Tài liệu Bệnh phổi

bÖnh viÖn B¹ch Mai Tr-êng ®¹i häc y hµ néi BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh BEÄNH COPD LAØ GÌ?  COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease: Beänh Phoåi Taéc Ngheõn Maïn Tính BEÄNH COPD LAØ GÌ? Tình traïng beänh lyù coù roái loaïn thoâng khí taéc ngheõn khoâng hoài phuïc hoaøn toaøn Söï taéc ngheõn thoâng khí thöôøng tieán trieån töø töø vaø do phaûn öùng vieâm baát thöôøng cuûa phoåi gaây neân bôûi caùc phaân töû nhoû hoaëc khí ñoäc haïi BEÄNH COPD LAØ GÌ?     Khi thôû luoàng khoâng khí thôû ra bò taéc ngheõn Do tieáp xuùc vôùi caùc loaïi phaân töû nhoû hoaëc khí ñoäc haïi (khoùi thuoác laù, hoùa chaát ñoäc haïi) Trieäu chöùng: ho, khaïc ñôøm, khoù thôû Khoâng phaûi beänh hen H×nh ¶nh phæi b×nh th-êng H×nh ¶nh phæi COpd « xy rÊt khã vµo phÕ nang v× ®-êng thë bÞ co hÑp, chÊt nhÇy bÝt t¾c, phÕ nang bÞ biÕn d¹ng, nªn m¸u trë vÒ tim chøa Ýt O2 COPD DIEÃN BIEÁN THEÁ NAØO?   Beänh tieán trieån aâm æ qua haøng chuïc naêm vôùi caùc trieäu chöùng khoâng roõ reät. Thöôøng bieåu hieän ôû tuoåi 40-50 NGUYEÂN NHAÂN GAÂY BEÄNH   Huùt thuoác: laø nguyeân nhaân chính. Huùt thuoác bò ñoäng gaây taêng nguy cô. Buïi vaø hoùa chaát ngheà nghieäp: khi tieáp xuùc nhieàu vôùi buïi vaø hoùa chaát coù theå gaây COPD ñoäc laäp vôùi khoùi thuoác. Nguy cô bò beänh taêng neáu keát hôïp caû hai. KHOÙI THUOÁC LAÙ  Laøm teâ lieät heä thoáng thanh thaûi cuûa phoåi.  Giaûm hieäu quaû cuûa heä thoáng mieãn dòch.  Gaây vieâm maïn, taêng tieát nhaày NGUY CÔ TÖÔNG ÑOÁI MAÉC BEÄNH DO HUÙT THUOÁC Nguy cô khi khoâng huùt Nguy cô khi coù huùt Tyû leä töû vong do huùt thuoác COPD 1 6 80 - 90 % Vieâm taùc ñoäng maïch chi 1 9 68 - 98 % Ung thö phoåi 1 10 80 - 85% Ñoät töû do tim tröôùc 45t 1 5 75 - 80% Töû vong do ung thö 1 2 30 % Beänh maïch vaønh 1 2 25 - 43% Beänh Sources : Fielding, 1985 ; US Dept of Health and Human Services, 1989; Wald, 1996; Slama, 1998. YEÁU TOÁ NGUY CÔ  Yeáu toå chuû theå:     Gen: nhieàu yeáu toá gen laøm taêng nguy cô ôû ngöôøi maéc COPD nhö thieáu huït alpha 1- antrypsin Taêng ñaùp öùng ñöôøng thôû: lieân quan ñeán yeáu toá gen vaø huùt thuoác hoaëc oâ nhieãm moâi tröôøng . Söï tröôûng thaønh cuûa phoåi: lieân quan ñeán thôøi kyø baøo thai, troïng löôïng khi sinh, vaø nhöõng tieáp xuùc ñộïc haïi khi coøn nhoû. Nhieãm truøng: nhieãm truøng hoâ haáp khi coøn nhoû coù lieân quan ñeán phaùt trieån COPD. CÔ CHEÁ SINH BEÄNH 1. Vieâm nhieãm thöôøng xuyeân toaøn boä ñöôøng daãn khí vaø nhu moâ phoåi. 2. Caùc taùc nhaân gaây vieâm: khoùi thuoác laù, khoùi, buïi coâng nghieäp, vi khuaån. CÔ CHEÁ SINH BEÄNH COPD Caùc yeáu toá ñoäc haïi (Khoùi thuoác, chaát oâ nhieãm, buïi vaø hoùa chaát ngheà nghieäp) Nhieãm khuaån hoâ haáp, di truyeàn, caùc yeáu toá khaùc. Beänh COPD Nhu moâ phoåi  Nhu moâ phoåi bò phaù huûy, gaây giaõn pheá nang trung taâm hoaëc toaøn boä tieåu thuyø. Maïch maùu  daày thaønh maïch do daày leân cuûa lôùp noäi maïc, phì ñaïi cô trôn vaø xaâm nhaäp teâ baøo vieâm. Giai ñoaïn sau coù taêng khoái cô trôn, proteoglycan vaø colleagen, do ñoù thaønh maïch caøng daày theâm NHÖÕNG ÑIEÅM HÖÔÙNG TÔÙI CHAÅN ÑOAÙN COPD ª Ho maõn tính  Ho thænh thoaûng hoaëc moïi ngaøy, thöôøng xuaát hieän caû ngaøy, hieám khi ho ban ñeâm ª Khaïc ñôøm maõn tính ª Khoù thôû ª Tieàn söû coù tieáp xuùc caùc yeáu toá nguy cô  Taát caû caùc kieåu khaïc ñôøm maïn tính ñeàu coù theå laø daáu hieäu cuûa COPD.  Tieán trieån lieân tuïc, taêng leân khi gaéng söùc, nhieãm truøng.  Huùt thuoác n Buïi, hoùa chaát ngheà nghieäp n Khoùi beáp vaø hôi nhieân lieäu CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH COPD  Chaån ñoaùn COPD döïa treân tieàn söû coù tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô vaø coù taéc ngheõn thoâng khí khoâng phuïc hoài hoaøn toaøn.  Beänh nhaân coù ho vaø khaïc ñôøm maïn tính vaø tieàn söû coù tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô thì neân ño chöùc naêng hoâ haáp, thaäm chí khi khoâng coù khoù thôû. LOÀNG NGÖÏC HÌNH THUØNG Module D - 17 Đo chöùc naêng phoåi   Pheá dung keá laø tieâu chuaån vaøng chaån ñoaùn COPD: FEV1/VC < 70% sau duøng thuoác giaõn pheá quaûn khaúng ñònh coù taéc ngheõn đườøng thôû khoâng phuïc hoài hoaøn toaøn. Khi theo doõi beänh caàn ñaùnh giaù RLTK taéc ngheõn qua pheá dung keá. ÑO CHÖÙC NAÊNG PHOÅI