Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Héi nhËp kinh tÕ vµ tù do ho¸ th-¬ng m¹i lµ xu h-íng tÊt yÕu vµ lµ vÊn ®Ò
bÊt kh¶ kh¸ng cña mäi quèc gia nÕu kh«ng muèn nÒn kinh tÕ cña n-íc m×nh
kÐm ph²t triÓn v¯ tôt hËu. Tuy nhiªn khi ho¯ nhËp ®Ó tr²nh nh÷ng có “xèc” cho
s¶n xuÊt kinh doanh trong n-íc, mçi quèc gia ph¶i tuú thuéc vµo thùc lùc cña
nÒn kinh tÕ mµ ®Þnh ra tiÕn tr×nh møc ®é vµ thêi ®iÓm hoµ nhËp cña riªng m×nh.
Nh÷ng n¨m võa qua dï chóng ta më cöa ë møc ®é h¹n chÕ, mét sè ngµnh hµng,
ngµnh s¶n xuÊt vÉn ®-îc b¶o hé, song sù c¹nh tranh diÔn ra kh¸ gay g¾t; sù trao
®¶o vÒ gi¸ c¶ l-îng hµng cña g¹o cµ phª cao su...lµ minh chøng cña sù c¹nh
tranh nµy. T¹o ra hiÖu qu¶ cao nhÊt cho c¸c mÆt hµng, gi¶m thiÓu thua thiÖt
trong sù c¹nh tranh lµ c«ng viÖc to lín phøc t¹p ®ang ®-îc §¶ng vµ Nhµ
n-íc®ang rÊt quan t©m.
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®Êt n-íc ta ®-îc thiªn nhiªn -u ®·i vÒ thêi tiÕt, khÝ
hËu nhiÖt ®íi, ®Êt ®ai ph× nhiªu, nguån nh©n lùc dåi dµo, nh©n d©n ta cÇn cï
chÞu khã. N«ng s¶n lµ ngµnh hµng cã tÝnh chiÕn l-îc trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn
kinh tÕ hiÖn nay. VÊn ®Ò n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh hµng ph¶i
®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu.
Víi kiÕn thøc ®-îc häc tËp vµ nghiªn cøu t¹i tr-êng, trªn c¬ së mét sè tµi
liÖu nghiªn cøu ®Ò t¯i cða em l¯: “BiÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña n«ng s¶n ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp”, hy väng sÏ ®ãng gãp
®-îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh hµng.
Qua ®©y em xin ch©n thµnh biÕt ¬n c« gi¸o GV- Phan Tè Uyªn ®· tËn
t×nh gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh ®Ò tµi.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Ò tµi: BiÖn ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña n«ng s¶n ViÖt
Nam trong thêi kú héi nhËp
I/
Héi nhËp vµ n¨ng lùc c¹nh tranh:
1. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
a) Kh¸i niÖm:
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn míi cña ph©n c«ng lao ®éng
vµ hîp t¸c s¶n xuÊt v-ît ra khái biªn giíi quèc gia, v-¬n tíi quy m« toµn thÕ
giíi, ®¹t tr×nh ®é vµ chÊt l-îng míi.
§©y lµ xu thÕ tÊt yÕu cña kinh tÕ thÕ giíi vµ lµ hÖ qu¶ cña ph¸t triÓn lùc
l-îng s¶n xuÊt ®· xuÊt hiÖn tõ nhiÒu thÕ kû.
§Æc tr-ng næi bËt cu¶ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ kinh tÕ thÕ giíi tån t¹i vµ
ph¸t triÓn nh- mét chØnh thÓ, trong ®ã mçi quèc gia lµ mét bé phËn, cã quan hÖ
t-¬ng t¸c víi nhau, ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc phong phó. Tham gia vµo toµn
cÇu ho¸ kinh tÕ c¸c quèc gia hoµn toµn ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, x· héi. VÉn lµ
nh÷ng chñ thÓ tù quyÕt ®Þnh ý thøc hÖ, vËn mÖnh vµ con ®-êng ph¸t triÓn cña
m×nh. Toµn cÇu ho¸ lµm cho c¸c quèc gia ngµy cµng phô thuéc vµo vèn, kü
thuËt, c«ng nghÖ, nguyªn liÖu vµ thÞ tr-êng. §Õn nay toµn cÇu ho¸ ®· thu hót
c¸c quèc gia ë c¸c ch©u lôc, cã 27 tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu ra ®êi.
Cuéc sèng ngµy cµng chøng tá kh«ng mét n-íc nµo dï lín hay giÇu cã ®Õn ®©u,
còng kh«ng thÓ tù m×nh s¶n xuÊt ®-îc nh÷ng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ
®¸p øng nhu cÇu cña m×nh. Toµn cÇu ho¸, mÆc dï tíi nay vÉn cã nhiÒu quan
®iÓm tr¸i ng-îc nhau xong râ rµng lµ mét xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i kh«ng
thÓ kh¸c ®-îc. ChØ nh÷ng quèc gia nµo b¾t nhÞp xu thÕ nµy, biÕt tËn dông c¬ héi
vµ v-ît qua thö th¸ch míi ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. Cù tuyÖt hay kh-íc tõ toµn
cÇu ho¸ tøc lµ tù g¹t m×nh ra khái lÒ cña sù ph¸t triÓn.
Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû nµy xu h-íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh
tÕ diÔn ra ë møc ®é cao, t¸c ®éng bëi c¸c nh©n tè míi.
- C«ng nghÖ th«ng tin víi nh÷ng t¸c ®éng rÊt s©u s¾c vµ toµn diÖn ®Õn
s¶n xuÊt kinh doanh, vµ mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con ng-êi (gi¸o dôc, v¨n
ho¸,...).
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- ThÞ tr-êng tµi chÝnh toµn cÇu ho¹t ®éng 24 giê/ngµy, ®Çu t- theo lîi
nhuËn ng¾n h¹n. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc còng ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò
ch-a kiÓm so¸t ®-îc.
- C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNC Transnational corporaration) cã vèn,
c«ng nghÖ, thÞ tr-êng.
Vµ nh÷ng t¸c nh©n míi:
- C¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc: E.U, ASEAN, APEC, NAFTA,
MERCOSUR, ...
- C¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ quan träng nhÊt lµ WTO.
- C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOS) cã vai trß ngµy cµng t¨ng vÒ c¸c vÊn
®Ò x· héi, m«i tr-êng.
b) C¬ héi vµ th¸ch thøc trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®-a ®Õn hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ c¸c quèc gia ph¶i më cöa
®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia vµo
xu thÕ nµy, tõng b-íc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh xong ph-¬ng, khu vùc vµ ®a ph-¬ng.
§Õn nay ta ®· lµ thµnh viªn cña tæ chøc khu vùc th-¬ng m¹i tù do ASEAN
(AFTA) vµ cña diÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng (APEC) lµ thµnh viªn
s¸ng lËp cña ASEM ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng víi Hoa Kú,
chuÈn bÞ ra nhËp tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). C¸c quan hÖ th-¬ng m¹i
víi NhËt B¶n, EU, Nga, Trung Quèc, ...tiÕp tôc ®-îc më réng.
Lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ n-íc
ta sÏ cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn:
T¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng ra n-íc ngoµi, cã thÓ bæ xung cho
nh÷ng h¹n chÕ cña thÞ tr-êng néi ®Þa, trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®· ký
kÕt víi c¸c n-íc, trong khu vùc vµ toµn cÇu. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt
trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã xuÊt xø ë n-íc ta
sÏ tiªu thô trªn toµn bé thÞ tr-êng c¸c n-íc ASEAN víi doanh sè trªn 500 triÖu
ng-êi vµ GDP lµ 700 tû ®«la. NÕu ra nhËp WTO ta sÏ ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i
cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi hËu quèc trong quan hÖ víi 132
n-íc thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Nh- vËy hµng cña ta sÏ xuÊt khÈu vµo c¸c
n-íc mét c¸ch dÔ dµng h¬n.
C¬ héi më réng thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t- tõ n-íc ngoµi tham ra
vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ c¬ héi ®Ó thÞ tr-êng n-íc ta ®-îc më réng, ®iÒu
nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. Hä sÏ chuyÓn vèn c«ng nghÖ kü thuËt
vµo n-íc ta - tiÕp thu c¸c thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, sö dông lao
®éng vµ tµi nguyªn vèn cã cña n-íc ta, lµm ra c¸c s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi víi c¸c -u thÕ mµ n-íc ta cã. C¬ héi më réng thÞ
tr-êng kÐo theo c¬ héi thu hót vèn ®Çu t-.
