Tài liệu Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện ninh giang, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ DUY HƢNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2013 ii ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ DUY HƢNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG, TỈNH HẢI DƢƠNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM VIẾT VƢỢNG THÁI NGUYÊN 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, được xuất phát từ yêu cầu phát sinh trong công việc để hình thành hướng nghiên cứu. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013 Tác giả luận văn HÀ DUY HƢNG Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn Thạc sỹ này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, khoa Tâm lý giáo dục, Khoa Sau Đại học, thư viện trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập và công tác quản lý của mình, nhất là trong quá trình tiến hành đề tài luận văn. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Phạm Viết Vƣợng người đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương, Ban Giám hiệu các trường THCS, tập thể giáo viên các trường THCS huyện Ninh Giang đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp tôi có được các thông tin cần thiết để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Dù đã cố gắng rất nhiều, song chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013 Tác giả Hà Duy Hƣng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ...............................................................................................................iii Bảng ký hiệu viết tắt ........................................................................................... iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v Danh mục các hình ............................................................................................ vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 3 8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................................................. 5 1.1. Vài nét lịch sử về vấn đề nghiên cứu............................................................ 5 1.2. Lý luận về quản lý ........................................................................................ 7 1.2.1. Quản lý ....................................................................................................... 7 1.2.2. Chức năng của quản lý ............................................................................... 8 1.2.3. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 10 1.2.4. Quản lý nhà trường .................................................................................. 11 1.2.5. Hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học................................... 12 1.2.6. Quản lý chất lượng dạy học ở trường THCS........................................... 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học .......................................... 17 1.3.1. Nội dung chương trình dạy học ............................................................... 17 1.3.2. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ........................................ 17 1.3.3. Trình độ, năng lực, phẩm chất của giáo viên .......................................... 18 1.3.4. Phẩm chất và năng lực của học sinh ........................................................ 19 1.3.5. Công tác kiểm tra, đánh giá ..................................................................... 19 1.3.6. Năng lực phẩm chất của cán bộ quản lý .................................................. 21 1.3.7. Sự quan tâm của gia đình và cộng đồng xã hội ...................................... 22 1.4. Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở ................................ 23 Kết luận chương 1.............................................................................................. 32 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG TỈNH HẢI DƢƠNG ..................................................... 33 2.1. Khái quát về tình hình KT-XH và tình hình giáo dục của huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .......................................................................... 33 2.1.1. Những đặc điểm về KT-XH .................................................................... 33 2.1.2. Khái quát tình hình giáo dục trên địa bàn huyện ..................................... 35 2.2. Thực trạng chất lượng dạy học ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương .......................................................................... 36 2.2.1. Quy mô học sinh và mạng lưới trường lớp ............................................. 36 2.2.2. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục ........................................ 38 2.2.3. Chất lượng và hiệu quả giáo dục ............................................................. 40 2.2.4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học .................................................. 41 2.3. Thực trạng nhận thức về sự cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS huyện Ninh Giang .......................... 43 2.3.1. Nhận thức của hiệu trưởng ...................................................................... 43 2.3.2. Nhận thức của giáo viên .......................................................................... 45 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 2.4. Thực trạng biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ............................... 47 2.4.1. Thực trạng về việc phân công giảng dạy cho giáo viên của hiệu trưởng ........ 47 2.4.2. Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng giáo viên.......................................... 50 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên .................................... 