Tài liệu Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng kinh tế kỹ thuật thuộc đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG VĂN DOANH BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ - KỸ THUẬT THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60.14.05 THÁI NGUYÊN - 2008 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG VĂN DOANH BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ - KỸ THUẬT THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60.14.05 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN QUỐC THÀNH THÁI NGUYÊN - 2008 Lời cảm ơn Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng biết ơn tới: - Các thầy cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, phòng Đào tạo và Quản lý khoa học, khoa sau Đại học, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ em trong thời gian học tập và nghiên cứu. - Ban giám hiệu, các phòng ban chức năng và các khoa của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện để tôi được tham gia khóa học này. - Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn sát cánh động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. - Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của PGS-TS Trần Quốc Thành trưởng khoa Tâm lý - Giáo dục, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người đã hết lòng chỉ bảo, động viên và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Do trình độ hiểu biết và thời gian nghiên cứu có hạn, chắc chắn luận văn khó tránh khỏi những hạn chế và khiếm khuyết. Tác giả mong nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý của thầy cô và đồng nghiệp để luận văn thêm hoàn thiện. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2008 Đặng Văn Doanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỤC LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN GS. TSKH - Giáo sư. Tiến sĩ khoa học VHNT - Văn hóa, nghệ thuật CNH.HĐH - Công nghiệp hóa, hiện đại hóa XHCN - Xã hội chủ nghĩa ĐH-CĐ - Đại học, cao đẳng GD-ĐT - Giáo dục, đào tạo NNL - Nguồn nhân lực ĐNGV - Đội ngũ giảng viên BCH-TW - Ban chấp hành Trung ương KT-XH - Kinh tế, xã hội TCCN -Trung cấp chuyên nghiệp UBND - Ủy ban nhân dân GV - Giảng viên NCKH - Nghiên cứu khoa học HSSV - Học sinh sinh viên CBGV - Cán bộ giảng viên BGH - Ban giám hiệu NCS - Nghiên cứu sinh ĐHTN - Đại học Thái Nguyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Lời cảm ơn Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng biết ơn tới: - Các thầy cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, phòng Đào tạo và Quản lý khoa học, khoa sau Đại học, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ em trong thời gian học tập và nghiên cứu. - Ban giám hiệu, các phòng ban chức năng và các khoa của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện để tôi được tham gia khóa học này. - Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn sát cánh động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. - Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của PGS-TS Trần Quốc Thành trưởng khoa Tâm lý - Giáo dục, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người đã hết lòng chỉ bảo, động viên và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Do trình độ hiểu biết và thời gian nghiên cứu có hạn, chắc chắn luận văn khó tránh khỏi những hạn chế và khiếm khuyết. Tác giả mong nhận được sự chỉ dẫn và đóng góp ý của thầy cô và đồng nghiệp để luận văn thêm hoàn thiện. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2008 Đặng Văn Doanh 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đề cập đến vai trò của đội ngũ giảng viên, Nghị quyết hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành trung ương Đảng khóa VIII đã xác định "giảng viên là nhân tố quyết định đến chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh, chăm lo xây dựng đội ngũ giảng viên sẽ tạo được sự chuyển biến về chất lượng giáo dục, đáp ứng được những yêu cầu mới của đất nước". Chỉ thị số: 40/CT-TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban bí thư trung ương Đảng về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và quản lý giáo dục đã chỉ rõ: "Mục tiêu xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề nhà giáo. Thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước". Đồng thời chỉ thị cũng chỉ rõ: "Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới của sự phát triển giáo dục trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đội ngũ nhà giáo có những hạn chế, bất cập, số lượng giảng viên còn thiếu nhiều, cơ cấu giảng viên đang mất cân đối giữa các môn học, bậc học…Chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ của các nhà giáo có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội, tình hình trên đòi hỏi phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo một cách toàn diện". Sự nghiệp đào tạo những thế hệ người Việt Nam có bản lĩnh, có lý tưởng, có khả năng sáng tạo làm chủ được tri thức hiện đại, quyết tâm đưa đất nước lên trình độ phát triển sánh kịp các nước trong khu vực và trên thế giới. Gắn liền với sự chăm lo phát triển một nền giáo dục - đào tạo vững mạnh, trong đó xây dựng đội ngũ nhà giáo một cách toàn diện là hết sức quan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 trọng. Luật giáo dục khẳng định: "Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục". Chất lượng đội ngũ nhà giáo phản ánh chất lượng của giáo dục. UNESCO đã nhấn mạnh rằng: "Vai trò của giảng viên vẫn là chủ yếu mặc dù cải cách giáo dục đang xảy ra". Quyết định số 09/2005/QĐ-TTr ngày 11/1/2005 của Thủ tướng chính phủ về việc phê duyệt đề án: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ cơ cấu đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm, nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo…". Giáo dục Đại học có vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam, trong đó đội ngũ giảng viên trong nhà trường đóng vai trò quyết định chất lượng đào tạo. Đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng và Đại học có nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, bồi dưỡng, tự bồi dưỡng, nhằm đào tạo thế hệ trẻ thành những người công dân vừa có đức lại vừa có trình độ kỹ thuật tiên tiến… để góp phần "nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài" cho đất nước. Chính vì vậy mà việc phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Đại học, Cao đẳng là việc làm cần thiết, cấp bách hiện nay. Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên có vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực về kinh tế và kỹ thuật, thực hiện sự nghiệp CNH, HĐH ở các tỉnh miền núi và Trung du Bắc Bộ. "Nhà trường tiếp tục phát triển theo hướng đa dạng hóa các hình thức và ngành nghề đào tạo trên cơ sở vẫn hoàn thành tốt nhiệm vụ trọng tâm là đào tạo và bồi dưỡng cán bộ chuyên ngành kinh tế và kỹ thuật của các tỉnh miền núi và Trung du Bắc Bộ đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng". Trong những năm qua, được sự quan tâm đầu tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo - Đại học Thái Nguyên và ủy ban Nhân dân tỉnh Thái Nguyên, Trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật - Đại học Thái Nguyên đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc thực hiện sứ mệnh, nhiệm vụ được giao, khẳng định được chức năng đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ cho tỉnh Thái Nguyên và một số tỉnh khác. Tuy nhiên trước sự phát triển của giáo dục hiện nay thì đội ngũ giảng viên của trường còn nhiều bất cập: - Số lượng giảng viên của trường còn thiếu, chưa đáp ứng được sự tăng trưởng về quy mô đào tạo của nhà trường. - Trình độ giảng viên không đồng đều và nhìn chung còn thấp, khả năng nghiên cứu khoa học, khả năng tự học, tự bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn còn ở mức độ thấp. - Cơ cấu đội ngũ giảng viên chưa đồng bộ, nhiều khoa, bộ môn lực lượng giảng viên còn quá mỏng. Do vậy, nhiệm vụ sắp tới nhất thiết cần xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên nhà trường cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu. Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: "Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên". 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển nhà trường trong giai đoạn tới. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng kinh tế-kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 Các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên đã được quan tâm xây dựng và phát triển. Song đứng trước yêu cầu phát triển nhà trường, đội ngũ giảng viên vẫn còn nhiều bất cập. Nếu phân tích rõ được nguyên nhân những bất cập của đội ngũ giảng viên thì có thể đề ra được các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp với đặc điểm của trường Cao đẳng kinh tế-kỹ thuật với tư cách là một trường Cao đẳng nằm trong đại học vùng. Các biện pháp đó được thực hiện đồng bộ thì đội ngũ giảng viên của nhà trường sẽ được phát triển cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ nhà giáo nói chung và đội ngũ giảng viên các trường Cao đẳng, Đại học nói riêng. 5.2. Đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên và công tác phát triển đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật - ĐHTN đáp ứng yêu cầu phát triển nhà trường. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn 2005-2010, đề ra một số giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên của nhà trường trong giai đoạn 2010 - 2015. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 Theo quan điểm duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, trong quá trình nghiên cứu, tác giả (luận văn) sẽ kết hợp sử dụng chủ yếu các phương pháp sau: 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp này sử dụng nhằm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản của Đảng, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đại học Thái Nguyên. Về nguồn nhân lực nhằm phát triển đội ngũ giảng viên ở trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc ĐHTN. Thu thập và phân tích các dữ liệu, từ đó nghiên cứu và rút ra các cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài nghiên cứu. 7.2. Phương pháp quan sát các hoạt động quản lý, giảng dạy học tập trong nhà trường. Từ đó rút ra một số kết luật liên quan đến vấn đề nghiên cứu như sau: Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến để thu thập thông tin cần thiết về thực trạng đội ngũ giảng viên hiện nay. Các phương pháp dự báo về công tác phát triển. Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc ĐHTN và đội ngũ giảng viên của nhà trường. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm, khảo sát các báo cáo thực tiễn. Phương pháp khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi các biện pháp đề xuất, phương pháp mô hình hóa. 7.3. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia về biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên. Trao đổi phỏng vấn với các cán bộ quản lý có kinh nghiệm, đội ngũ giảng viên lâu năm có uy tín, thế hệ giảng viên trẻ mới vào nghề… 7.4. Phương pháp toán thống kê Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Phương pháp này dùng để thống kê số lượng, chất lượng đội ngũ giảng viên, HSSV. Sử lý các số liệu đã thống kê, kiểm định độ tin cậy của các biện pháp kiểm định thống kê, kiểm định độ tin cậy của biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên, từ đó đề xuất nhằm đưa ra kết luận phục vụ cho công tác nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Bao gồm phần mở đầu và 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng. Chương 2: Thực trạng đội ngũ và công tác phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên. Chương 3: Một số biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên. Kết luận và kiến nghị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Nhân loại đang bước vào thế kỷ XXI, những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại đã làm cho nền kinh tế thế giới thay đổi mạnh mẽ về cơ cấu, chức năng và phương thức hoạt động. Đây là bước ngoặt lịch sử trong việc chuyển nền kinh tế công nghiệp dựa vào tài nguyên và lao động chân tay là chủ yếu sang nền kinh tế tri thức chủ yếu dựa vào trí tuệ con người. Tri thức ngày càng trở thành nhân tố trực tiếp và không thể thiếu của quá trình sản xuất. Đầu tư vào tri thức trở thành yếu tố then chốt cho sự tăng trưởng kinh tế dài hạn. Không nằm ngoài xu thế chung, Đảng và Nhà nước ta đã tăng cường quan tâm đầu tư cho giáo dục, xem đây là mũi nhọn quan trọng thúc đẩy nền kinh tế tri thức đất nước. Trong hệ thống các đường lối, chính sách phát triển giáo dục, đầu tư xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo có vai trò chủ đạo. Với vị trí, vai trò quan trọng của mình, đội ngũ nhà giáo phải được thừa hưởng tất cả những ưu tiên của quốc gia về phát triển nguồn nhân lực và đòi hỏi phải được nghiên cứu đổi mới theo những thay đổi của nền giáo dục. Sau hơn 20 năm đổi mới, nhiều giải pháp nhằm xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo ở các cấp học, bậc học đã được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi. Đặc biệt từ khi có chủ chương của Đảng và Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông thì một số dự án, công trình nghiên cứu lớn liên quan đến đội ngũ nhà giáo đã được thực hiện: - Dự án quốc gia nghiên cứu tổng thể về GD&ĐT và phân tích nguồn nhân lực, mã số VIE/89/022 (gọi tắt là Dự án tổng thể về giáo dục). - Bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới (Đề tài khoa học mã số KX-07, năm 1996). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 - Dự án hỗ trợ Bộ GD&ĐT do Ủy ban châu Âu tài trợ. Năm 1993, nhóm tác giả nghiên cứu do Phạm Thành Nghị, chủ nhiệm đề tài đã hoàn thành công trình: "Nghiên cứu việc bồi dưỡng cán bộ giảng dạy đại học và giáo viên dạy nghề". Riêng đối với giảng viên các trường đại học, cao đẳng, đề tài đã phân tích được thực trạng về tình hình đội ngũ và đào tạo, bồi dưỡng giảng viên trong những năm vừa qua. Đồng thời đề tài cũng đã đưa ra một số phương án, giải pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giảng viên đại học, cao đẳng nhằm nâng cao trình độ cho đội ngũ này. Tuy nhiên đề tài chỉ giới hạn tập trung nghiên cứu về các giải pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giảng viên hiện có, chưa đáp ứng được các yêu cầu của nội dung xây dựng và phát triển đội ngũ nhằm chuẩn hóa không chỉ về chất lượng mà còn phát triển về số lượng và cơ cấu hợp lý. Những năm gần đây, sự tăng nhanh về số lượng các trường đại học và cao đẳng trong cả nước dẫn đến sự thiếu hụt và mất cân đối của đội ngũ giảng viên. Vì thế, nhiều đề tài ở các cấp độ khác nhau trong đó có các luận văn thuộc chuyên ngành QLGD đã đề cập đến vấn đề này: - Các giải pháp tổ chức nhằm ổn định đội ngũ cán bộ dạy ở trường Đại học Sư phạm (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Thị Thanh, Đại học Sư phạm Hà Nội, năm 1999). - Những giải pháp cơ bản xây dựng đội ngũ giáo viên trường chuẩn quốc gia Trung học phổ thông Xuân Đỉnh, Hà Nội (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Viết Cẩn, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004). - Một số giải pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Hải Phòng đến năm 2010 (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Sơn Thành, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 - Một số giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ giảng dạy ở trường Đại học Sân khấu Điện ảnh trước yêu cầu hiện nay (Luận văn thạc sỹ QLGD của Đặng Thị Thanh, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004). - Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng Thống kê (Luận văn thạc sỹ QLGD của Nguyễn Đình Dũng, Đại học sư phạm Hà Nội, 2005)… Đề tài luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Hồng Sinh đã đề cập đến "các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cấp trường Cao đẳng văn hóa nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh". Đề tài đã đề ra những giải pháp cụ thể, thiết thực để phát triển đội ngũ giảng viên của nhà trường nhằm chuẩn hóa đội ngũ, đáp ứng các yêu cầu nâng cấp từ một trường Trung học chuyên nghiệp lên cao đẳng. Tuy nhiên, giới hạn của đề tài là chỉ đáp ứng các yêu cầu thực tiễn phù hợp với thực trạng của trường Cao đẳng VHNT Thành phố Hồ Chí Minh. Một số các đề tài nghiên cứu về những biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên, giảng viên như: năm 2000, Nguyễn Thị Luyến với đề tài: "Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trường văn hóa nghệ thuật Quảng Ninh", năm 2001, Trần Công Chánh, có đề tài: "các giải pháp quản lý công tác phát triển đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng sư phạm Bạc Liêu". Ngoài ra, trong chương trình hành động hàng năm của ngành giáo dục ở các địa phương cũng có một số đề tài NCKH hoặc thực hiện một số giải pháp nhất định để phát triển đội ngũ nhà giáo. Để tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển sự nghiệp giáo dục, Chính phủ đã có đề án: "Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 2010". Đối với giảng viên các trường Đại học, Cao đẳng đề án đã đề ra các nhiệm vụ và giải pháp khá cụ thể nhằm xây dựng và củng cố đội ngũ giảng viên đảm bảo đủ về số lượng, chuẩn hóa về chất lượng và đồng bộ về cơ cấu. Đề án của Chính phủ tạo cơ sở, tiền đề quan trọng để các nhà trường, các cơ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 10 quan quản lý giáo dục làm căn cứ để xây dựng các chương trình, kế hoạch phát triển đội ngũ cán bộ, giảng viên cho đơn vị địa phương của mình. Tuy nhiên, đề án chỉ đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lý ở tầm vĩ mô, để thực hiện nhiệm vụ phát triển đội ngũ giảng viên của từng địa phương, từng trường đại học, cao đẳng thì cần có những giải pháp cụ thể, phù hợp với những đặc điểm tình hình từng trường và đội ngũ giảng viên hiện có, vấn đề này nội dung đề án chưa thể giải quyết được. Nhìn chung, đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên ở các trường phổ thống, đội ngũ giảng viên ở các trường đại học và cao đẳng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới sự nghiệp giáo dục đào tạo. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách đầy đủ về biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên . Do đó, đề tài này sẽ cố gắng đề cập đến những vấn đề mà các đề tài khác chưa có điều kiện làm rõ. Đó là những vấn đề của đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật thuộc Đại học Thái Nguyên với tư cách là một trường Cao đẳng trong đại học đa ngành. Trên cơ sở đó, đề xuất những biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên của một trường cao đẳng mới thành lập đang trong quá trình xây dựng và phát triển. 1.2. Những khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên 1.2.1. Khái niệm quản lý giáo dục, quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục 1.2.1.1. Quản lý Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đạt hiệu quả, năng suất cao hơn trong công việc đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý. Đây là hoạt động để người lãnh đạo tập hợp sức mạnh của các thành viên trong nhóm, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra. Nói về điều này, Các-Mác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 11 từng viết: "Một người chơi vĩ cầm riêng rẽ thì tự điều khiển mình nhưng một giàn nhạc thì cần có một nhạc trưởng" [49, tr30]. Trong quá trình tồn tại và phát triển của quản lý đặc biệt trong quá trình xây dựng lý luận quản lý, khái niệm về quản lý được nhiều nhà lý luận cũng như thực hành quản lý đưa ra: Ư.Taylor-Người đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong từng bộ phận của nó cho rằng: "Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất". A.Fayon-Nhà lý luận quản lý kinh tế người Pháp, khi áp dụng lý thuyết vào thực tiễn quản lý một xí nghiệp thì: "Quản lý là đưa xí nghiệp tới đích, cố gắng sử dụng tốt nhất các nguồn nhân lực (nhân, tài, vật lực) của nó". Theo Từ điển tiếng Việt: "Quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định". Các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải và Đặng Quốc Bảo cho rằng: "Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm mục tiêu đề ra". [10, tr40]. Như vậy, tuy có nhiều cách tiếp cận khác nhau song bản chất của khái niệm quản lý có thể hiểu là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm làm cho hệ thống vận động theo mục tiêu đề ra và tiến tới trạng thái chất lượng mới. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Theo P.V.Khuđôminxki, "QLGD là những tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống (từ Bộ Giáo dục đến nhà trường), nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển toàn diện và hài hòa của họ. Trên cơ sở nhận thức và sử dụng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 12 những quy luật khách quan của quá trình dạy học, giáo dục, của sự phát triển về thể chất và tâm lý của trẻ em, thiếu niên cũng như thanh niên". Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học-giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất" [12, tr.35]. Còn theo Đỗ Hoàng Toàn thì: "QLGD là tập hợp những biện pháp tổ chức, phương pháp giáo dục, kế hoạch hóa, tài chính, …nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng" [18, tr.29]. Từ những quan điểm trên, ta thấy, bản chất của hoạt động QLGD là quản lý hệ thống giáo dục, là sự tác động có mục đích, có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý theo các quy luật khách quan nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn. 1.2.1.3. Quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục Quản lý nguồn nhân lực là một quá trình bao gồm thu nhận, sử dụng và phát triển lực lượng lao động của một tổ chức nhằm đạt được mục tiêu tổ chức có hiệu quả. Các hoạt động chủ yếu quản lý nguồn nhân lực gồm: Kế hoạch hóa nguồn nhân lực, tuyển chon-sử dụng-bồi dưỡng-phát triển nguồn nhân lực, kiểm tra hoạt động, điều chỉnh: đề bạt, luân chuyển hoặc thải hồi. Theo Leonard Nadlerd (Mỹ), nhiệm vụ của quản lý nguồn nhân lực bao gồm: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 13 Một là, sử dụng nguồn nhân lực: Tuyển dụng; Sàng lọc; Bố trí; Đánh giá; Đãi ngộ; Kế hoạch hóa sức lao động. Hai là, phát triển nguồn nhân lực: Giáo dục; Đào tạo; Bồi dưỡng; Phát triển; Nghiên cứu, phục vụ. Ba là, nuôi dưỡng môi trường nguồn nhân lực: Mở rộng thị trường lao động; Mở rộng qui mô làm việc; Phát triển tổ chức. Trong GD&ĐT, quản lý nguồn nhân lực xét trên phạm vi rộng là quản lý đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và công nhân viên chức trong nhà trường. Nếu xét trong phạm vi hẹp hơn chính là quản lý đội ngũ giáo viên và cán bộ QLGD. Việc xây dựng, phát triển, đào tạo và bồi dưỡng về phẩm chất, trình độ, năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý để đáp ứng yêu cầu đặt ra là nhiệm vụ trọng tâm của quá trình quản lý nguồn nhân lực trong ngành GD&ĐT. 1.2.2. Khái niệm nhà giáo, đội ngũ nhà giáo 1.2.2.1. Nhà giáo Ngành giáo dục với bề dày lịch sử của mình đã mang lại cho chúng ta cơ sở dữ liệu phong phú để tiếp cận khái niệm về nhà giáo. Dưới thời cận đại của Khổng Tử (551-479 TCN), nhà giáo được gọi bằng "Sư" để chỉ người có học vấn uyên thâm và mang nó truyền thụ cho người khác. Do tính chất công việc cao quý, "Sư" được người đầu tiên sáng lập chế độ giáo dục tư thục ở Trung Quốc đặt ở vị trí tôn kính "Quân - Sư - Phụ" trong thứ bậc xã hội. Chính Khổng Tử với nhân cách và đóng góp của mình đã được người đời tôn là "Vạn thế sư biểu" tức "Người thầy của muôn đời". Đến thời Hán Vũ Đế (140-87TCN), người làm công việc giảng dạy ở Thái học được gọi là "Ngũ kinh bác sĩ". Theo cách gọi này, nhà giáo được coi là một bộ phận tri thức có học vấn uyên bác làm công việc giảng dạy "ngũ kinh" (kinh điển của Nho giáo) trong nhà trường phong kiến. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 14 Chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, lúc đầu nhân dân ta cũng gọi người làm nghề dạy học là "Sư". Ông bà ta có câu: "Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" để khuyên răn người học thái độ kính trọng đối với nhà giáo. Khi chữ Nôm ra đời, nhân dân ta không gọi nhà giáo bằng "Sư" mà gọi là "Thầy". Sự đa dạng của danh từ "Thầy" trong tục ngữ, ca dao Việt Nam khẳng định điều này. Ông bà ta từng dạy "Không thầy đố mày làm nên", "Muốn sang thì bắc cầu Kiều; Muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy",… Theo đó, "Thầy" là "người có trình độ hướng dẫn, dạy bảo". Khi tiếp thu văn minh phương Tây, "thầy giáo" được nhân dân ta gọi để "chỉ người làm nghề dạy học nói chung". Có thể "thầy giáo" là phiên âm Tiếng Việt của thuật ngữ "giáo sư" vốn có nguồn gốc từ danh từ "professor" của người châu Âu. Sau này, "thầy giáo" đôi khi được hiểu theo nghĩa hẹp chỉ người dạy học là nam giới, còn nữ giới làm nghề này được gọi là "cô giáo". Ngày nay, chúng ta gọi thống nhất những người làm nghề dạy học là "nhà giáo". Theo Điều 70, Luật Giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: "Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường hoặc cơ sở giáo dục khác". "Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên". 1.2.2.2. Đội ngũ nhà giáo * Đội ngũ Theo Từ điển tiếng Việt, đội ngũ là "khối đông người cùng chức năng nghề nghiệp được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng" [24, 328]. Các khái niệm về đội ngũ dùng cho các thành phần trong xã hội như đội ngũ trí thức, đội ngũ công nhân viên chức đều có gốc xuất phát từ đội ngũ theo thuật ngữ quân sự. Đó là một khối đông người, được tổ chức thành một lực lượng để chiến đấu hoặc để bảo vệ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn