiền Giang. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Vấn đề quản lý chất lượng dạy học ở trường TCCN. - Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp KTNV Cái Bè 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và vận dụng được những biện pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung cấp Kỹ thuật – Nghiệp vụ Cái Bè. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác quản lý chất lượng dạy học ở các trường TCCN. 11 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng dạy học và quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích tổng thể hệ thống lý luận, tài liệu tham khảo liên quan đến quản lý đào tạo nghề. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Là PP mà tác giả sự dụng suốt quá trình làm đề tài. Tác giả tiến hành gặp gỡ, trao đổi phỏng vấn các chuyên gia, các trưởng phó phòng khoa bộ môn, ban giám hiệu, GV, học sinh (HS), lấy ý kiến chuyên gia, thu thập thông tin,…. 6.3. Phương pháp thống kê toán học Là PP mà tác giả dùng để phân tích và xử lý số liệu điều tra nhằm định hướng kết quả nghiên cứu, thống kê tần số tỷ lệ %. 7. Đóng góp mới của luận văn Trên cơ sở nghiện cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất được một số biện pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè tỉnh Tiền Giang. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được trình bày trong 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng dạy học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp. Chương 2: Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp kỹ thuật nghiệp vụ Cái Bè tỉnh Tiền Giang. 12 Chương 3: Một số biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp kỹ thuật nghiệp vụ Cái Bè tỉnh Tiền Giang. 13 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề về quản lý chất lượng dạy học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp. Công tác quản lý trường học nói chung và quản lý chất lượng giảng dạy nói riêng đã từ lâu được nhiều nhà khoa học và giáo dục nghiên cứu. Những công trình nổi tiếng trên thế giới phải kể đến như: VA.Xukhomlinki “Một số kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng trường phổ thông”, VP.Xtrezicondin, Jaxapob trong “Tổ chức lao động của hiệu trưởng”. P.V.Zimin, M.I.Kođakốp, N.I.Saxerđôtốp đi sâu nghiên cứu quản lý giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, xem đây là khâu then chốt của hoạt động quản lý trong nhà trường. Ở nước ta, vấn đề quản lý chất lượng dạy học cũng được nhiều tác giả nghiên cứu, điển hình như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy rằng:“Học đi đôi với hành, lý luận đi với thực hành, cần cù đi với tiết kiệm”[15]. Các tác giả Trần Kiểm, Nguyễn Văn Lê, Hoàng Chúng, Võ Quang Phúc đã đi sâu nghiên cứu ở những bình diện khác nhau, nhưng tất cả đều nhằm giải quyết mối quan hệ giữa GV và người QL, nội dung quản lý chất lượng giảng dạy của cán bộ QL. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang xác định: “QL nhà trường thực chất là quản lý trình lao động sư phạm của thầy” [26]. Tuy nhiên, từ trước đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp KTNV Cái Bè, để từ đó tìm ra giải pháp quản lý chất lượng dạy học hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy TCCN trong tỉnh Tiền Giang nói riêng cũng như trong cả nước nói chung trong giai đoạn hiện nay. 14 1.1.1. Ở nước ngoài 1.1.1.1. Giáo dục nghề nghiệp ở Nhật Bản Nhật Bản là một đất nước đã bị kiệt quệ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, do hai quả bom nguyên tử của Mỹ thả xuống hai thành phố Nagasaki và Hisrôshima năm 1945, làm cho nền kinh tế Nhật Bản suy yếu trầm trọng. Giáo dục Nhật Bản rơi vào thời kỳ khó khăn nhất. Nhưng chỉ sau năm mươi năm, Nhật Bản đã vươn lên đứng hàng nhất nhì thế giới. Điều gì đã khiến người Nhật làm nên sự diệu kỳ đó? Người Nhật đã quan niệm rằng đi lên bằng giáo dục là chân lý của thời đại mới - chính chân lý đó đã đưa người Nhật vươn tới sự vinh quang trong công cuộc kiến thiết nước nhà. Người Nhật bước vào thế kỷ XXI với tham vọng xây dựng đất nước hùng cường và dẫn đầu thế giới với phương châm: Tinh thần Nhật Bản, công nghệ phương Tây; “Giáo dục được coi là nền tảng trong một trăm năm tới của quốc gia” [25]. Với 3 cuộc cải cách giáo dục, Nhật Bản xây dựng đất nước dựa trên sáng tạo và khoa học công nghệ, giáo dục cũng trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Cả thế giới phải nghiêng mình trước bản lĩnh của người Nhật sau thảm họa kép động đất và sóng thần năm 2011. Nhật Bản là đất nước có nguồn tài nguyên thiên nhiên khan hiếm, đất liền rất ít, chủ yếu là những hòn đảo, nhưng người Nhật đã biết khai thác nguồn tài nguyên vô cùng quí giá đó là “chất xám” để phát triển nền kinh tế. Hệ thống giáo dục Nhật Bản rất chú trọng đến giáo dục nghề nghiệp. Việc phân luồng HS sau tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) được coi trọng. Sở dĩ Nhật Bản có đội ngũ chuyên gia kỹ thuật giỏi là do hàng năm có từ 30% đến 40% HS sau khi tốt nghiệp THCS theo học Trung học nghề hoặc Cao đẳng kỹ thuật, từ đó tạo nguồn nhân lực kỹ thuật dồi dào. Việc đào tạo ở các nhà trường luôn gắn liền với sử dụng nguồn nhân lực; nhà trường có mối liên hệ chặt chẽ với doanh nghiệp cùng hợp tác đào tạo: đào tạo ngay tại nơi sản xuất 15 và các chuyên gia ở lĩnh vực sản xuất cùng tham gia viết chương trình đào tạo nghề với nhà trường, như vậy việc đào tạo luôn gắn liền với nhu cầu xã hội. Các trường học ở Nhật Bản còn liên kết với nhiều nước trên thế giới để hợp tác đào tạo GV và HS, bên cạnh đó nhiều trường học còn mời chuyên gia, giáo sư ở nước ngoài về dạy. Giáo dục ở Nhật Bản được đa dạng hóa, có nhiều loại hình trường như công lập, tư thục. Bằng cách đầu tư xây dựng trường lớp chuẩn hiện đại, Nhật Bản rất thành công ở lĩnh vực thu hút du học sinh từ các nước trên thế giới, đặc biệt là du học sinh từ châu Á, đem lại nguồn lợi lớn về ngoại tệ cho đất nước. Đầu tư cho mỗi đơn vị trường học là các trung tâm nghiên cứu khoa học, tiếp cận khoa học công nghệ thế giới, bằng cách mạnh dạn nhập công nghệ mới vừa học vừa lắp đặt, vừa sử dụng. Nhật Bản có xu hướng thương mại hoá giáo dục, giáo dục được coi là một dịch vụ và dịch vụ này cần được tự do hóa trong thương mại. Người lao động Nhật Bản có tính kỹ luật cao, có tinh thần đồng đội, giúp đỡ lẫn nhau là truyền thống của người Nhật. Nhật Bản rất coi trọng chất lượng GV, nguồn GV được đào tạo bài bản và tuyển chọn kỹ lưỡng, ngay cả khi được cấp bằng GV họ cũng không thể tự động trở thành GV, mà phải vượt qua một kỳ sát hạch của Ban Giáo dục quận. Hệ thống giáo dục của Nhật Bản được thể hiện qua hình 1.1: 16 Sau Đại học (Thạc sỹ, Tiến sỹ) Đại học Kỹ thuật (2 năm) Đại học (4-6 năm) Cao đẳng (3 năm) Cao đẳng Kỹ thuật (5 năm) Trung học nghề (3,5 năm) Trung cấp chuyên nghiệp (2 năm) Bậc phổ thông (THPT-3 năm) Bậc Phổ thông (THCS-3 năm) Tiểu học (6 năm) Mầm non (Không bắt buộc) Hình 1.1: Sơ đồ hệ thống giáo dục của Nhật Bản [25] Theo sơ đồ hệ thống giáo dục của Nhật Bản thì: Nhật Bản rất chú trọng việc đào tạo thợ lành nghề. Sự phân luồng HS sau THCS đã phát huy tính ưu việt của nguồn nhân lực. Nhật Bản đã thành công trong phương diện giáo dục nghề nghiệp. 17 1.1.1.2. Giáo dục nghề nghiệp ở Hàn Quốc Hàn Quốc là quốc gia có nhiều điểm tương đồng về lịch sử và văn hoá với Việt Nam. Hàn Quốc có lịch sử giáo dục lâu đời. Khổng giáo ảnh hưởng mạnh mẽ đến giáo dục Hàn Quốc. Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, nền giáo dục Hàn Quốc đã có sự phát triển phi thường về tốc độ trên diện rộng dù nguồn tài nguyên thiên nhiên thiếu thốn. Hàn Quốc đã xây dựng một hệ thống giáo dục mới phù hợp với kỷ nguyên tin học và toàn cầu hoá. Quan điểm cơ bản của hệ thống giáo dục Hàn Quốc là xây dựng một “Xã hội giáo dục sống động và mở cửa”[12], có hình ảnh mẫu người trong tương lai: Tự tin - sáng tạo - có đạo đức, với hệ thống giáo dục nghề nghiệp suốt đời; tăng cường hướng nghiệp ở trường phổ thông; gắn cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp, tạo điều kiện cho mọi người học tập suốt đời, bằng con đường học nghề có thể lên ĐH, dễ dàng học tập để chuyển đổi nghề nghiệp, có nhiều cơ hội học tập cho nhiều đối tượng bị thiệt thòi,… Ở Hàn Quốc giáo dục ĐH theo hướng chuyên biệt hoá và đa dạng hóa, mỗi trường đại học là cái nôi của sự phát minh khoa học, là nơi chuyển giao khoa học công nghệ vào thực tiễn đời sống. Hệ thống giáo dục quốc dân ở Hàn Quốc thể hiện rất rõ quan điểm đào tạo người lao động có trình độ và có tay nghề. Hàn Quốc đào tạo những ngành nghề mà xã hội đang cần, đào tạo theo yêu cầu, đào tạo gắn liền giảng dạy với thực tiễn sản xuất. HS vừa học vừa làm, mỗi nhà trường là một đơn vị sản xuất và kinh doanh do đó HS ra trường đều dễ dàng có việc làm vì đã trải qua thực tế. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp ra trường tìm được việc làm phù hợp với chuyên môn đạt 70% đến 80% thông qua sự giới thiệu của nhà trường và qua việc tham dự các kỳ thi tuyển được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Hàn Quốc là một đất nước thành công về xã hội hóa giáo dục, thương mại hóa giáo dục, coi giáo dục là một dịch vụ. 18 Hệ thống giáo dục của Hàn Quốc gồm các bậc học như sau: + Tiểu học: 5 năm (bắt buộc) + Trung học: 4 năm (bắt buộc) + Trung cấp: gồm hệ phổ thông và hệ dạy nghề: 3 năm + Cao đẳng (CĐ) và đại học (ĐH): 4 năm Hệ thống Giáo dục Hàn Quốc có sự phân luồng sớm, vào trung học bậc trung và đào tạo kỹ thuật nghề nghiệp, khi mới tốt nghiệp tiểu học. Sự sáng tạo“một Hàn Quốc mới” với tư cách là trung tâm thế giới, chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân tộc, là động lực cải cách giáo dục của Hàn Quốc, giáo dục đã và đang được xem là “tiếng gọi thiêng liêng” ở Hàn Quốc [25]. Như vậy, điểm qua nền giáo dục của 2 nước Nhật Bản và Hàn Quốc ta đều thấy: Cả 2 nước đều xuất phát từ những nước lạc hậu nghèo nàn, kiệt quệ sau chiến tranh; đều có đất đai, nguồn tài nguyên khoáng sản hạn hẹp thiếu thốn. Nhưng với tinh thần quật cường, biết khai thác vốn tài nguyên quí giá đó là “chất xám”, phấn đấu vươn lên trở thành những cường quốc đứng hàng đầu của thế giới, trở thành những nước văn minh, có mức thu nhập cao nhất nhì thế giới, xứng danh là những con hổ của châu Á. Đánh giá chung những điểm mà giáo dục Việt Nam cần phải nghiên cứu học tập ở giáo dục của Nhật Bản và Hàn Quốc là: 1. Làm tốt việc phân luồng HS sau THCS, chú ý giáo dục nghề nghiệp ngay cả khi còn học ở cấp tiểu học, xây dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp suốt đời. Nhờ thế nên đã xây dựng được một đội ngũ kỹ thuật hùng hậu, giỏi tay nghề do được đào tạo bài bản từ thấp lên cao, tận dụng được nguồn nhân lực lao động cho xã hội. 2. Đẩy mạnh việc nghiên cứu khoa học, kết hợp với các trung tâm nghiên cứu khoa học, để tiếp cận khoa học công nghệ thế giới, bằng cách mạnh dạn nhập công nghệ mới, vừa học vừa lắp đặt, vừa sử dụng. Nhanh 19 chóng tạo ra sự nhảy vọt về khoa học kỹ thuật, cập nhật kịp thời công nghệ mới hiện đại, ứng dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của nước nhà. Có chính sách đãi ngộ và sử dụng người tài. 3. Thương mại hóa giáo dục, giáo dục được coi là một dịch vụ và dịch vụ này cần được tự do hoá trong thương mại, giáo dục có thể nhập khẩu hoặc xuất khẩu. Các trường học vừa là nơi dạy học, là nơi nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất và kinh doanh. 4. Có mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp trong hợp tác đào tạo, do đó tạo ra được sản phẩm có chất lượng được xã hội chấp nhận. 5. Đào tạo theo nhu cầu xã hội, đào tạo những ngành nghề mà xã hội đang cần. 6. Đẩy mạnh việc liên kết đào tạo để tận dụng được điểm mạnh trong liên kết, nâng cao chất lượng dạy và học; mời GV, chuyên gia trong nước cũng như nước ngoài về dạy. Xây dựng trường lớp chuẩn, hiện đại đáp ứng nhu cầu du học của HS các nước trên thế giới. 1.1.2. Ở trong nước Ngay từ những năm đầu lập nước, Bác Hồ đã rất quan tâm đến sự nghiệp trồng người, Người nói:“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người” hoặc “Mỗi người phải biết một nghề để sinh hoạt…ai lãnh đạo trong ngành hoạt động nào thì phải biết chuyên môn về ngành ấy”[15]. Quan điểm về giáo dục nghề nghiệp của Bác, thể hiện rất rõ ràng, rất thực tế và cũng rất dễ hiểu như lời nói phải đi đôi với việc làm, việc học phải đi đôi với hành. Nước ta là một nước nông nghiệp có nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, các cơ sở dạy nghề, các trường còn thiếu thốn, các ngành nghề mang tính chất thủ công, nhưng với đường lối lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam coi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, hơn 6 thập kỷ qua đất nước chúng ta đã