53 2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ......................................... 56 2.4.5. Thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá giáo viên .............................. 57 2.4.6. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ....................... 60 2.5. Đánh giá kết quả của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương ...... 61 2.5.1. Những ưu điểm và hạn chế ...................................................................... 61 2.5.2. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế.......................................... 63 Kết luận chương 2.............................................................................................. 66 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NINH GIANG TỈNH HẢI DƢƠNG ..................................................... 67 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 67 3.1.1. Bảo đảm tính đồng bộ .............................................................................. 67 3.1.2. Bảo đảm tính khả thi ................................................................................ 67 3.1.3. Bảo đảm tính thực tiễn............................................................................. 67 3.1.4. Đảm bảo tính phát triển ........................................................................... 68 3.2. Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường THCS huyện Ninh Giang, Hải Dương. ....................................................................... 68 3.2.1. Bồi dưỡng nâng cao nhận thức về quản lý dạy học cho hiệu trưởng, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh .................................. 68 3.2.2. Quản lý việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên .............. 72 3.2.3. Quản lý hoạt động tự học của học sinh ................................................... 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi 3.2.4. Quản lý công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động dạy học, đổi mới công tác thi đua khen thưởng ................................................................ 81 3.2.5. Quản lý công tác xã hội hóa và thực hiện dân chủ hóa quản lý dạy học trong nhà trường ............................................................................. 85 3.3.6. Quản lý việc sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học .................... 88 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................... 92 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 92 3.5.2. Cách thức tiến hành khảo nghiệm ............................................................ 92 3.5.3. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ......... 93 Kết luận chương 3.............................................................................................. 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 101 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv BẢNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT Số thứ tự Ký hiệu viết tắt Viết tắt của chữ Cán bộ quản lý 1 CBQL 2 CBQLGD 3 CSVC Cơ sở vật chất 4 CNXH Chủ nghĩa xã hội 5 ĐT Đào tạo 6 GD Giáo dục 7 GDĐH Giáo dục đại học 8 GD-ĐT Giáo dục - đào tạo 9 GV Giáo viên 10 HS Học sinh 11 NG&CBQLGD 12 PPDH Phương pháp dạy học 13 QTDH Quá trình dạy học 14 SGK Sách giáo khoa 15 TBDH Thiết bị dạy học 16 TCN Trước công nguyên 17 THCS Trung học cơ sở 18 THPT Trung học phổ thông Cán bộ quản lý giáo dục Nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường lớp Năm học 2011 - 2012 .................. 36 Bảng 2.2. Quy mô mạng lưới trường lớp Năm học 2012 - 2013 .................. 37 Bảng 2.3. Số lượng, cơ cấu đội ngũ CBQL ................................................... 39 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực HS bậc THCS huyện Ninh Giang .................................................................................... 40 Bảng 2.5. Thống kê về phòng học bộ môn và phòng SHCM Huyện Ninh Giang Năm học 2011 - 2012 ................................................ 41 Bảng 2.6. Thống kê về phương tiện thiết bị dạy học THCS Huyện Ninh Giang Năm học 2011 - 2012 ................................................ 42 Bảng 2.7. Nhận thức của các hiệu trưởng về quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS huyện Ninh Giang ........... 44 Bảng 2.8. Nhận thức của giáo viên về việc quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS huyện Ninh Giang ........................ 45 Bảng 2.9. Những căn cứ hiệu trưởng sử dụng để phân công giảng dạy cho giáo viên ................................................................................. 47 Bảng 2.10. Các hình thức hiệu trưởng phân công giảng dạy cho giáo viên ......... 48 Bảng 2.11. Nhận thức của hiệu trưởng về các nội dung quản lý bồi dưỡng giáo viên ............................................................................. 50 Bảng 2.12. Đánh giá của hiệu trưởng và giáo viên về các nội dung quản lý bồi dưỡng giáo viên................................................................... 52 Bảng 2.13. Thực trạng hiệu trưởng quản lý, chỉ đạo việc soạn bài, chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên ........................................................... 53 Bảng 2.14. Thực trạng hiệu trưởng quản lý giờ lên lớp của giáo viên ............ 55 Bảng 2.15. Thực trạng hiệu trưởng quản lý việc kiểm tra, đánh giá giáo viên ....................................................................................... 59 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ............. 60 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................................................................................... 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi Bảng 3.2. Bảng so sánh tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Các chức năng quản lý..................................................................... 10 Hình 2.1. Những căn cứ hiệu trưởng sử dụng để phân công giảng dạy cho giáo viên .................................................................................... 48 Hình 2.2. Các hình thức hiệu trưởng phân công giảng dạy cho giáo viên ......... 50 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay, nguồn lực con người Việt Nam trở nên có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành công của công cuộc phát triển đất nước. Giáo dục Việt Nam có vai trò quan trọng trong việc giáo dục một thế hệ trẻ đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, vươn lên theo kịp các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới. Điều này đòi hỏi giáo dục phải có chiến lược phát triển xứng tầm thời đại; chất lượng giáo dục phải là mục tiêu hàng đầu. Văn kiên Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã xác định: “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học…” [6, tr.207] tuy nhiên chất lượng giáo dục nước ta vẫn còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới. Theo kế hoạch thực hiện giai đoạn 2 của Đề án nâng cao chất lượng giáo dục tỉnh Hải Dương giai đoạn 2006 - 2010 có viết: “ tiếp tục triển khai thực hiện hoàn chỉnh các mục tiêu xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý nhằm phục vụ yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục.” [17, tr.3]. Trong các nhiệm vụ trọng tâm của hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2010 - 2011 của tỉnh Hải Dương, có nêu rõ: “Tăng cường nề nếp, kỷ cương trong quản lý và dạy học: tích cực đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá, thi; chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học và quản lý; triển khai thực hiện đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008 -2020 nhằm tạo sự chuyển biến tích cực rõ nét về chất lượng giáo dục trung học.”[11, tr18]. Chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương còn rất nhiều hạn chế, chưa thật sự ổn định. Chất lượng thi vào THPT, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 chất lượng học sinh giỏi những năm vừa qua ở huyện Ninh Giang còn thấp. Có nhiều nguyên nhân làm hạn chế việc nâng cao chất lượng giáo dục, trong đó có nguyên nhân về việc quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng chưa thật sự có những biện pháp hợp lý, đáp ứng kịp thời đối với việc đổi mới chất lượng dạy học ở cấp học trung học cơ sở hiện nay. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thưc tiễn, đối chiếu với nhu cầu thực tế ở địa phương để tìm ra những biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy và học của hiệu trưởng ở các trường trung học cơ sở thuộc huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương hiện nay là vấn đề rất cấp thiết. Với những lý do như trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu xác lập các biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở thuộc địa bàn huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Nếu xác lập được một hệ thống các biện pháp quản lý phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi thì chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở ở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương sẽ có chuyển biến thật sự. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở bậc trung học cơ sở. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 - Khảo sát, đánh giá thực trạng dạy học và quản lý chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. - Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Đối tượng điều tra: cán bộ, giáo viên các trường THCS. Nội dung điều tra: tìm hiểu thực trạng biện pháp quản lý dạy học ở các trường THCS. + Phương pháp phỏng vấn sâu: phỏng vấn cán bộ giáo viên nhằm thu thập thêm thông tin và làm rõ hơn những vấn đề điều tra. + Phương pháp quan sát: quan sát hoạt động dạy học ở các trường THCS. + Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến lãnh đạo và các nhà giáo có nhiều kinh nghiệm nhằm bổ sung cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tế phục vụ cho luận văn. 6.3. Nhóm các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ Sử dụng thống kê toán học nhằm xử lý các số liệu nghiên cứu của đề tài 7. Đóng góp của đề tài - Hệ thống hoá cơ sở lý thuyết về biện pháp quản lý chất lượng dạy học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 - Đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phù hợp với huyện Ninh Giang, Tỉnh Hải Dương. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn gồm có 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của các biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường THCS. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng ở các trường trung học cơ sở huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường THCS huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét lịch sử về vấn đề nghiên cứu Vấn đề quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường phổ thông đã được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm đến từ rất lâu. Ngày nay, đổi mới quản lý chất lượng đã trở thành xu thế chiến lược hàng đầu trong việc đẩy nhanh sự phát triển của xã hội. Trong lĩnh vực GD-ĐT thì quản lý giáo dục được xem là nhân tố có vai trò then chốt trong việc bảo đảm và nâng cao chất lượng giáo dục. Cho nên, muốn nâng cao chất lượng giáo dục, thì trước hết trong công tác quản lý giáo dục, các nhà quản lý cần phải đặc biệt quan tâm đến công tác quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường. Thật vậy, sự hình thành và phát triển của xã hội loài người luôn gắn liền với quá trình lao động sản xuất mà ở đó việc hợp tác và phân công lao động là một tất yếu và cần thiết. Sự hợp tác và phân công lao động đó đòi hỏi phải có các hoạt động tổ chức, điều khiển, phối hợp, giám sát…những hoạt động của mọi người nhằm thực hiện mục tiêu chung đã được xác định. Các hoạt đông tổ chức, điều khiển, phối hợp đó chính là hoạt động quản lý.Vì vậy, quản lý ra đời cùng với sự xuất hiện hợp tác và phân công lao động. Tư tưởng về quản lý con người còn được tìm thấy trong những quan điểm của nhà triết học cổ Hy Lạp Xôcrát, Platôn . Ở phương Đông cổ đại, nhất là ở Trung Quốc và Ấn Độ…cũng sớm xuất hiện những tư tưởng về quản lý. Những tư tưởng về phép trị nước của Khổng Tử (551-479 TCN), Mạnh Tử (372-289 TCN) và một số người khác. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Từ thế kỷ XVIII, Robert Owen (1771-1858) cho rằng quản lý các quá trình kinh tế- xã hội cần phải được tiến hành một cách khoa học, họ đã dùng phương pháp “người giám sát im lặng”; Andrew (1778-1857) là người đã sớm nhìn thấy vai trò của quản lý và việc đào tạo kiến thức cho các nhà quản lý, ông cho rằng quản lý là một nghề. Đến đầu thế kỷ XX, Frederick Winslow Taylor (1856-1915); Henry Lawrence Grantt (1861-1919); Henry Fayol (1841-1925); Max Weber (18641920) đã khẳng định rằng: Quản lý là khoa học và đồng thời là một nghệ thuật. Khoa học quản lý là một bộ phận tri thức đã được tích lũy qua nhiều năm, đồng thời bản thân của nó là một khoa học tổng hợp, thừa hưởng kết quả từ các khoa học khác như: triết học, toán học, kinh tế học, điều khiển học… Năm 1911 F.w. Taylor cho xuất bản tác phẩm “Những nguyên tắc quản lý theo khoa học”. Quyển sách này có giá trị là nền tảng lý thuyết ban đầu cho khoa học quản lý. Vì vậy, ông được xem là “cha đẻ của thuyết quản lý khoa học”; ông đưa ra 4 nguyên tắc quản lý như sau: - Nhà quản lý phải am hiểu khoa học, bố trí lao động một cách khoa học để thay thế cho các tập quán lao động lạc hậu. - Người quản lý phải lựa chọn người công nhân một cách khoa học, bồi dưỡng nghề nghiệp và cho họ học hành để phát triển đầy đủ nhất khả năng của mình. - Người quản lý hợp tác đầy đủ và toàn diện với công nhân để đảm bảo chắc chắn rằng người công nhân sẽ làm việc theo những phương pháp đúng đắn. - Phân chia công việc và trách nhiệm sao cho người quản lý có bổn phận phải lập kế hoạch cho các phương pháp công tác khi sử dụng những nguyên lý khoa học, còn công nhân có bổn phận thực thi công tác theo đúng kế hoạch đó. Ở Việt Nam, từ thập niên 70 của thế kỷ XX các nhà sư phạm như Nguyễn Ngọc Quang, Hà Thế Ngữ, Nguyễn Đức Minh, Đặng Vũ Hoạt…luôn quan tâm nghiên cứu để tìm ra những biện pháp quản lý hoạt động dạy học, họ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 đã tiên phong trong các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học. Những năm gần đây, ở Hải Dương đã xuất hiện ngày càng nhiều luận văn thạc sĩ về quản lý giáo dục như: - Một số giải pháp nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương của tác giả Lê Tiến Đạt (2010). - Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các trường THCS huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương của tác giả Vũ Tiến Đồng (2010). Mặc dù có nhiều luận văn thạc sĩ đã nghiên cứu về đề tài quản lý hoạt động dạy học ở các trường thuộc tỉnh Hải Dương, nhưng trên đại bàn huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dương hiện nay chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các trường THCS. Chính vì vậy, tác giả chọn nghiên cứu vấn đề này với nguyện vọng góp một phần sức lực và tâm trí nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường trung học phổ thông thuộc huyện Ninh Giang, nhằm thúc đẩy sự nghiệp giáo dục của huyện nhà ngày càng phát triển nhanh hơn. 1.2. Lý luận về quản lý 1.2.1. Quản lý Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm quản lý: - Theo từ điển tiếng Việt quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định. - Theo F. Taylor: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất” - Theo Henry Fayol: “Quản lý là dự kiến, tổ chức, lãnh đạo, phối hợp và kiểm tra các hoạt động” Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 - Theo Harold Koontz: “Quản lý là một hoạt động phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Mục tiêu quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó mỗi người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất”. - Các tác giả Kast và Rosenweig thì cho rằng: “Quản lý là điều hòa các nguồn tài nguyên về người và vật chất để đạt tới mục đích”. - Quản lý là nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội. - Quản lý là sự tác động có định hướng, có mục đích, có kế hoạch và có hệ thống thông tin của chủ thể đến khách thể của nó. Từ các định nghĩa khái niệm như trên cho ta thấy: - Quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội. - Quản lý gồm những công việc chỉ huy và tạo điều kiện cho những người khác thực hiện công việc và đạt được mục đích của nhóm. - Mọi hoạt động quản lý đều hướng tới các mục tiêu chất lượng của một tổ chức . Như vậy: Quản lý là tác động có định hướngcủa chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vân hành và đạt được mục đích đã đề ra.[26, tr 2] 1.2.2. Chức năng của quản lý Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về chức năng quản lý; tuy nhiên về cơ bản có bốn chức năng cơ bản: Kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, trong đó thông tin vừa là phương tiện, lại vừa là điều kiện để thực hiện các chức năng quản lý. - Chức năng kế hoạch hóa: Là chức năng đầu tiên trong quá trình quản lý, nó có vai trò định hướng cho toàn bộ các hoạt động, là cơ sở để huy động tối đa các nguồn lực cho việc thực hiện mục tiêu và là căn cứ cho việc kiểm tra đánh giá trong quá trình thực hiện mục tiệu, nhiệm vụ của đơn vị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn