Tài liệu Biện pháp phòng chống gian lận thương mại.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 THẨM ĐỊNH TÀI CHÍNH DỰ ÁN TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NHTM TẠI NHNo&PTNT BA ĐÌNH Các vấn đề trong chương - Tổng quan về NHTM - Đầu tư và dự án đầu tư - Thẩm định tài chính dự án tại NHTM - Rủi ro của dự án - Nhân tố ảnh hưởng 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 I. Tổng quan về NHTM 1. Khái niệm, chức năng của NHTM Trong hoạt động sản xuất tiêu dùng của xã hội, tại một nơi nào đó, một lúc nào đó luôn luôn xảy ra một tình trạng đối nghịch: có những cá nhân, tổ chức có những đồng tiền nhàn rỗi không có nhu cầu hoặc chưa có nhu cầu sử dụng đến nó trong khi đó lại có những cá nhân, tổ chức có nhu cầu cần một khoản tiền cho các cơ hội đầu tư hoặc các mục đích tiêu dùng. Thị trường tài chính đã ra đời đóng vai trò to lớn trong việc thu hút các nguồn lực tài chính nhàn rỗi trong xã hội tài trợ cho nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. Nhưng thông thường do rất nhiều lý do trên thị trường có rất nhiều tổ chức đứng ra làm trung gian tài chính để chuyển vốn từ người có vốn đến người có nhu cầu. NHTM chính là một trong những trung gian tài chính đó, đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa những đồng tiền tiết kiệm đến tay các nhà đầu tư. Qua đó nó giúp cho nền kinh tế vận hành một cách nhịp nhàng, hữu hiệu. NHTM là một loại hình tổ chức quan trọng đối với nền kinh tế. Các ngân hàng có thể được định nghĩa qua chức năng, các dịch vụ hoặc vai trò mà chúng thực hiện trong nền kinh tế. Vấn đề là ở chỗ các yếu tố trên đang không ngừng thay đổi. Thực tế rất nhiều tổ chức tài chính - bao gồm cả công ty kinh doanh chứng khoán, công ty môi giới chứng khoán, quỹ tương hỗ và công ty bảo hiểm hàng đầu đều đang cố gắng cung cấp các dịch vụ của ngân hàng. Ngược lại ngân hàng đang đối phó với các đối thủ cạnh tranh (các tổ chức tài chính phi ngân hàng) bằng cách mở rộng phạm vi cung cấp dịch vụ về bất động sản và môi giới chứng khoán, tham gia hoạt động bảo hiểm, đầu tư vào quỹ tương hỗ và thực hiện nhiều dịch vụ mới khác. Tóm lại, NHTM là tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thông qua khái niệm về NHTM ta đã có thể biết được những chức năng của NHTM. Trung gian tài chính Ngân hàng là một tổ chức trung gian tài chính với hoạt động chủ yếu là chuyển tiết kiệm thành đầu tư, đòi hỏi sự tiếp xúc với hai loại cá nhân và tổ chức trong nền kinh tế: (1) các cá nhân và tổ chức tạm thời thâm hụt chi tiêu, tức là chi tiêu cho tiêu dùng và đầu tư vượt quá thu nhập và họ cần bổ sung vốn; và (2) các cá nhân và tổ chức thặng dư trong chi tiêu, tức là thu nhập hiện tại lớn hơn các khoản chi tiêu cho hàng hóa, dịch vụ và do vậy họ có tiền để tiết kiệm. Sự tồn tại hai loại cá nhân và tổ chức trên hoàn toàn độc lập với ngân hàng. Điều tất yếu là tiền sẽ chuyển từ nhóm thứ (2) sang nhóm thứ (1) nếu cả hai cùng có lợi. Tuy nhiên, quan hệ trực tiếp bị nhiều giới hạn do sự không phù hợp về quy mô, thời gian, không gian... Điều này cản trở quan hệ trực tiếp và là điều kiện nảy sinh trung gian tài chính. Một đóng góp khác của ngân hàng là họ sẵn sàng chấp nhận các khoản cho vay nhiều rủi ro trong khi lại phát hành các chứng khoán ít rủi ro cho người gửi tiền. Thực tế các ngân hàng tham gia vào kinh doanh rủi ro. Tạo phương tiện thanh toán Ban đầu các ngân hàng đã tạo ra phương tiện thanh toán là giấy nhận nợ thay cho tiền kim loại dựa trên số lượng tiền kim loại đang nắm giữ. Với nhiều ưu thế, dần dần giấy nợ của ngân hàng đã thay thế tiền kim loại làm phương tiện lưu thông và phương tiện cất trữ; nó thở thành tiến giấy. Trong điều kiện phát triển thanh toán qua ngân hàng, các khách hàng nhận thấy nếu họ có được số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán, họ có thể chi trả để có được hàng