Tài liệu Biện pháp phòng chống gian lận thương mại.

I.Më ®Çu Gian lËn th-¬ng m¹i lµ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng,nã ¶nh h-ëng tíi t×nh h×nh kinh tÕ ,chÝnh trÞ –x· héi cña ®Êt n-íc.HiÖn nay, n¹n gian lËn th-¬ng m¹i diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi h¬n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho s¶n xuÊt kinh doanh trong n-íc gÆp nhiÒu khã kh¨n, lµm thÊt thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc, mÊt kû c-¬ng trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i… ChÝnh v× vËy c¸c ngµnh c¸c cÊp, Nhµ n-íc vµ nh©n d©n cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ ®Ó ®-a ra nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó phßng chèng gian lËn th-¬ng m¹i ë n-íc ta hiÖn nay. §-îc sù gióp ®ì cña thÇy c« vµ b¹n bÌ, em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “gian lËn th­¬ng m³i, biÖn ph²p phßng chèng gian lËn th­¬ng m³i” ®Ó ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p phßng chèng nã. Qua viÖc nghiªn søu ®Ò tµi nµy gióp em hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng t¸c h¹i cña gian lËn th-¬ng m¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.Nh÷ng kiÕn thøc qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi xÏ gióp em phôc vô cho viÖc häc cña m×nh còng nh- sau nµy ra tr-êng c«ng t¸c sÏ tèt h¬n. Trong ®Ò ¸n nµy, em xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò sau: +Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ gian lËn th-¬ng m¹i. +Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng gian lËn th-¬ng m¹i ë n-íc ta hiÖn nay. +Ch-¬ng 3: BiÖn ph¸p phßng chèng gian lËn th-¬ng m¹i. II. néi dung Ch-¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ gian lËn th-¬ng m¹i 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ gian lËn th-¬ng m¹i vµ c¸c t¸c h¹i cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y thÞ tr-êng ho¹t ®éng th-¬ng m¹i n-íc ta ®· cã b-íc ph¸t triÓn tÝch cùc, hµng ho¸ ngµy cµng ®a d¹ng phong phó, chÊt l-îng ngµy cµng ®-îc n©ng cao, nhiÒu mÆt hµng cã thÓ c¹nh tranh ®-îc víi hµng ngo¹i, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ dÇn dÇn kh¼ng ®Þnh ®-îc vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr-êng. Tuy nhiªn t×nh h×nh gian lËn th-¬ng m¹i ngµy cµng phøc t¹p. Trong v¨n kiÖn §ai h«i ®Ëi biÓu to¯n quèc lÇn thø IX còng ®± chØ râ: “N³n bu«n lËu, lµm hµng gi¶, gian lËn th-¬ng m¹i t¸c ®éng xÊu ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ x· héi n­íc ta hiÖn nay”. T×nh tr³ng gian lËn th­¬ng m³i diÔn ra víi mäi thñ ®o³n, h×nh thøc vµ ngµy cµng tinh vi h¬n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy lµm ¶nh h-ëng ®Õn uy tÝn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¬ së lµm ¨n ch©n chÝnh, trung thùc: lµm thÊt tho¸t ng©n s¸ch Nhµ n-íc hµng ngµn tû ®ång, lµm ¶nh h-ëng ®Õn chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t-, ®Õn lîi Ých cña ng-êi tiªu dïng, kÐo theo c¸c tÖ n¹n kinh tÕ x· héi, ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Tr-íc t¸c h¹i cña gian lËn th-¬ng m¹i, §¶ng vµ Nhµ n-íc cã nhiÒu biÖn ph¸p vµ chñ tr-¬ng chØ ®¹o tÝch cùc trong viÖc ®Êu tranh, ng¨n chÆn, vµ tõng b-íc bµi trõ tÖ n¹n gian lËn th-¬ng m¹i. §©y lµ c«ng t¸c khã kh¨n, phøc t¹p, kh«ng thÓ sím gi¶i quyÕt ®-îc, cµng kh«ng thÓ cã ®-îc mét biÖn ph¸p ®¬n ®éc nµo, mét ngµnh , mét c¬ quan nµo cã thÓ gi¶i quyÕt ®-îc, mµ ph¶i phèi hîp nhiÒu biÖn ph¸p, ngµnh nghÒ, c¬ quan cïng gi¶i quyÕt. Tõ ®ã æn ®Þnh thÞ tr-êng, b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ n-íc ta ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. 2 1.1Kh¸i niÖm vÒ gi¹n lËn th-¬ng m¹i Mét thuËt ng÷ chóng ta th-êng gÆp ®ã lµ "gian lËn th-¬ng m¹i ". Gian lËn th-¬ng m¹i theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt lµ "dèi tr¸, lõa läc" trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. Ng-êi cã hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i gäi lµ "gian th-¬ng" tøc lµ "ng-êi cã nhiÒu m-u m« lõa läc"'; "kÎ bu«n b¸n gian lËn vµ tr¸i phÐp". Gian lËn ®-îc coi lµ hµnh vi cña con ng-êi cô thÓ cã lêi nãi nãi hoÆc cö chØ, hµnh ®éng kh«ng ®óng víi b¶n chÊt cña sù vËt hiÖn t-îng nh»m môc ®Ých ®¸nh lõa ng-êi kh¸c. Trong d©n gian gian lËn th-¬ng m¹i g¾n liÒn víi thµnh ng÷ "Bu«n gian, b¸n lËn" vµ dïng ®Ó chØ nh÷ng thñ ®o¹n m¸nh khoÐ lõa läc kh¸ch hµng hoÆc ng-êi kh¸c ®Ó thu lêi bÊt chÝnh. Hµnh vi "bu«n gian, b¸n lËn" trong d©n gian ®-îc hiÓu bao gåm mét sè thñ ®o¹n ®¬n gi¶n nh-: hµng xÊu nãi tèt, Ýt nãi nhiÒu, rÎ nãi ®¾t, c©n ®o ®iªu, bu«n b¸n hµng cÊm, lÐn lót, giÊu giÕm, lËu thuÕ... Hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i tr-íc hÕt ph¶i lµ hµnh vi gian lËn nãi chung, nh-ng hµnh vi gian lËn nµy ph¶i ®-îc thÓ hiÖn trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i th«ng qua ®èi t-îng thÓ hiÖn lµ hµng ho¸, dÞch vô. Chñ thÓ cña hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i lµ c¸c chñ hµng, cã thÓ lµ ng-êi mua, ng-êi b¸n còng cã khi lµ c¶ ng-êi mua vµ ng-êi b¸n. Môc ®Ých cña hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i lµ nh»m thu lîi bÊt chÝnh do thùc hiÖn trãt lät hµnh vi lõa ®¶o, dèi tr¸. * Gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan. Gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ nh÷ng hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i cña chñ hµng x¶y ra trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó trèn tr¸nh viÖc kiÓm so¸t vµ qu¶n lý cña H¶i Quan. §Þnh nghÜa vÒ gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan ban ®Çu ®-îc nªu ra nh- sau: "Gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan lµ hµnh vi ph¹m ph¸p luËt. H¶i Quan trong ®ã 1 c¸ nh©n lõa dèi H¶i Quan ®Ó nh»m lÈn tr¸nh 1 phÇn hoÆc toµn bé viÖc nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu, viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÊm hoÆc h¹n chÕ do luËt ph¸p H¶i Quan quy ®Þnh, hoÆc thu ®-îc 1 kho¶n lîi nhuËn nµo ®ã 3 qua viÖc vi ph¹m ph¸p luËt nµy". Trong ®Þnh nghÜa nµy, vÒ c¬ b¶n ®· kh¸i qu¸ ®-îc hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan. Hµnh vi ®ã ®-îc thÓ hiÖn b»ng sù lõa dèi th«ng qua hµnh ®éng lÈn tr¸nh viÖc nép thuÕ vµ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt H¶i Quan nh»m môc ®Ých thu ®-îc mét kho¶n lîi nµo ®ã. Tuy nhiªn ®Þnh nghÜa trªn ch-a nªu ®-îc mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan, khi bèi c¶nh ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ThÕ giíi ngµy nay ®· cã nh÷ng thay ®æi lín. V× vËy nã ®-îc ®Þnh nghÜa l¹i nh- sau: "Gian lËn th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i Quan lµ hµnh vi vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n ph¸p quy hoÆc Ph¸p luËt H¶i quan nh»m: - Trèn tr¸nh hoÆc cè ý trèn tr¸nh viÖc nép thuÔ H¶i Quan, phÝ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c ®èi víi viÖc di chuyÓn hµng ho¸ th-¬ng m¹i vµ /hoÆc: - NhËn vµ cã ý ®Þnh nhËn viÖc hoµn tr¶ trî cÊp hoÆc phô cÊp cho hµng ho¸ kh«ng thuéc ®èi t-îng ®ã vµ/hoÆc: - §¹t ®-îc hoÆc cè ý ®¹t ®-îc lîi thÕ th-¬ng m¹i bÊt hîp ph¸p g©y h¹i cho c¸c nguyªn t¾c vµ tËp tôc, c¹nh tranh th-¬ng m¹i ch©n chÝnh". 1.2T¸c h¹i cña gian lËn th-¬ng m¹i 1.2.1.T¸c h¹i ®Õn kinh tÕ Nh- ta ®· biÕt: thuÕ quan lµ c¸c møc thuÕ ®¸nh trªn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu nh»m môc ®Ých lµm t¨ng gi¸ cña hµng nhËp khÈu ®Ó lµm gi¶m sù c¹nh tranh víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc hoÆc kÝch thÝch s¶n xuÊt t¹i néi ®Þa. V× vËy hµnh vi trèn thuÕ xuÊt nhËp khÈu th«ng qua ho¹t ®éng gian lËn th-¬ng m¹i, c¹nh tranh tiªu cùc phi kinh tÕ nµy ®· x©m h¹i ®Õn chÕ ®é chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Gian lËn th-¬ng m¹i g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho ng-êi s¶n xuÊt trong n-íc, 4 lµm ®iªu ®øng c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt còng nh- c¸c doanh nghiÖp th-¬ng m¹i. §èi víi ng-êi s¶n xuÊt trong n-íc, viÖc hµng ngo¹i trµn ngËp thÞ tr-êng víi chÊt l-îng cao h¬n, gi¸ rÎ h¬n hµng néi, thùc sù lµ mèi ®e do¹ ®êi sèng cña hµng ngh×n c«ng nh©n trong c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt trong n-íc, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, míi. Nguyªn nh©n lµ nh÷ng xÝ nghiÖp s¶n xuÊt trong n-íc vÉn ph¶i nhËp mét sè nguyªn phô liÖu, nhiªn liÖu... vµ ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu sè hµng ho¸ nµy.Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Ó ®em b¸n trªn thÞ tr-êng, hä cßn ph¶i nép thuÕ lîi tøc, thuÕ doanh thu. Trong khi hµng ngo¹i do trèn ®-îc thuÕ, gi¸ c¶ rÎ h¬n hµng néi, lµm cho hµng néi kh«ng b¸n ®-îc, dÉn ®Õn ®äng vèn, nî chång chÊt, ®i ®Õn ph¸ s¶n. §èi víi doanh nghiÖp th-¬ng m¹i do gi¸ c¶ hµng ho¸ mua vµo cao h¬n nªn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®-îc víi hµng lËu trèn thuÕ. Nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh ®óng luËt, nép thuÕ ®Çy ®ñ bÞ nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh tr¸i phÐp, gian lËn trèn thuÕ c¹nh tranh chÌn Ðp kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®-îc Gian lËn th-¬ng m¹i lµ h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn m«i tr-êng kinh doanh. M«i tr-êng kinh doanh lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nã cã t¸c ®éng tÝch cùc: kÝch thÝch ®Çu t-, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nÕu lµ m«i tr-êng trong s¹ch, b×nh ®¼ng nh-ng ng-îc l¹i nã t¸c ®éng tiªu cùc nÕu lµ m«i tr-êng kh«ng æn ®Þnh. Gian lËn th-¬ng m¹i ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng ®Õn ®Çu t- trong n-íc mµ gian lËn th-¬ng m¹i cßn ¶nh h-ëng ®Õn ®Çu t- n-íc ngoµi. Nã kh«ng chØ lµ nçi khæ cña doanh nghiÖp mµ cßn g©y t©m lý e ng¹i cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi, nhiÒu nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi rÊt muèn ®Çu t- vµo ViÖt Nam nh-ng do t¸c ®éng cña m«i tr-êng kinh doanh trong ®ã cã vÊn ®Ò gian lËn th-¬ng m¹i nªn ®· ngËp ngõng hoÆc rót lui. Víi ng-êi tiªu dïng, hµng ngo¹i trµn ngËp thÞ tr-êng víi gi¸ rÎ sÏ t¹o nªn thÞ hiÕu -a dïng hµng ngo¹i tuy nhiªn nguån cung cÊp tiªu dïng cña hµng 5 ngo¹i víi gi¸ rÎ h¬n gi¸ thµnh hµng néi do trèn thuÕ lµ rÊt bÊp bªnh, v× kh«ng ph¶i lóc nµo nhËp hµng còng trèn thuÕ ®-îc c¶. Do ®ã tõng thêi kú sÏ n¶y sinh c¸c c¬n sèt vÒ gi¸, vÒ hµng lµm ®¶o lén thÞ tr-êng lµm thÞ tr-êng mÊt æn ®Þnh mµ Nhµ n-íc kh«ng qu¶n lý ®-îc. Gian lËn th-¬ng m¹i ®· kÝch thÝch t©m lý vµ thÞ hiÕu tiªu dïng sa sØ, v-ît qu¸ n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n-íc . Gian lËn th-¬ng m¹i còng lµm thÊt tho¸t nghiªm träng nguån thu ng©n s¸ch th«ng qua thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµm ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh tÝch luü vèn cña Nhµ n-íc ®Ó tiÕn hµnh c©n ®èi thu chi ng©n s¸ch vµ c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay. Ngoµi ra nã cßn t¸c h¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ ë chç: gian lËn th-¬ng m¹i ®· t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ tiªu thô gi¶ t¹o trªn mét nÒn s¶n xuÊt ch-a c©n xøng. V× ®a sè tÇng líp gian th-¬ng vµ tham nhòng qua ho¹t ®«ng gian lËn th-¬ng m¹i kh«ng ®Çu t- vèn vµo s¶n xuÊt mµ th-êng ¨n xµi xa xØ hoÆc ®Çu t- vµo bÊt ®éng s¶n nh- nhµ cöa, ®Êt ®ai, vµng b¹c, ngo¹i tÖ... Bªn c¹nh tÇng líp nµy x· héi sÏ h×nh thµnh mét khu vùc kinh tÕ chuyªn vÒ dÞch vô vµ tiªu thô. 1.2.2T¸c h¹i ®Õn v¨n ho¸- x· héi Gian lËn th-¬ng m¹i ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi. Môc ®Ých cña gian lËn th-¬ng m¹i lµ lµm thÕ nµo ®Ó thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn bÊt chÝnh mµ nÕu lµm ¨n chÝnh ®¸ng hä kh«ng thÓ cã ®-îc,®iÒu nµy lµm cho kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a kÎ giµu vµ ng-êi nghÌo ngµy cµng lín. MÆt kh¸c tõ ®ång tiÒn bÊt chÝnh do gian lËn th-¬ng m¹i ®ã ®· lµm cho ®¹o ®øc cña nhiÒu kÎ bÞ tha ho¸. §ã lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra nhiÒu tÖ n¹n x· héi, t¸c ®éng nghiªm träng ®Õn nh©n c¸ch v¨n ho¸ cña nhiÒu ng-êi trong mäi tÇng líp nh©n d©n.. Trong khi Nhµ n-íc ph¶i bá ra nhiÒu tiÒn ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸ ngo¹i lai, ®åi truþ, ph¶n ®éng, chèng tÖ n¹n x· héi nh»m duy tr× mét nÒn v¨n ho¸ lµnh 6 m¹nh ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng v¨n minh th× gian lËn th-¬ng m¹i l¹i ®i ng-îc l¹i víi nh÷ng cè g¾ng cu¶ Nhµ n-íc. 1.2.3 T¸c h¹i ®Õn chÝnh trÞ Gian lËn th-¬ng m¹i len lái vµo tõng nhµ d©n vïng biªn, ®ång thêi l«i kÐo, tÊn c«ng vµ lµm sa ng· mét bé phËn c¸n bé trong nhiÒu ho¹t ®éng tõ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Õn vËn t¶i, tö h¶i quan, biªn phßng ®Õn c¸c ngµnh t- ph¸p. Gian lËn th-¬ng m¹i ®· trë nªn tinh vi h¬n ,vµ ngµy cµng n¾m thñ ®o¹n h¬n HËu qugian lËn th-¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®èi víi nÒn v¨n ho¸ x· héi, ®· lµm ¶nh h-ëng ®Õn uy tÝn cña §¶ng, vai trß qu¶n lý cña Nhµ n-íc. Mét hËu qu¶ kh¸c còng kh«ng kÐm phÇn nhøc nhèi hiÖn nay do gian lËn th-¬ng m¹i g©y ra ®ã lµ lµm cho c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc kh«ng kiÓm so¸t ®-îc t×nh h×nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ liªn doanh ®Çu t- víi n-íc ngoµi, c«ng t¸c ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. 2.Nh÷ng hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i chñ yÕu 2.1Khai sai tªn hµng ,sè l-îng,chñng lo¹i 2.2 Ap sai m· sè ®Ó h-ëng thuÕ suÊt thÊp 2.3Kª khai gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n møc gi¸ tèi thiÓu ®èi hµng nhËp khÈu 2.4Kª khai kh«ng trung thùc gi¸ thùc tÕ mua b¸n 2.5Kª khai sai tªn gäi c¸c lo¹i h×nh thanh to¸n dÉn tíi sè thuÕkhai b¸o thÊp h¬n sè thuÕ ph¶i nép 2.6Gian lËn trong khÊu trõ, hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 7 3.Nh-ng nh©n tè t¸c ®Õn gian lËn th-¬ng m¹i 3.1ChÝnh s¸ch më cöa cña chÝnh phñ Gian lËn th-¬ng m¹i lu«n lµ mèi quan t©m cña nhµ n-íc,hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i th-êng diÔn ra trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cã ®Þnh chÕ qu¶n lÝ cßn s¬ khai,ch-a chÆt chÏ. ChÝnh s¸ch më cöa hiÖn nay cña chÝnh phñ ®· vµ ®ang ®-îc kh«ng Ýt doanh nghiÓ trong vµ ngoµi n-íc h-ëng øng tÝch cùc,xem ®ã nh- lµ sù khai th«ng ,mét c¬ héi ®Ó tiÕp thu c«ng nghÖ míi míi,më réng ho¹t ®éng kinh doanh n-íc ngoµi(®ãi víi doanh nghiÖp trong nuíc) vµ th©m nhËp thÞ tr-êng ®Ó cã h-íng ®Çu t- l©u dµi(®èi víi doanh nghiÖp n-íc ngoµi).Tuy nhiªn hiªn nay kh«ng Ýt doanh nghiÖp, nh÷ng ng-êi kinh doanh theo kiÓu chíp thêi c¬, lîi dông së cña c«ng t¸c qu¶n lÝ vµ t×nh tr¹ng ch-a héi nhËp hoµn toµn cña n-íc ta v¬i c¸c n-íc vÒ ph¸p lÝ,tËp qu¸n kinh doanh mµ xóc tiÕn nh÷ng hµnh vi gian lËn g©y x¸o trén kinh tÕ ®Êt n-íc. 3.2 YÕu tè kinh tÕ thÞ tr-êng Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, th-¬ng m¹i ph¸t triÓn cã nh÷ng mÆt tÝch cùc nh-ng bªn c¹nh nã cã nh÷ng mÆt tiªu cùc. Trong kinh tÕ thÞ tr-êng, ®ång tiÒn trë thµnh ph-¬ng tiÖn cã gi¸ trÞ, lµm ph¸t sinh t- t-ëng sïng b¸i ®ång tiÒn, ch¹y theo cuéc sèng giµu cã kh«ng b»ng kh¶ n¨ng cña m×nh, kh«ng t«n träng ph¸p luËt, lµm giµu bÊt chÝnh ®ã chÝnh lµ gian lËn th-¬ng m¹i. Lîi dông c¬ chÕ tù do bu«n b¸n l-u th«ng hµng ho¸ mét sè ng-êi ®· kinh doanh tr¸i ph¸p luËt, gian lËn ®Ó kiÕm lêi. Gian lËn th-¬ng m¹i lµ mét nh-îc ®iÓm rÊt lín trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nã bãp mÐo vai trß cña th-¬ng m¹i ®i ng-îi l¹i víi b¶n chÊt cña th-¬ng m¹i. Vai trß cña th-¬ng m¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, ng-îc l¹i gian lËn th-¬ng m¹i l¹i t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n. 8 3.3ChÝnh s¸ch ph¸p luËt §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng.HiÖn nay chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña ta ch-a râ rµng,ch-a nghiªm vµ thiÕu tÝnh ®ång bé chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n lîi dông ®Ó tiÕn hµnh hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i Bªn c¹nh ®ã viÖc ¸p dông vµ thùc thi chÝnh s¸ch cßn thiÕu ®ång bé ,ch-a ngiªm lµm cho kÎ gian lîi dung….c¸c qui ®Þnh vÒ khiÕu kiÖn l¹i rÊt phøc t¹p ,lßng vßng. Trong khi hiÖn t-îng vi ph¹m trµn lan ®ßi hái sù ra tay cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt th× còng gièng nhiÒu lÜnh vùc kh¸c :c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã nhiÖm vô liªn quan tíi chèng gian lËn th-¬ng m¹i kh¸ nhiÒu ,tæ chøc ë nhiiªï cÊp song l¹i d-îc tæ chøc kh«ng chÆt chÏ.nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan nµy kh«ng râ rµng,võa ch«ng chÐo l¹i võa phô thuéc.V× thÕ hiÖu cña c¸c c¬ quan nay lµ rÊt thÊp. 9 Ch-¬ng 2:Thùc trang gian lËn th-¬ng m¹i n-íc ta hiÖn nay 1.§Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi n-íc ta hiÖn nay vµ mèi quan hÖ víi vÊn ®Ò gian lËn th-îng m¹i 1.1 §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi n-íc ta hiÖn nay NÒn kinh tÕ n-íc ta t¨ng tr-ëng kh¸,GNP ®¹t kho¶ng 9% n¨m.N«ng ,l©m ,ng- nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ t-¬ng ®ãi toµn diÖn.Mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp quan träng(®ien,dÇu khÝ ,than ,vËt liÖu x©y dùng..)t¨ng nhiÒu so víi tr-íc.NhËp siªu gi¶m.Gi¸ c¶ æn ®Þnh.Gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ x¸o ®ãi gi¶m nghÌo cã nhiÒu tiÕn bé.Sù nghiÖp giaã dôc vµ ytÕ vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi cã nhiÒu tiÕn bé.§êi sèng cña phÇn lín nh©n d©n cã nhiÒu tiÕn bé. Tuy vËy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan,sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cßn ch-a v÷ng ch¾c,hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh thÊp, cßn nhiÒu yÕu tè ch-a b¶o ®¶m t¨ng tr-ëng cao vµ bÒn v÷ng,trong s¶n xuÊt,x©y dùng vµ tiªu dïng cßn nhiÒu l·ng phi. Tû lÖ tÝch luü tõ néi bé thÊp,tèc ®é thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi thÊp. Ph-¬ng h-íng vµ c¬ cÊu ®Çu t- ch-a hîp lý: ®Çu t- dµn tr¶i, thÊt tho¸t lín; C«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn ch-a ph¸t triÓn. N¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ thµnh cao, c«ng nghÖ l¹c hËu. C¬ cÊu kinh tÕ chËm thay ®æi. NhËp siªu vµ béi chi ng©n s¸ch lín, nî n-íc ngoµi cao, dù tr÷ quèc gia máng. §iÒu hµnh nÒn kinh tÕ cßn lóng tóng. Tr×nh ®é qu¶n lý thÊp. ph©n phèi x· héi cßn nhiÒu bÊt hîp lý, ch-a ng¨n chÆn ®-îc thñ ®o¹n lµm giµu bÊt chÝnh, tÖ quan liªu, tham nhòng, sö dông l·ng phÝ nhan s¸ch vµ tµi s¶n c«ng phæ biÕn vµ nghiªm träng. Chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng vµ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c- cã chiÒu h-íng ngµy cµng më réng; viÖc lµm vµ nhiÒu vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra gay 10 g¾t; Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ¶nh h-ëng xÊu tíi m«i tr-êng kinh tÕ, lµm gi¶m nhÞp ®é t¨ng tr-ëng, ®ång thêi tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ lµm mÊt æn ®Þnh kinh tÕ x· héi. 1.2Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ nø¬c ta hiÖn víi gi¹n lËn th-¬ng m¹i Qua h¬n 15 n¨m ®æi míi kinh tÕ n-íc ta ®· cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ,®êi sèng nh©n d©n ®-îc n©ng cao,t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®¹t møc kh¸.Tuy nhiªn n-íc ta vÉn cßn lµ n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu,vÉn lµ mét trong m-êi n-íc nghÌo nhÊt thÕ giíi.Hª thèng ph¸p luËt,qu¶n lÝ cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ thiÕu sãt,c¸c doanh nghiÖp phÇn lín lµ võa vµ nhá chiÕm tíi 80% tæng sè doanh nghiÖp,lµm ¨n theo kiÓu “trép giËt”,h¯ng ho² c³nh tranh kÐm,tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp kÐm. Khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng th× kh«ng thÓ tr¸nh khái gian lËn th-¬ng m¹i,thªm vµo ®ã lµ ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay ®· lµm cho tÖ n¹n gian lËn th-¬ng m¹i ngµy cµng gia t¨ng,c¸c doanh nghiÖp lîi dông sù yÕu kÐm trong qu¶n lÝ, sù thiÕu sãt trong ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn hµnh vi gian lËn th-¬ng m³i ®Ó thu lîi bÊt chÝnh.KiÓu l¯m ¨n theo kiÓu “trép giËt “ còng l¯ nguyªn nh©n dÉn ®Õn gian lËn th-¬ng m¹i.Gian lËn th-¬ng m¹i kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc,kh«ng khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t- mµ cßn lµm cho kinh tÕ mÊt æn ®Þnh,¶nh h-ëng tíi chÝnh tri ,v¨n ho¸ x· héi n-íc ta 2. Thùc tr¹ng gian lËn th-¬ng m¹i ë n-íc ta hiÖn nay 2.1. Thùc tr¹ng gian lËn th-¬ng m¹i ë n-íc ta hiÖn nay. HiÖn nay ho¹t ®éng gian lËn th-¬ng m¹i diÔn ra ngµy cµng tinh vi, sè vô gian lËn th-¬ng m¹i diÔn ra ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ trong khÊu trõ vµ hoµn thuÕ GTGT. C¸c ®èi t-îng th-êng lîi dông danh nghÜa, t- c¸ch ph¸p nh©n cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®Ó lµn thñ tôc nhËp khÈu, xuÊt khÈu, xuÊt khÈu khèng, khai b¸o sai tªn hµng, sè l-îng chñng lo¹i, xuÊt xø cña hµng ho¸ ®Ó h-ëng thuÕ suÊt thÊp hoÆc thuÕ suÊt b»ng 0 ®Ó trèn thuÕ nhËp khÈu, lîi dông thuÕ GTGT ®Ó chiÕm ®o¹t thuÕ, hoÆc cÊt giÊu nh÷ng 11 hµng nhËp lËu, hµng cÊm nhËp trong l« hµng ®-îc nhËp khÈu, giÊu hµng cã gi¸ trÞ, thuÕ suÊt cao trong l« hµng cång kÒnh. §Æc biÖt hiÖn nay lµ hµnh vi gian lËn trong luËt hoµn thuÕ GTGT. Sau gÇn 4 n¨m thùc hiªn luËt thuÕ GTGT, t×nh h×nh vi ph¹m trong lÜnh vùc hoµn thuÕ liªn tôc x¶y ra víi chiÒu h-íng ngµy cµng gia t¨ng vµ ®Õn møc b¸o ®éng. Lîi dông sù th«ng tho²ng cña luËt doanh nghiÖp h¯ng lo³t c²c c«ng ty “ma” ®± ra ®êi chñ yÕu ®Ó mua b¸n ho¸ ®¬n tµi chÝnh råi ®em b¸n l¹i, tiÕp göi chu nh÷ng ®èi t-îng ho¹t ®éng kinh doanh chèn thuÕ hoÆc lËp hå s¬ xin hoµn thuÕ GTGT rót tiÒn Nhµ n-íc víi trÞ gi¸ hµng tr¨m tû ®ång. N¨m 1999, ngµnh thuÕ kiÓm tra 451 ®¬n vÞ ®-îc hoµn thuÕ thu vÒ 679 triÖu ®ång tiÒn hoµn thuÕ kh«ng ®óng, chiÕm 0,038% tæng sè thuÕ hoµn. N¨m 2000, kiÓm tra 902 ®¬n vÞ thu håi 8,532 tû ®ång, chiÕm 0,2% tæng sè tiÒn hoµn trong n¨m. N¨m 2002, ngµnh thuÕ kiÓm tra 32,1% sè ®¬n vÞ ®-îc hoµn thuÕ, ph¸t hiÖn sè thuÕ hoµn kh«ng ®óng lµ 39,908 tû ®ång, chiÕm 0,87% tæng sè thuÕ hoµn trong n¨m. KÕt qu¶ kiÓm tra hoµn thuÕ ë 1302 doanh nghiÖp trong n¨m 2001 cña ngµnh thuÕ cho thÊy cø hoµn 14 tû ®ång thuÕ GTGT Nh¯ n­íc bÞ doanh nghiÖp “¨n khèng” 400 triÖu ®ång . Trong 3 n¨m tõ 19992001, sè doanh nghiÖp sai ph¹m trong hoµn thuÕ GTGT chiÕm 38% tæng sè doanh nghiÖp ®-îc kiÓm tra hoµn thuÕ. Theo thèng kª ch-a ®Çy ®ñ, ®Õn hÕt th¸ng 4/2002, lùc l-îng c¶nh s¸t kinh tÕ ®· ph¸t hiÖn 203 vô vi ph¹m hoµn thuÕ GTGT víi tæng sè tiÒn chiÕm ®o¹t trªn 300 tû ®ång. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2002, c¸c c¬ quan chèng bu«n lËu, gian lËn th-¬ng m¹i chØ trªn ®Þa bµn tØnh An Giang ®· ph¸t hiÖn 3683 vô vi ph¹m víi tæng trÞ gi¸ hµng ho¸ h¬n 14 tû ®ång, thu vÒ cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc trªn 8 tû ®ång…Theo thèng kª cña ngµnh thuÕ, tÝnh ®Õn nay trong c¶ n-íc cã 1354 c¬ së kinh doanh (gåm 179 doanh nghiÖp Nhµ n-íc, 758 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, 417 hé kinh doanh) ®· bá trèn, mang theo 89478 sè h¸o ®¬n GTGT, 13710 sè h¸o ®¬n hµng b¸n vµ 2708 sè ho¸ ®¬n theo mÉu ®· hÕt gi¸ trÞ sö dông. 12 §iÒu nµy chøng tá t×nh tr¹ng gian lËn th-¬ng m¹i nhÊt lµ trong hoµn thuÕ GTGT ®· ®Õn møc b¸o ®éng. Do ®ã cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn kÞp thêi. 2.2 Nh÷ng mÆt ch-a lµm ®-îc Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu trong c«ng t¸c chèng gian lËn th-¬ng m¹i th× vÉn cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ ®ã lµ: - LuËt ph¸p cña n-íc ta cßn nhiªu kÏ hë ®iÒu nµy ®· ®-îc chøng minh qua viÖc ngµy cµng cã nhiÒu nh÷ng vô gian lËn th-¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch ph¸p luËt cßn nhiÒu s¬ hë, kh«ng chÆt chÏ kû c-¬ng Ph¸p luËt trong qu¶n lý Nhµ n-íc cßn bÞ bu«ng láng, viÖc thÓ chÕ ho¸ ®-êng lèi chÝnh s¸ch chËm ch¹p, Ph¸p luËt ch-a thùc sù tu©n theo vµ chÊp hµnh nghiªm chØnh thËm chÝ cßn cã lóc m©u thuÉn nhau nªn cßn ®Ó gian th-¬ng lîi dông xö lý c¸c hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i cã tr-êng hîp cßn tuú tiÖn, chñ quan do ch-a cã nh÷ng ®iÒu luËt chÆt chÏ nªn cßn bá sãt nhiÒu vô gian lËn th-¬ng m¹i. §¬n cö nh- tr-êng hîp c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ch-a cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh râ rµng ®Çy ®ñ lo¹i hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i mµ chñ yÕu míi ®Ò cËp chung chung trong téi danh bu«n lËu nh- t¹i ®iÒu 97 Bé luËt h×nh sù n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. HoÆc cho gian lËn th-¬ng m¹i lµ mét lo¹i hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh nªn viÖc b¾t gi÷ vµ xö lý c¸c hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i cßn phô thuéc vµo sù vËn dông ®iÒu 97 Bé luËt h×nh sù vµ c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc xö ph¹t hµnh chÝnh. - Lùc l-îng chèng gian lËn th-¬ng m¹i ch-a ®ñ m¹nh. Trªn tÊt cña c¸c tuyÕn, c¸c cöa khÈu: biªn giíi ®Êt liÒn, trªn biÓn, s©n bay lùc l-îng chèng cßn rÊt h¹n chÕ, trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c nµy cßn rÊt Ýt vµ l¹c hËu. Ho¹t ®éng cña c¸c tr¹m kiÓm soat ch-a hiÖu qu¶.C«ng t¸c phèi hîp cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng ch-a tèt,ch-a to¹ ®-¬c sù thèng nhÊt rong ®iÒu hµnh mét c¸ch quyÕt liÖt. -C«ng t¸c phæ biÕn ,h-íng dÉn vµ tuªyn tuyÒn ph¸p luËt phôc vô viÖc 13 phßng ngõa vµ ®Êu tranh chèng gian lËn th-¬ng m¹i cßn nhiÒu han chÕ. -Tr¸ch nhiÖm trong tæ chøc,chØ ®¹o chèng gian lËn th-¬ng m¹i ë mét vµi ®Þa ph-¬ng vµ bé nghµnh ch-a kiªn quyÕt, cßn vÒ quyÒn lîi côc bé,v× t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch cho ®Þa ph-¬ng .Ch-a thùc hiªn chñ ,biÖn ph¸p chèng gian lËn th-¬ng m¹i do chÝnh phñ ®Ò ra -N¹n tham nhòng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng nu«i d-ìng n¹n gian lËn th-¬ng m¹i.C«ng t¸c chèng tiªu cùc trong c¸c nghµnh ch-a kiªn quyÕt,l¹n sèng chung víi tieu cùc ®· cã tõ l©u nh-ng ch-a ®-îc ng¨n chÆn kÞp th¬× Trong c«ng t¸c chèng gian lËn th-¬ng m¹i cßn tån t¹i nhiÒu tiªu cùc nh-: + ViÖc xö lý c¸c hµnh vi gian lËn th-¬ng m¹i, ch-a nghiªm, ch-a ®ñ t¸c dông r¨n ®e, cã tr-êng hîp cßn ®-îc bá qua. + ViÖc d¸n tem c¸c mÆt hµng nhËp khÈu cã hiÖu qu¶ tÝch cùc nh-ng ch-a thËt triÖt ®Ó, thiÕu liªn tôc, mang tÝnh chÊt phong trµo lóc nh¸t nªn sau khi ®ît ®Çu µo ®i th× ®©u l¹i vµo ®Êy. Trong khi ®ã, ng-êi tiªu dïng kh«ng cã ý thøc vÒ viÖc sö dông nh÷ng hµng buéc ph¶i cã tem, tr¸i l¹i s½n sµng mua hµng kh«ng d¸n tem miÔn lµ gi¸ rÎ h¬n chót Ýt. Bªn c¹nh ®ã viÖc qu¶n lý tem cña c¬ quan chøc n¨ng ch-a chÆt chÏ hiÖn t-îng quay vßng tem, lµm tem gi¶ kh¸ phæ biÕn lµm gi¶m ý nghÜa cña viÖc d¸n tem. +H¹n chÕ n÷a lµ c«ng t¸c chèng gian lËn th-¬ng m¹i nhiÒu khi cßn ch-a ®-îc quan t©m ®óng møc, ch-a thÊy hÕt hiÖu qu¶ nghiªm träng cña nã nªn trong c¸c ho¹t ®éng chèng gian lËn th-¬ng m¹i vÒ quan ®iÓm gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ Nhµ n-íc còng ch-a thùc sù thèng nhÊt. ChÊt l-îng hµng néi cßn h¹n chÕ khã c¹nh tranh víi hµng ngo¹i. §ång thêi chÊt l-îng hµng néi kh«ng ®-îc kiÓm tra thÊu ®¸o, cßn ®Ó lät l-íi ra thÞ tr-êng nhiÒu lo¹i hµng ho¸ chÊt l-îng kÐm, thËm chÝ hµng gi¶ trong néi ®Þa s¶n xuÊt còng kh«ng Ýt, do ®ã cµng lµm 14 cho c«ng t¸c chèng gian lËn th-¬ng m¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n. 3. Nh÷ng kÕt luËn rót ra qua viÖc nghiªn cøu gian lËn th-¬ng m¹i 3.1 Nh÷ng nguyªn nh©n xuÊt hiÖn gian lËn th-¬ng m¹i. Thø nhÊt, sù yÕu kÐm vÒ kü thuËt s¶n xuÊt. Do kü thuËt s¶n xuÊt cña ta cßn thÊp, chóng ta ch-a ®ñ tr×nh ®é s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chÊt l-îng ngang b»ng khu vùc vµ thÕ giíi nªn cã kho¶ng c¸ch kh¸ xa vÒ hµng ngo¹i vµ hµng néi, gi÷a hµng cña mét sè doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i víi hµng cña phæ biÕn c¸c c¬ së s¶n xuÊt cßn l¹i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y chÝnh lµ mÇm mèng ®Ó g©y ra n¹n gian lËn th-¬ng m¹i. Thø hai, nhËn thøc vµ ý thøc cña con ng-êi ®èi víi viÖc thùc hiªn ph¸p luËt cßn ë tr×nh ®é thÊp. V× míi tõ bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp ch-a l©u nªn nhËn thøc vµ ý thøc chÊp hµnh theo chØ ®¹o cña cÊp trªn nhnÕp cò vÉn cßn in ®Ëm kh¸ s©u trong mçi ng-êi. Trong khi ®ã viÖc x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ë n-íc ta cßn ®ang ë giai ®o¹n ®Çu tiªn trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp nªn nhËn thøc cña mçi ng-êi d©n vÒ ph¸p luËt vµ thùc hiªn ph¸p luËt cßn rÊt h¹n chÕ. Thø ba, cã dÊu hiÖu vÒ sù b¨ng ho¹i vÒ ®¹o ®øc x· héi. C¸c tiªu chuÈn ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng-êi ®-îc x· héi thõa nhËn vµ duy tr× tr-íc ®©y bÞ coi nhÑ dÇn do chóng ta cã nhËn thøc rÊt m¬ hå vÒ c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ngay tõ khi chuyÓ sang x©y dùng c¬ chÕ kinh tÕ nµy. Ngay tõ ®Çu, nhiÒu ng-êi ®· hiÕu mét c¸ch ®¬n thuÇn vµ sai lÇm r»ng kinh doanh trong kinh tÕ thÞ tr-êng tÊt ph¶i kÌm theo hµnh vi gian lËn. RÊt ®¸ng tiÕc lµ kiÓu nhËn thøc nµy ®· tù ph¸t triÓn trong x· héi nh- mét vÊn ®Ò kh«ng tr¸nh khoØ trong nhËn thøc vµ hµnh vi x· héi. Thø t-, sù chi phèi cña quy luËt lîi Ých. Cïng nh- mäi nhu cÇu kh¸c, nhu cÇu vÒ lîi Ých cña con ng-êi nh- lµ mét ph¹m trï kh«ng cã giíi h¹n. Lîi Ých biÓu hiÖn cña ng-êi tiªu dïng lµ mua ®-îc hµng víi gi¸ rÎ nhÊt vµ lîi Ých cña ng-êi 15 kinh doanh biÓu hiÖn ë thu ®-îc l·i nhiÒu nhÊt. Trong khi mong muèn ë lîi Ých cao th× ®êi sèng kinh tÕ cña ®a sè ng-êi lao ®éng cßn ë møc rÊt thÊp kÐm, ®Æc biÖt lµ ë vïng xa, vïng s©u; lùc l-îng lao ®éng Ýt hoÆc kh«ng cã viÖc lµm cßn kh¸ ®«ng. Nhu cÇu cã lîi Ých cao trong ®iÒu kiÖn nhËn thøc kh«ng chÝnh x¸c vÒ c¬ cÊu kinh tÕ thÞ tr-êng, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt thÊp kÐm, sù b¨ng ho¹i vÒ ®¹o ®øc x· héi cµng lµm t¨ng thªm ®éng c¬ vµ hµnh ®éng gian lËn th-¬ng m¹i. Thø n¨m, sù yÕu kÐm trong lÜnh vùc ph¸p luËt. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng song cho ®Õn nay viÖc ban hµnh vµ thùc hiªn ph¸p luËt ë n-íc ta vÉn lµ lÜnh vùc cßn nhiÒu biÓu hiÖn yÕu kÐm. ViÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt võa chËm võa thiÕu ®ång bé l¹i võa chång chÐo: c¸c quy ph¸p ë c¸c v¨n b¶n kh¸c nhau quy ®Þnh kh«nng gièng nhau lµm cho ng-êi ch©n chÝnh khã thùc hiÖn, kÎ gian dÔ lîi dông…C¸c quy ®Þnh vÒ khiÕu kiÖn l¹i rÊt phøc t¹p, lßng vßng. Trong khi hiÖn t-îng vi ph¹m lµ trµn lan ®ßi hái sù ra tay cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt th× còng gièng nh- nhiÒu lÜnh vùc kh¸c: c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã nhiÖm vô liªn quan ®Õn chèng gian lËn th-¬ng m¹i: tæ chøc ë nhiÒu cÊp song l¹i ®-îc tæ chøc kh«ng chÆt chÏ. NhiÖm vô, quye4Ìn h¹n cña c¸c c¬ quan nµo kh«ng râ rµng; võa chång chÐo nhau; l¹i võa rµng buéc, h¹n chÕ quyÒn lùc trong viÖc xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m. V× thÕ, hiÖu lùc cña chèng gian lËn th-¬ng m¹i cña c¸c c¬ quan nµy lµ rÊt h¹n chÕ. Thø s¸u, lµ sù yÕu kÐm trong qu¶n lý ë cÊp ®é vÜ m«. Sù yÕu kÐm trong qu¶n lý cÜ m« ë lÜnh vùc nµy thÓ hiÖn trics hÕt ë lÜnh vùc b¶o hé b¶n quyÒn vµ së h÷u c«ng nghiÖp. ViÖc cÊp giÊy chøng nhËn së h÷u c«ng nghiÖp, võa cÊp “nhÇm” nhiÒu giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u cho c¸c s¶n phÈm gièng nhau hoÆc rÊt gÇn gièng nhau. Sù yÕu kÐm trong qu¶n lý vÜ m« cßn thÓ hiÖn ë viÖc ®¨ng ký vµ qu¶n lý c¸c ®¬n vÞ ®¨ng ký kinh doanh ®· ®¬ùc cÊp giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh võa lén xén võa láng lÎo. Sù r-êm rµ vÒ thñ tôc trong lÜnh vùc nµy g©y khã kh¨n cho c¸c ®¬n vÞ ®¨ng ký hoÆc chuyÓn ®¨ng ký kinh doanh dÉn ®Õn sù tån t¹i trªn thùc tÕ c¶ ®¬n vÞ kinh doanh ch©n chÝnh vµ kh«ng ch©n chÝnh kh«ng cã giÊy phÐp kinh doanh, t³o ra t×nh tr³ng “thËt gi°, lÉn lén”. Gian lËn th-¬ng m¹i ®Ô bÒ luån l¸ch. 16 Ch-¬ng 3:BiÖn ph¸p phßng chèng gian lËn th-¬ng m¹i 1.Ph-íng h-íng ph¸t triÓn nghµnh th-¬ng m¹i vµ sù cÇn thiÕt ph¶i phßng chèng gian lËn th-¬ng maÞ 1.1Ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn nghµnh th-¬ng m¹i Trong h¬n 10 n¨m tíi(2001-2010)ph-ong h-íng vµ nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn ngh¯nh th­¬ng m³i n­íc ta l¯”nç lùc gia t¨ng tèc ®ä l­u chuyÓn h¯ng ho² vµ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i,dÞch vô trong n-íc. Còng nh- th-¬ng m¹i quèc tÕ b¶o ®¶m nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n-íc víi møc ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao: chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng ho¸ l-u th«ng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu theo h-íng t¨ng tû träng hµng ho¸ chÕ biÕn, hµng ho¸ cã hµm l-îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao: ®a d¹ng ho¸, da ph-¬ng ho¸ trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. §æi míi ph-¬ng thøc kinh doanh theo h-íng v¨n minh hiÖn ®¹i: hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý th-¬ng m¹i phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN; gãp phÇn ®¾c lùc vµo sù nghiÖp CNH_H§H ®Êt n-íc vµ thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. Tõ môc tiªu trªn, ph-¬ng h-íng vµ mét sè néi dung cô thÓ cña chiÕn l-îc th-¬ng m¹i n-íc ta giai ®o¹n 2001-2010 nh- sau: §èi víi th-¬ng m¹i néi ®Þa: ph¸t triÓn m¹nh mÏ th-¬ng m¹i néi ®Þa b¶o ®¶m l-u th«ng hµng ho¸ th«ng suèt. Chó träng c«ng t¸c tiÕp thÞ vµ më réng thÞ tr-êng n«ng th«n, thÞ tr-êng miÒn nói; t¹o liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c vïng trong n-íc. Cñng cè th-¬ng m¹i Nhµ n-íc, t¨ng c-êng vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc. Tæng l-u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ trªn thÞ tr-êng t¨ng kho¶ng 11-14%/n¨m. §èi víi xuÊt khÈu, t¨ng nhanh kim ngh¹ch xuÊt khÈu: b¶o ®¶m nhËp khÈu nh÷ng vËt t-, thiÕt bÞ chñ yÕu cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi s¶n xuÊt kinh doanh. T¹o thÞ tr-êng æn ®Þnh cho mét sè mÆt hµng n«ng s¶n, thùc phÈm vµ hµng c«ng 17 nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh; t×m kiÕm c¸c thÞ tr-êng cho mÆt hµng xuÊt khÈu míi. XuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng tr-ëng b×nh qu©n 15%/n¨m. Trong thêi kú 2001-2005 xuÊt khÈu t¨ng 16%/n¨m. Thêi kú 2006-2010 xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 14%/n¨m VÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng kho¶ng 15,5 tû USD n¨m 2000 lªn 62,7 tû USD n¨m 2010, tøc lµ gÊp 4 lÇn. NhËp khÈu hµng ho¸ t¨ng tr-áng b×nh qu©n 14%/n¨m, trong ®ã t¨ng 15% trong thêi kú 2001-2005 vµ t¨ng kho¶ng 13%/n¨m thêi kú 2006-2010. Gi¶m dÇn nhËp siªu. §èi víi th-¬ng m¹i dÞch vô: §a d¹ng ho¸ c¸c ngµnh dÞch vô, më réng thÞ tr-êng tiªu dïng cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô, ®¸p øng tèt nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. XuÊt khÈu dÞch vô t¨ng tr-ëng b×nh qu©n 15%/n¨m vµ gi¸ trÞ ®¹t kho¶ng 8,1USD n¨m 2010. §Ó ®¹t ®-îc ph-¬ng h-íng chiÕn l-îc nªu trªn ®ßi hái ph¶i cã sù thèng nhÊt gi¶i ph¸p ®ång bé vµ cã sù cè g¾ng cña toµn ngµnh 1.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i chèng gian lËn th-¬ng m¹i Qua h¬n 15 n¨m ®æi míi thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ngµnh Th-¬ng m¹i ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng kÓ. Ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®· gãp phÇn b¶o ®¶m c¸c nhu cÇu vÒ vËt t- hµng ho¸ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, quèc phßng vµ ®êi sèng nh©n d©n. Hµng ho¸ trong n-íc phong phó, gi¸ c¶ t-¬ng ®èi æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®-îc kiÒm chÕ, ngµy cnµg thªm nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ViÖt Nam cã mÆt trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Th-¬ng m¹i ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng x· héi, thóc ®Èy c¸c ngµnh ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn c¬ cÊu s¶n xuÊt , n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, lµm cho s¶n xuÊt tõng b-íc g¾n víi nhu cÇu thÞ tr-êng, b-íc ®Çu ®· ph¸t huy ®-îc lîi thÕ so sµnh gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn, gi÷a thÞ tr-êng n-íc ta víi thÞ tr-êng thÕ giíi, t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cho nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. 18 Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu vµ kÕt qu¶ trªn th× trong ho¹t ®éng Th-¬ng m¹i còng xuÊt hiÖn nhiÒu tiªu cùc ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh Th-¬ng m¹i. §ã chÝnh lµ n¹n gian lËn th-¬ng m¹i, hiÖn nay tÖ n¹n nµy cã xu h-íng ngµy cµng gia t¨ng víi nh÷ng h×nh thøc vµ thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi. Tuy møc ®é ch-a ph¶i lµ rÊt lín nhung nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p phßng chèng kÞp thêi th× nã ¶nh h-ëmg rÊt xÊu tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ n-íc ta. 2.Ph-¬ng h-íng vµ biÖn ph¸p phßng chèng gian lËn th-¬ng m¹i 2.1BiÖn ph¸p d-íi gãc ®é nhµ n-íc CÇn ®-a vÊn ®Ò chèng gian lËn th-¬ng m¹i thµnh c«ng t¸c träng t©m th-êng xuyªn cña toµn §¶ng, toµn d©n, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc. §Ó cã kÕt qu¶ tèt Nhµ n-íc cÇn cã gi¶i ph¸p phï hîp. 2.1.1Nhµ n-íc cÇn ph¶i hoµn chØnh h¬n n÷a hÖ thèng luËt ph¸p. §Ó chèng gian lËn th-¬ng m¹i cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu luËt cô thÓ chÝnh s¸ch nghiªm minh cho tõng hµnh vi gian lËn, bÞt kÝn c¸c kÏ hë cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch, thu hÑp m«i tr-êng, t-íc bá c¸c ®iÒu kiÖn mµ gian lËn cã thÓ khai th¸c lîi dông ®Ó lµm ¨n bÊt chÝnh. HÖ thèng ph¸p luËt cña n-íc ta hiÖn nay cßn thiÕu vµ kh«ng ®Çy ®ñ râ rang nªn trong thùc hiÖn thiÕu c¬ së ph¸p lý dÔ dµng dÉn ®Õn tuú tiÖn kh«ng thèng nhÊt. NhiÒu chÕ ®Þnh, quy ®Þnh ®-îc ban hµnh ®· l©u nay kh«ng cßn phï hîp, vÉn ch-a söa ®æi, bæ sung kÞp thêi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn c«ng t¸c chèng gian lËn th-¬ng m¹i do c¸c c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn ban hµnh còng ch-a cô thÓ ho¸ ®-îc nh÷ng quy ®Þnh cña luËt mét c¸ch thèng nhÊt. Nªn trong c¸c v¨n b¶n cßn m©u thuÉn, g©y khã kh¨n cho h÷ng ng-êi thõa hµnh. LuËt ph¸p kh«ng ®ång bé hoµn chØnh sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tuú tiÖn, chñ quan trong kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ xö lý. V× vËy Nhµ n-íc cÇn ph¶i nghiªn cøu x©y dùng ban hµnh ph¸p luËt míi vµ c¶ ®iÒu chØnh söa ®æi bæ sung nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt cò kh«ng phï hîp. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÜ m« nh- 19 chÝnh s¸ch thuÕ, qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch h¶i quan, nhanh chãng ban hµnh luËt H¶i Quan. Nªn tËp trung nghiªn cøu, x©y dùng mét chÝnh s¸ch thuÕ hîp lÝ, dÔ hiÓu, kh«ng qu¸ cao, khuyÕn khÝch ®-îc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh tù gi¸c nép thuÕ cho Nhµ n-íc. 2.1.2 G¾n viÖc chèng gian lËn th-¬ng m¹i víi c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh. §©y lµ mét yªu cÇu ®Æt ra cho c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc, chèng gian lËn th-¬ng m¹i ph¶i g¾n víi viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt 38/CP cña ChÝnh phñ vÒ c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh Nhµ n-íc. §èi víi H¶i Quan cÇn nghiªn cøu ®Ó x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p tèi -u nh»m môc tiªu b¶o ®¶m sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®-îc chÆt chÏ, gian lËn th-¬ng m¹i cã hiÖu qu¶, thu ®óng, thu ®ñ thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n-íc, nh-ng vÉn t¹o ®-îc thuËn lîi cho th-¬ng m¹i ch©n chÝnh ho¹t ®éng ph¸t triÓn, khuyÕn khÝch ®-îc xuÊt nhËp khÈu, b¶o hé ®-îc s¶n xuÊt trong n-íc, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng-êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, héi nhËp víi th-¬ng m¹i khu vùc thÕ giíi. Trªn c¬ së c¶i c¸ch hµnh chÝnh s©u réng, gi¶m c¸c thñ tôc r-êm rµ, g©y phiÒn hµ ¸ch t¾c cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp c¶nh. TiÕp tôc ®æi mí c¸c quy tr×nh nghiÖp vô, rµ so¸t c¸c v¨n b¶n, c¸c quy ®Þnh vµ hÖ thèng l¹i theo h-íng ®¬n gi¶n, hµi hoµ vµ thèng nhÊt dÔ hiÓu, dÔ thùc hiÖn. Kiªn quyÕt lo¹i bá c¸c quy ®Þnh kh«ng râ rµng kh«ng cã tÝnh kh¶ thi, g©y ¸ch t¾c, phiÒn hµ, tiªu cùc, ®Ó gian lËn th-¬ng m¹i vµ c¸c phÇn tö tiªu cùc, c¬ héi cã thÓ luån l¸ch lîi dông. 2.1.3 T¨ng c-êng lùc l-îng, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c¸c lùc l-îng phßng chèng gian lËn th-¬ng m¹i. §Ó ®èi phã víi lùc l-îng gian lËn th-¬ng m¹i cÇn ph¶i cã lùc l-îng lín m¹nh chèng l¹i. X©y dùng lùc l-îng chèng gian lËn th-¬ng m¹i trong s¹ch v÷ng m¹nh c¶ vÒ sè l-îng lÉn chÊt l-îng. Gian lËn th-¬ng m¹i ngµy cµng tinh vi phøc t¹p, ®ßi hái c¸n bé ngµnh chøc n¨ng ph¶i cã sù hiÓu biÕt toµn diÖn vµ tæ chøc lùc 20