Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Ngµy nay trong xu h-íng toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ, c¸c quèc gia lu«n
ph¶i c¹nh tranh víi nhau ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh.
NÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam còng b-íc vµo héi nhËp víi c¸c n-íc trªn
thÕ giíi víi nh÷ng c¬ héi míi vµ th¸ch thøc míi buéc chóng ta ph¶i c©n
nh¾c, tÝnh to¸n mét c¸ch nghiªm tóc vÒ trÝ tuÖ, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch. Mét
trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao ®-îc kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam, cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n-íc ta nãi chung víi nhiÒu n-íc trong khu
vùc vµ trªn thÕ giíi. T×nh tr¹ng nµy thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt, nhiÒu lÜnh vùc.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do ®ã, em chän ®Ò tµi:
"BiÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh mÆt hµng n«ng s¶n cña
ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng" ®Ó t×m hiÓu. Hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam rÊt ®a
d¹ng vµ phong phó, trong ph¹m vi ®Ò tµi em chØ xin t×m hiÓu thùc tr¹ng vµ
®-a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét sè mÆt
hµng n«ng s¶n ®ang lµ thÕ m¹nh cña ViÖt Nam.
Néi dung cña luËn v¨n ®-îc chia lµm 3 ch-¬ng.
Ch-¬ng I. Lý luËn chung vÒ c¹nh tranh.
Ch-¬ng II. Thùc tr¹ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam
trªn thÞ tr-êng.
Ch-¬ng III. Nh÷ng biÖn ph¸p kiÕn nghÞ ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam.
§Ò tµi nµy ®-îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o NguyÔn
Thanh Phong vµ trªn c¬ së thu nhËp, ph©n tÝch c¸c bµi b¸o, t¹p chÝ v.v... do
cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é cña m×nh nªn ®Ò tµi ch¾c h¼n cßn nhiÒu thiÕu sãt,
em mong nhËn ®-îc nh÷ng gãp ý cña thÇy ®Ó bµi viÕt ®-îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I
Lý luËn chung vÒ c¹nh tranh
1. Quy luËt c¹nh tranh.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c¹nh tranh lµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ,
c¹nh tranh nµy diÔn ra liªn tôc, kh«ng cã ®Ých cuèi cïng. §ã lµ sù c¹nh
tranh vÒ chÊt l-îng, hiÖu qu¶, gi¸ c¶ cña s¶n phÈm trong nÒn kinh tÕ. Trong
ho¹t ®éng kinh doanh c¹nh tranh lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái.
2. Nh÷ng quan niÖm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
Cho ®Õn nay, cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®-a ra nh÷ng quan niÖm kh¸c
nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
Theo Fafchamps cho r»ng: kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp
lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh mµ doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt víi chi phÝ biÕn
®æi trung b×nh lµ thÊp h¬n gi¸ b¸n cña nã trªn thÞ tr-êng. Víi c¸ch hiÓu nhvËy, doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l-îng
t-¬ng tù s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh¸c nh-ng víi chi phÝ thÊp h¬n th×
®-îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
Theo Randall cho r»ng: kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh ®-îc
vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ tr-êng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh.
Theo Dunning l¹i cho r»ng: kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung s¶n
phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c thÞ tr-êng kh¸c nhau mµ kh«ng biÕt
n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã.
Nh-ng mét sè quan niÖm kh¸c l¹i cho r»ng: kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ
tr×nh ®é cña c«ng nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña
thÞ tr-êng, ®ång thêi duy tr× ®-îc thu nhËp thùc tÕ cña m×nh.
Cã thÓ nãi r»ng, c¸c quan niÖm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh nªu trªn ®Òu
xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é, c¸ch nh×n kh¸c nhau nh-ng cã ®iÓm chung lµ:
chiÕm lÜnh thÞ tr-êng vµ cã lîi nhuËn.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tuy nhiªn, theo ý hiÓu cña b¶n th©n: kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ n¨ng lùc
n¾m gi÷ thÞ phÇn nhÊt ®Þnh víi møc ®é hiÖu qu¶ chÊp nhËn ®-îc. V× vËy,
khi thÞ phÇn cña doanh nghiÖp t¨ng lªn th× cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh
®-îc n©ng cao. Nh-ng ®Ó x¸c ®Þnh ®-îc chÝnh x¸c kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
mét doanh nghiÖp chóng ta ph¶i dùa vµo rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau.
3. C¸c nh©n tè c¬ b¶n t¹o nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
3.1. S¶n phÈm vµ chÊt l-îng s¶n phÈm.
§èi víi doanh nghiÖp ®iÒu quan träng lµ ph¶i tr¶ lêi ®-îc c¸c c©u hái:
s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai? Nh- vËy c¸c doanh
nghiÖp ®· x©y dùng ®-îc cho m×nh chÝnh s¸ch s¶n phÈm, khi c¸c doanh
nghiÖp tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp cã s¶n phÈm
®em ra thÞ tr-êng vµ doanh nghiÖp lu«n ph¶i lµm cho s¶n phÈm cña m×nh
thÝch øng víi thÞ tr-êng ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
§Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trªn thÞ tr-êng, doanh nghiÖp
ph¶i lu«n ®-a ra nh÷ng mÉu m· vµ s¶n phÈm míi, n©ng cao ®-îc chÊt
l-îng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ tr-êng. BÊt cø doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lo¹i hµng hãa g×, ®iÒu c¬ b¶n lµ doanh nghiÖp
ph¶i lu«n quan t©m tíi ph¶n øng cña thÞ tr-êng. S¶n phÈm chØ cã thÓ ®¸p
øng ®-îc trªn thÞ tr-êng vµ cã triÓn väng tèt khi ®¸p øng ®-îc c¸c yªu cÇu
c¬ b¶n sau:
ChÊt l-îng tèt, gi¸ c¶ hîp lý.
MÉu m·, bao b× ®Ñp vµ thuËn tiÖn sö dông trong nhiÒu hoµn c¶nh.