hóa và các dịch vụ theo yêu cầu. Khi ngân hàng cho vay, số dư trên tài khoản thanh toán của khách hàng tăng lên. Toàn bộ hệ thống ngân hàng cũng tạo ra phương tiện thanh toán khi các khoản tiền gửi được mở rộng từ ngân hàng này đến ngân hàng khác trên cơ sở cho vay. Trong khi không một ngân hàng riêng lẻ nào có thể cho vay lớn hơn dự trữ dư 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thừa, toàn bộ hệ thống ngân hàng có thể tạo ra khối lượng tiền gửi gấp bội thông qua hoạt động cho vay (tạo tín dụng). Trung gian thanh toán Ngân hàng trở thành trung gian thanh toán lớn nhất hiện nay ở hầu hết các quốc gia. Thay mặt khách hàng , ngân hàng thực hiện thanh toán giá trị hàng hóa và dịch vụ. Để việc thanh toán nhanh chóng, thuận tiện và tiết kiệm chi phí, ngân hàng đưa ra cho khách hàng nhiều hình thức thanh toán như bằng séc, ủy nhiệm chi, nhờ thu, các loại thẻ... cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử, kết nối các quỹ và cung cấp tiền giấy khi khách hàng cần. Các ngân hàng còn thanh toán bù trừ với nhau thông qua ngân hàng Trung ương hoặc thông qua trung tâm thanh toán. Nhiều hình thức thanh toán được chuẩn hóa góp phần tạo tính thống nhất trong thanh toán không chỉ giữa các ngân hàng trong cùng một quốc gia mà còn giữa các ngân hàng trên toàn thế giới. Các trung tâm thanh toán quốc tế được thiết lập đã làm tăng hiệu quả của thanh toán qua ngân hàng biến ngân hàng trở thành trung tâm thanh toán quan trọng. 2. Các hoạt động cơ bản của NHTM NHTM là tổ chức kinh doanh tiền tệ trên thị trường tài chính, tất cả các hoạt động của NHTM đều hướng tới mục tiêu cuối cùng là lợi nhuận. Đây là mục tiêu chi phối mọi hoạt động của ngân hàng. Theo đuổi mục tiêu này, ngân hàng không ngừng cải tiến các dịch vụ, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa hoạt động, nhưng khái quát lại NHTM có 3 hoạt động chính: hoạt động huy động vốn, cho vay và đầu tư, các hoạt động trung gian. Đây là ba hoạt động truyền thống của NHTM có quan hệ chặt chẽ, hỗ trợ cho nhau. Để có vốn cho vay ngân hàng phải đi huy động những đồng tiền nhàn rỗi từ những người tiết kiệm. Đồng thời với lợi thế là trung gian tài chính trên thị trường tài chính, NHTM cung cấp một số dịch vụ ngân hàng cho khách hàng qua đó hỗ trợ cho hoạt động huy động, cho vay vốn và tìm kiếm lợi nhuận cho mình. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Hoạt động huy động vốn Đó là các hoạt động của ngân hàng để thu gom vốn nhàn rỗi trong công chúng. Trước kia các ngân hàng chủ yếu là nhận tiền gửi từ người gửi tiền. Nhưng ngày nay, do sự cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường, các NHTM đã đưa ra rất nhiều những hình thức khác nhau để huy động vốn đảm bảo và mở rộng các hoạt động. Ngân hàng tập trung được một số vốn lớn từ các tài khoản séc, tài khoản tiết kiệm, tài khoản tiền gửi có kỳ hạn, từ các công cụ kỳ phiếu trái phiếu, giấy chứng nhận tiền gửi.... Bên cạnh đó, khi cần vốn cho nhu cầu thanh khoản hay đầu tư, cho vay các NHTM có thể đi vay vốn từ ngân hàng trung ương, từ các NHTM khác, vay các tổ chức tài chính trên thị trường trong nước và quốc tế. Trên bàng cân đối tài sản, các hoạt động huy động vốn được biểu hiện qua các tài sản nợ của ngân hàng. Hoạt động huy động vốn là hoạt động mà ngân hàng phải bỏ ra những chi phí.Đó là các chi phí giao dịch, chi phí trả lãi tiền gửi, tiền vay,các chi phí khác liên quan. Những cho phí đó đòi hỏi ngân hàng phải sử dụng những đồng vốn đó như thế nào để bù đắp các chi phí và đem lại thu nhập cho ngân hàng. Các hoạt động trung gian Là một tổ chức trung gian trên thị trường tài chính, NHTM thực hiện các dịch vụ trung gian, dịch vụ ngân hàng, phi ngân hàng như thanh toán, chuyển tiền, ủy thác, ký thác, tư vấn. bảo lãnh, bảo quản,.... Những hoạt động này đem lại cho ngân hàng các khoản thu từ phí dịch vụ. Tuy nhiên hoạt động đem lại thu nhập chính cho ngân hàng là các hoạt động cho vay và đầu tư. Chúng ta sẽ xem xét cụ thể vấn đề này ngay sau đây. Hoạt động cho vay và đầu tư Đây là hoạt động đặc trưng cơ bản, có tính truyền thống của NHTM. Nó đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển của NHTM. Đó là việc sử dụng nguồn vốn huy động cho những người có nhu cầu vay vốn và thu khoản lãi nhất định trên số tiền cho vay theo nguyên tắc vốn vay phải được hoàn trả và thu 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 từ lãi phải đảm bảo cho ngân hàng trang trải hết các chi phí đồng thời thu được lợi nhuận. NHTM có thể cho vay dưới nhiều hình thức khác nhau. Tùy theo các tiêu thức phân loại khác nhau mà có một số những hình thức sau  Theo mục đích cho vay oCho vay công nghiệp oCho vay nông nghiệp oCho vay xây dựng cơ bản oCho vay xuất nhập khẩu  Theo lãi suất oCho vay theo lãi suất cố định oCho vay theo lãi suất thả nổi  Theo thành phần kinh tế oCho vay ngoài quốc doanh oCho vay trong quốc doanh  Theo tài sản đảm bảo oCho vay có tài sản đảm bảo oCho vay không có tài sản đảm bảo  Theo thời gian oCho vay ngắn hạn oCho vay trung hạn oCho vay dài hạn 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Dù cho vay dưới bất kì một hình thức nào thì việc cho vay cũng trải qua 3 giai đoạn sau: (1) xem xét trước khi cho vay, (2) thực hiện cho vay, (3) thu gốc và lãi. Ba giai đoạn này là một quá trình gán bó chặt chẽ, mỗi giai đoạn đều có ý nghĩa nhất định, ảnh hưởng đến chất lượng của một khoản vay. Để có một khoản cho vay chất lượng là một điều mong muốn và là mục tiêu hoạt động của NHTM. Nhưng nó cũng là một điều rất khó khăn và ngân hàng vẫn có thể thất bại. Trên thực tế, vận động của xã hội và thị trường luôn tồn tại sự không cân xứng về thông tin giữa các đối tượng, không có thông tin đầy đủ về nhau do đó dẫn đến những hiểu biết sai lệch. Giữa NHTM và người đến vay cũng xảy ra tình trạng như vậy. Ngân hàng không có những thông tin đầy đủ về khách hàng nên có thể thực hiện những khoản cho vay sai lầm. Đứng trước những rủi ro đó, NHTM luôn luôn phải cất nhắc, đắn đo, xem xét bằng các nghiệp vụ để xác định được khách hàng tốt, khoản xin vay có chất lượng trước khi quyết định. Như vậy, trong ba giai đoạn trên, việc xem xét trước khi cho vay có ý nghĩa quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng, kết quả các khoản cho vay và các hoạt động của giai đoạn sau. Giai đoạn này được ngân hàng tiến hành rất kỹ với rất nhiều phương pháp nghiệp vụ đặc thù. NHTM phải đối mặt với các câu hỏi:  Cho ai vay?  Cho vay như thế nào?  Cho vay khi nào?  Quản lý các khoản vay như thế nào?  Thu gốc và lãi ra sao? Đây là một bài toán khó mà ngân hàng bằng cách thức riêng phải tìm được lời giải đúng nếu không muốn phải gánh chịu những hậu quả khôn 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lường. Một nguồn vốn quan trọng được ngân hàng sử dụng cho vay là tiền gửi của khách hàng. Do đó để đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển thì bên cạnh mục tiêu lợi nhuận ngân hàng còn phải đảm bảo an toàn và thanh khoản, tức là ngân hàng phải chịu trách nhiệm vô hạn với những đồng tiền của khách hàng và phải thỏa mãn bất cứ nhu cầu rút tiền nào của khách hàng vào bất cứ thời điểm nào. Nếu ngân hàng không tìm được lời giải đúng cho bài toán cho vay thì những nguyên lý cơ bản trong hoạt động ngân hàng bị phá vỡ, mục tiêu của ngân hàng không được đảm bảo và ngân hàng đứng trước nguy cơ tồi tệ nhất: phá sản. Quá trình tìm lời giải cho bài toán chính là quá trình thẩm định các khoản vay. Một hình thức cho vay phổ biến của NHTM là cho vay theo các dự án đầu tư. Hình thức cho vay này có số lượng vốn lớn, thời hạn dài và có nhiều biến động. Nhưng nếu là một dự án tốt ngân hàng sẽ có thu nhập cao và bảo đảm an toàn vốn. Tuy nhiên, xác định được dự án tốt là một công việc phức tạp nhưng ngân hàng không thể không thực hiện. II. Thẩm định tài chính dự án tại NHTM 1. Đầu tư và dự án đầu tư a. Đầu tư Đầu tư là đem một khoản tiền sử dụng vào một việc nhất định sau đó thu lại một khoản tiền có giá trị lớn hơn. Một cách vắn tắt, có thể nói đầu tư là việc sử dụng tiền nhằm mục đích sinh lời. Tính sinh lời là đặc trưng hàng đầu của đầu tư. Không thể coi là đầu tư nếu sử dụng tiền không nhằm mục đích thu lại một khoản có giá trị lớn hơn khoản bỏ ra ban đầu. Phân loại đầu tư: tùy theo các mục đích khác nhau, có thể phân loại đầu tư của doanh nghiệp theo các tiêu thức khác nhau Theo phương thức đầu tư:  Đầu tư gián tiếp (hay đầu tư tài chính): là đầu tư bằng cách mua các chứng chỉ có giá trị như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư... 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 để hưởng lợi tức. với phương thức này người đầu tư không trực tiếp tham gia quản lý việc sử dụng vốn.  Đầu tư trực tiếp: là hình thức đầu tư trong đó người bỏ vốn trực tiếp tham gia quản lý việc sử dụng vốn. Theo mục đích đầu tư ta có thể phân loại đầu tư thành: đầu tư tăng năng lực sản xuất, đầu tư đổi mới sản phẩm, đầu tư đổi mới thiết bị, đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh, đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm,.... Việc phân loại này có thể giúp cho các nhà quản lý tài chính xác định hướng đầu tư và kiểm soát được tình hình đầu tư theo những mục tiêu đã định. b. Dự án đầu tư Dự án đầu tư được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Về mặt hình thức dự án đầu tư là một tập hợp hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết, có hệ thống các hoạt động theo một kế hoạch nhằm thực hiện những mục tiêu trong tương lai. Về bản chất dự án đầu tư là một tập hợp những đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì cải tiến nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian xác định. Trên góc độ quản lý thì đây lại là công cụ quản lý việc sử dụng các nguồn lực để tạo ra các kết quả kinh tế xã hội trong một thời gian dài. 2. Thẩm định tài chính dự án tại NHTM a. Sự cần thiết phải thẩm định dự án đầu tư Một dự án đầu tư thường do chủ dự án lập hoặc thuê các cơ quan tư vấn lập trên cơ sở các ý đồ kinh doanh và mong muốn của chủ dự án. Do vậy, dự án đầu tư thường mang tính chủ quan của nhà đầu tư và không xem xét, đánh giá hết được các tình huống liên quan. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Bên cạnh đó, quyết định đầu tư vào một dự án là quyết định tài chính dài hạn, đòi hỏi lượng vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài, chịu ảnh hưởng và chi phối bởi nhiều yếu tố thị trường nên chủ dự án cũng rất cần xem xét, đánh giá kỹ trước khi quyết định đầu tư. Ngoài ra, dự án đầu tư còn liên quan ảnh hưởng tới lợi ích của nhiều bên khác nhau nên nó cần được xem xét từ nhiều phía của các bên liên quan để thấy được lợi ích thực do dự án đem lại cho xã hội, cho các bên. Hay nói cách khác, dự án đầu tư cần phải được thẩm định kỹ càng trước khi quyết định. Trong nền kinh tế hiện nay đầu tư là hoạt động chủ yếu, quyết định sự phát triển của doanh nghiệp. Trong hoạt động đầu tư, doanh nghiệp bỏ vốn dài hạn nhằm hình thành và bổ sung những tài sản cần thiết để thực hiện những mục tiêu kinh doanh. Ngân hàng cũng là một doanh nghiệp nhưng hoạt động trong lĩnh vực tiền tệ. Các ngân hàng sẽ đầu tư bằng cách bỏ vốn vào một dự án của doanh nghiệp nào đấy. Tuy nhiên, ngân hàng sẽ phải đánh giá về tính khả thi và khả năng sinh lời của dự án. Thực tế hiện nay cho thấy nợ quá hạn trong các NHTM là không nhỏ. Một trong những nguyên nhân chủ quan của vấn đề này là các NHTM đã không thực hiện tốt quá trình thẩm định trước khi cho khách hàng rút vốn. Chính điều này càng cho thấy thẩm định tài chính càng cần phải được coi trọng trên hai khía cạnh: hạn chế rủi ro và đảm bảo đem lại lợi nhuận cho ngân hàng. Điều này không có nghĩa là đi ngược lại với lợi ích của khách hàng vì chính những kết quả kinh doanh tốt đẹp của khách hàng là tiền đề để ngân hàng thu được vốn và lãi làm cho ngân hàng đầu tư có hiệu quả. b. Khái niệm, mục tiêu thẩm định dự án đầu tư của NHTM Thẩm định dự án đầu tư tại ngân hàng là việc tổ chức xem xét một cách khách quan, khoa học và toàn diện các nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp đến tính khả thi và khả năng hoàn trả vốn đầu tư của khách hàng để phục vụ cho việc xem xét quyết định cho khách hàng vay vốn đầu tư dự án. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Mục tiêu của thẩm định dự án đầu tư là:  Xác định tính chất khả thi của dự án, đánh giá các lợi ích và chi phí tài chính, cũng như các lợi ích và chi phí kinh tế, hiệu quả xã hội của dự án một cách khoa học.  Xác định các điều kiện của khoản tiền cho vay hợp lý, phù hợp với khả năng của ngân hàng, yêu cầu của khách hàng đồng thời phải phù hợp với chiến lược phát triển đầu tư và quy hoạch phát triển kinh tế xã hội.  Tư vấn cho chủ đầu tư điều chỉnh, bổ sung các nội dung của dự án. c. Yêu cầu đối với công tác thẩm định dự án đầu tư Bất cứ một công việc nào đều có yêu cầu khi thực hiện nó. Thẩm định là công việc nghiêm túc, không thể làm chiếu lệ. Trong môi trường gia tăng cạnh tranh giữa các ngân hàng, khách hàng, đòi hỏi ngân hàng phải thực hiện quy trình phân tích nhanh gọn và tiết kiệm chi phí, đây cũng là hoạt động liên quan đến trách nhiệm của nhiều phòng ban và cán bộ. Do vậy, quy trình phân tích tín dụng phải đáp ứng các yêu cầu sau:  Được xây dựng và thống nhất trong toàn ngân hàng, tránh tùy tiện, duy ý trí. Quy trình này phải được ban lãnh đạo ngân hàng thông qua và phổ biến đến các phòng có liên quan cũng như các cán bộ tín dụng.  Được xây dựng chi tiết trong nội dung phân tích, tránh chung chung. Mỗi phòng chức năng trong ngân hàng cũng như các bộ ngân hàng cần biết mình phải làm gì, đến mức nào.  Toàn bộ quy trình phải nhằm thực hiện các nguyên tắc tín dụng của ngân hàng. d. Nội dung thẩm định tài chính dự án Thẩm định dự án đầu tư phải xem xét trên tất cả các mặt và đưa ra câu trả lời về tính khả thi của mỗi mặt đó. Mỗi khía cạnh của dự án đầu tư 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tồn tại trong một tổng thể liên quan, có quan hệ ràng buộc, tương tác, ảnh hưởng lẫn nhau hình thành nên dự án đầu tư. Do vậy, bất cứ một trục trặc ở khía cạnh nào đều ảnh hưởng tới các mặt khác và ảnh hưởng tới hiệu quả cuối cùng của dự án. Pháp lý Thị trường Thẩm định dự án đầu tư Kỹ thuật Đánh giá Tổ chức, quản lý Kinh tế, xã hội Tài chính - Pháp lý: hoạt động của dự án liên quan và chịu sự điều chỉnh của luật và các văn bản pháp quy liên quan nên để dự án có thể thực hiện trước tiên phải xem xét tính hợp lệ, hợp lý của dự án. Một dự án không khả thi về mặt pháp lý sẽ bị loại bỏ ngay. - Thị trường: đây là khía cạnh quan trọng quyết định sự thành bại của dự án. Trong đó, thẩm định phải xem xét những gì đưa ra trong dự án có đúng có chính xác không. Bên cạnh đó, phải xác định nhu cầu về sản phẩm của dự án, tính cạnh tranh và khả năng chiếm lĩnh thị trường của sản phẩm. Xem xét thị trường là cơ sở cho việc lựa chọn quy mô đầu tư, thiết bị, công suất và dự tính khả năng tiêu thụ. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Kỹ thuật: đánh giá việc lựa chọn thiết bị, công nghệ, giải pháp kỹ thuật có phù hợp không, tiết kiệm được vốn đầu tư không , chi phí sản xuất, địa điểm có phù hợp không, xử lý tác động môi trường đã tốt chưa.... - Tổ chức, quản lý: bộ máy tổ chức được thiết lập ra sao? Cần bao nhiêu cán bộ quản lý, bao nhiêu công nhân, kỹ sư? Các phòng ban thiết lập thế nào để phục vụ sản xuất? - Kinh tế, xã hội: dự án sử dụng nguồn lực nào của xã hội và đóng góp gì vào phát triển nền kinh tế, phát triển ngành, phát triển địa phương như tạo ra bao nhiêu công ăn việc làm, thu nhập,.... - Tài chính: xem xét, tính toán các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả tài chính, các kế hoạch tài chính của dự án để đánh giá xem dự án có đem lại hiệu quả không, có lợi nhuận không. Các dự án rất đa dạng với nhiều phạm vi, lĩnh vực, quy mô khác nhau mà NHTM khó có thể thẩm định chi tiết hết được mọi khía cạnh. Ngân hàng chủ yếu tập trung vào khía cạnh tài chính. Một dự án thông thường đòi hỏi một số lượng vốn đầu tư rất lớn vượt quá khả năng tài chính của chủ dự án hoặc do mong muốn chia sẻ rủi ro, hay sử dụng đòn bẩy tài chính trong kinh doanh mà chủ dự án luôn luôn mong muốn và cần khoản vốn vay từ ngân hàng. Đối với NHTM, việc tài trợ cho một dự án là một nghiệp vụ, là một hoạt động kinh doanh thu lợi nhuận, là các khoản cho vay trung và dài hạn, là cơ sở để NHTM cung cấp các sản phẩm dịch vụ. Trong các khía cạnh thẩm định thì thẩm định tài chính dự án rất quan trọng mà qua đây ngân hàng sẽ quyết định cho dự án nào vay, vay bao nhiêu, khi nào, lãi suất, quản lý thu hồi vốn ra sao, hỗ trợ dự án thế nào,.... Chỉ cho vay các dự án có hiệu quả tài chính thì các khoản cho vay của NHTM mới bảo đảm, ngân hàng mới có thể thu hồi gốc và lãi. Mục tiêu cuối cùng của thẩm định tài chính dự án là xác định khả năng tạo ra lợi nhuận trên khoản vốn đầu tư, xem dự án tạo ra được lợi ích gì trong tương lai từ những nguồn lực đã dành cho dự án. Xác định hiệu quả tài chính để xem khả năng trả nợ cho ngân hàng. Bên cạnh đó, thẩm định 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tài chính dự án còn phân tích tình hình tài chính của chủ dự án để đánh giá các rủi ro, mức độ và chất lượng hoạt động. Ngân hàng sẽ đi vào thẩm định tài chính dự án với các nội dung cụ thể:  Một: oXác định tổng nhu cầu về vốn cho dự án (cố định và lưu động). oXác định phần vốn mà ngân hàng cần tài trợ.  Hai: xem xét dự toán các bảng tài chính. oBảng dự trù chi phí sản xuất năm. oBảng dự trù doanh thu, lỗ lãi. oBảng dự trù cân đối tài sản. oBảng dự trù cân đối thu chi.  Ba: đánh giá hiệu quả tài chính của dự án và phân tích tài chính. oTính toán các chỉ tiêu hiệu quả tài chính NPV, IRR, BCR,.... oPhân tích tài chính dự án trong các năm hoạt động: ▫ Phân tích các tỷ lệ tài chính. ▫ Phân tích diễn biến nguồn vốn và sử dụng vốn. ▫ Phân tích tình hình tài chính theo luồng tiền mặt. ▫ Phân tích các chỉ tiêu trung gian.  Bốn: xác định bảng lịch trình thu gốc và lãi. Ngay sau đây là giải trình bốn nội dung của thẩm định tài chính dự án. Một: khi một dự án đưa đến ngân hàng xin vay thì dự án đó đã được nhiều cấp xem xét, phê duyệt, tổng vốn đầu tư đã được xác định. Tuy vậy, ngân hàng vẫn tiến hành xem lại trên cơ sở những kết quả thẩm định của ngân hàng. Điều này là rất quan trọng vì vốn đầu tư đủ sẽ giúp cho dự án thực hiện một cách thuận lợi, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Vốn đầu tư 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thiếu sẽ gây khó khăn cho hoạt động của dự án cũng như hoạt động vận hành kết quả đầu tư sau này. Ngược lại, thừa vốn gây lãng phí làm giảm hiệu quả tài chính của dự án. Tổng vốn đầu tư được xác định trên tổng các chi phí:  Chi phí lập dự án: oChi phí thuê chuyên gia, tư vấn, soạn thảo. oChi phí mua thông tin tài liệu. oChi phí khảo sát thăm dò. oChi phí hành chính.  Chi phí đầu tư tài sản cố định: oChi phí xây dựng nhà xưởng. oChi phí mua máy móc. oChi phí lắp đặt, vận hành, chạy thử. oChi phí thuê chuyên gia kỹ thuật, công nghệ.  