Tranh thñ ®-îc kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c n-íc ®i tr-íc ®Ó
®Èy m¹nh ytiÕn tr×nh CNH - H§H, t¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c«ng cuéc
x©y dùng CNXH. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®-êng khai th«ng thÞ tr-êng
n-íc ta t¹o ra m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn vµ cã hiÖu qu¶, qua ®ã c«ng nghÖ kü
thuËt míi cã ®-îc ®iÒu kiÖn du nhËp vµo n-íc ta ®ång thêi t¹o c¬ héi cho chóng
ta lùa chän kü thuËt c«ng nghÖ n-íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kü thuËt c«ng nghÖ quèc gia.
T¹o c¬ héi më réng giao l-u nguån lùc cña n-íc ta víi c¸c n-íc, cã
thÓ khai th¸c c¸c nguån nguyªn liÖu míi khan hiÕm rÎ h¬n cho phÐp c¸c c«ng ty
chän ®-îc n¬i s¶n xuÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt vµ ®¹t hiÖu qu¶ quy m«.
Xong bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi trªn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng ®Æt n-íc
ta tr-íc nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc.
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th-¬ng m¹i
tøc lµ chÊp nhËn t- c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n-íc. Nh-ng
hiÖn nay n-íc ta cßn l¹c hËu xa vÒ kinh tÕ (nhÊt lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ thu
nhËp b×nh qu©n) so víi nhiÒu n-íc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ mµ ta ®· vµ sÏ tham
gia. Ch¼ng h¹n, so víi c¸c n-íc tham gia vµo AFTA thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ng-êi cña ta ch-a b»ng 1/3 cña Ind«nªxia, Philipin; 1/9 Th¸i Lan; 1/15 Malaixia
vµ 1/100 cña Singapore. §©y lµ mét th¸ch thøc bÊt lîi lín ®ßi hái chóng ta ph¶i
nç lùc nhiÒu.
Trªn thÞ tr-êng néi ®Þa do kü thuËt, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña
n-íc ta cßn yÕu kÐm nªn nhiÒu s¶n phÈm cña ta thiÕu søc c¹nh tranh víi c¸c s¶n
phÈm cïng lo¹i vÒ chÊt l-îng, gi¸ c¶ vÝ dô: gi¸ s¾t thÐp trong n-íc s¶n xuÊt b×nh
qu©n 300 ®ola/1tÊn nh-ng nhËp khÈu chØ 285 ®ola/1tÊn gi¸ xi m¨ng ViÖt nam
840 ngµn ®ång/tÊn trong khi nhËp khÈu cña Th¸i Lan chØ 640 ngh×n ®ång/ tÊn.
Trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ta xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c nguyªn liÖu vµ s¶n
phÈm s¬ chÕ nh- dÇu th«, g¹o, cµ phª, cao su, ...s¶n phÈm Ýt chÕ biÕn, søc c¹nh
tranh yÕu trong khi ®ã gi¸ cña nã bÊp bªnh hay bÞ t¸c ®éng bÊt lîi cho xuÊt
khÈu.
Tham gia vµo toµn cÇu ho¸ tøc lµ ta chÊp nhËn nh÷ng chÊn ®éng cã thÓ
x¶y ra trong hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu. Trong khi n¨ng lùc qu¶n lý cña n-íc ta
cßn yÕu kÐm, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng l¹c hËu, tÖ tham nhòng vµ quan liªu
hoµnh hµnh, kh«ng chñ ®éng phßng vÖ tÝch cùc nÒn kinh tÕ cña chóng ta khã
tr¸nh khái sôp ®æ.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- vËy hÖ qu¶ tÊt yÕu më réng th-¬ng m¹i, thóc ®Èy t¨ng tr-ëng khoa
häc c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, xo¸ nhµ biªn giíi quèc gia c¹nh tranh trë
nªn th-êng xuyªn vµ rÊt quyÕt liÖt.
2. N¨ng lùc c¹nh tranh
TÊt nhiªn mçi sù lùa chän ®Òu cã mÆt ®-îc vµ mÆt mÊt cña nã. Chóng ta
kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh xu thÕ héi nhËp lµ tèi -u nhÊt ®èi víi ViÖt Nam, xong
còng kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß to lín cña nã. Tr-íc c¬ héi th¸ch thøc ®Æt ra,
chóng ta ph¶i ®ãn b¾t c¬ héi, ph¸t huy néi lùc, v-ît qua mäi thö th¸ch. Trong bÒ
bén c¸c vÊn ®Ò, th× c¹nh tranh cña ViÖt Nam ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Song kh«ng
ph¶i ng©ò nhiªn gÇn ®©y nhiÒu cuéc héi th¶o diÔn ra, mµ phÇn lín néi dung ®Òu
®Ò cËp tíi sù h¹n chÕ trong kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p
n©ng cao nã nh l¯ “To³ ®¯m b¯n trßn: L¯m thÕ n¯o ®Ó n©ng cao c³nh tranh cða
hµng ho¸ dÞch vô ViÖt Nam trong thêi kú héi nhËp - 30/3/2001, H¯ Néi”.
Cuéc gÆp gì gi÷a thñ t-íng Phan V¨n Kh¶i víi c¸c tham t¸n th-¬ng m¹i
ë n-íc ngoµi còng nh- ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó gi¶i quyÕt c¸c bøc
xóc, vÊn ®Ò khã kh¨n tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp.
a) N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ:
TÝnh c¹nh tranh, ®Çu tiªn lµ mét kh¸i niÖm trong lý thuyÕt tæ chøc c«ng
nghiÖp, hiÖn nay nã ®· më réng ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ tæng thÓ c¶ nÒn kinh
tÕ.
B¸o c¸o toµn cÇu n¨m 2000 vÒ c¹nh tranh cña diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi
(WEF) ®± ®Þnh nghÜa c³nh tranh ®èi víi quèc gia l¯ “mét bé phËn c²c thÓ chÕ v¯
chÝnh s²ch kinh tÕ ðng hé nh÷ng tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ cao trong trung h³n”.
DiÔn ®µn cao cÊp vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ OECD ®· ®Þnh nghÜa c¹nh tranh kÕt hîp cho c¶ doanh nghiÖp, ngµnh vµ
quèc gia, nh sau: “kh° n¨ng cða c²c doanh nghiÖp ng¯nh quèc gia v¯ vïng
trong viÖc t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc
tÕ”.
Hµng n¨m kÓ tõ n¨m 1997, WEF lµ tæ chøc quèc tÕ quy tô c¸c chuyªn gia
kinh tÕ hµng ®Çu trªn thÕ giíi cã uy tÝn trong viÖc nhËn xÐt ®¸nh gi¸ tÝnh c¹nh
tranh quèc tÕ cña c¸c quèc gia ®· ®-a ra b¶n b¸o c¸o vÒ tÝnh c¹nh tranh toµn cÇu
tËp trung vµo 59 quèc gia.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b) C¸c chØ tiªu c¹nh tranh:
Theo WEF th× tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y ®· gi¶m sót nghiªm träng. Trong b¸o c¸o n¨m 2000, WEF dïng
hai chØ sè chÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh c¹nh tranh
1/ ChØ sè tÝnh c¹nh tranh: dïng ®Ó ®o l-êng c¸c nh©n tè t¹o sù t¨ng
tr-ëng trong t-¬ng lai cña nÒn kinh tÕ
2/ ChØ sè c¹nh tranh hiÖn hµnh (chØ sè tÝnh c¹nh tranh kinh tÕ vi m«)
dïng chñ yÕu ®Ó ®o l-êng tÝnh c¹nh tranh vi m« liªn quan ®Õn c¸c doanh
nghiÖp.
- Kh¸i niÖm n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp: c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp lµ n¨ng lùc tån t¹i vµ v-¬n lªn trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh, duy tr× ®-îc lîi
nhuËn vµ thÞ phÇn trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ vÒ mét hay nhiÒu s¶n
phÈm - dÞch vô cña doanh nghiÖp.
- YÕu tè quyÕt ®Þnh lµ tû lÖ lîi nhuËn trªn mét s¶n phÈm.
- C¸c yÕu tè chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp:
+ N¨ng suÊt:
. Lao ®éng
. Total Factor Productivity.
+ C«ng nghÖ:
.Tr×nh ®é c«ng nghÖ quyÕt ®Þnh cÊp ®é cña s¶n phÈm, chÊt l-îng vµ
n¨ng xuÊt lao ®éng.
.Kh¶ n¨ng thay ®æi vµ tiÕp cËn c«ng nghÖ míi.
.Chi phÝ cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn.
+ S¶n phÈm:
. ChÊt l-îng s¶n phÈm.
. TÝnh ®éc ®¸o hay sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm.
+ Chi phÝ ®Çu vµo:
. Gi¸ c¸c ®Çu vµo chñ yÕu.
. HÖ sè chi phÝ hay c¬ cÊu gi¸ thµnh.
+ Møc ®é tËp trung cña thÞ tr-êng:
. thÞ tr-êng víi sù tham gia cña nhiÒu doanh nghiÖp hay ®-îc quyÕt
®Þnh bëi mét sè doanh nghiÖp.
+ C¸c ®iÒu kiÖn vÒ cÇu trªn thÞ tr-êng:
. Søc mua, tÝnh thêi vô cña cÇu.
+ §é liªn kÕt gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n:
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
. C«ng nghÖ th«ng tin cho phÐp t¹o mèi liªn kÕt gi÷a ng-êimua vµ
ng-êi s¶n xuÊt.
- Doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh th«ng
qua:
+ ChiÕn l-îc ®Çu t- vµ kinh doanh.
+ Lùa chän s¶n phÈm vµ dÞch vô.
+ C«ng nghÖ vµ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ.
+ §µo t¹o lùc l-îng lao ®éng.
+ Tæ chøc qu¶n lý.
+ Liªn kÕt liªn doanh.
3/ ChØ tiªu x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm:
§Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, mét trong nh÷ng ph-¬ng h-íng chÝnh mµ §¶ng
vµ Nhµ n-íc ta ®ang tiÕn hµnh lµ tÝch cùc thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt
vµ ®Çu t- cña c¸c ngµnh kinh tÕ. §Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy th× viÖc x¸c ®Þnh c¸c
n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm lµ cÇn thiÕt, v× r»ng chØ cã x¸c ®Þnh ®-îc
tÝnh c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm th× míi cã c¬ së tiÕn hµnh ®iÒu chØnh c¸c c¬
cÊu, ®ång thêi x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ ®iÒu tiÕt thÝch hîp ®èi víi c¸c
ngµnh kinh tÕ vµ lùa chän ®-îc chiÕn l-îc héi nhËp phï hîp víi kh¶ n¨ng cña
tõng ngµnh. ChÝnh v× vËy, mµ viÖc x¸c ®Þnh tÝnh c¹nh tranh cña c¸c ngµnh kinh
tÕ lµ mét vÊn ®Ò ®-îc c¸c nhµ nghiªn cøu rÊt quan t©m. Sau ®©y, ta x¸c ®Þnh tÝnh
c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®-îc ®¸nh gi¸ tõ khÝa c¹nh nguån lùc trong n-íc vµ
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng so víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi. Víi ph-¬ng ph¸p
®Þnh l-îng ®-îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ngµnh hµng
th«ng qua viÖc tÝnh c¸c hÖ sè sau: hÖ sè chi phÝ nguån lùc trong n-íc (DRC), hÖ
sè b¶o hé h÷u hiÖu (EPR), hÖ sè lîi thÕ so s¸nh tr«ng thÊy (RCA).
a) HÖ sè chi phÝ nguån lùc trong n-íc (Domestic Resource Cost - DRC)
DRC lµ hÖ sè ph¶n ¸nh chi phÝ thùc sù mµ x· héi ph¶i tr¶ ®Ó s¶n xuÊt mét
lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã. HÖ sè DRC cã ®Æc ®iÓm lµ th-êng chØ thay ®æi theo lîi
thÕ so s¸nh dµi h¹n cña quèc gia chø kh«ng bÞ ¶nh h-ëng bëi c¸c t¸c ®éng nhÊt
thêi, do vËy nã mang tÝnh æn ®Þnh t-¬ng ®èi vµ ngµy nay nã th-êng ®-îc sö
dông ®Ó ®¸nh gi¸ c¹nh tranh cña ngµnh hµng. ViÖc tÝnh DRC cña mét ngµnh
hµng (hay s¶n phÈm) ®-îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: gi¸ trÞ chi phÝ s¶n xuÊt cña
c¸c ®Çu vµo trung gian ®-îc tÝnh theo møc gi¸ thÕ giíi, cßn gi¸ trÞ cña c¸c nh©n
tè s¶n xuÊt ®-îc tÝnh theo chi phÝ c¬ héi.
C«ng thøc tÝnh DRC nh- sau:
DRCj = (DCj) / IVAj
Trong ®ã:
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- DCj lµ chi phÝ trong n-íc cho c¸c nh©n tè s¶n xuÊt theo chi phÝ c¬ héi ®Ó
s¶n xuÊt ra s¶n phÈm j
- IVAj lµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm j theo gi¸ thÕ giíi.
NÕu hÖ sè DRC < 1 nghÜa lµ cÇn mét l-îng tµi nguyªn trong n-íc < 1 ®Ó
t¹o ra mét ®ång gi¸ trÞ gia t¨ng theo gi¸ quèc tÕ.
NÕu DRC > 1 th× ng-îc l¹i. HÖ sè DRC cµng cao th× ngµnh hµng ®ã ngµy
cµng kh«ng cã lîi vµ tÝnh c¹nh tranh rÊt kÐm.
b) HÖ sè b¶o hé h÷u hiÖu (Effective Protection Rate - EPR):
Trong thùc tÕ ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é b¶o hé thùc tÕ ng-êi ta sö dông hÖ sè
EPR lµ møc b¶o hé thùc tÕ ®èi víi c¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chø kh«ng dïng hÖ sè
x¸c ®Þnh chØ møc b¶o hé ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhhÖ sè b¶o hé danh nghÜa.
c) HÖ sè lîi thÕ so s¸nh tr«ng thÊy (Revealed Comparative Advantage - RCA)
ViÖc tÝnh to¸n hÖ sè DRC gióp chóng ta x¸c ®Þnh ®-îc trong sè c¸c s¶n
phÈm s¶n xuÊt ra trong n-íc s¶n phÈm nµo cã lîi thÕ c¹nh tranh h¬n. Tuy nhiªn
khi so s¸nh lîi thÕ c¹nh tranh gi÷a c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i, ®-îc s¶n xuÊt ra tõ
c¸c quèc gia kh¸c nhau th-êng sö dông hÖ sè ®¬n gi¶n h¬n ®ã lµ hÖ sè lîi thÕ so
s¸nh tr«ng thÊy RCA. Nh- vËy hÖ sè RCA ®-îc x¸c ®Þnh nh- lµ phÇn cña nhãm
s¶n phÈm chiÕm trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña quèc gia chia cho phÇn
cña nhãm s¶n phÈm ®ã trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña thÕ giíi.
C«ng thøc:
RCA1
X IJ
X WJ
X
X
IJ
J
WJ
J
Trong ®ã:
i lµ n-íc i, w lµ thÕ giíi vµ j lµ hµng ho¸ j
Xij lµ xuÊt khÈu mÆt hµng j cña n-íc i
Xwj lµ xuÊt khÈu mÆt hµng j cña toµn thÕ giíi
Trong c«ng thøc nÕu tû träng Xij / Xwj > Σ Xij / Σ Xwj tøc lµ hÖ sè RCA1> 1
th× n-íc i ®-îc cho lµ cã lîi thÕ so s¸nh vÒ s¶n phÈm j. HÖ sè nµy cµng cao
chøng tá lîi thÕ so s¸nh cµng cao. Vµ ng-îc l¹i.
c) Thùc tr¹ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam
XÐt vÒ c¶ hai chØ sè nµy ViÖt Nam cã sù gi¶m sót m¹nh trong n¨m 2000.
VÒ chØ sè tÝnh c¹nh tranh t¨ng tr-ëng, trong sè 59 n-íc ®-îc ®¸nh gi¸
n¨m 1997 ViÖt Nam xÕp thø 48, n¨m 1998 lµ 39 n¨m 1999 l¹i tôt xuèng 48.
§Æc biÖt n¨m 2000 th× chØ sè c¹nh tranh cña ViÖt Nam xuèng 53/59 n-íc. §©y
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµ dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i bëi v× chØ sè nµy ph¶n ¸nh tiÒm n¨ng c¹nh tranh vµ t¨ng
tr-ëng cña nÒn kinh tÕ trong trung vµ dµi h¹n.
VÒ chØ sè tÝnh c¹nh tranh hiÖn hµnh thø h¹ng cña ViÖt Nam n¨m 2000 ®·
tôt xuèng 53/56 n-íc vµ thø 43 n¨m 1998.
Nh- vËy tÝnh c¹nh tranh cña nªn kinh tÕ ViÖt Nam, xÐt c¶ mÆt tr-íc m¾t
vµ l©u dµi, ®Òu ë vÞ trÝ thÊp vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu h-íng gi¶m dÇn.
§Ó x©y dùng nªn hai chØ tiªu chÝnh trªn WEF ®· tÝnh mét lo¹t c¸c chØ tiªu
cÊu thµnh tÝnh c¹nh tranh cña c¸c quèc gia. Sau ®©y lµ xÕp h¹ng cña ViÖt Nam
vÒ mét sè c¸c chØ tiªu (sè chØ tiªu cã ®iÓm cµng cao th× cµng tèt). Cã thÓ thÊy
r»ng ë hÇu hÕt c¸c chØ tiªu vÒ c¹nh tranh cña ViÖt Nam cã thø bËc thÊp vµ xu
h-íng gi¶m dÇn.
N¨m 2000 lµ lÇn ®Çu tiªn WEF ®-a ra chØ sè søc s¸ng t¹o kinh tÕ quèc
gia. Mü lµ n-íc cã chØ sè søc s¸ng t¹o kinh tÕ (2.02) v-ît xa n-íc ®øng thø hai
lµ PhÇn lan (1.73). ChØ sè nµy cña ViÖt Nam lµ (- 0.6) ®øng thø 50/53 c¸c quèc
gia ®-îc xÕp h¹ng.
ChØ sè c«ng nghÖ ®¹t - 0.53 ®øng thø 48/53 quèc gia trong khi cña Trung
Quèc lµ - 0.35, In®«nªxia - 0.32, Th¸i Lan - 0.11, Philipin lµ 0.03.
ChØ sè vÒ luËt ph¸p kinh doanh (gåm nhiÒu chØ tiªu nhá nh-: t×nh tr¹ng
tham nhòng, b¹o lùc, v« luËt ph¸p, trèn thuÕ) cña ViÖt Nam ®¹t 3.83, xÕp thø
43/59, Trung Quèc xÕp thø 46, In®«nªxia 53, Nga 59.
ChØ sè t¨ng tr-ëng cña ViÖt Nam n¨m 1999 xÕp thø 47, chØ sè vÒ sù ph¸t
triÓn cña thÞ tr-êng tµi chÝnh xÕp thø 55
d) TÝnh c¹nh tranh kh«ng cßn lµ :
- D- tµi nguyªn
- Lao ®éng rÎ
- §ång tiÒn gi¸ trÞ thÊp
Trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng më, th-¬ng m¹i quèc tÕ
trë thµnh phæ biÕn, viÖc thanh to¸n gi÷a c¸c quèc gia nhÊt thiÕt ph¶i sö dông
tiÒn tÖ cña n-íc kh¸c, c¸c quèc gia ph¶i dùa vµo tû gi¸ hèi ®o¸i (hèi suÊt). §©y
lµ mét c«ng cô kinh tÕ vi m« chñ yÕu ®iÒu tiÕt c¸n c©n th-¬ng m¹i quèc tÕ
(TMQT) theo môc tiªu ®¨ ®Æt tr-íc cña nhµ n-íc. Bëi tû gi¸ hèi ®o¸i cã t¸c
®éng rÊt lín tíi xuÊt nhËp hµng ho¸, vèn, gi¸ c¶ trong n-íc. Nã cã t¸c dông
kh«ng nhá ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã hai c¸nh tÝnh tû gi¸ hèi ®o¸i: Trùc tiÕp
(tû gÝa hèi ®o¸i gi¶m ng-îc chiÒu víi gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong n-íc); Gi¸n tiÕp (tû
gi¸ hèi ®o¸i t¨ng gi¶m cïng chiÒu víi tû gi¸ ®ång néi tÖ). Khi tû gi¸ (gi¸n tiÕp)
gi¶m th× gi¸ trÞ néi tÖ gi¶m, nªn gi¶m gi¸ c¶ xuÊt khÈu tÝnh b»ng tiÒn n-íc
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ngoµi, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu trªn thÕ giíi t¨ng, ®Èy m¹nh xuÊt
khÈu. §ång thêi viÖc gi¶m tû gi¸ lµm cho gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu t¨ng dÉn ®Õn
h¹n chÕ nhËp khÈu ngoµi ra khi tû gi¸ gi¶m gi¸ t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu tiªu
dïng nhËp khÈu t¨ng hay ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (ph©n bãn
thuèc b¶o vÖ thùc vËt,...) t¨ng lµm lîi thÕ c¹nh tranh n«ng nghiÖp gi¶m.
ViÖc sö dông hµng rµo b¶o hé thuÕ quan, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu
kh«ng hîp lý lµm cho nguån lùc ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc kh«ng ®-îc ph©n
bè mét c¸ch tèi -u mµ tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc kh«ng cã tiÒm n¨ng, lîi thÕ
so s¸nh. §©y lµ mét sù ®Çu t- l·ng phÝ sÏ ®Ó l¹i hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ nguån lùc
tµi chÝnh. B¶o hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®-a ®Õn gi¸ thµnh c«ng nghiÖp cao, søc
c¹nh tranh c«ng nghiÖp kÐm, hËu qu¶ nguån lùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng tèi
-u, tÊt yÕu søc c¹nh tranh n«ng nghiÖp gi¶m.
Tµi nguyªn, lao ®éng rÎ tuy lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ quan träng cña c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn, xong tr-íc xu thÕ héi nhËp tÝnh quyÕt ®Þnh cña thµnh c«ng
kh«ng cßn n÷a mµ trÝ tuÖ c«ng nghÖ míi lµ nh©n tè chiÕn l-îc trong thiªn niªn
kû míi - mét kû nguyªn cña c¸ch m¹ng th«ng tin, sinh häc.
3. Vai trß cña c¹nh tranh ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp:
HiÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng c-êng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN nh»m thµnh lËp
khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) trong vßng 15 n¨m vµ hiÖp ®Þnh vÒ
ch-¬ng tr×nh -u ®·i hÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ngµy 27,28/1/1992 t¹i
Singapore ®· khëi ®éng vµ t¸c ®éng ngµy cµng râ nÐt ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
cïng víi viÖc tham gia APEC, ASEM, chuÈn bÞ tham gia WTO
Lêi gi¶i ®¸p cho doanh nghiÖp ViÖt Nam chÝnh lµ: tÝnh kÕ thõa + s¸ng t¹o
Muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr-êng c¹nh tranh ngµy cµng khèc
liÖt “c²i « b°o hé” dÇn dÇn ph°i dì bà, buéc c²c doanh nghiÖp kh«ng cßn con
®-êng nµo kh¸c lµ ph¶i v-¬n lªn, tù m×nh kh¼ng ®Þnh chÝnh m×nh b»ng c¸c
chiÕn l-îc vµ c¸c chÝnh s¸ch phï hîp. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o cho doanh nghiÖp
tÝnh n¨ng ®éng, tÝnh tù chñ cao, dÔ dµng hoµ nhËp trong mét céng ®ång lín khu vùc vµ thÕ giíi - ®Çy khã kh¨n.
§øng tõ gãc ®é b°o hé, c²c doanh nghiÖp kh«ng cßn l¯ “infant” nã ng¯y
cµng lín m¹nh. XÐt vÒ mÆt l©u dµi th× ®©y lµ sù ®Çu t- kh«ng l·ng phÝ nguån lùc
cña x· héi vµ doanh nghiÖp.
Tr¸nh nguy c¬ tôt hËu, doanh nghiÖp kh«ng ngõng ®æi míi trang thiÕt bÞ
c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý khoa häc vµ hiÖu qu¶. T¹o ra c¸c s¶n
phÈm chÊt l-îng cao, gi¸ rÎ. Nh·n hiÖu ViÖt Nam cã chç ®øng vµ uy tÝn.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
X¸c ®Þnh ®-îc lîi thÕ c¹nh tranh dµi h¹n, tËp trung c¸c nguån lùc ®Ó cã
søc m¹nh tæng hîp. Muèn vËy cÇn ph¶i cã chiÕn l-îc tèt nhÊt cho doanh
nghiÖp. Thu ®-îc hiÖu qu¶ cao, lîi nhuËn lín, tÝch luü nhiÒu, më réng quy m«
s¶n xuÊt thu ®-îc hiÖu qu¶ cao theo quy m«. H¬n thÕ n÷a më réng c¸c quan hÖ
b¹n hµng, cã thÓ liªn doanh liªn kÕt t¹o søc m¹nh lµm chñ ®-îc thÞ tr-êng, c¶i
thiÖn ®-îc ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ mét n-íc s¶n xuÊt nhá vµ ph¶i
chÊp nhËn gi¸.
Ph¸t triÓn ®-îc hÖ thèng kªnh ph©n phèi toµn cÇu víi m¹ng l-íi th«ngtin
nhanh nh¹y, xóc tiÕn th-¬ng m¹i mét c¸ch lhiÖu qu¶, cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin
kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.
Tõ ®ã cã thÓ t¹o ra thÕ ph¸t triÓn s¹nh mµ ViÖt Nam ch-a cã ®-îc.
II/ Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n ViÖt
Nam
1. Tæng quan chung cña s¶n xuÊt n«ng s¶n ViÖt Nam:
ViÖt Nam víi ®Æc tr-ng lµ mét n-íc n«ng nghiÖp, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thæ
nh-ìng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nghµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n ph¸t triÓn C¸ch
®©y 10 - 15 n¨m s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò thùc sù nãng hæi. Nh÷ng
con sè v-ît ng-ìng 20, 25 ®Õn 30 triÖu tÊn l-¬ng thùc lµm nøc lßng c¶ n-íc.
Vµi n¨m trë l¹i ®©y sù quan t©m lo l¾ng trªn mÆt trËn n«ng nghiÖp tùu chung l¹i
mét mèi “n©ng cao kh° n¨ng c³nh tranh ®Ó tiªu thô n«ng s°n”.
S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam cã hai vai trß lín:
Thø nhÊt: ®¸p øng nhu cÇu an toµn l-¬ng thùc cña d©n c- trong n-íc vµ
ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c nh- ch¨n nu«i, chÕ biÕn.
Thø hai: phôc vô cho xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1995 chiÕm
tíi 32.9% tæng gi¸ trÞ n«ng phÈm vµ t¨ng 40% vµo n¨m 1999. §Æc biÖt lµ gi¸ trÞ
xuÊt khÈu g¹o tíi 50% gi¸ trÞ g¹o trong c¶ n-íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n
trong c¶ n-íc t¨ng b×nh qu©n 12.5%.
Theo ®¸nh gi¸ s¬ bé tæng diÖn tÝch dgieo trång c©y l-¬ng thùc n¨m 1999
®¹t 8668 ngµn ha t¨ng
so víi n¨m 1998 s¶n l-îng l-¬ng thùc quy thãc lµ
32,8 triÖu tÊn t¨ng gÇn 1 triÖu tÊn so víi n¨m 1998 vµ ®¹t tû lÖ t¨ng tr-ëng
2,9%. Riªng diÖn tÝch lóa n¨m 1999 ®¹t 7488 ngµn ha t¨ng
vµ s¶n l-îng
®¹t 30 triÖu tÊn, t¨ng 850 ngµn tÊn vµ ®¹t tèc ®é t¨ng gÇn
so víi n¨m 1998.
DiÖn tÝch vµ s¶n l-îng c¸c lo¹i c©y hoa mµu ®Òu t¨ng so víi n¨m 1998
diÖn tÝch vµ s¶n l-îng ng« t¨ng 1,6% vµ 2,3%, khoai t¨ng 4,9% vµ 5,3%. VÒ s¶n
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt c©y c«ng nghiÖp, rau qu¶, ®Ëu l¹c s¶n l-îng gi¶m vµ diÖn tÝch gi¶m 4,2%,
cßn l¹i ®Òu t¨ng so víi n¨m 1998. §ã lµ:
MÝa ®¹t 310 ngh×n ha, t¨ng 9,5% vµ s¶n l-îng ®¹t 15,5 triÖu tÊn t¨ng 12%
so víi n¨m 1998.
Cµ phª diÖn tÝch ®¹t 380 ngh×n ha t¨ng 5,9%, s¶n l-îng cµ phª nh©n ®¹t
370 ngh×n ha, gi¶m 9,6% do bÞ h¹n h¸n trong n¨m 1998.
Cao su diÖn tÝch ®¹t 390 ngh×n ha t¨ng 2,8% vµ s¶n l-îng mñ kh« ®¹t 240
ngh×n tÊn t¨ng 6,3% so víi 1998. Tuy nhiªn, do gi¸ cao su trong n¨m 1999 bÞ
gi¶m m¹nh nªn ®· cã nhiÒu hé n«ng d©n chÆt ph¸ cao su ®Ó trång cµ phª vµ c¸c
lo¹i c©y trång kh¸c.
Tiªu diÖn tÝch gieo trång ®¹t 130 ngh×n ha, t¨ng 1,7% so víi 1998 vµ s¶n
l-îng ®¹t 150 ngh×n tÊn, t¨ng 5%.
ChÌ diÖn tÝch ®¹t 80 ngh×n ha, t¨ng 3,5% vµ s¶n l-îng bóp chÌ kh« ®¹t 60
ngh×n tÊn, t¨ng 17,6% so víi 1998.
§iÒu diÖn tÝch ®¹t 220 ngh×n ha, t¨ng 12,4% so víi 1998, s¶n l-îng ®¹t
80 ngh×n tÊn gi¶m 17,2% chñ yÕu lµ do bÞ h¹n h¸n.
C©y ¨n qu¶ diÖn tÝch ®¹t 450 ngh×n ha, t¨ng 2,8% vµ s¶n l-îng ®¹t 4,5
triÖu tÊn, t¨ng 12,5% so víi 1998.
Nhê ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp
tham gia xuÊt nhËp khÈu nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n n¨m 1999 ®· t¨ng
2,9% so n¨m 1998 vµ ®¹t 2,75 tû ®«la. 13/15 mÆt hµng n«ng l©m s¶n chñ lùc
xuÊt khÈu ®Òu cã møc t¨ng vÒ l-îng tõ 5,4 ®Õn 12,6% trong ®ã g¹o t¨ng 12%,
cao su 10%, cµ phª 5% ®Æc biÖt rau qu¶ t¨ng t¨ng 30%.
N¨m 1999 gi¸ hµng n«ng l©m s¶n xuÊt khÈu gi¶m m¹nh, b×nh qu©n tíi
8,4%, trong ®ã cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta gi¸ ®Òu gi¶m 10%.
Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n cßn ph¶i chÞu t¸c ®éng cña gi¸ trong
n-íc gi¶m, næi cém nhÊt lµ c¸c lo¹i hoa qu¶ gi¶m m¹nh do s¶n l-îng t¨ng
nhanh nh-ng tiªu thô khã, kh¶ n¨ng b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn cßn thÊp, riªng ®èi
víi mÆt hµng g¹o, do chÝnh phñ ®· cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc hç trî cho tiªu
thôh xuÊt khÈu nªn gi¸ thãc ë §ång b»ng s«ng Cöu Long æn ®Þnh ë møc 1750
®Õn 1900 ®ång/1kg.
®Çu t- vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng n«ng
s¶n(n¨m -1999)
Nguån sè
Dù ¸n
Sè vèn ®Çu t-
ODA
130
1,5 Tû USD
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
WB
6
465 triÖu USD
FDI
363
3 tû 766 triÖu USD
Nguån Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t-
XuÊt khÈu hµng n«ng s¶n n¨m 1999
MÆt hµng
L-îng (1000 tÊn)
1999
2000
TrÞ gi¸ (tr USD)
Gi¸ BQ (USD/tÊn)
1999
1999
2000
2000
G¹o
4200
4200
989
1050
235,467
250
Cµ phª
390
400
555,8
560
1392,982 1400
Cao su
212
230
125,4
135
591,509
ChÌ
34
35
43,3
52
1420,588 1486
L¹c nh©n
62
120
36,23
135
584,355
H¹t ®iÒu
17
30
101,3
165
5958,824 5500
592
3857
Nguån: Bé th-¬ng m¹i
2. Thùc tr¹ng søc c¹nh tranh hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam:
t¨ng tr-ëng b×nh qu©n xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam ®¹t 21%
n¨m trong suèt 10 n¨m. G¹o, cµ phª, cao su, chÌ lµ bèn mÆt hµng chñ lùc, n¨m
1999 ®¹t 1,8 tû USD chiÕm 16,63% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n-íc.
2.1 sè l-îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña bèn mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña
ViÖt Nam so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh (xem b¶ng)
Cã thÓ thÊy r»ng c¶ bèn mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt
Nam cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n cña thÕ giíi vµ
cao h¬n nhiÒu so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh- Th¸i Lan (trong mÆt hµng g¹o
vµ cµ phª), In®«nªxia (cµ phª, cao su), Malaixia (cao su),... kim ng¹ch xuÊt
khÈu g¹o cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan t¨ng tõ d-íi 30% (tr-íc n¨m 1998) lªn
44% n¨m (1998).
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam so víi Braxin ®· t¨ng tõ
9,44% (n¨m 1992) lªn 25,4% (n¨m 1998).
Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam so víi Ên §é còng t¨ng
tõ 4,3% (n¨m 1992) lªn 9,32% (n¨m 1998).
Kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan còng cã t¨ng
nh-ng so víi tèc ®é chËm h¬n tõ 5,87% (n¨m 1992) lªn 8,81% (n¨m 1998).
C¸c sè liÖu trªn chøng tá r»ng møc chªnh lÖch mÆt hµng g¹o vµ cµ phª
®-îc thu hÑp nhiÒu nhÊt trong bèn mÆt hµng so víi ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh.
§iÒu ®ã còng cho thÊy r»ng, thêi gian qua, søc c¹nh tranh cña bèn mÆt hµng
n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam cã ®-îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn nÕu ®i s©u
vµo ph©n tÝch th× qu¶ thùc chóng ta kh«ng khái b¨n kho¨n vÒ søc c¹nh tranh
thùc sù cña hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam.
Tèc ®é kim ng¹ch nhá h¬n tèc ®é t¨ng s¶n l-îng xuÊt khÈu (17,1% so víi
20,2% ë g¹o; 15,1% so víi 19% ë chÌ; 14,25% so víi 17,67% ë cao su).
S¶n l-îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c hµng n«ng s¶n chñ yÕu cña ViÖt
Nam giai ®o¹n 1990-1999.
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
N¨m
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
S¶n l-îng XK (1000 tÊn)
G¹o Cµ phª Cao su ChÌ
1624 89,6
75,9
10,8
1033 93,8
62,9
10,5
1940 116,2 81,9
13
1722 122,6 96,7
20,6
1983 177
135,5 21,2
2058 248,1 138,1 18,8
3047 281,4 194,5 21
3682 391,6 195
32,3
3800 382
197
33,2
4500 487,5 265
37
3500 649
280
44,7
Kim ng¹ch XK (triÖu USD)
G¹o Cµ phª Cao su ChÌ
305
76,16 75,3
12,96
235
74
50
14
418
92
66,9
16
362
110,6 74,7
26
424
328,2 135,4 26,5
530
595,5 193,5 26,5
868
420
163,3 29
801
497,5 194,6 48
1100 593,8 127,5 50,5
1080 592
145
46
840
842,76 153,2 56
Nguån: Vô th-¬ng m¹i-dÞch vô-Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu tSo víi ®èi thñ c¹nh tranh tèc ®é t¨ng s¶n l-îng cña hä thÊp h¬n nh-ng
tèc ®é t¨ng kim ng¹ch l¹i cao h¬n ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n, trong khi s¶n l-îng
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt khÈu cña Th¸i Lan chØ gÊp 1,6 lÇn cña ViÖt Nam th× kim ng¹ch xuÊt khÈu
l¹i gÊp nh÷ng 2,27 lÇn.
S¶n l-îng cµ phª xuÊt khÈu cña Braxin chØ gÊp 2,6 lÇn ViÖt Nam th× kim
ng¹ch xuÊt khÈu l¹i gÊp 3,93 lÇn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. NhiÒu mÆt
hµng kh¸c còng trong t×nh tr¹ng t-¬ng tù.
Trõ mÆt hµng g¹o, cßn ba mÆt hµng cßn l¹i cã sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ sè
l-îng so víi ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh: cµ phª chØ b»ng 1/3 cña In®«nªxia cña
C«l«mbia, chÌ chØ b»ng 1/6,7 cña Ên §é, 1/8 cña Stilanca; cao su chØ b»ng 1/5
cña Malaixia vµ 1/9 cña Th¸i Lan,...Nh- vËy, m-êi n¨m qua tuy ®· cã sù ph¸t
triÓn v-ît bËc xong nh×n chung n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (trõ g¹o) cßn
chiÕm l-îng nhá so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, ch-a ®ñ søc ®Ó chi phèi ®Õn sù
biÕn ®æi vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi vµ n«ng s¶n ViÖt Nam vÉn ph¶i chÞu
t¸c ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÕ giíi vµ lÊy ®ã lµm tiªu chuÈn phÊn ®Êu cho m×nh.
2.2 VÒ chÊt l-îng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã ®-îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ë hÇu hÕt c¸c
mÆt hµng:
Ch¼ng h¹n tû lÖ g¹o chÊt l-îng cao (5 ®Õn 10% tÊn) ®· t¨ng tõ 1% (n¨m
1999) lªn 85% (n¨m 200) tû lÖ g¹o chÊt l-îng thÊp (25% tÊn) chØ cßn 22%. Tuy
nhiªn, ®ã chØ lµ tiÕn bé trong c¶i thiÖn ®é gÉy cña g¹o. G¹o 5% cña Th¸i Lan
h¬n h¼n ta vÒ mïi vÞ, h×nh d¸ng, kÝch th-íc vµ tû lÖ thuû ph©n.
Còng víi g¹o, chÊt l-îng c¸c hµng n«ng s¶n còng cã tiÕn bé ®¸ng kÓ.
Nh- mÆt hµng cµ phª, tû träng cµ phª lo¹i 1 t¨ng tõ 2% (vô 95-96) lªn 16% (vô
98-99), lo¹i 2b gi¶m tõ 80% (vô 95-96) xuèng cßn 5% (vô 99-00), xong tû lÖ
thuû ph©n cao qu¸ 13% thËm chÝ cã c¶ h¹t ®en mèc, vì, lÉn nhiÒu t¹p chÊt, quy
c¸ch, mÇu s¾c, ®é bãng, ®é ®ång ®Òu ch-a ®¸p øng tiªu chuÈn quèc tÕ.
Tû lÖ cao su th-îng h¹ng t¨ng tõ 89,3% (1995) lªn 91,04% (1998), lªn
tíi 94,04%( 2000) Tuy ®· t¨ng ®-îc tû träng hµng ho¸ phÈm chÊt cao nh-ng
mÉu m· ®¬n ®iÖu nªn ch-a th©m nhËp vµo phÇn thÞ tr-êng cao cÊp vµ do ®ã gi¸
b¸n lu«n thÊp h¬n cña ®èi thñ c¹nh tranh.
MÆc dï n«ng s¶n ViÖt Nam cã chÊt l-îng kh¸ tèt nh-ng c¸c lo¹I cã chÊt
l-îng kh«ng ®ång ®Òu, tû lÖ phÕ phÈm cßn cao. HÇu hÕt trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, mét sè d©y truyÒn chÕ biÕn n«ng s¶n ®-îc nhËp ngo¹I cã quy trinh c«ng
nghÖ tiªn tiÕn song cßn rÊt Ýt. Nh×n chung kho¶ng 70% s¶n l-îng n«ng s¶n hµng
n¨m ®-îc s¬ chÕ t¹I c¸c hé gia ®×nh chÊt l-îng kh«ng cao, gÇn 30% t¹I c¸c c¬
së c«ng nghiÖp cã d©y chuyÒn nh-ng phÇn lín ®· l¹c hËu.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tãm l¹I cÇn ph¶I n©ng cao chÊt l-îng cña n«ng s¶n ViÖt Nam nh»m
n©nng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn tr-êng quèc tÕ.
2.3 Gi¸ n«ng s¶n xuÊt khÈu cã t¨ng lªn nh-ng vÉn thÊp h¬n gi¸ cña c¸c
®èi thñ c¹nh tranh vµ gi¸ cña thÕ giíi
Gi¸ mét sè hµng n«ng s¶n thêi kú 1991-1998
Gi¸ MH
1. Gi¸ cµ phª
Gi¸ VN
Gi¸ Braxin
Gi¸ thÕ giíi
2. Gi¸ g¹o
Gi¸ VN
Gi¸ Th¸i Lan
Gi¸ thÕ giíi
3. Gi¸ cao su
Gi¸ VN
Gi¸ Th¸i Lan
Gi¸ thÕ giíi
4. Gi¸ chÌ
Gi¸ VN
Gi¸ Th¸i Lan
Gi¸ thÕ giíi
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
791 792 902 1854 2401 1479 1270 1554
1263 953 1105 2548 2733 2211 3162 2343,5
1520 1254 1334 2503 3100 2317 2907 2583
227 215 210 214 258 285 242 289
276 276,7 261 320,7 315 367 387,5 393,3
234 332 302,4 344 311 373,7 379 347
795 817 773 999 1360 1350 980
803,4 803,3 825,7 1016 1506 1304 992,8
829 838,7 841,8 1037,3 1059 1332,3 1058
700
787
768
1333 1240 1262 1250 1410 1394 1486 1521
2490 2312 2166 2044 2025 2012 2389 2407
2091 1996 1918 1943 2000 2024 2232 2350
Nguån:FAO year book 1992-1995-1998, cã ®èi chiÕu víi Vô th-¬ng m¹i Bé kÕ ho¹ch ®Çu t-
2.4 ThÞ phÇn xuÊt khÈu cña bèn mÆt hµng n«ng phÈm chñ lùc cña ViÖt Nam
còng t¨ng ®¸ng kÓ:
Tõ n¨m 1991-1998 thÞ phÇn g¹o ®-îc më réng h¬n 10%, cµ phª h¬n 5%,
cao su 2,2%, chÌ còng ®-îc më réng trªn 1,5%. ThÞ phÇn g¹o cña ViÖt Nam lµ
18,44%, so víi Th¸i Lan lµ 22,2%; cµ phª ®¹t thÞ phÇn 7,18%, so víi In®«nªxia
lµ 6,72%, Braxin lµ 18,72% vµ Col«mbia lµ 11,97%. ThÞ phÇn c¸c hµng ho¸
n«ng s¶n cña ViÖt Nam t¨ng lªn cïng víi sè thÞ tr-êng ®-îc më réng. HiÖn nay
hµng n«ng s¶n ViÖt Nam ®· cã mÆt ë trªn 80 quèc gia trªn thÕ giíi, ë kh¾p c¸c
ch©u lôc vµ b-íc ®Çu ®· th©m nhËp c¸c thÞ tr-êng khã tÝnh nh- Anh, Thuþ Sü,
Ph¸p, H«ng K«ng, NhËt B¶n, §µi Loan...
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tuy nhiªn, dï sè l-îng thÞ tr-êng xuÊt khÈu cã nhiÒu nh-ng c¸c thÞ
tr-êng nhËp khÈu quy m« lín vµ æn ®Þnh th× Ýt, chØ tËp chung vµo 9 ®Õn 10 quèc
gia ë Ch©u ¸ nh- NhËt b¶n, Hµn Quèc, Singapore vµ mét sè n-íc kh¸c trong
ASEAN. MÆt kh²c, møc ®é th©m nhËp v¯o thÞ trêng “chÝnh ng³ch” cða n«ng
s¶n ViÖt Nam rÊt thÊp. §©y lµ thÞ tr-êng nhËp khÈu chñ yÕu vµ ®ßi hái tiªu
chuÈn chÊt l-îng cao tõ nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn s©u nh- g¹o ®Æc s¶n, cµ phª
chÌ, cµ phª hoµ tan vµ b¸nh kÑo...
Tãm l¹i, trong c¸c hµng ho¸ n«ng s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian qua
chØ cã g¹o vµ cµ phª lµ chiÕm thÞ phÇn t-¬ng ®èi cao, hai mÆt hµng cßn l¹i ®¹t
thÞ phÇn qu¸ nhá (tuy r»ng vÉn t¨ng so víi tr-íc ®©y) møc ®é th©m nhËp vµo c¸c
thÞ tr-êng chÝnh ng¹ch cßn rÊt kÐm. Nh×n chung chóng ta ch-a vËn hµnh chiÕn
l-îc c¹nh tranh hµng n«ng s¶n.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ,c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ViÖt
Nam kÓ c¶ néi tiªu vµ xuÊt khÈu ®· vµ ®ang vÊp ph¶i sù c¹nh tranh quyÕt liÖt.
Nh- trªn ®½ nãi viÖc x¸c ®Þnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm lµ cÇn
thiÕt. Mét trong c¸c chØ tiªu nªu trªn - trong khu«n khæ bµi viÕt nµy - x¸c ®Þnh
tÝnh c¹nh tranh cña mét sè s¶n phÈm n«ng s¶n ®-îc ®¸nh gi¸ tõ khÝa c¹nh
nguån lùc trong n-íc: HÖ sè chi phÝ nguån lùc trong nø¬c (DRC).
HÖ sè chi phÝ nguån lùc néi ®Þa (DRC)cña mét sè n«ng s¶n
xuÊt khÈu chñ lùc
G¹o
Cµ phª
ChÌ
Cao su
1995
0.500
0.250
0.678
0.6
1996
0.474
0.437
0.695
0.608
1997
0.500
0.472
0.530
0.8
1998
0.400
0.329
0.451
1.2
1999
0.500
0.453
0.604
1.6
1995-99
0.467
0.388
0.591
0.960
Qua ph©n tÝch tÝnh c¹nh tranh trong thêi gian qua cho thÊy ,mÆc dï mét
sè n«ng s¶n xuÊt khÈuViÖt Nam cã lîi vÒ hÖ sè chi phÝ nguån lùc néi ®Þa nh-ng
vÉn kh«ng mang tÝnh ch¾c ch¾n ch-a kÓ tÝnh c¹nh tr¹nh cña mét sè mÆt hµng
cßn cã xu thÕ gi¶m nh- cao su..
Còng phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸n¨ng lùc c¹nh tranh sö dông chØ sè n¨ng
lùc c¹nh tranh (C1)
BiÕn ®éng chØ sè kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ mét sè n«ng s¶n xuÊt khÈu
chñ lùc
MÆt hµng
G¹o
Cµ phª ChÌ
Cao su
BiÕn ®éng chØ sè n¨ng lùc c¹nh tranhvÒ gi¸
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
(C!), trong ®ã:
Do tû gi¸ hèi ®o¸i thùc
Do gi¸ c¶ thÕ giíi
Do chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i nghµnh
-1.45
-1.65
2.25
-2.05
-7.88
-1.55
-0.06
-6.26
-1.49
-1.65
-3.06
-2.98
-7.25
-1.75
-7.87
2.36
Tõng mÆt hµng cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau nh-ng ¶nh h-ëng cña tû
gi¸ hèi ®o¸i cã tÝnh t¸c ®éng tiªu cùc h¬n c¶. Sù duy tr× ®ång tiÒn néi ®Þa cao so
víi c¸c n-íc trong khu vùc còng lµ nguyªn nh©n lµm cho n«ng s¶n ViÖt Nam Ýt
c¹nh tranh h¬n. Tuy nhiªn gi¸ c¶ thÕ giíi gi¶m trong thêi gian qua lµm cho
nh÷ng mÆt hµng nµy kÐm hÊp dÉn h¬n nh- víi cµ phª vµ cao su.
3. Nguyªn nh©n
a) Ch-a biÕn lîi thÕ so s¸nh thµnh lîi thÕ c¹nh tranh
Héi nhËp kinh tÕ xÐt lîi Ých l©u dµi mang l¹i cho mçi quèc gia lµ khã cã
thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn héi nhËp lµ qu¸ tr×nh kh«ng ®¬n gi¶n vµ kh«ng hoµn
toµn thuËn chiÒu. §Ó cã thÓ héi nhËp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vÊn ®Ò cèt lâi lµ lµm
sao cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc lîi thÕ so s¸nh, tËp trung nguån lùc vµ t¹o ®ßn bÈy
nguån lùc ®Ó cã søc m¹nh tæng hîp. Tõ ®ã cã thÓ biÕn lîi thÕ so s¸nh thµnh lîi
thÕ c³nh tranh míi cã thÓ thùc hiÖn s²ch lîc “BiÕt ngêi, biÕt ta tr¨m trËn tr¨m
th¾ng”.
Tr-íc ng-ìng cöa ®Çy gian nan ,chóng ta cã lîi thÕ g× ®èi víi c¸c s¶n
phÈm n«ng nghiÖp. Nh×n chung so víi hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng nh- dÖt may,
da giÇy hay c¬ khÝ, ®iÖn tö.. trong cïng mét l-îng kim ngh¹ch xuÊt khÈu nhnhau, tû lÖ chi phÝ s¶n xuÊt cã nguån gèc ngo¹i tÖ cña hµng n«ng phÈm rÊt thÊp,
do ®ã thu nhËp ngo¹i tÖ rßng cña n«ng phÈm xuÊt khÈu cao h¬n nhiÒu.VÝ dô
nh-: chi phÝ s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu cã nguån gèc ngo¹i tÖ chØ chiÕm kho¶ng
15% gi¸ trÞ kim ngh¹ch xuÊt khÈu g¹o. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ xuÊt khÈu g¹o ®· t¹o
ra 85% thu nhËp ngo¹i tÖ thuÇn cho ®Êt n-íc, chØ sè nµy ®èi víi h¹t ®iÒu vµo
kho¶ng 27% vµ 73%.
N«ng nghiÖp lµ nghµnh sö dông lao ®éng cao, trong ®iÒu kiÖn hµng n¨m
ViÖt Nam cÇn gi¶i quyÕt thªm viÖc lµm cho 1.4 triÖu ng-êi b-ícc vµo ®é tuæi
lao ®éng. VÝ dô ®Ó trång mét ha døa hay 1 ha d©u nu«i t»m, mçi n¨m sö dông
20 lao ®éng. Trong khi ®ã gi¸ nh©n c«ng ë ViÖt Nam rÎ h¬n c¸c n-íc kh¸c
trong khu vùc ë møc 1 - 1.2 ®«la/ngµy c«ng lao ®éng nh- trong s¶n xuÊt cµ phª
lóa. C¸ biÖt gi¸ nh©n c«ng míi ë møc2 - 2.5 ®«la/ngµyc«ng lao ®éng thu ho¹ch
mÝa, lóa. Nh×n chung gi¸ nh©n c«ng cña Th¸i Lan cao h¬n so víi ViÖt Nam lµ 2
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- 3 lÇn. Tuy nhiªn lîi thÕ nµy kh«ng tån t¹i l©u do sù ph¸t triÓn cña n-íc ta vµ
thÕ giíi
§iÒu kiÖn sinh th¸i tù nhiªn trong s¶n xuÊt n«ng s¶n lµ mét -u thÕ, t¹o ra
c¸c vïng chuyªn canh s©u c¸c lo¹i rau qu¶ nhiÖt ®íi, mét sè lo¹i rau qu¶ vô
®«ng nh- cµ chua, b¾p c¶i rÊt thuËn lîi ë ®ång b»ng s«ng Hång. Trong khi ®ã c¶
vïng ViÔn §«ng cña LB Nga vµ thËm chÝ ë c¶ Trung Quèc ®ang bÞ tuyÕt bao
phñ nªn kh«ng thÓ trång trät ®-îc nh-ng l¹i lµ thÞ tr-êng tiªu thô lín vµ t-¬ng
®èi dÔ tÝnh. Cßn c¸c ®èi thñ c¹nh tranh cña chóng ta nh- Th¸i Lan, Philippine
kÐm lîi thÕ so s¸nh víi ViÖt Nam c¶ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh- kü n¨ng,
kinh nghiÖp vµ tÝnh cÇn cï cña ng-êi lao ®éng trång c¸c lo¹i rau «n ®íi .
Víi c¸c lîi so s¸nh ®ã, trong ®iÒu kiÖn b-íc ®Çu tham gia héi nhËp ®©y
cã thÓ nãi lµ vò khÝ c¹nh tranh s¾c bÐn mµ ngµnh hµng n«ng phÈm nªn biÕt tËn
dông. VËy t¹i sao ViÖt Nam ch-a chuyÓn ®-îc nhiÒu lîi thÕ so s¸nh thuËn lîi
cña m×nh thµnh lîi thÕ c¹nh tranh cô thÓ cu¶ nghµnh hµng. §©y lµ c©u hái lín
cÇn ®-îc ph©n tÝch mét c¸h cÈn thËn vµ toµn diÖn. Trong c¸c nguyªn nh©n chñ
yÕu lµ :
b) M«i tr-êng ®Çu t- thiÕu tÝnh c¹nh tranh
Chi phÝ ®Çu t- t¹i thÞ tr-êng ViÖt Nam kh¸ cao so víi c¸c n-íc trong khu
vùc vµ th-êng bao gåm c¶ nh÷ng chi phÝ bÊt hîp lý ®-îc gäi lµ giao dÞch phÝ
,tiªu cùc phÝ.
* Gi¸ cung cÊp c¸c dÞch vô kÕt cÊu h¹ tÇng qu¸ cao ®· ng¨n c¶n tèc ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ h¹ thÊp kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam
+ C-íc phÝ vËn t¶i container b»ng ®-êng biÓn tõ NhËt vÒ c¸c c¶ng ë ViÖt
Nam th-êng cao gÊp hai, ba lÇn so víi ®Õn c¶ng Singapore, Th¸i Lan vµ
Philippine. Ch¼ng h¹n c-íc phÝ vËn chuyÓn mét container 20 feet tõ Tokyo ®Õn
Singapore kho¶ng 500 ®«la, ®Õn B¨ng cèc kho¶ng 450 ®«la, trong khi t¬Ý c¶ng
§µ N½ng cña ViÖt Nam lªn dÕn 1500 ®«la, t¹i c¶ng H¶i Phßng 1000 - 1500
®«la. Nguyªn nh©n lµ kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së vµ dÞch vô cña c¶ng ë ViÖt Nam
kÐm, kh«ng thÓ ®ãn c¸c tµu lín nªn ph¶i trung chuyÓn qua c¸c c¶ng n-íc ngoµi.
T-¬ng tù, c-íc phÝ vËn t¶i hµng kh«ng còng vµo lo¹i cao trong khu vùc.
+ VÒ gi¸ dÞch vô viÔn th«ng, gi¸ c-íc ®iÖn tho¹i quèc tÕ cao gÊp kho¶ng
hai lÇn so víi gi¸ trung b×nh thÕ giíi. §iÒu nµy lµm t¨ng g¸nh nÆng cho c¸c
nghµnh ®ang cè g¾ng c¹nh tranh trªn thi tr-êng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghµnh ®Þnh
h-íng xuÊt khÈu nh- nghµnh hµng n«ng phÈm. C¸c chi phÝ viÔn th«ng cao cña
ViÖt Nam mét phÇn do tr×nh ®é qu¶n lý cña Tæng c«ng ty b-u chÝnh viÔn th«ng
(VNPT). MÆc dï VNPT cã m¹ng viÔn th«ng hiÖn ®¹i nh-ng sè nh©n viªn tÝnh
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trªn 1000 m¸y ®iÖn tho¹i cña ViÖt Nam cao gÊp 6 lÇn so víi Philippine vµ 7 lÇn
so víi Singapore.
+ Gi¸ ®iÖn dïng cho kinh doanh (0.07 ®«la/kwh) cao gÊp 2 lÇn so víi
Th-îng H¶i (0.35 ®«la/kwh) vµ B¨ng cèc, gÊp 5 lÇn so víi Giacacta (0.17
®«la/kwh).
+ ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n t¹i ViÖt Nam (møc cao nhÊt lµ 50%)vµ cao nhÊt
khu vùc, trªn c¶ Th-îng H¶i.
So s¸nh chi phÝ ®Çu t- t¹i mét sè thµnh phè lín ë ch©u ¸
(th¸ng 12-19999)
Hµ N«i TP-HCM Th-îng Singapore B¨ng kok Kualar Jacarta Manila
H¶i
Lumpur
PhÝthuªphßng/th¸ng
23
16
24
42
13
17
19
28
PhÝ thuª nhµ cho ®¹i diÖn 1850
1800
1500
2285
1420
920 2000 1970
ng-êi n-íc ngoµi/th¸ng
PhÝ ®iÖn tho¹i quèc tÕ(3ph 8.52
8.52
4.3
2.23
3.11
2.61 2.59 3.78
gäi sang NhËt)
TiÒn ®iÖn dïng cho kinh 0.07
0.07
0.0035
0.05
0.03
0.06 0.0177 0.09
doanh/kwh
VËn chuyÓn container40 ft 1825
1375
880
670
1466
895 1252 994
tõ nhµ m¸y ®Õn c¶ng gÇn
nhÊt cña NhËt
Gi¸ x¨ng dÇu(1 lit)
0.31
ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n 50%
(møc cao nhÊt)
0.310
50%
0.3
45%
0.74
29%
0.34
37%
0.29
29%
0.138 0.35
30% 33%
Nguån :JETRO, trÝch tõ T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ,
MÆc dï gi¸ cao nh-ng chÊt l-îng kÕt cÊu h¹ tÇng cña ViÖt Nam l¹i ë
møc thÊp nhÊt khu vùc
ChØ sè chÊt l-îng ®-êng ë ViÖt Nam kh¸ thÊp, míi chØ cã kho¶ng 30% cã
chiÒu réng trªn 10 m. §Õn nay vÉn cßn trªn 40% quèc lé vµ 70% tØnh lé cßn
mÆt b»ng ®Êt, trªn hÖ thèng quèc lé vÉn cßn 1000 c©y cÇu yÕu chiÒu dµi
45000m. HiÖn nay vÉn cßn 600 x· ch-a cã ®-êng « t« ®Õn trung t©m x·. Theo
bé giao th«ng vËn t¶i, c¸c dÞch vô liªn quan dÕn container vµ ®¹i lý tµu biÓn
cïng c¸c lo¹i ho¹t ®éng cung øng xuÊt khÈu ®Òu ch-a cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng cã
tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. (B¸o §Çu t-,#/8/99). HiÖn nay ë ViÖt Nam míi cã 51%
gia ®×nh ®-îc cÊp ®iÖn. ChØ cã 2.9% sè x· ë Lai Ch©u cã ®iÖn, ë Cao B»ng kh¸
h¬n víi 7. 1% vµ Lµo Cai lµ 9.9%. Theo tæng côc B-u ®iÖn, ®Õn n¨m 2000 vÉn
cßn 19% sè x· ch-a cã ®iÖn tho¹i. (Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn 6-7-2000).
B¶ng so s¸nh chÊt l-îng kÕt cÊu h¹ tÇng cña c¸c n-íc ASEAN
20
.PDF 
34 
76 
52 
