Tài liệu Bg tao doc

TAÛO ÑOÄC Ñeán nay, caùc nhaø nghieân cöùu thoáng ng keâ ñöôïc khoaûng ng vaøi traêm loaøi gaây ñoäc, trong ñoù ôû Vieät Nam hieän dieän khoaûng ng gaàn 100 loaøi. Nhöõng loaøi naøy coù ôû caû nöôùc ngoït laãn nöôùc maën, soáng ng phieâu sinh hay soáng ng baùm ñaùy. Caùc loaøi taûo gaây ñoäc coù theå chia laøm 3 kieåu: (1) Gaây bieán ñoåi maøu nöôùc, khi maät ñoä cao laøm ‘nôû hoa’ nöôùc, giaùn tieáp gaây haïi ñeán toâm caù: tranh giaønh nh oxy, giaûm cöôøng ng ñoä aên, giaûm toác ñoä taêng tröôûng ng (Trichodesmium, Noctiluca, Scrippsiella,…) Söï nôû hoa Noctiluca (2) Khoâng gaây ñoäc cho con ngöôøi nhöng ñoäc vôùi caù vaø caùc loaøi ñoäng ng vaät khoâng xöông soáng ng Gymnodinium mikimotoi hay Heterosigma akashiwo taïo chaát ñoäc tieâu dieät teá baøo maùu ôû mang caù hoaëc Chaetoceros convolus coù caùc gai daøi laøm mang caù bò ngheõn (3) Taïo chaát ñoäc tích luõy qua chuoãi thöùc aên (Gymnodinium catenatum, Alexandrium catenatum, Gambierdiscus toxicus,… ), caù vaø caùc loaøi hai maûnh nh khi aên caùc loaøi taûo ñoäc naøy seõ tích luõy chaát ñoäc trong teá baøo, khi con ngöôøi hoaëc caùc sinh vaät tieâu thuï khaùc aên phaûi seõ bò nhieãm ñoäc vaø bò ngoä ñoäc Söï nôû hoa Gymnodinium Chaetoceros Nhöõng loaøi taûo tröïc tieáp taïo ra chaát ñoäc phaàn lôùn thuoäc 3 nhoùm ngaønh nh taûo chính: taûo lam (cyanophyta), taûo hai roi (dinophyta) vaø taûo sôïi baùm (haptophyta) (1) Nhoùm taûo lam: coù khoaûng ng hôn 20 gioáng ng nhö Anabaena, Microcystis, Nodularia, Oscillatoria,… Ñoä ñoäc cuûa taûo phuï thuoäc vaøo maät ñoä taûo, loaïi vaø löôïng ng chaát ñoäc; loaøi, kích thöôùc, giôùi tính vaø tuoåi cuûa ñoäng ng vaät aên phaûi. Ñoäc chaát do taûo lam tieát ra thuoäc hai nhoùm chính: ñoäc chaát thaàn kinh (neurotoxin) nhö anatoxin, anatoxin-a, homoanatoxin, saxitoxin vaø ñoäc chaát gan (hepatotoxin) Söï nôû hoa taûo lam (2) Nhoùm taûo hai roi:coù khoaûng ng gaàn 100 gioáng ng taïo ñoäc toágaâ gaây caùc hoäi chöùng ng nhö ASP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc gaây maát trí nhôù taïm thôøi), AZP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc azaspirazid), CFP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc ciguatera), DSP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc gaây tieâu chaûy), NSP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc thaàn kinh, PSP (hoäi chöùng ng ngoä ñoäc gaây lieät cô) (3) Nhoùm taûo sôïi baùm:goàm vaøi loaøi chöùa ñoäc toá nhö Prymnesium parvum, Chrysochromulina polylepis, Phaeocystis. Ngoaøi ra coøn moät soá gioáng ng taûo thuoäc caùc ngaønh nh khaùc nhö Pseudonitzschia thuoäc taûo khueâ (Bacillariophyta) ASP: Hoäi chöùng ng ngoä ñoäc gaây maát trí nhôù taïm thôøi Baûn chaát: laø caùc acid amin (domoic acid vaø caùc chaát töông töï) Taùc nhaân: Pseudonitzschia spp., Nitzschia navis, Amphora coffeaeformis Aûnh nh höôûng ng: ñeán heä thaàn kinh vaø tieâu hoaù, laø chaát ñoái khaùng ng maïnh nh cuûa glutamate Trieäu chöùng ng: hoa maét, choùng ng maët, aûo giaùc, laãn loaïn, maát trí nhôù taïm thôøi, leân côn ñoäng ng kinh AZP: Hoäi chöùng ng ngoä ñoäc asparazid Baûn chaát: laø caùc hôïp chaát polyether (azaspirazid vaø caùc chaát töông töï) Taùc nhaân: chöa bieát Aûnh nh höôûng ng: gaây ra trieäu chöùng ng thaàn kinh vôùi quaù trình lieät cô töø töø Trieäu chöùng ng: buoàn noân, noân möûa, tieâu chaûy traàm troïng ng, ñau co thaét vuøng ng buïng ng CFP: Hoäi chöùng ng ngoä ñoäc ciguatera Baûn chaát: ciguatoxin vaø caùc daãn xuaát Taùc nhaân: Gambierdiscus toxicus Aûnh nh höôûng ng: taùc ñoäng ng ñeán heä thaàn kinh do söï kích hoaït keânh ion Na + ñoái vôùi maøng ng teá baøo Trieäu chöùng ng: caûm giaùc teâ raàn, ngöùa ran ôû caùc ñaàu ngoùn tay, ngoùn chaân, ñaûo ngöôïc caûm giaùc noùng ng laïnh nh, maát thaêng baèng ng, nhòp tim, huyeát aùp giaûm, phaùt ban; coù theå daãn ñeán töû vong do khoâng hoâ haáp ñöôïc DSP: Hoäi chöùng ng ngoä ñoäc gaây tieâu chaûy Baûn chaát: okadaic acid (OA), dinophysis toxin (DTX) vaø caùc chaát töông töï Taùc nhaân: Dinophysis spp., Prorocentrum spp. Aûnh nh höôûng ng: kìm haõm heä enzym protein phosphatase Trieäu chöùng ng: buoàn noân, noân möûa, tieâu chaûy, ñau buïng ng, coù theå kích thích söï hình thaønh nh caùc khoái u trong heä tieâu hoaù NSP: Hoäi chöùng ng ngoä ñoäc thaàn kinh Baûn chaát: brevetoxin vaø caùc daãn xuaát Taùc nhaân: Karenia brevis, Chattonella spp. Aûnh nh höôûng ng: bòt kín keânh ion Na, gay hoaït hoaù lieân tuïc cho caùc teá baøo thaàn kinh, moät soá daãn xuaát coù theå gaây hoaïi huyeát Trieäu chöùng ng: caûm giaùc khaùc thöôøng ng, bieán ñoåi nhaän bieát noùng ng laïnh nh, khoù phaùt aâm, khoù nuoát Karenia