Chi phí tài sản lưu động. Trên cơ sở nhu cầu vốn ngân hàng xem xét các nguồn vốn tài trợ cho dự án. Thường thì một dự án có 2 nguồn cung cấp: nguồn bên trong do chủ dự án tự bỏ ra; nguồn bên ngoài như từ Nhà nước, NHTM, dân cư, tổ chức khác,.... Ngân hàng xem có bao nhiêu nguồn tài trợ cho dự án, khả năng tính bảo đảm của mỗi nguồn, số vốn các nguồn khác đã cung cấp qua đó xác định số vốn dự án còn thiếu để cho vay. Ngoài ra, ngân hàng cũng sẽ xây dựng một lịch trình cho vay để phù hợp với yêu cầu và tiến độ bỏ vốn của dự án. Hai: thẩm định tính chính xác, hợp lý của các bảng dự trù tài chính. Cơ sở để xem xét là dựa trên nội dung của luận chứng kinh tế kỹ thuật, dựa trên các chỉ tiêu, định mức kinh tế kỹ thuật của ngành do Nhà nước ban 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hành hoặc các cơ quan chuyên môn công bố và dựa trên các kết quả thẩm định các mặt thị trường, kỹ thuật, tổ chức, kinh tế xã hội của ngân hàng. Ba: đánh giá tài chính dự án thường dựa trên các tiêu chuẩn cụ thể và dựa trên phân tích tài chính dự án. Giá trị hiện tại ròng (NPV) NPV là chênh lệch giữa giá trị hiện tại của các luồng tiền dự tính dự án mang lại trong thời gian kinh tế của dự án và giá trị đầu tư ban đầu. Do vậy, chỉ tiêu này phản ánh giá trị tăng thêm (khi NPV dương) hoặc giảm đi (khi NPV âm) nếu dự án được chấp nhận. Công thức tính giá trị hiện tại ròng NPV như sau: n Ci i i1 (1 r) NPV C0   C0 là vốn đầu tư ban đầu vào dự án, do là khoản đầu tư (luồng tiền ra) nên C0 mang dấu âm. Ci là luồng tiền dự tính dự án đem lại các năm i (i=1, 2, 3,...). r là tỷ lệ chiết khấu phù hợp của dự án. NPV phản ánh kết quả lỗ lãi của dự án theo giá trị hiện tại (tại thời điểm 0) sau khi đã tính đến yếu tố chi phí cơ hội của vốn đầu tư. NPV dương có nghĩa là dự án có lãi. NPV=0 chứng tỏ dự án chỉ đạt mức trang trải đủ chi phí vốn. Dự án có NPV âm là dự án bị lỗ. Việc xác định chỉ tiêu giá trị hiện tại ròng liên quan đến các tính toán sau. Thứ nhất là dự tính lượng tiền đầu tư ban đầu, tức là luồng tiền tại thời điểm 0. C0 bao gồm các khoản đầu tư vào tài sản, có thể dưới dạng tiền sẵn sàng cho dự án hoạt động, tạo ra tồn kho, mua sắm tài sản cố định. Thực tế, nó bao gồm các khoản chi tiêu tại các thời điểm khác nhau của dự án nhưng để đơn giản trong tính toán ta coi đó là khoản chi tiêu tại thời 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 điểm ban đầu. Thứ hai là dự tính luồng tiền trong thời gian kinh tế của dự án. Đây là các khoản thực thu bằng tiền trong các năm hoạt động của dự án. Nó được tính bằng doanh thu ròng trừ đi các chi phí bằng tiền của từng năm và người ta thường giả định các luồng tiền diễn ra vào thời điểm cuối năm. Cuối cùng là dự tính tỷ lệ chiết khấu. Rất khó để xác định một tỷ lệ chiết khấu chính xác. Tỷ lệ chiết khấu là chi phí cơ hội của việc đầu tư vào dự án mà không đầu tư trên thị trường vốn. Tỷ lệ này thường được tính bằng tỷ lệ thu nhập của các tài sản chính tương đương. Đó là tỷ lệ thu nhập mà nhà đầu tư mong đợi khi đầu tư vào dự án. Căn cứ vào ý nghĩa của chỉ tiêu NPV, ta thấy quy tắc đơn giản là: chấp nhận dự án có NPV dương và lớn nhất (nếu có nhiều hơn một dự án có NPV dương). Tuy nhiên chỉ tiêu này không áp dụng được cho các dự án có thời hạn khác nhau và có vốn đầu tư khác nhau. Chỉ tiêu này còn không thấy được giá trị lợi ích thu được từ một đông vốn đầu tư và phụ thuộc vào cách lựa chọn lãi suất chiết khấu r. Tỷ lệ hoàn vốn nội bộ (IRR) Tỷ lệ hoàn vốn nội bộ IRR là tỷ lệ chiết khấu mà tại đó giá trị hiện tại ròng của dự án bằng 0. IRR được tính thông qua việc giải phương trình: n Ci 0 i i1 (1 IRR) NPV C0   Để tính được IRR chúng ta có thể dùng phương pháp nội suy hoặc đồ thị. Tương tự như chỉ tiêu NPV, chỉ tiêu này liên quan đến việc dự tính các luồng tiền mà dự án sẽ tạo ra trong thời gian thực hiện. Đồng thời phải có một tỷ lệ chiết khấu mong đợi để so sánh khi ra quyết định đầu tư. IRR phản ánh khả năng sinh lời của dự án, chưa tính đến chi phí cơ hội của vốn đầu tư. Tức là, nếu như chiết khấu các luồng tiền theo IRR, PV 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 sẽ bằng đầu tư ban đầu C0. Hay nói cách khác, nếu chi phí vốn băng IRR, dự án sẽ không tạo thêm được giá trị hay không có lãi. Qua đây ta nhận thấy rằng, nếu IRR lớn hơn chi phí vốn (tỷ lệ chiết khấu của dự án) thì thực hiện dự án. Trong trường hợp này có thể nói dự án có lãi, tương đương với giá trị hiện tại ròng dương. Hệ số hoàn vốn nội bộ biểu thị sự hoàn trả vốn đã được đầu tư vì vậy nó chỉ ra tỷ lệ lãi suất tối đa dự án có thể chịu được. Nhưng cũng như NPV, sự chính xác của chỉ tiêu phụ thuộc vào sự chính xác của các dự tính về luồng tiền. IRR là một chỉ tiêu mang tính tương đối, tức là nó phản ánh tỷ lệ hoàn vốn nội bộ của dự án là bao nhiêu chứ không cung cấp quy mô của số lãi (hay lỗ) của dự án bằng tiền. Khi dự án lập trong nhiều năm, việc tính toán là rất phức tạp. Tỷ số lợi ích, chi phí BCR Khi tính NPV, đối với các dự án lớn có chi phí đầu tư cao thường mang về NPV cao hơn các dự án có chi phí đầu tư thấp, điều này không nhất thiết có nghĩa là các dự án lớn tốt hơn dự án nhỏ. BCR được áp dụng để tính khả năng sinh lời của dự án trên mỗi đơn vị tiền tệ được đầu tư. n B  (1ir)i BCR  in1 C  (1r)i i i1 Bi, Ci lần lượt là thu nhập, chi phí của dự án năm i (i=1, 2, 3,...). Khi sử dụng chỉ tiêu này ta sẽ chấp nhận mọi dự án có BCR lớn hơn hay bằng 1. Tuy nhiên cũng phải thận trọng khi dùng để đánh giá các dự án vì nó phụ thuộc vào việc xác định mức lãi suất. Hạn chế nữa là BCR rất nhạy cảm với các định nghĩa về chi phí trên phương diện kế toán vì theo như cách tính trên thì lợi ích là toàn bộ nguồn thu gia tăng của dự án, còn chi phí là tổng chi phí sản xuất gia tăng. Điểm hòa vốn 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Điểm hòa vốn lý thuyết là điểm mà doanh thu ngang bằng với chi phí sản xuất. Người ta có thể tính điểm hòa vốn cho cả thời gian thực hiện dự án hoặc cho từng năm. Điểm hòa vốn được biểu diễn bằng số đơn vị sản phẩm hoặc giá trị doanh thu. Cách tính điểm hòa vốn: Gọi x là khối lượng sản phẩm sản xuất hoặc bán ra được. Gọi x0 là khối lượng sản phẩm tại điểm hòa vốn. Gọi f là chi phí cố định, v là chi phí biến đổi của sản phẩm. v.x là tổng chi phí biến đổi Gọi p là giá thành sản phẩm DT = p.x là doanh thu của dự án Tại điểm hòa vốn thì: p.x0 = v.x0 + f Sản lượng hòa vốn là: x0  Ta có: f DT0  1- v p f p-v Xác định thời gian hoàn vốn Gọi T là khoảng thời gian hoàn vốn của dự án, khi đó T được xác định qua phương trình: T  CF (1  r ) t -t 0 t 0 Chỉ tiêu này cho biết sau bao lâu dự án sẽ có thu nhập đủ bù chi phí vốn. Và đây là điều được chủ đầu tư và ngân hàng rất quan tâm, nhất là đối với những dự án có tuổi thọ kinh tế dài hoặc đầu tư trong những lĩnh vực có độ cạnh tranh cao do rào cản về gia nhập thấp. Ngoài các chỉ tiêu phân tích ở trên, thẩm định tài chính dự án còn tiến hành các phân tích tài chính. Thông thường, phương pháp được áp dụng 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 rộng rãi và có tính hiện thực cao là phân tích các tỷ lệ tài chính. Các tỷ lệ tài chính chủ yếu được phân tích có 4 nhóm:  Tỷ lệ về khả năng thanh toán: oKhả năng thanh toán hiện hành. oKhả năng thanh toán nhanh. oVốn lưu động ròng.  Tỷ lệ về khả năng cân đối vốn: oHệ số nợ. oSố lần có thể trả lãi.  Tỷ lệ về khả năng hoạt động: oVòng quay tiền. oVòng quay dự trữ. oKỳ thu tiền bình quân. oHiệu suất sử dụng tài sản cố định. oHiệu suất sử dụng tổng tài sản  Tỷ lệ về khả năng sinh lãi: oDoanh lợi tiêu thụ sản phẩm. oDoanh lợi vốn tự có. oDoanh lợi vốn. Bên cạnh đó còn phải phân tích diễn biến nguồn vốn và sử dụng vốn, các luồng tiền mặt, các chỉ tiêu tài chính trung gian như: giá trị gia tăng, tổng lãi kinh doanh, kết quả kinh doanh,.... Bốn: xuất phát từ quan điểm của tín dụng là bên vay vốn (chủ dự án) phải hoàn trả ngân hàng đầy đủ và đúng hạn số vốn gốc và lãi vay. Trong quá trình thẩm định NHTM đặc biệt quan tâm đến khả năng hoàn trả của 20