Víi c«ng cô c¹nh tranh lµ s¶n phÈm th× c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t
triÓn s¶n phÈm cña m×nh theo c¸c h-íng sau:
Thø nhÊt, ®a d¹ng hãa s¶n phÈm. Thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh më réng
hîp lý danh môc s¶n phÈm t¹o nªn mét c¬ cÊu s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ cho
c¸c doanh nghiÖp. §a d¹ng hãa s¶n phÈm lµ cÇn thiÕt cho mçi doanh
nghiÖp bëi v×:
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Sù tiÕn bé nhanh chãng kh«ng ngõng cña khoa häc c«ng nghÖ cïng
sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nhu cÇu thÞ tr-êng lµm cho vßng ®êi cña
s¶n phÈm bÞ rót ng¾n, doanh nghiÖp cÇn cã nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm hµng
hãa ®Ó hç trî nhau, thay thÕ nhau. §a d¹ng hãa s¶n phÈm sö dông tèi ®a
c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ, thùc hiÖn khÊu hao nhanh ®Ó ®Èy nhanh qu¸
tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ.
Nhu cÇu cña thÞ tr-êng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, ®a d¹ng hãa
s¶n phÈm nh»m ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu thÞ tr-êng qua ®ã sÏ thu ®-îc
nhiÒu lîi nhuËn.
Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn quyÕt liÖt th× ®a d¹ng
hãa s¶n phÈm lµ mét biÖn ph¸p ph©n t¸n rñi ro trong kinh doanh.
ChiÕn l-îc ®a d¹ng hãa s¶n phÈm ®ång t©m: lµ chiÕn l-îc ®a d¹ng
hãa sang lÜnh vùc kinh doanh míi mµ kh«ng cã sù liªn quan bÊt kú nµo
®Õn lÜnh vùc kinh doanh cò cña doanh nghiÖp. Víi chiÕn l-îc nµy cho
phÐp tËn dông nguån lùc d- thõa vµ t×m ®-îc lÜnh vùc kinh doanh míi cã
lîi nhuËn cao.
Nh- vËy, s¶n phÈm víi nh÷ng nÐt riªng vèn cã cña m×nh sÏ lµ yÕu
tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn
thÞ tr-êng.
§i ®«i víi s¶n phÈm lµ vÊn ®Ò chÊt l-îng cña s¶n phÈm. Ngµy nay
ng-êi ta coi träng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, gi¸ c¶ kh«ng cßn lµ nh©n tè chñ yÕu
quyÕt ®Þnh trong sù lùa chän cña ng-êi tiªu dïng. ThÞ tr-êng s½n sµng tr¶
gi¸ cao choi s¶n phÈm hµng hãa cã chÊt l-îng cao. V× vËy, ®Ó tån t¹i vµ
ph¸t triÓn l©u dµi trªn thÞ tr-êng ®iÒu b¾t buéc ®èi víi doanh nghiÖp lµ ph¶i
n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm hµng hãa.
3.2. Gi¸ c¶ cña s¶n phÈm.
Sù thµnh c«ng nhiÒu hay Ýt cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo chÝnh s¸ch
®Þnh møc gi¸ b¸n cña doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lu«n tån
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t¹i sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n-íc còng nh- gi÷a c¸c quèc
gia víi nhau, kh¸ch hµng cã quyÒn lùc chän vµ mua nh÷ng g× mµ hä cho lµ
tèt nhÊt vµ cã lîi nhÊt.
Gi¸ c¶ hµng hãa th-êng thay ®æi theo nhu cÇu cña thÞ tr-êng, nã Ýt liªn
quan tíi gi¸ trÞ cè h÷u cña s¶n phÈm nªn s¶n phÈm kh«ng bao giê ®¹i diÖn
cho gi¸ c¶ cña nã. ViÖc ®Þnh gi¸ sao cho doanh nghiÖp võa ®¶m b¶o tèi ®a
hãa lîi nhuËn, võa giµnh ®-îc thÞ phÇn thÞ tr-êng cao, võa giµnh ®-îc lîi
thÕ trong c¹nh tranh hoÆc tr¸nh khái c¹nh tranh lµ c«ng viÖc hÕt søc khã
kh¨n vµ phøc t¹p, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i lu«n linh ho¹t, mÒm dÎo ®Ó
®Þnh gi¸ s¶n phÈm cña m×nh c¶ trong vµ ngoµi n-íc.
3.3. C«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm.
C«ng nghÖ
C¸c yÕu tè ®Çu vµo
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
S¶n phÈm vµ DV
Trong s¶n xuÊt, c«ng nghÖ lµ nh©n tè sèng ®éng mang tÝnh quyÕt ®Þnh
nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm. Trong bèi c¶nh
c¹nh tranh gay g¾t ë thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc, c«ng nghÖ ®ang lµ mèi
quan t©m cña nhiÒu quèc gia. §èi víi tõng doanh nghiÖp th× c«ng nghÖ lµ vò
khÝ s¾c bÐn ®Ó t¹o lîi thÕ c¹nh tranh. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy mét vµi
c«ng ty cña Hoa Kú víi tiÒm lùc c«ng nghÖ dåi dµo, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc
c«ng nghÖ cã hµm l-îng c«ng nghÖ cao l¹i kh«ng t¹o ®-îc lîi thÕ tr-íc c¸c
®èi thñ c¹nh tranh - cô thÓ lµ c¸c c«ng ty cña NhËt. §iÒu nµy cho thÊy c«ng
nghÖ kh«ng thÓ tù th©n biÕn ®æi thµnh lîi thÕ c¹nh tranh mµ lîi thÕ c¹nh
tranh chØ ®Õn víi c¸c doanh nghiÖp cã mét chiÕn l-îc thÝch hîp trong sö
dông c«ng nghÖ.
Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh lîi thÕ c¹nh tranh dùa trªn
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp nh- yÕu tè bªn ngoµi gåm: m«i tr-êng tµi
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chÝnh, tiÒn tÖ , c¬ cÊu c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc vÒ kinh doanh
vµ c«ng nghÖ, yÕu tè bªn trong nh-: chu kú sèng cña s¶n phÈm, møc ®é
thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l-îng s¶n phÈm... Tuy nhiªn, qu¶n trÞ c«ng nghÖ
còng ®ãng vai trß quan träng. ThËt vËy, qu¶n trÞ c«ng nghÖ ®· h×nh thµnh
nªn lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp biÓu hiÖn ë c¸c mÆt nh-: gi¸ thµnh
h¹ - chÊt l-îng cao - cung cÊp ®óng lóc cho thÞ tr-êng. C¸c t¸c ®éng ®ã
®-îc biÓu hiÖn qua 3 s¬ ®å.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
S¬ ®å 1:
T¸c ®éng cña qu¶n trÞ vµ c«ng nghÖ nh»m t¹o gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô thÊp
C«ng nghÖ
¸p dông c¸c c«ng
nghÖ phï hîp, c«ng
nghÖ tiªn tiÕn... ®Ó
sö dông cã hiÖu qu¶
c¸c yÕu tè ®Çu vµo
Qu¶n trÞ
Phèi hîp qu¶n trÞ s¶n
xuÊt víi chiÕn l-îc sö
dông c«ng nghÖ nh»m
gi¶m chi phÝ cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt
N©ng cao chi phÝ m¸y
mãc thiÕt bÞ ®Ó gi¶m:
- Chi phÝ lao ®éng.
- Chi phÝ n¨ng l-îng.
- Chi phÝ nguyªn vËt
liÖu.
CF
s¶n
xuÊt
thÊp
Lîi
thÕ
c¹nh
tranh
Gi¶m chi phÝ cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt nh»m
gi¶m thiÓu:
- Chi phÝ vÒ s¶n phÈm
kh«ng ®¹t chÊt l-îng.
- Chi phÝ vÒ tån tr÷
S¬ ®å 2:
T¸c ®éng cña qu¶n trÞ vµ c«ng nghÖ nh»m cung cÊp s¶n phÈm dÞch vô
®óng lóc cho thÞ tr-êng
C«ng nghÖ
Qu¶n trÞ
§æi míi c«ng nghÖ
- §æi míi c¬ b¶n.
- §æi míi tõng phÇn.
- §æi míi hÖ thèng.
- Qu¶n trÞ chÊt l-îng
s¶n phÈm
- Qu¶n trÞ theo ISO
N©ng cao ®é tin cËy cña
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
N©ng cao hiÖu qu¶
s¶n xuÊt
7
N©ng
cao chÊt
l-îng
s¶n
phÈm
dÞch vô
Lîi thÕ
c¹nh
tranh
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
S¬ ®å 3:
T¸c ®éng cña qu¶n trÞ vµ c«ng nghÖ nh»m cung cÊp
s¶n phÈm dÞch vô ®óng lóc cho thÞ tr-êng
C«ng nghÖ
N©ng cao n¨ng lùc
c«ng nghÖ néi sinh
N©ng cao n¨ng
lùc nghiªn cøu
vµ triÓn khai
S¶n
phÈm
míi
Cung
cÊp
®óng
lóc
Qu¶n trÞ
- Huy ®éng nguån lùc.
- §¸nh gi¸ chiÕn l-îc
s¶n phÈm míi.
§æi míi c«ng nghÖ
C¸c ph©n tÝch trªn cho thÊy qu¶n trÞ ®· ®ãng vai trß quan träng trong
c«ng viÖc x©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp dùa trªn c¬ së c«ng
nghÖ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn khi mµ
tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn thÊp. §Ó x©y dùng ®-îc lîi thÕ c¹nh tranh trªn c¬ së
c«ng nghÖ, c¸c doanh nghiÖp cÇn x©y dùng mét chiÕn l-îc sö dông c«ng
nghÖ thÝch hîp, ®ã lµ viÖc nghiªn cøu chÆt chÏ ba chiÕn l-îc: chiÕn l-îc
nghiªn cøu thÞ tr-êng, chiÕn l-îc vµ ph-¬ng ¸n s¶n phÈm míi cïng chiÕn
l-îc vµ ph-¬ng ¸n ®æi m¬i c«ng nghÖ.
3.4. C¸c nh©n tè cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
3.4.1. C¸c nh©n tè kinh tÕ.
C¸c nh©n tè kinh tÕ cã vai trß quan träng vµ quyÕt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Thø nhÊt, tèc ®é t¨ng tr-ëng:
Tèc ®é t¨ng tr-ëng cao vµ æn ®Þnh sÏ t¹o ra søc hÊp dÉn víi c¸cd1 khi
tham gia vµo thÞ tr-êng. Bëi khi kinh tÕ t¨ng tr-ëng lu«n g¾n liÒn víi t¨ng
8
Lîi
thÕ
c¹nh
tranh
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thu nhËp cña d©n c-, tõ ®ã t¨ng ®-îc kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hµng
khi mua s¶n phÈm hµng hãa vµ lµ m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi khi xu
híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t h¬n. Khi nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng c¸c
doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµm cho nhu cÇu ®Çu t- t¨ng lªn ®ång thêi
lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp.
Thø hai, tû gi¸ hèi ®o¸i.
¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Khi tû gi¸ hèi
®o¸i gi¶m th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh sÏ t¨ng lªn trªn thÞ tr-êng trong vµ ngoµi
n-íc v×, khi ®ã gi¸ b¸n cña doanh nghiÖp sÏ thÊp h¬n ®èi thñ c¹nh tranh
kinh doanh hµng hãa do n-íc kh¸c s¶n xuÊt. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng lµm
cho gi¸ b¸n hµng hãa (tÝnh b»ng ngo¹i tÖ) sÏ cao h¬n ®èi thñ c¹n tranh. Do
®ã, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp sÏ gi¶m ngay t¹i thÞ tr-êng trong
n-íc còng nh- ngoµi n-íc.
3.4.2. Nh©n tè chÝnh trÞ - luËt ph¸p:
ChÝnh trÞ vµ luËt ph¸p cã vai trß nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh c¸c yÕu tè
kh¸c trong m«i tr-êng kinh doanh. ChÝnh trÞ æn ®Þnh, luËt ph¸p ®ång bé sÏ
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp khi tham gia c¹nh tranh vµ
c¹nh tranh cã hiÖu qu¶.
3.4.3. Nh©n tè v¨n hãa - x· héi.
§©y lµ c¸c nh©n tè biÕn ®æi chËm nh-ng nã còng t¸c ®éng m¹nh ®Õn
ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c phong tôc, tËp qu¸n, lèi
sèng, thãi quen tiªu dïng... cã ¶nh h-ëng s©u s¾c tíi nhu cÇu cña thÞ
tr-êng, tõ ®ã ¶nh h-ëng tíi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña doanh nghiÖp khi
tham gia vµo thÞ tr-êng.
Tõ nh÷ng lý luËn vÒ c¹nh tranh trªn ®©y, ch-¬ng II sÏ cho thÊy
thùc tr¹ng c¹nh tranh hµng n«ng s¶n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
trªn thÞ tr-êng.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng II
Thùc tr¹ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n
ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng
1. T×nh h×nh s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam.
ViÖt Nam víi ®Æc tr-ng lµ mét n-íc n«ng nghiÖp, ®iÒu kiÖn khÝ hËu,
thæ nh-ìng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n
ph¸t triÓn. Mét sè mÆt hµng n«ng s¶n ®· lµ thÕ m¹nh cña ViÖt Nam trong
thêi gian qua nh-: cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu...
Thø nhÊt, mÆt hµng cµ phª ®-îc ph©n bè réng r·i tõ B¾c tíi Nam trªn
nhiÒu tØnh trung du, cao nguyªn vµ miÒn nói. Tr-íc kia cµ phª ®-îc trång
gåm 3 lo¹i: cµ phª chÌ (Arabica), cµ phª vèi (Robusta) vµ cµ phª mÝt
(Exceta). Nay chØ cßn cµ phª chÌ vµ cµ phª vèi ®-îc trång ë nh÷ng vïng
sinh th¸i kh¸c nhau. Do chó träng ®Çu t- th©m canh nªn cµ phª ViÖt Nam
®· cho n¨ng suÊt vµ s¶n l-îng cao. Liªn tôc nhiÒu n¨m n¨ng suÊt t¨ng râ rÖt
tõ 600-700kg nh©n/ha, nay ®¹t b×nh qu©n 1,4 tÊn nh©n/ha, c¸ biÖt cã n¬i tõ
4-4,5 tÊn nh©n/ha. World bank ®¸nh gi¸ n¨m 1996 n¨ng suÊt cµ phª vèi
(Robusta) cña ViÖt Nam 1,48 tÊn/ha xÕp thø nh× thÕ giíi, sau Contatica (1,5
tÊn/ha), xÕp trªn Th¸i Lan (0,99 tÊn/ha).Cïng víi n¨ng suÊt, diÖn tÝch vµ
s¶n l-îng cµ phª cña ViÖt Nam còng ®ang t¨ng ë møc rÊt cao, cã xu h-íng
tiÕp tôc t¨ng vµ ®Õn n¨m 1999 - 2000 vÉn ë vÞ trÝ thø 2 sau Brazil.
Thø hai, mÆt hµng h¹t ®iÒu.
Trong c¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu th× h¹t ®iÒu chiÕm mét vÞ trÝ
quan träng, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m trªn 100 triÖu USD, xÕp thø ba
trªn thÕ giíi vÒ s¶n l-îng vµ ®øng thø hai thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu. KÕ ho¹ch
cña ngµnh ®iÒu ®Õn n¨m 2005 lµ n©ng s¶n l-îng ®iÒu th« lªn 230 ngh×n tÊn,
xuÊt khÈu 45.000 tÊn h¹t ®iÒu nh©n, kim ng¹ch 220 triÖu USD n¨m.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong mét thêi gian dµi, nghÒ h¹t ®iÒu ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t, l¹i
kh«ng ®-îc quy ho¹ch. S¶n l-îng ®iÒu thu ho¹ch niªn vô 1998 vµo kho¶ng
100.000 tÊn, niªnvô 1999 chØ cßn 70.000 tÊn ®¸p øng ch-a ®-îc 30% nhu
cÇu cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn. Vô ®iÒu n¨m 2000 s¶n l-îng ®· lªn ®Õn
160.000 tÊn vµ lµ s¶n l-îng cao nhÊt kÓ tõ tr-íc ®ã. Nh-ng nh×n chung
n¨ng suÊt cña ®iÒu ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, b×nh qu©n chung c¶ n-íc kho¶ng
7 t¹/ha. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do thêi tiÕt thÊt th-êng, s©u bÖnh
nh-ng chÝnh nh÷ng yÕu tè chñ quan l¹i lµ yÕu tè t¸c ®éng l©u dµi vµ trùc
tiÕp nhÊt. §ã chÝnh lµ gièng ®iÒu l©u nay ®em trång kh«ng ®-îc tuyÓn chän
qua c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh, hoµn toµn do n«ng d©n tù chän, nguån dinh
d-ìng tõ ®Êt ®· c¹n kiÖt sau nhiÒu n¨m thu ho¹ch nh-ng kh«ng ®-îc båi
d-ìng, lµm cá, c¶i t¹o. HËu qu¶ lµ nhiÒu diÖn tÝch cho n¨ng suÊt thÊp, c©y
®iÒu bÞ tho¸i hãa, kh«ng ra qu¶. Do ®ã nhµ n-íc cÇn hç trî n«ng d©n qua
c¸c c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ tÝn dông n«ng nghiÖp, mÆt kh¸c cÇn ®Çu tb»ng vèn ng©n s¸ch, x©y dùng c¸c hÖ thèng trang tr¹i thÝ nghiÖm, chän
gièng, nh©n gièng, phæ biÕn kü thuËt cho c¸c vïng sinh th¸i - s¶n xuÊt ®iÒu
kh¸c nhau. §©y lµ yÕu tè hµng ®Çu gióp n«ng d©n n©ng cao n¨ng suÊt.
Thø ba, mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp kh¸c.
Mét sè mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c cña n-íc ta ®· cã b-íc ph¸t triÓn râ
rÖt, s¶n xuÊt t¨ng tr-ëng liªn tôc víi nhÞp ®é cao, c¬ cÊu kinh tÕ ®ang dÇn
®-îc chuyÓn dÞch theo h-íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña c¸c vïng, c¸c ®Þa
ph-¬ng còng nh- trong c¶ n-íc, ®· h×nh thµnh nhiÒu vïng hµng hãa tËp
trung t-¬ng ®èi lín. Kinh tÕ n«ng th«n cã nh÷ng b-íc chuyÓn biÕn kh¸, ®êi
sèng n«ng d©n ë nhiÒu vïng ®-îc c¶i thiÖn, nh-ng vÊn ®Ò næi bËt lµ c¸c lo¹i
s¶n phÈm nµy cã chÊt l-îng thÊp, tæ chøc tiªu thô cßn nhiÒu yÕu kÐm,
th-êng xuyªn x¶y ra t×nh tr¹ng, nhiÒu khi tiªu thô kh«ng kÞp, nhÊt lµ trong
vô thu ho¹ch, gi¸ c¶ xuèng thÊp g©y thiÖt h¹i cho n«ng d©n. T×nh tr¹ng nµy
kÐo dµi lµm cho ng-êi lµm n«ng s¶n buéc ph¶i chuyÓn ®æi c¸c lo¹i c©y
trång, hoÆc quy vÒ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp, hoÆc chuyÓn sang nghÒ kia.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Qua nh÷ng yÕu tè trªn ®©y cã thÓ nãi t×nh h×nh s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n
cña ViÖt Nam vÉn mang tÝnh chÊt cña nÒn s¶n xuÊt nhá, tù cung tù cÊp vµ
míi ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, n¨ng suÊt lao
®éng thÊp do ®ã kÐo dµi thêi gian s¶n xuÊt s¶n phÈm nªn kh«ng t¹o ®-îc
søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
2. Thùc tr¹ng c«ng nghÖ chÕ biÕn n«ng s¶n ë ViÖt Nam.
Hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam ë vÞ trÝ kh¸ cao so víi c¸c quèc gia
kh¸c, hµng n«ng s¶n cña ta cã mÆt hÇu hÕt trªn tÊt c¶ c¸c thÞ tr-êng cña
thÕ giíi nh-ng l-îng ngo¹i tÖ thu vÒ tõ hµng n«ng s¶n vÉn cßn rÊt khiªm
tèn do gi¸ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n nh- g¹o, cµ phª, cao su, h¹t
®iÒu...®Òu b¸n thÊp h¬n gi¸ thÕ giíi tõ 20 - 40USD, thËm chÝ cßn thÊp h¬n.
C«ng nghÖ vµ c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian
dµi Ýt ®-îc quan t©m ®Çy ®ñ, mét phÇn do khã kh¨n vÒ nguån vèn ®Çu tnªn tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp vµ chËm ®-îc ®æi míi, tæn thÊt sau thu ho¹ch
cßn rÊt lín. C¬ së chÕ biÕn hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cßn Ýt nh- ngµnh cµ
phª míi chØ cã kho¶ng 20 c¬ së hcÕ biÕn c«ng nghiÖp hoµn chØnh, chñ yÕu
lµ s¬ chÕ ®¶m b¶o chiÕm kho¶ng 30% s¶n l-îng cµ phª/n¨m. MÆt hµng h¹t
®iÒu tuy ®· ph¸t triÓn nhanh vµ chuyÓn tõ xuÊt khÈu ®iÒu th« sang xuÊt
khÈu nh©n h¹t ®iÒu nh-ng møc ®é c¬ giíi hãa trong quy ho¹ch quy tr×nh
c«ng nghÖ chÕ biÕn ®iÒu cßn thÊp, c¸c nhµ m¸y míi chØ thu ®ùoc s¶n
phÈm chÝnh ®Ó xuÊt khÈu lµ nh©n ®iÒu, ch-a ¸p dông ®-îc quy tr×nh "chÕ
biÕn kh«ng phÕ liÖu" ®Ó thu ho¹ch c¸c s¶n phÈm chÝnh vµ c¸c s¶n phÈm
phô, nªn ®· ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. V× vËy c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ch-a
thÓ n©ng cao ®-îc gi¸ thu mua c¸c mÆt hµng n«ng s¶n th« tõ n«ng d©n,
mét yÕu tè ®Ó kÝch thÝch n«ng d©n tÝch cùc gieo trång hµng n«ng s¶n.
§a sè c«ng nghÖ cña ta cßn gi¶n ®¬n, th« s¬, l¹c hËu, mang nÆng tÝnh
kinh nghiÖm, thËm chÝ nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi thiÓu s©n ph¬i, m¸y sÊy, kho b¶o
qu¶n còng kh«ng ®ñ. Do ®ã vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ nhµ n-íc cÇn ph¶i cã
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kÕ ho¹ch c©n ®èi l¹i gi÷a c«ng suÊt chÕ biÕn vµ nguån nguyªn liÖu, më räng
ho¹t ®éng ®iÒu phèi gi÷a c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n th«ng qua
Héi n«ng d©n ViÖt Nam.
3. T×nh h×nh tiªu thô hµng n«ng s¶n trong thÞ tr-êng néi ®Þa.
Hµng n«ng s¶n lµ s¶n phÈm thiÕt yÕu cña mäi ng-êi d©n nh- g¹o, chÌ,
cµ phª... tuy vËy do møc sèng cña nh©n d©n ta cßn thÊp nªn c¸c s¶n phÈm
n«ng s¶n ®-îc s¶n xuÊt ra chñ yÕu lµ phôc vô cho xuÊt khÈu mµ tiªu thô
cho thÞ tr-êng trong n-íc chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm th«, thø cÊp víi gi¸ rÎ
h¬n gÊp nhiÒu lÇn nh- mÆt hµng cµ phª tiªu thô trong néi ®Þa chØ ®¹t
kho¶ng 6000 tÊn/n¨m chiÕm 1,5 - 2% tæng s¶n l-îng cµ phª s¶n xuÊt ra.
Tuy vËy, víi møc sèng nh- hiÖn nay, h¬n 300USD/ng-êi/n¨m th× nhu cÇu
cña ng-êi d©n ®· ®-îc c¶i thiÖn do ®ã nhu cÇu vÒ tiªu thô n«ng s¶n ë thÞ
tr-êng trong n-íc còng sÏ t¨ng lªn nghÜa lµ møc tiªu thô néi ®Þa sÏ t¨ng.
4. T×nh h×nh xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam.
Cã thÓ nhËn xÐt r»ng nhãm mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña
ViÖt Nam ®Òu cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao h¬n tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña thÕ
giíi vµ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh- Th¸i Lan (ë mÆt
hµng g¹o vµ cµ phª), Indonexia vÒ cµ phª, cao su... kim ng¹ch xuÊt khÈu
g¹o cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan cã xu h-íng t¨ng tõ d-íi 30% (tr-íc
n¨m 1998) lªn møc cao h¬n trong n¨m 2000 nh-ng víi gi¸ c¶ h¹ h¬n, tû
träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam so víi Ên §é còng t¨ng
m¹nh, kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan còng t¨ng
m¹nh nh-ng tèc ®é l¹i chËm h¬n c¸c s¶n phÈm kh¸c tõ 5,87% n¨m 1992
lªn 13,6% n¨m 2000. C¸c sè liÖu ®· chøng tá r»ng møc chªnh lÖch mÆt
hµng g¹o vµ cµ phª ®-îc thÝch hîp nhiÒu nhÊt trong bèn mÆt hµng so víi
c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. §iÒu ®ã còng cho thÊy r»ng thêi gian qua søc c¹nh
tranh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam ®-îc c¶i
thiÖn ®¸ng kÓ, nh-ng nÕu ®i s©u ph©n tÝch th× thùc sù vÉn cßn nhiÒu b¨n
kho¨n vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖt Nam chØ cã mÆt hµng g¹o lµ tréi h¬n h¼n cßn c¸c mÆt hµng kh¸c l¹i
cã sù chªnh lÖch kh¸ lín vÒ sè l-îng so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh.
B¶ng 1. S¶n l-îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n
chñ yÕu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1990 - 2000.
TT
N¨m
1
S¶n l-îng xuÊt khÈu (1000 tÊn)
Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD)
G¹o
Cµ phª
Cao su
ChÌ
G¹o
Cµ phª
Cao su
ChÌ
1990
1624
89,6
75,9
10,8
305
76,16
75,3
12,96
2
1991
1033
93,8
62,9
10,5
235
74
50
14
3
1992
1940
116,2
81,9
1,3
418
92
66,9
16
4
1993
1722
122,6
96,7
20,6
362
110,6
74,7
26
5
1994
1983
177
135,5
21,2
424
328,2
135,4
26,5
6
1995
2058
248,1
138,1
18,8
530
595,5
193,5
26,5
7
1996
3047
281,4
194,5
21
868
420
163,3
29
8
1997
3682
391,6
192
32,3
801
497,5
194,6
48
9
1998
3800
382
197
33,2
1100
593,8
127,5
50,5
10
1999
4500
487,5
265
37
1080
592
145
46
11
2000
3500
694
280
44,7
840
842,76
153,2
56
Nguån: T¹p chÝ Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi 2000 - 2001.
Qua nh÷ng sè liÖu trong b¶ng trªn cho thÊy c¸c mÆt hµng n«ng s¶n
xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam ®Òu t¨ng do ®ã kÐo theo nguån thu ngo¹i
tÖ còng t¨ng lªn gãp phÇn lµm t¨ng c¸n c©n th-¬ng m¹i vµ nguån ngo¹i tÖ
cña quèc gia, sè liÖu trªn còng cho thÊy mÆt hµng g¹o vµ cµ phª lµ cã møc
chªnh lÖch nhÊt trong 4 mÆt hµng so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh.
Sau ®©y ta ®i ph©n tÝch cô thÓ mÆt hµng cµ phª - lµ mÆt hµng cã nguån
thu ngo¹i tÖ lín nhÊt so víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n kh¸c:
Cã thÓ nãi cµ phª lµ thøc uèng mµ ®-îc nhiÒu ng-êi -a thÝch, lµ mÆt
hµng xuÊt khÈu ë nhiÒu thÞ tr-êng vµ ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lín.
Ph©n chia xuÊt khÈu theo thÞ tr-êng.
Tr-íc kia thÞ tr-êng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c
n-íc thuéc khu vùc I. Liªn X« lµ thÞ tr-êng chÝnh, khèi l-îng xuÊt cña ViÖt
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nam sang thÞ tr-êng nµy lµ 55 - 56%. Tõ cuèi n¨m 1985 trë ®i ViÖt Nam
b¾t ®Çu xuÊt sang c¸c n-íc thuéc khu vùc II. Thêi kú nµy, ViÖt Nam ch-a
gia nhËp HiÖp héi cµ phª Quèc tÕ (ICO) nªn viÖc xuÊt khÈu chØ lµ xuÊt thö
hoÆc xuÊt qua trung gian, th-êng lµ Singapore víi tû lÖ 30 - 40% tæng s¶n
l-îng b»ng 60% l-îng xuÊt khÈu sang khu vùc II víi gi¸ thÊp vµ chÊt
l-îng kh«ng cao trong khi chÊt l-îng yªu cÇu cña c¸c n-íc tiªu thô trùc
tiÕp l¹i rÊt cao. §Õn n¨m 1994 trë ®i ViÖt Nam míi th©m nhËp vµo thÞ
tr-êng ch©u ¢u, NhËt vµ Mü, gi¶m l-îng xuÊt qua trung gian Singapore,
n©ng kim ng¹ch xuÊt khÈu lªn ®¸ng kÓ. Sù cã mÆt cña cµ phª ViÖt Nam
trªn thÞ tr-êng Mü lµ chøng nhËn cho nç lùc to lín cña nh÷ng nhµ xuÊt
khÈu ViÖt Nam.
B¶ng 2. ThÞ tr-êng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam
§¬n vÞ: TÊn
Niªn vô
1995 - 1996
1996 - 1997
1997 - 1998
1998 - 1999
Ch©u Mü
67.048
84.255
87.384
69.381
Ch©u ¸
45.045
32.248
45.943
28.564
Ch©u Phi
6.767
11.729
4.816
5.340
Ch©u ¢u
94.982
189.048
243.297
278.125
Ch©u óc
6.913
7.038
8.839
15.483
220.755
324.318
390.279
396.893
Khu vùc
Tæng céng
Nguån: T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 125 th¸ng 3/2001.
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy nÕu nh- niªn vô 1995 - 1996 thÞ tr-êng
ch©u ¸ nhËp 45.045 tÊn cµ phª ViÖt Nam (chiÕm 20,4%) tæng s¶n l-îng
xuÊt khÈu cña ViÖt Nam), thÞ tr-êng ch©u ¢u nhËp 94.982 tÊn (tû lÖ
43,03%) th× trong niªn vô 1998 - 1999 thÞ tr-êng ch©u ¸ chØ cßn nhËp
28.564 tÊn cµ phª (chiÕm 7,2%), thÞ tr-êng ch©u ¢u nhËp 278.125 tÊn
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
(chiÕm 70,08%). §iÒu nµy chøng tá r»ng c¸c nhµ xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt
Nam ®ang tõng b-íc viÖc h¹n chÕ viÖc xuÊt qua trung gian vµ cè g¾ng më
réng thÞ tr-êng sang c¸c quèc gia cã nhu cÇu tiªu thô cµ phª lín nh-: Mü,
Anh, §øc, Ph¸p.
Ph©n chia xuÊt khÈu theo sè l-îng.
L-îng cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®-îc thÓ hiÖn qua b¶ng
d-íi ®©y.
B¶ng 3. L-îng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam
Niªn vô
S¶n l-îng cµ phª
L-îng cµ phª
Tû lÖ xuÊt khÈu
thu ho¹ch (tÊn)
xuÊt khÈu (tÊn)
(%)
1990 - 1991
82.500
67.774
82,15
1991 - 1992
131.400
79.070
60,18
1992 - 1993
145.200
130.529
89,90
1993 - 1994
179.000
169.190
92,28
1994 - 1995
212.450
192.088
90,42
1995 - 1996
235.000
220.755
93,94
1996 - 1997
362.000
324.318
89,58
1997 - 1998
400.000
390.279
97,56
1998 - 1999
420.000
396.893
94,45
1999 - 2000
600.000
546.000
90,83
2000 - 2001 (-íc)
750.000
683.400
91,12
Nguån: T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 125 th¸n 3/2001.
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy m-êi n¨m trë l¹i ®©y l-îng cµ phª xuÊt
khÈu t¨ng nhiÒu vµ cã xu h-íng tiÕp tôc t¨ng tõ 67,774 tÊn (niªn vô 1990 1991) lªn 545.000 tÊn (niªn vô 1999 - 2000) t¨ng lªn 8 lÇn. Hµng n¨m tû lÖ
xuÊt khÈu so víi s¶n l-îng kh¸ æn ®Þnh vµ gi÷ ë møc cao, ®a sè tõ 90% trë
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lªn. Con sè nµy ®· ph¶n ¸nh chñ tr-¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n cña
ViÖt Nam.
Theo gi¸ c¶.
Nh×n chung gi¸ n«ng s¶n cña ViÖt Nam th-êng thÊp h¬n so víi mét sè
n-íc, bªn c¹nh ®ã n-íc ta th-êng xuÊt khÈu theo gi¸ FOB nªn gi¸ trÞ thu vÒ
th-êng kh«ng cao. Thªm vµo ®ã diÔn biÕn vÒ gi¸ c¶ trong nh÷ng n¨m qua
còng ®· lµm cho hµng n«ng s¶n ViÖt Nam ®· khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n
h¬n, gi¸ n«ng s¶n liªn tôc gi¶m ®· ¶nh h-ëng ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu
thô ë ViÖt Nam. Sau ®©y lµ b¶ng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n
l-îng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
B¶ng 4. XuÊt khÈu hµng n«ng s¶n n¨m 1999 vµ n¨m 2000
N¨m 1999
MÆt hµng
G¹o
L-îng
(1000
tÊn)
4.200
N¨m 2000
TrÞ gi¸
(Tr.USD)
Gi¸ BQ
(USD/tÊn)
989
235,467
L-îng
(1000
tÊn)
4.200
TrÞ gi¸
(Tr.USD)
Gi¸ BQ
(USD/tÊn)
1.050
250
Cµ phª
399
555,9
1.392,928
400
560
1.400
Cao su
212
125,4
591,509
230
135
592
ChÌ
34
43,3
1.420,588
35
52
1.486
L¹c nh©n
62
36,23
584,355
120
135
3.857
H¹t ®iÒu
17
101,3
5.958,824
30
165
5.500
Nguån: T¹p chÝ Th-¬ng nghiÖp vµ thÞ tr-êng ViÖt Nam sè 7/2000.
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy qua 2 n¨m 1999 vµ 2000 th× gi¸ b×nh
qu©n cña n«ng s¶n nh×n chung lµ t¨ng, nh-ng t×nh h×nh thÞ tr-êng thÕ giíi
diÔn biÕn kh«ng thuËn lîi vÒ gi¸ c¶, c¸c doanh nghiÖp còng gÆp ph¶i khã
kh¨n nh-ng cã thÓ nãi r»ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc nh- trªn lµ sù cè g¾ng trong
c«ng t¸c chØ ®¹o, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt rÊt linh ho¹t. T×nh h×nh xuÊt khÈu võa
qua còng cho thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ cao h¬n nÕu kh©u chÊt l-îng
xuÊt khÈu cña hµng hãa cao h¬n.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5. Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam trong
thêi gian qua.
VÒ gi¸ c¶
T¨ng tr-ëng b×nh qu©n xuÊt khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam ®¹t
21%/n¨m trong suèt 10 n¨m qua, g¹o, cµ phª, cao su, chÌ lµ 4 mÆt hµng
chñ lùc, n¨m 1999 ®¹t 1,8 tû USD chiÕm 16,63% tæng kim ng¹ch xuÊt
khÈu c¶ n-íc.
Sù ¶nh h-ëng cña chÊt l-îng gi¸ c¶ n«ng s¶n nªn l-îng xuÊt khÈu cña
ViÖt Nam th-êng cã gi¸ thÊp h¬n mét sè n-íc trªn thÕ giíi, cã thÓ nãi ®©y
còng lµ mét lîi thÕ cña n«ng s¶n ViÖt Nam nh-ng còng lµ bÊt lîi cho ng-êi
s¶n xuÊt v× gi¸ thµnh s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ n«ng s¶n cßn rÊt cao, cã khi gi¸
b¸n l¹i kh«ng bï ®¾p ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt nªn g©y thiÖt h¹i lín cho ng-êi
s¶n xuÊt. Trong thêi gian qua, thùc tÕ th× cã mét sè diÖn tÝch trång c©y n«ng
s¶n ®· bÞ ph¸ bá nh-: cµ phª, cao su ®Ó trång lo¹i c©y kh¸c cã lîi Ých kinh
tÕ h¬n.
VÊn ®Ò hiÖn nay lµ cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p l©u dµi vµ tr-íc m¾t
®Ó gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
VÒ chÊt l-îng.
Cã thÓ nãi chÊt l-îng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®-îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ë hÇu
hÕt c¸c mÆt hµng.
Ch¼ng h¹n tû lÖ g¹o chÊt l-îng cao (5-10% tÊn) ®· t¨ng tõ 1% n¨m
1989 lªn 85% n¨m 2000, tû lÖ g¹o chÊt l-îng, thÊp chØ cßn 22%. Tuy
nhiªn, ®ã chØ lµ tiÕn bé trong c¶i thiÖn ®é g·y cña g¹o. G¹o 5% cña Th¸i
Lan h¬n h¼n ta vÒ mïi vÞ, h×nh d¸ng, kÝch th-íc vµ tû lÖ thñy ph©n.
Cïng víi g¹o, chÊt l-îng c¸c hµng n«ng s¶n kh¸c còng cã nh÷ng tiÕn
bé ®¸ng kÓ nh- mÆt hµng cµ phª, tû träng cµ phª lo¹i 1 t¨ng tõ 2% (vô 9596) lªn 16% n¨m (99/2000), lo¹i B gi¶m tõ 80% (vô 95/96) xuèng cßn 5%
(vô 99/2000) sang tû lÖ thñy ph©n cao qu¸ 13% thËm chÝ cã c¶ h¹t ®en,
mèc, vì, lÉn nhiÒu t¹p chÊt, quy c¸ch, mµu s¾c, ®é bãng, ®é ®ång ®Òu ch-a
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®¸p øng tiªu chuÈn quèc tÕ. Tû lÖ cao su th-îng h¹ng t¨ng tõ 89,3% n¨m
97-98 lªn 94,04% n¨m 2000, tuy ®· t¨ng ®-îc tû träng hµng hãa phÈm cÊp
cao nh-ng mÉu m· ®¬n ®iÖu nªn ch-a th©m nhËp ®-îc vµo phÇn thÞ tr-êng
cao cÊp vµ do ®ã gi¸ b¸n lu«n thÊp h¬n gi¸ cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh g©y
thua thiÖt cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. MÆc dï n«ng s¶n ViÖt Nam cã chÊt
l-îng còng kh¸ tèt nh-ng c¸c lo¹i cã chÊt l-îng kh«ng ®ång ®Òu, tû lÖ phÕ
phÈm cßn cao. HÇu hÕt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét sè d©y chuyÒn chÕ
biÕn n«ng s¶n ®-îc nhËp ngo¹i cã quy tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh-ng cßn
rÊt Ýt.
Nh×n chung, kho¶ng 70% s¶n l-îng n«ng s¶n hµng n¨m ®-îc s¬ chÕ
t¹i c¸c hé gia ®×nh, chÊt l-îng kh«ng cao. GÇn 30% qua chÕ biÕn t¹i c¸c c¬
së c«ng nghiÖp cã d©y chuyÒn, phÇn lín ®· l¹c hËu, s¶n phÈm dïng lµm
nguyªn liÖu, do ®ã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng cao lµ ®iÒu tÊt yÕu.
Tãm l¹i, cÇn ph¶i n©ng cao chÊt l-îng cña n«ng s¶n ViÖt Nam nh»m
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn tr-êng quèc tÕ.
VÒ hÖ thèng thu thËp th«ng tin - dù ®o¸n vµ nghiªn cøu thÞ tr-êng.
Kinh doanh mÆt hµng n«ng s¶n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn
nay chñ yÕu b»ng h×nh thøc mua b¸n theo hîp ®ång kú h¹n, gi¸ c¶ ®-îc x¸c
®Þnh dùa vµo gi¸ giao dÞch n«ng s¶n trong ngµy cña thÞ tr-êng khu vùc. YÕu
tè quan träng cña viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n lµ th«ng tin vµ c¸c d÷
liÖu thÞ tr-êng ph¶i chÝnh x¸c, kÞp thêi so víi thÞ tr-êng thÕ giíi ®Ó lµm c¬
së ph©n tÝch dù ®o¸n thÞ tr-êng vµ ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh mua b¸n.
§©y lµ ®iÒu quan träng nhÊt mµ còng chÝnh lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ xuÊt
khÈu n«ng s¶n cña ViÖt Nam ®ang thiÕu. Cã thÓ thÊy r»ng bé phËn tham t¸n
th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n-íc ngoµi ®· kh«ng thùc hiÖn tèt viÖc thu thËp
vµ cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr-êng cho c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy,
nguån tin h¹n hÑp duy nhÊt vÒ thÞ tr-êng thÕ giíi mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam cã ®-îc lµ nhê mua cña c¸c h·ng n-íc ngoµi. ChÝnh tõ nguån tin nµy
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµ mét sè nguån tin h¹n chÕ kh¸c, kÕt hîp víi kinh nghiÖm vµ c¶m t×nh
kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó quyÕt ®Þnh nh- vËy. ViÖc më c¸c v¨n
phßng ®¹i diÖn ë n-íc ngoµi sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do chi phÝ cao.
ChÝnh v× vËy c«ng viÖc thu thËp th«ng tin nghiªn cøu thÞ tr-êng cña c¸c
doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam vÉn ®· khã kh¨n nay l¹i cµng
khã kh¨n h¬n, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam
cßn thÊp. VÊn ®Ò lµ ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng n«ng s¶n
ViÖt Nam vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng
s¶n cñng cè vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ kinh doanh, t×m kiÕm thÞ tr-êng,
®èi t¸c, kh¸ch hµng míi vµ khuyÕch tr-¬ng nh·n hiÖu riªng cho s¶n phÈm
n«ng s¶n ViÖt Nam.
Sù hç trî cña ChÝnh phñ:
Trong nh÷ng n¨m qua, tr-íc t×nh h×nh gi¸ c¶ n«ng s¶n cã nh÷ng biÕn
®éng liªn tôc, g©y bÊt lîi cho c¶ ng-êi s¶n xuÊt vµ c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng
xuÊt khÈu, ®Ó th¸o gì khã kh¨n cho ng-êi s¶n xuÊt vµ nhµ xuÊt khÈu th×
ChÝnh phñ còng ®· nhiÒu lÇn hç trî vèn vµ l·i suÊt ®Ó dù tr÷ nh»m gi¶m ¸p
lùc b¸n ra ®Ó t¨ng gi¸ b¸n trªn thÞ tr-êng. §Æc biÖt trong th¸ng 9/2000
ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh hç trî vèn vµ l·i suÊt ®Ó dù tr÷ nh÷ng mÆt hµng
n«ng s¶n bÞ gi¶m gi¸ m¹nh khi b¸n ra trªn thÞ tr-êng nh-: dù tr÷ 60.000 tÊn
cµ phª.
Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ trong thêi gian qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®·
thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî tµi chÝnh xuÊt khÈu t-¬ng ®èi hiÖu qu¶. C¸c
h×nh thøc trî cÊp xuÊt khÈu bao gåm gi¶m thuÕ xuÊt khÈu, gi¶m thuÕ nhËp
khÈu c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc chÕ biÕn hµng n«ng s¶n nh»m n©ng cao chÊt
l-îng cña mÆt hµng nµy, gi¶m thuÕ nhËp khÈu c¸c nguyªn liÖu dïng cho
chÕ biÕn trong n-íc, thùc hiÖn c¸c lo¹i tÝn dông th-¬ng m¹i -u ®·i, gi¶m
thuÕ quan b¶o hé vµ tr¸nh h¹n ng¹ch xuÊt - nhËp khÈu ®Ó gi¶m bít søc hÊp
dÉn cña thÞ tr-êng néi ®Þa, t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña thÞ tr-êng ngoµi n-íc.
20
.PDF 
35 
12185 
41 
