§Ò ¸n m«n häc
LêI Më §ÇU
B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®èi víi
ngêi lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, chÕ ®é BHXH kh«ng ngõng ®îc bæ
sung, söa ®æi cho phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi
®èi víi ngêi lao ®éng .
Trong c¸c chÕ ®é cña hÖ thèng BHXH cã chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
Môc ®Ých cña chÕ ®é nµy lµ trî gióp vÒ mÆt tµi chÝnh cho ngêi thÊt nghiÖp ®Ó
hä æn ®Þnh cuéc sèng c¸ nh©n vµ gia ®×nh trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, tõ
®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tham gia vµo thÞ trêng lao ®éng ®Ó hä cã nh÷ng c¬ héi
míi vÒ viÖc lµm.
Tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng
thµnh tùu ®¸ng kÓ.Tuy nhiªn nh÷ng mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· béc
lé kh¸ râ, ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Nhµ níc ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy
b»ng nhiÒu biÖn ph¸p nh chÝnh s¸ch d©n sè, kinh tÕ, …
MÆc dï hiÖn nay níc ta cha triÓn khai BHTN song nh÷ng n¨m võa qua
Nhµ níc, ngµnh lao ®éng- th¬ng binh x· héi ®· cã nhiÒu ®Ò ¸n vµ ®Ò tµi
nghiªn cøu khoa häc ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy ®Ó chuÈn bÞ triÓn khai trong nh÷ng
n¨m s¾p tíi. §©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc vµ tÊt yÕu, lµ tr¸ch nhiÖm cña c¶ Nhµ n íc,
ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng.
§Ó triÓn khai BHTN, ph¶i x©y dùng ®îc chÝnh s¸ch hay ph¸p lÖnh vÒ
BHTN, t¹o hµnh trang ph¸p lý trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn. Hy väng r»ng
BHTN sÏ sím ®îc triÓn khai ë ViÖt Nam gãp phÇn gi¶i quyÕt c¨n bÖnh cè h÷u
do c¬ chÕ thÞ trêng ®Î ra, ®ã lµ thÊt nghiÖp.
Môc tiªu ®Ò tµi lµ hÖ thèng hãa c¬ së lý luËn , thùc tiÔn ThÊt nghiÖp ,
c¸c chÝnh s¸ch BHTN trªn c¬ së tèng hîp th«ng tin.
KÕt cÊu cña ®Ò tµi : Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung ®Ò tµi
gåm 3 phÇn chÝnh :
I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ thÊt nghiÖp.
II. B¶o hiÓm ThÊt nghiÖp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
III. ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm ThÊt nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn t¹i vµ t¬ng lai.
Bµi viÕt cña em cßn nhiÒu thiÕu sãt, mong sù chØ b¶o cña c«.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
NéI DUNG
i. Mét sè vÊn ®Ò vÒ thÊt nghiÖp
1.Kh¸i niÖm vÒ thÊt nghiÖp
VÊn ®Ò thÊt nghiÖp ®· ®îc nhiÒu tæ chøc,nhiÒu nhµ khoa häc bµn
luËn.Song còng cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau nhÊt lµ vÒ thÊt nghiÖp.LuËt B¶o
hiÓm thÊt nghiÖp (viÕt t¾t BHTN)céng hßa liªn bang §øc ®Þnh nghÜa: “ThÊt
nghiÖp lµ ngêi lao ®éng t¹m thêi kh«ng cã quan hÖ lao ®éng hoÆc chØ thùc
hiÖn c«ng viÖc ng¾n h¹n”.
T¹i Ph¸p ngêi ta cho r»ng,thÊt nghiÖp lµ kh«ng cã viÖc lµm, cã ®iÒu kiÖn
lµm viÖc, ®ang ®i t×m viÖc lµm.
Th¸i Lan, ®Þnh nghÜa vÒ thÊt nghiÖp kh¼ng ®Þnh: “ThÊt nghiÖp lµ kh«ng
cã viÖc lµm, muèn lµm viÖc, cã n¨ng lùc lµm viÖc”.
Trung Quèc ®Þnh nghÜa vÒ thÊt nghiÖp nh sau: “ThÊt nghiÖp lµ ngêi trong
tuæi lao ®éng (d©n thµnh thÞ) cã kh¶ n¨ng lao ®éng, cha cã viÖc lµm, ®ang ®i
t×m viÖc lµm, ®¨ng ký t¹i c¬ quan gi¶i quyÕt viÖc lµm”.
Theo tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO) ,”ThÊt nghiÖp lµ t×nh tr¹ng tån t¹i
mét sè ngêi trong lùc lîng lao ®éng muèn lµm viÖc nhng kh«ng thÓ t×m ®îc
viÖc lµm ë møc tiÒn l¬ng thÞnh hµnh”.
Héi nghÞ Thèng kª Lao ®éng Quèc tÕ lÇn thø t¸m n¨m 1954 t¹i Gi¬nev¬
®a ra ®Þnh nghÜa:”ThÊt nghiÖp lµ ngêi ®· qua mét ®é tuæi x¸c ®Þnh mµ trong
mét ngµnh hoÆc mét tuÇn x¸c ®Þnh, thuéc nh÷ng lo¹i sau ®©y:
- Ngêi lao ®éng cã thÓ ®i lµm nhng hÕt h¹n hîp ®ång hoÆc bÞ t¹m ngõng
hîp ®ång, ®ang kh«ng cã viÖc lµm vµ ®ang t×m viÖc lµm.
- Ngêi lao ®éng cã thÓ ®i lµm trong mét thêi gian x¸c ®Þnh vµ ®ang t×m
viÖc lµm cã l¬ng mµ tríc ®ã cha hÒ cã viÖc lµm, hoÆc vÞ trÝ hµnh nghÒ cuèi
cïng tríc ®ã kh«ng ph¶i lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng (vÝ dô ngêi sö dông lao
®éng ch¼ng h¹n ) hoÆc ®· th«i viÖc.
- Ngêi lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm vµ cã thÓ ®i lµm ngay vµ ®· cã sù
chuÈn bÞ cuèi cïng ®Ó lµm mét c«ng viÖc míi vµo mét ngµy nhÊt ®Þnh sau mét
thêi kú ®· ®îc x¸c ®Þnh.
- Ngêi ph¶i nghØ viÖc t¹m thêi hoÆc kh«ng thêi h¹n mµ kh«ng cã l¬ng.
C¸c ®Þnh nghÜa tuy cã kh¸c nhau vÒ møc ®é, giíi h¹n (tuæi, thêi gian mÊt
viÖc) nhng ®Òu thèng nhÊt ngêi thÊt nghiÖp Ýt nhÊt ph¶i cã 3 ®Æc trng:
+ Cã kh¶ n¨ng lao ®éng.
+ §ang kh«ng cã viÖc lµm
+ §ang ®i t×m viÖc lµm.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
ë ViÖt Nam, thÊt nghiÖp lµ vÊn ®Ò míi n¶y sinh trong thêi kú chuyÓn ®åi
nÒn kinh tÕ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng.V× vËy, tuy cha cã v¨n b¶n ph¸p qui vÒ thÊt nghiÖp còng nh c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn thÊt
nghiÖp, nhng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu nhÊt ®Þnh.
Nh÷ng nghiªn cøu bíc ®Çu kh¼ng ®Þnh thÊt nghiÖp lµ nh÷ng ngêi kh«ng
cã viÖc lµm, ®ang ®i t×m viÖc vµ s½n sµng lµm viÖc.
§Þnh nghÜa thÊt nghiÖp ë ViÖt Nam : “ThÊt nghiÖp lµ nh÷ng ngêi trong
®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng, cã nhu cÇu viÖc lµm, ®ang kh«ng cã
viÖc lµm”.
2. C¸c nguyªn nh©n g©y thÊt nghiÖp
Cã 3 nguyªn nh©n g©y thÊt nghiÖp
- Do chu kú s¶n xuÊt kinh doanh thay ®æi:
Theo chu kú ph¸t triÓn kinh tÕ , sau hng thÞnh ®Õn suy tho¸im khñng
ho¶ng. ë thêi kú ®îc më réng, nguån nh©n lùc x· héi ®îc huy ®éng vµo s¶n
xuÊt, nhu cÇu vÒ søc lao ®éng t¨ng nhanh nªn thu hót nhiÒu lao ®éng.Ngîc l¹i
thêi kú suy tho¸i s¶n xuÊt ®×nh trÖ , cÇu lao ®éng gi¶m kh«ng nh÷ng kh«ng
tuyÓn thªm lao ®éng mµ cßn mét sè lao ®éng bÞ d«i d g©y nªn t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp. Theo kinh nghiÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ nÕu n¨ng lùc s¶n xuÊt x· héi
gi¶m 1% so víi kh¶ n¨ng , thÊt nghiÖp sÏ t¨ng lªn 2%.
- Do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt:
§Æc biÖt qu¸ tr×nh tù ®éng hãa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.Sù tiÕn bé cña khoa häc
kü thuËt, tù ®éng hãa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ, n¨ng suÊt lao
®éng t¨ng cao , chÊt lîng s¶n phÈm tèt h¬n, gi¸ thµnh l¹i rÎ lµm t¨ng kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña s¶n phÈm. ChÝnh v× thÕ, c¸c nhµ s¶n xuÊt lu«n t×m c¸ch ®æi míi
c«ng nghÖ, sö dông nh÷ng d©y truyÒn tù ®éng vµo s¶n xuÊt, m¸y mãc ®îc sö
dông nhiÒu, lao ®éng sÏ d«i d. Sè lao ®éng nµy sÏ bæ sung vµo ®éi qu©n thÊt
nghiÖp.
- Sù gia t¨ng d©n sè vµ nhuån lùc lµ ¸p lùc ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt viÖc
lµm. §iÒu nµy thêng x¶y ra ®èi víi c¸c níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn hoÆc
®ang ph¸t triÓn. ë ®©y, nguån lùc dåi dµo nhng do kinh tÕ h¹n chÕ nªn kh«ng
cã ®iÒu kiÖn ®µo t¹o vµ sö dông hÕt nguån lao ®éng hiÖn cã.
3. Ph©n lo¹i thÊt nghiÖp
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng phøc t¹p cÇn ph¶i ®îc ph©n lo¹i ®Ó hiÓu râ
vÒ nã. C¨n cø vµo tõng chØ tiªu ®¸nh gi¸, ta cã thÓ chia thÊt nghiÖp thµnh c¸c
lo¹i sau:
a.Ph©n theo ®Æc trng cña ngêi thÊt nghiÖp.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
ThÊt nghiÖp lµ mét g¸nh nÆng, nhng g¸nh nÆng ®ã r¬i vµo ®©u, bé phËn
d©n c nµo, ngµnh nghÒ nµo…CÇn biÕt ®îc ®iÒu ®ã ®Ó hiÓu ®îc ®Æc ®iÓm, tÝnh
chÊt, møc ®é t¸c h¹i… cña thÊt nghiÖp trong thùc tÕ. Víi môc ®Ých ®ã cã thÓ
dïng nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i díi ®©y:
- ThÊt nghiÖp theo giíi tÝnh.
- ThÊt nghiÖp theo løa tuæi.
- ThÊt nghiÖp chia theo vïng, l·nh thæ.
- ThÊt nghiÖp chia theo ngµnh nghÒ.
- ThÊt nghiÖp chia theo d©n téc, chñng téc.
b. Ph©n lo¹i theo lý do thÊt nghiÖp .
Trong kh¸i niÖm thÊt nghiÖp , cÇn ph¶i ph©n biÖt râ thÊt nghiÖp tù
nguyÖn vµ thÊt nghiÖp kh«ng tù nguyÖn. Nãi kh¸c ®i lµ nh÷ng ngêi lao ®éng
tù nguyÖn xin th«i viÖc vµ nh÷ng ngêi lao ®éng buéc ph¶i th«i viÖc.Trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng n¨ng ®éng, lao ®éng ë c¸c nhãm, c¸c ngµnh, c¸c c«ng ty ®îc
tr¶ tiÒn c«ng lao ®éng kh¸c nhau (møc l¬ng kh«ng thèng nhÊt trong c¸c ngµnh
nghÒ , cÊp bËc). ViÖc ®i lµm hay nghØ viÖc lµ quyÒn cña mçi ngêi. Cho nªn,
ngêi lao ®éng cã sù so s¸nh, chç nµo l¬ng cao th× lµm, chç nµo l¬ng thÊp
(kh«ng phï hîp) th× nghØ. V× thÕ x¶y ra hiÖn tîng:
ThÊt nghiÖp tù nguyÖn :Lµ lo¹i thÊt nghiÖp mµ ë mét møc tiÒn c«ng nµo
®ã ngêi lao ®éng kh«ng muèn lµm viÖc hoÆc v× lý do c¸ nh©n nµo ®ã (di
chuyÓn, sinh con…).ThÊt nghiÖp lo¹i nµy thêng t¹m thêi.
ThÊt nghiÖp kh«ng tù nguyÖn lµ: ThÊt nghiÖp mµ ë møc tiÒn c«ng nµo ®ã
ngêi lao ®éng chÊp nhËn nhng vÉn kh«ng ®îc lµm viÖc do kinh tÕ suy tho¸i ,
cung lín h¬n cÇu vÒ lao ®éng…
ThÊt nghiÖp tr¸ h×nh (cßn gäi lµ hiÖn tîng khiÕm dông lao ®éng) lµ hiÖn
tîng xuÊt hiÖn khi ngêi lao ®éng ®îc sö dông díi møc kh¶ n¨ng mµ b×nh thêng g¾n víi viÖc sö dông kh«ng hÕt thêi gian lao ®éng.
KÕt côc cña nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp kh«ng ph¶i lµ vÜnh viÔn . Cã nh÷ng
ngêi ( bá viÖc, mÊt viÖc…) sau mét thêi gian nµo ®ã sÏ ® îc trë l¹i lµm viÖc .
Nhng còng cã mét sè ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ã vµ hä ph¶i ra khái lùc lîng
lao ®éng do kh«ng cã ®iÒu kiÖn b¶n th©n phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng lao
®éng hoÆc do mÊt kh¶ n¨ng høng thó lµm viÖc ( hay cßn cã thÓ cã nh÷ng
nguyªn nh©n kh¸c).
Nh vËy, con sè thÊt nghiÖp lµ con sè mang tÝnh thêi ®iÓm . Nã lu«n biÕn
®éng theo thêi gian. ThÊt nghiÖp xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cÇn viÖc lµm, cã viÖc råi
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
l¹i mÊt viÖc, tõ kh«ng thÊt nghiÖp trë lªn thÊt nghiÖp råi ra khái tr¹ng th¸i ®ã.
V× thÕ viÖc nghiªn cøu dßng lu chuyÓn thÊt nghiÖp lµ rÊt cã ý nghÜa.
c. Ph©n lo¹i theo nguån gèc thÊt nghiÖp.
T×m hiÓu nguån gèc thÊt cã ý nghÜa ph©n tÝch s©u s¾c vÒ thùc tr¹ng thÊt
nghiÖp , tõ ®ã t×m ta híng gi¶i quyÕt. Cã thÓ chia thµnh 4 lo¹i:
ThÊt nghiÖp t¹m thêi lµ lo¹i thÊt nghiÖp ph¸t sinh do sù di chuyÓn kh«ng
ngõng cña ngêi lao ®éng gi÷a c¸c vïng, c¸c lo¹i c«ng viÖc hoÆc gi÷a c¸c giai
®o¹n kh¸c nhau cña cuéc sèng.ThËm chÝ trong mét nÒn kinh tÕ cã ®ñ viÖc lµm
vÉn lu«n cã sù chuyÓn ®éng nµo ®ã nh mét sè ngêi t×m viÖc lµm sau khi tèt
nghiÖp hoÆc di chuyÓn chç ë tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c ; phô n÷ cã thÓ quay l¹i
lùc lîng lao ®éng sau khi sinh con…
ThÊt nghiÖp cã tÝnh c¬ cÊu : X¶y ra khi cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung –
cÇu lao ®éng ( gi÷a c¸c ngµnh nghÒ , khu vùc…). Lo¹i nµy g¾n liÒn víi sù
biÕn ®éng c¬ cÊu kinh tÕ vµ g©y ra do sù suy tho¸i cña mét ngµnh nµo ®ã hoÆc
lµ sù thay ®æi c«ng nghÖ dÉn ®Õn ®ßi hái lao ®éng cã chÊt lîng cao h¬n, ai
kh«ng ®¸p øng ®îc sÏ bÞ sa th¶i. ChÝnh v× vËy , thÊt nghiÖp lo¹i nµy cßn gäi lµ
thÊt nghiÖp c«ng nghÖ. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, thÊt nghiÖp lo¹i nµy thêng
xuyªn x¶y ra. Khi sù biÕn ®éng nµy lµ m¹nh vµ kÐo dµi , n¹n thÊt nghiÖp trë
nªn nghiªm träng vµ chuyÓn sang thÊt nghiÖp dµi h¹n. NÕu tiÒn l¬ng rÊt linh
ho¹t th× sù mÊt c©n ®èi trong thÞ trêng lao ®éng sÏ mÊt ®i khi tiÒn l¬ng trong
nh÷ng khu vùc cã nguån cung lao ®éng h¹ xuèng, vµ ë trong khu vùc cã møc
cÇu lao ®éng cao t¨ng lªn.
ThÊt nghiÖp do thiÕu cÇu : Lo¹i thÊt nghiÖp nµy x¶y ra khi møc cÇu
chung vÒ lao ®éng gi¶m xuèng . Nguån gèc chÝnh lµ sù suy gi¶m tæng cÇu .
Lo¹i nµy cßn ®îc gäi lµ thÊt nghiÖp chu kú bëi ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng nã
g¾n liÒn víi thêi kú suy tho¸i cña chu kú kinh doanh. DÊu hiÖu chøng tá sù
xuÊt hiÖn cña lo¹i nµy lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp x¶y ra trµn lan ë kh¾p mäi n¬i,
mäi nghÒ.
ThÊt nghiÖp do yÕu tè ngoµi thÞ trêng: Lo¹i thÊt nghiÖp nµy cßn ®îc gäi
theo lý thuyÕt cæ ®iÓn. Nã x¶y ra khi tiÒn l¬ng ®îc Ên ®Þnh kh«ng bëi c¸c lùc
lîng thÞ trêng vµ cao h¬n møc l¬ng c©n b»ng thùc tÕ cña thÞ trêng lao ®éng. V×
tiÒn l¬ng kh«ng chØ quan hÖ ®Õn sù ph©n phèi thu nhËp g¾n víi kÕt qu¶ lao
®éng mµ cßn quan hÖ víi møc sèng tèi thiÓu nªn nhiÒu quèc gia ( ChÝnh phñ
hoÆc c«ng ®oµn ) cã quy ®Þnh cøng nh¾c vÒ møc l¬ng tèi thiÓu, sù kh«ng linh
ho¹t cña tiÒn l¬ng (ngîc víi sù n¨ng ®éng cña thÞ trêng lao ®éng), dÉn ®Õn
mét bé phËn mÊt viÖc lµm hoÆc khã t×m viÖc lµm.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
Tãm l¹i, thÊt nghiÖp t¹m thêi vµ thÊt nghiÖp c¬ cÊu x¶y ra trong mét bé
phËn riªng biÖt cña thÞ trêng lao ®éng ( cã thÓ diÔn ra ngay c¶ khi thÞ trêng lao
®éng ®ang c©n b»ng). ThÊt nghiÖp do thiÕu cÇu x¶y ra khi nÒn kinh tÕ ®i
xuèng, toµn bé thi trêng lao ®éng bÞ mÊt c©n b»ng. Cßn thÊt nghiÖp theo lý
thuyÕt cæ ®iÓn do c¸c yÕu tè x· héi, chÝnh trÞ t¸c ®éng. Sù ph©n biÖt ®ã lµ then
chèt ®Ó n¾m b¾t t×nh h×nh chung cña thÞ trêng lao ®éng.
4. T¸c ®éng cña thÊt nghiÖp ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi.
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ x· héi, do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè
kinh tÕ –x· héi, trong ®ã cã nh÷ng yÕu tè võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶.
Ngîc l¹i, thÊt nghiÖp cã ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi
cña ®Êt níc. V× vËy , cÇn ph©n tÝch râ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè kinh tÕ
–x· héi ®èi víi thÊt nghiÖp vµ ngîc l¹i, ¶nh hëng cña thÊt nghiÖp ®Õn sù ph¸t
triÓn kinh tÕ –x· héi; h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng ®Õn gia t¨ng tû lÖ thÊt nghiÖp.
a.ThÊt nghiÖp t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t.
ThÊt nghiÖp t¨ng cã nghÜa lùc lîng lao ®éng x· héi kh«ng ®îc huy ®éng
vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng lªn; lµ sù l·ng phÝ lao ®éng x· héinh©n tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. ThÊt nghiÖp t¨ng lªn còng cã
nghÜa lµ nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i- suy tho¸i do tæng thu nhËp quèc gia thùc
tÕ thÊp h¬n tiÒm n¨ng; suy tho¸i do thiÕu vèn ®Çu t ( v× vèn ng©n s¸ch vÞ thu
hÑp do thÊt thu thuÕ, do ph¶i hç trî ngêi lao ®éng mÊt viÖc lµm…) ThÊt
nghiÖp t¨ng lªn còng lµ nguyªn nh©n ®Èy nÒn kinh tÕ ®Õn ( bê vùc) cña l¹m
ph¸t.
Mèi quan hÖ nghÞch lý 3 chiÒu gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ – thÊt nghiÖp vµ
l¹m ph¸t lu«n lu«n tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng- Tèc ®é t¨ng trëng kinh
tÕ (GDP) mµ gi¶m th× tû lÖ thÊt nghiÖp sÏ gi¶m, kÐo theo tû lÖ l¹m ph¸t ph¸t
còng gi¶m. Mèi quan hÖ nµy cÇn ®îc quan t©m khi t¸c ®éng vµo c¸c nh©n tè
kÝch thÝch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi.
b.ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn thu nhËp vµ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng.
Ngêi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp, tøc mÊt viÖc lµm, sÏ mÊt nguån thu nhËp.
Do ®ã, ®êi sèng b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä se khã kh¨n. §iÒu ®ã
¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng tù ®µo t¹o l¹i ®Ó chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, trë l¹i thÞ trêng lao ®éng; con c¸i hä sÏ gÆp khã kh¨n khi ®Õn trêng; søc kháe hä sÏ gi¶m
sót do thiÕu kinh tÕ ®Ó båi dìng, ch¨m sãc y tÕ…Cã thÓ nãi, thÊt nghiÖp “®Èy”
ngêi lao ®éng ®Õn bÇn cïng, ®Õn ch¸n n¶n víi cuéc sèng, víi x· héi; dÉn hä
®Õn nh÷ng sai ph¹m ®¸ng tiÕc…
c. ThÊt nghiÖp ¶nh hëng ®Õn trËt tù x· héi, an toµn x· héi.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
ThÊt nghiÖp gia t¨ng lµm trËt tù x· héi kh«ng æn ®Þnh; hiÖn tîng b·i
c«ng, biÓu t×nh ®ßi quyÒn lµm viÖc, quyÒn sèng…t¨ng lªn; hiÖn t îng tiªu cùc
x· héi còng ph¸t sinh nhiÒu lªn nh trém c¾p, cê b¹c, nghiÖn hót, m¹i d©m…Sù
ñng hé cña ngêi lao ®éng ®èi víi nhµ cÇm quyÒn còng bÞ suy gi¶m…Tõ ®ã, cã
thÓ cã nh÷ng x¸o trén vÒ x· héi, thËm chÝ dÉn ®Õn biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ.
ThÊt nghiÖp lµ hiÖn tîng kinh tÕ – x· héi khã kh¨n vµ nan gi¶i cña quèc
gia, cã ¶nh hëng vµ t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt ®êi sèng kinh tÕ – x· héi.
Gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp kh«ng ph¶i “mét sím, mét chiÒu”,
kh«ng chØ b»ng mét chÝnh s¸ch hay mét biÖn ph¸p mµ ph¶i lµ mét hÖ thèng
c¸c chÝnh s¸ch ®ång bé, ph¶i lu«n coi träng trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ – x· héi. Bëi lÏ, thÊt nghiÖp lu«n tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ
t¨ng (gi¶m) theo chu kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Trong hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp, B¶o hiÓm thÊt nghiÖp cã vÞ trÝ quan träng.
II. B¶o HiÓm thÊt nghiÖp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
1.Mét sè kh¸i niÖm.
1.1 .B¶o hiÓm x· héi
Cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ b¶o hiÓm x· héi,
nhng cã thÓ kh¸i niÖm nh sau: b¶o hiÓm x· héi lµ sù v¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï
®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi cíi ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè
lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm, b»ng c¸ch h×nh
thµnh vµ sö dông mét quü tµi chÝnh tËp trung do sù ®ãng gãp cña ngêi lao
®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, nh»m ®¶m b¶o sù an toµn ®êi sèng cho ngêi
lao ®éng, vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi.
Vai trß cña B¶o hiÓm x· héi: trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, b¶o hiÓm x·
héi lµ mét lÜnh vùc kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi ngêi lao ®éng, ngêi sö dông
lao ®éng nãi chung, cßn phÝa Nhµ níc ®©y lµ mét chÝnh s¸ch x· héi réng lín
mµ quèc gia nµo còng ph¶i cã bëi v×:
- Thø nhÊt, ®èi víi ngêi lao ®éng:
B¶o hiÓm x· héi gióp ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä æn ®Þnh cuéc sèng.
Khi cha cã b¶o hiÓm x· héi th× b¶n th©n ngêi lao ®éng còng nh gia ®×nh hä
gÆp khã kh¨n khi x¶y ra rñi ro nh : tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, èm
®au hay kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng…Nhê cã b¶o
hiÓm x· héi sÏ bï ®¾p phÇn thu nhËp bÞ mÊt cña ngêi lao ®éng, gãp phÇn æn
®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng.
- Thø hai, ®èi víi ngêi sö dông lao ®éng:
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
B¶o hiÓm x· héi lµ tÊm l¸ ch¾n gióp hä trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh, më réng s¶n xuÊt vµ thu hót ®îc lao ®éng, v× b¶o hiÓm x· héi ®¶m b¶o
chi tr¶ nh÷ng kho¶n tiÒn lín khi ngêi lao ®éng kh«ng may gÆp nh÷ng rñi ro
hoÆc khi hÕt tuæi lao ®éng.B¶o hiÓm x· héi kh«ng ¶nh hëng lín ®Õn tµi chÝnh
cña ®¬n vÞ.
- Thø ba, ®èi víi Nhµ níc vµ x· héi:
B¶o hiÓm x· héi ®· gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng , nªn
vÒ l©u dµi nã gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng v× cuéc sèng cña ngêi lao
®éng ®îc ®¶m b¶o h¬n, do ®ã hä quan t©m h¬n trong lao ®éng s¶n xuÊt vµ
c¶m thÊy phÊn khëi, tõ ®ã thóc ®Èy x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn .§ång thêi
®¶m b¶o an toµn x· héi vµ v¨n minh x· héi.
Ngoµi ra, nguån quü cña b¶o hiÓm x· héi cßn nhµn rçi rÊt lín, trong khi
®ã nã lu«n ®îc bæ sung liªn tôc, v× vËy phÇn quü nhµn rçi cha sö dông ®îc
®Çu t ®Ó t¨ng trëng, nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn,
gi¶m bít khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t cho nhµ níc.
V× vËy b¶o hiÓm x· héi cã vai trß lµ g¾n víi lîi Ých cña ngêi lao ®éng,
ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc víi nhau, t¹o thµnh mét mèi quan hÖ chÆt
chÏ, thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn.
1.2. B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
a.LÞch sö h×nh thµnh BHTN.
BHTN xuÊt hiÖn lÇn ®Çu ë Ch©u ¢u, trong mét nghÒ kh¸ phæ biÕn vµ
ph¸t triÓn: nghÒ s¶n xuÊt c¸c nÆt hµng thñy tinh ë Thôy SÜ. NghÒ nµy rÊt cÇn
thî lµnh nghÒ vµ ®îc tæ chøc trong mét ph¹m vi nhá hÑp kho¶ng 20 ®Õn 30
c«ng nh©n. §Ó gi÷ ®îc nh÷ng c«ng nh©n cã tay nghÒ cao g¾n bã víi m×nh,
n¨m 1893 c¸c chñ doanh nghiÖp ë Thôy SÜ ®· lËp ra quü doanh nghiÖp ®Ó rѬ
cÊp cho nh÷ng ngêi thî ph¶i nghØ viÖc v× lý do thêi vô s¶m xuÊt. Sau ®ã, nhiÒu
nghiÖp ®oµn ë Ch©u ¢u còng ®· lËp ra quü c«ng ®oµn ®Ó trî cÊp cho ®oµn
viªn trong nh÷ng trêng hîp ph¶i nghØ viÖc , mÊt viÖc. TiÒn trî cÊp ccîc tÝnh
vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ngêi dông hµng hãa ph¶i g¸nh chÞu. Khi thÊy râ vai
trß vµ t¸c dông cña trî cÊp nghØ viÖc, mÊt viÖc ®èi víi c«ng nh©n, nhiÒu cÊp
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®· tæ chøc liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp, c¸c nghiÖp ®oµn
lao ®éng ®Ó h×nh thµnh quü trî cÊp, thùc chÊt ®ã lµ quü BHTN. Qòy BHTN tù
nguyÖn ®Çu tiªn ra ®êi t¹i BÐcn¬ (ThôySÜ) vµo n¨m1893. Tham gia ®ãng gãp
cho quü lóc nµy kh«ng chØ cã giíi chñ nµ c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng cã c«ng
viÖclµm kh«ng án ®Þnh. §Ó t¨ng møc trî cÊp thÊt nghiÖp ®ßi hái quy m« cña
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
quü ph¶i lín, cho nªn ®· cã sù tham gia ®ãng gãp cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
vµ trung ¬ng.
N¨m 1900 vµ 1910, Nauy vµ §an M¹ch ban hµnh §¹o luËt quèc gia vÒ
BHTN tù nguyÖn cã sù hç trî vÒ tµi chÝnh cña Nhµ níc.
N¨m 1911 , V¬ng quèc Anh ban hµnh ®¹o luËt ®Çu tiªn vÒ BHTN b¾t
buéc vµ tiÕp sau ®ã lµ mét sè níc kh¸c ë Ch©u ¢u nh :Thôy §iÓn, Céng hßa
Liªn bang §øc…
Sau cuéc tæng khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi (1929-1933) mét sè níc
Ch©u ¢u vµ B¾c Mü ban hµnh c¸c §¹o luËt vÒ BHXH vµ BHTN, ch¼ng h¹n : ë
Mü n¨m 1935,Cana®a vµo n¨m 1939.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II ,®Æc biÖt lµ sau khi cã C«ng ø¬c sè102,
n¨m 1952 cña Tá chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) th× mét lo¹t níc trªn thÕ giíi ®·
triÓn khai BHTN vµ trî cÊp thÊt nghiÖp. TÝnh ®Õn n¨m 1981, cã 30 níc thùc
hiÖn BHTN b¾t buéc vµ 7 níc thùc hiÖn BHTN tù nguyÖn, ®Õn n¨m 1992
nh÷ng con sè trªn lµ 39 vµ 12 níc. ë Ch©u ¸ , c¸c níc nh Trung Quèc, NhËt
B¶n, Hµn Quèc,…®Òu ®· thùc hiÖn BHTN.
b.Kh¸i niÖm
BHTN lµ qu¸ tr×nh tæ chøc vµ sö dông quü tiÒn tÖ tËp trung – quü b¶o
hiÓm thÊt nghiÖp - ®îc h×nh thµnh do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia ( ngêi
lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ sù hç trî cña Nhµ níc ) nh»m ®¶m b¶o æn
®Þnh ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp rñi ro vÒ viÖc lµm. MÆt
kh¸c, trî cÊp thÊt nghiÖp cña Nhµ níc vµ trî cÊp th«i viÖc, trî cÊp mÊt viÖc
lµm kh¸c víi viÖc h×nh thµnh quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh thêng
xuyªn, liªn tôc, vµ cã sù tham gia ®ãng gãp cña c¶ ngêi lao ®éng, ngêi sö
dông lao ®éng vµ sù hç trî cña Nhµ níc. BHTN kh«ng nh÷ng lµ sù ®ãng gãp
chung rñi ro mÊt viÖc lµm cïng tham gia ®ãng gãp vµo quü vµ tõ quü ®ã hç trî
tµi chÝnh cho mé bé phËn nhá nh÷ng ngêi kh«ng may r¬i vµo t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp; mµ cßn lµ sù gãp chung rñi ro gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau.
c. §èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm.
Lµ mét bé phËn cña BHXH, BHTN lµ b¶o hiÓm bæi thêng cho ngêi lao
®éng bÞ thiÖt h¹ivÒ thu nhËp do bÞ mÊt viÖc lµm ®Ó hä æn ®Þnh cuéc sèng vµ cã
®iÒu kiÖn tham gia vµo thi tr¬ng lao ®éng.
Nh vËy, môc ®Ých cña BHTN lµ trî gióp vÒ mÆt tµi chÝnh cho ngêi thÊt
nghiÖp ®Ó hä æn ®Þnh cuéc sèng c¸ nh©n vµ gia ®×nh trong mét chõng mùc
nhÊt ®Þnh, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho hä tham gia vµo thÞ trêng lao ®éng ®Ó cã
nh÷ng c¬ héi míi vÒ viÖc lµm. V× thÕ, mét sè nhµ kinh tÕ häc cßn cho r»ng
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
BHTN lµ h¹t nh©n cña thÞ trêng lao ®éng vµ n»m trong chÝnh s¸ch kinh tÕ –
x· héi cña quèc gia. ChÝnh s¸ch nµy tríc hÕt v× lîi Ých cña ngêi lao ®éng vµ
ngêi cö dông lao ®éng sau n÷a lµ v× lîi Ých x· héi.
BHTN còng lµ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm con ngêi , song nã cã mét sè ®Æc
®iÓm kh¸c nh : Kh«ng cã hîp ®ång tríc, ngêi tham gia vµ ngêi thô hëng
quyÒn lîi lµ mét, kh«ng cã viÖc chuyÓn rñi ro cña ng÷ng ngêi bÞ thÊt nghiÖp
sang nh÷ng ngêi kh¸c cã kh¶ n¨ng thÊt nghiÖp. BHTN khéng cã dù b¸o chÝnh
x¸c vÒ sè lîng vµ ph¹m vi vµ cã thÓ bÞ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ rÊt lín , ®Æc biÖt lµ
träng nh÷ng thêi k× nÒn kinh tÕ bÞ khñng ho¶ng.
MÆc dï nhiÒu níc triÓn khai BHTN ®éc lËp víi BHXH, song ®èi tîng cña
BHTN còng gièng ®èi tîng cña BHXH ,®ã lµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng.Cßn
®èi tîng tham gia BHTN còng lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng,
song ®èi tîng nµy réng hay hÑp cßn tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ quy
®Þnh cña tõng níc.§¹i ®a sè c¸c níc ®Òu quy ®Þnh ®èi tîng tham gia BHTN lµ
nh÷ng ngêi lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng. Bao gåm:
- Nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cã sö dông mét
sè lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh.
- Nh÷ng ngêi lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng víi mét thêi gian nhÊt
®Þnh ( thêng lµ mét n¨m trë lªn ) trong c¸c doanh nghiÖp , c¸c c¬ quan ®oµn
thÓ, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp ( nhng kh«ng ph¶i lµ viªn chøc vµ c«ng
chøc).
Nh÷ng c«ng chøc, viªn chøc Nhµ níc; nh÷ng ngêi lao ®éng ®éc lËp
kh«ng cã chñ ; nh÷ng ngêi lµm thuª theo mïa vô thêng kh«ng thuéc ®èi tîng
tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. Bëi v× , hoÆc lµ hä ®îc Nhµ níc tuyÓn dông, bæ
nhiÖm l©u dµi nªn kh¶ n¨ng thÊt nghiÖp thÊp, hoÆc lµ nh÷ng ngêi khã x¸c ®Þnh
thu nhËp ®Ó x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm, thêi gian lµm viÖc ng¾n, c«ng viÖc kh«ng
æn ®Þnh , thêi gian ®ãng phÝ b¶o hiÓm kh«ng ®ñ . VÒ phÝa ngêi sö dông lao
®éng, hä còng cã tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp BHTN cho ngêi lao ®éng mµ hä sö
dông .V× rñi ro viÖc lµm trong mét chõng mùc nµo ®ã xuÊt ph¸t tõ phÝa ngêi
sö dông lao ®éng. Nh vËy , ®èi tîng tham gia BHTN hÑp h¬n rÊt nhiÒu so víi
BHXH.
- Rñi ro thuéc ph¹m vi BHTN lµ rñi ro nghÒ nghiÖp , rñi ro viÖc lµm. Ngêi lao ®éng tham gia BHTN bÞ mÊt viÖc lµm hä sÏ ®îc hëng trî cÊp BHTN.
§iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng trî cÊp BHTN kh¸ chÆt chÏ:
+ Ngêi tham gia b¶o hiÓm ph¶i nép phÝ b¶o hiÓm trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
+ ThÊt nghiÖp kh«ng ph¶i do lçi cña ngêi lao ®éng;
+ Ph¶i ®¨ng ký thÊt nghiÖp, ®¨ng ký t×m kiÕm viÖc lµm t¹i C¬ quan lao
®éng cã thÈm quyÒn do Nhµ níc quy ®Þnh;
+ Ph¶i s½n sµng lµm viÖc;
+ Cã sæ BHTN ®Ó chøng nhËn cã tham gia ®ãng phÝ BHTN ®ñ thêi h¹n
quy ®Þnh.
Nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp nÆc dï cã ®ãng BHTN nhng kh«ng ®îc hëng
trî cÊp khi hä ®¬n ph¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr¸i ph¸p luËt , bÞ sa
th¶i do vi ph¹m kû luËt lao ®éng hoÆc tõ chèi kh«ng ®i lµm viÖc do c¬ quan
lao ®éng viÖc lµm giíi thiÖu…§Ó ®îc hëng trî cÊp BHTN , ngêi lao ®éng ph¶i
cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®· tham gia ®ãng gãp vµo quü BHTN – thêi gian
dù bÞ. ViÖc ®Æt ra thêi gian dù bÞ cã nhiÒu t¸c dông. Mét mÆt nã ®¶m b¶o
r»ng, chØ cã nh÷ng ngêi thêng xuyªn tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ míi ®îc xem
nh bÞ mÊt thu nhËp thùc sù do bÞ thÊt nghiÖp, cßn ®èi víi nh÷ng ngêi cha tõng
cã viÖc lµm, cha cã thu nhËp , kh«ng ®îc coi hä lµ nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i vÒ
thu nhËp. MÆt kh¸c, th«ng qua thêi gian dù bÞ , quü BHTN cã thÓ ®¶m b¶o sè
®ãng gãp cña mçi ngêi lao ®éng ®¹t tíi mét møc tèi thiÓu tríc khi x¶y ra thÊt
nghiÖp. §iÒu nµy sÏ tÝch cùc gãp phÇn c©n ®èi quü tµi chÝnh BHTN.
d. Qòy BHTN vµ møc trî cÊp BHTN.
- Qòy B¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
Lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc.
Qòy ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ nguån sau ®©y:
+ Ngêi sö dông ®ãng gãp.
+ Ngêi tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®ãng gãp.
+ Nhµ níc bï thiÕu.
Ngoµi ra cßn ®¬c bæ sung bëi l·i suÊt ®Çu t ®em l¹i tõ phÇn quü nhµn rçi
( v× quü BHTN thêng ®îc c©n ®èi thu chi trong n¨m kÕ ho¹ch ). Còng nh
BHXH , ngêi tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp vµ ngêi sö dông lao ®éng ®ãng
gãp b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh so víi tiÒn l¬ng vµ tæng quü l¬ng.
HÇu hÕt c¸c quèc gia quy ®Þnh møc ®ãng gãp b¶o hiÓm thÊt nghiÖp trong
ho¹t ®éng tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ ch¾c ch¾n cho quü ho¹t ®éng.
Qòy BHTN nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c bªn tham
gia vµ sè ngêi tham gia BHTN. Tû lÖ ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö
dông lao ®éng phô thuéc chñ yÕu vµo tñ lÖ thÊt nghiÖp, møc hëng vµ thêi gian
hëng trî cÊp BHTN còng nh néi dung sö dông quü.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
Tû lÖ thÊt nghiÖp lµ tû sè gi÷a sè ngêi thÊt nghiÖp so víi lùc lîng lao
®éng. Lùc lîng lao ®éng ph¶i ®îc x¸c ®Þnh thèng nhÊt víi néi dung cña ®èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm. Cßn sè ngêi thÊt nghiÖp ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua
®iÒu tra hay dùa vµo sè liÖu thèng kª nh÷ng ngêi ®· ®¨ng ký thÊt nghiÖp. Nh×n
chung, tû lÖ thÊt nghiÖp thêng xuyªn biÕn ®éng, v× thÕ nã lµ nh©n tè cã ¶nh hëng lín ®Õn tû lÖ ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHTN còng nh sù hç trî cña
Nhµ níc. Sù hç trî cña nhµ níccho quü BHTN lµ kh«ng thÓ thiÕu, bëi v× thÊt
nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi réng lín. Nhµ níc kh«ng chØ ban hµnh
chÝnh s¸ch , mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, b»ng c¸ch
trÝch mét kho¶n ng©n s¸ch ®¸ng kÓ hç trî quü BHTN. MÆc dï chØ hç trî mét
phÇn nhng Nhµ níc cã mét nguån quü rÊt lín ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt
nghiÖp , tõ ®ã gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. MÆt kh¸c, nhiÒu khi doanh nghiÖp gÆp
khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh , lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp nhiÒu kh«ng h¼n
t¹i doanh nghiÖp hay ngêi lao ®éng mµ t¹i nhµ níc, do nhµ níc thay ®æi chÝnh
s¸ch kinh tÕ , do qu¶n lý thÞ trêng yÕu kÐm vµ tiÒn vèn cÊp ph¸t kh«ng kÞp thêi
v.v…V× vËy, Nhµ níc còng ph¶i tham gia ®ãng gãp vµo quü BHTN . Nhµ níc
cã thÓ tham gia theo mét trong hai h×nh thøc sau:
+ Thø nhÊt, ®ãng gãp thêng xuyªn th«ng qua viÖc trÝch ng©n s¸ch hç trî
qòy BHTN.
+ Thø hai lµ, Nhµ níc chØ tham gia víi t c¸ch lµ ngêi b¶o hé khi ®ãng
gãp cña ngêi lao ®éng vµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng kh«ng ®ñ bï
®¾p c¸c kho¶n chi hoÆc khi quü BHTN cã nh÷ng biÕn ®éng lín do l¹m ph¸t…
Møc ®é tham gia ®ãng gãp vµo quü BHTN trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña
mét sè níc thùc hiÖn BHTN còng rÊt kh¸c nhau. Cã níc quy ®Þnh ngêi lao
®éng , ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc ®ãng gãp nh nhau. Ngoµi ra cßn cã
nh÷ng níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gÊp ®«i ngêi lao ®éng, nhµ níc chØ tiÕn hµnh bï thiÕu.
Qòy BHTN ®îc sö dông chñ yÕu ®Ó chi tr¶ trî cÊp BHTN . Ngoµi ra nã
cßn ®îc sö dông cho c¸c ho¹t ®éng nh»m ®a ngêi thÊt nghiÖp mau chãng trë
l¹i vÞ trÝ lµm viÖc ( nh : ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i tay nghÒ cho ngêi lao ®éng; chi
phÝ t×m kiÕm vµ m«i giíi viÖc lµm,…); Chi cho tæ chøc ho¹t ®éng BHTN…
- Møc trî cÊp BHTN.
VÒ nguyªn t¾c møc trî cÊp thÊt nghiÖp ph¶i thÊp h¬n thu nhËp cña ngêi
lao ®éng khi ®ang lµm viÖc. ViÖc x¸c ®Þnh møc trî cÊp ph¶i dùa trªn c¬ së
®¶m b¶o cho ngêi thÊt nghiÖp ®ñ sèng ë møc tèi thiÓu trong thêi gian kh«ng
cã viÖc lµm, ®ång thêi sao cho hä kh«ng thÓ l¹m dông ®Ó muèn hëng trî cÊp
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
h¬n lµ ®i lµm. V× vËy, hÇu hÕt c¸c níc ®· triÓn khai BHTN , ®Òu dùa trªn
nh÷ng c¬ së sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh møc trî cÊp thÊt nghiÖp .
+ Møc l¬ng tèi thiÓu ;
+ Møc l¬ng b×nh qu©n c¸ nh©n;
+ Møc l¬ng th¸ng cuèi cïng tríc khi bÞ thÊt nghiÖp.
Dùa vµo møc l¬ng nµo lµ tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ, nhng møc l¬ng
nµo dïng ®Ó x¸c ®Þnh møc trî cÊp thÊt nghiÖp còng lµ møc l¬ng lµm c¨n cø
®ãng phÝ BHTN . Theo ILO , møc trî cÊp BHTN tèi thiÓu b»ng 45% thu nhËp
tríc khi thÊt nghiÖp.
- Thêi gian hëng trî cÊp BHTN
Thêi gian hëng trî cÊp BHTN tèi ®a phô thuéc chñ yÕu vµo yÕu tè tµi
chÝnh, vµo quü b¶o hiÓm vµ thêi gian tham gia BHTN , ngoµi ra cßn phô thuéc
nhiÒu vµo c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi. Trong c¸c thêi kú mµ tû lÖ thÊt
nghiÖp thÊp, ngêi lao ®éng cã kh¶ n¨ng t×m kiÕm ®îc viÖc lµm vµ cã nhiÒu
ngµnh nghÒ, møc cÇu vÒ lao ®éng cßn cã kh¶ n¨ng thu hót dÔ h¬n, th× thêi h¹n
hëng trî cÊp sÏ h¹ thÊp xuèng. Ngîc l¹i, vµo thêi kú khñng ho¶ng kinh tÕ, sè
ngêi thÊt nghiÖp gia t¨ng th× thêi h¹n hëng ®îc kÐo dµi, nhng còng chØ cã thÓ
kÐo dµi trong ph¹m vi quü BHTN cã thÓ chÞu ®îc.
Cô thÓ, ngêi lao ®éng thÊt nghiÖp ®îc hëng trî cÊp thÊt nghiÖp trong mét
thêi gian ng¾n, sau ®ã cã viÖc lµm sÏ ngõng hëng trî cÊp v× hä ®· cã l¬ng.
Thêi h¹n hëng trî cÊp tèi ®a ph¶i ®îc quy ®Þnh cô thÓ, nÕu qu¸ thêi h¹n tèi ®a
mµ ngêi thÊt nghiÖp cha cã viÖc lµm vÉn ph¶i ngõng trî cÊp vµ khi ®ã hä cã
thÓ ®îc trî gióp tõ phÝa x· héi.Nh×n chung, c¸c níc thêng quy ®Þnh thêi h¹n
trî cÊp tèi ®a tõ 12 ®Õn 52 tuÇn ( tõ 3 th¸ng ®Õn 1 n¨m).Thêi h¹n t¹m chê tõ 3
®Õn 7 ngµy ®Çu thÊt nghiÖp kh«ng ®îc hëng trî cÊp. §iÒu nµy lµm gi¶m nhÑ
tµi chÝnh cho quü b¶o hiÓm vµ ®¬n gi¶n hãa kh©u qu¶n lý trong trêng hîp thÊt
nghiÖp ng¾n ngµy.
ThÊt nghiÖp lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ – x· héi, lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ®èi víi
mçi quèc gia. §Ó kh¾c phôc vµ ®Èy lïi hiÖn tîng thÊt nghiÖp c¸c níc ®· cã
nhiÒu biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch cô thÓ. Song BHTN vÉn lu«n ®îc coi lµ chÝnh
s¸ch h÷u hiÖu mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi. ViÖc ban hµnh vµ tæ chøc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch nµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng níc.
2 . ThÊt nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta
hiÖn nay
Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ
lªn tr×nh ®é s¶n xuÊt hiÖn ®¹i , n©ng cao tèc ®é t¨ng trëng , t¨ng n¨ng suÊt lao
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë níc ta. Hµng n¨m nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra kho¶ng 1,3-1,45 triÖu viÖc lµm , trong ®ã sè viÖc lµm tõ n«ng
nghiÖp chiÕm 38%. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc , qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh
tÕ ë gãc ®é nhÊt ®Þnh còng lµm n¶y sinh thÊt nghiÖp. Cã thÓ xem xÐt vÊn ®Ò
nµy ë c¸c gi¸c ®é sau:
T¨ng trëng kinh tÕ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ®Çu t vµ t¹o thªm viÖc
lµm.HÖ sè co gi·n viÖc lµm theo GDP cña nÒn kinh tÕ níc ta giai ®o¹n 19912000 lµ 0,33% , ®©y lµ con sè t¬ng ®èi thÊp, trong khi ®ã §µi Loan lµ 0,67%
giai ®o¹n 1958-1972. C¸c níc nh: Hµn Quèc, Th¸i Lan, Malaixia,
Singapore… giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp hãa, c¬ cÊu l¹i kinh tÕ, cã tèc ®é t¨ng
trëng kinh tÕ hµng n¨m rÊt cao vµ duy tr× ®îc tñ lÖ thÊt nghiÖp díi 3%(c¸c
n¨m 1976-1986 t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n /n¨m cña Malaixia lµ 15,54%,
Th¸i Lan 21,59%…).Cã thÓ nãi, ®¶m b¶o kÝch thÝch t¨ng tr ëng ®Çu t, t¨ng trëng kinh tÕ ®Ó n©ng cao møc cÇu lao ®éng, ®Æc biÖt lµ cÇu lao ®éng trong khu
vùc c«ng nghiÖp, dÞch vô lµ mét trong nh÷ng yÕu tè rÊt c¬ b¶n ®Ó khèng chÕ
tû lÖ thÊt nghiÖp cña nÒn kinh tÕ. ë níc ta , thÊt nghiÖp x¶y ra phæ biÕn h¬n ë
khu vùc thµnh thÞ vµ trë thµnh vÊn ®Ò x· héi kh¸ bøc xóc cña c¸c thµnh phè
lín.
B¶ng 1: Tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ qua c¸c n¨m
N¨m
1996
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Tû lÖ
5,88
6,85
7,4
6,42
6,28
6,01
5,6
(%)
(Nguån : Bé lao ®éng th¬ng binh – x· héi )
- Qóa tr×nh c¶i c¸ch khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc, hîp t¸c x·, víi viÖc
thùc hiÖn c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa, giao, kho¸n, b¸n, cho thuª, gi¶i thÓ nh»m
t¨ng cêng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®· dÉn ®Õn ®æi míi lao
®éng trong DN thuéc c¸c ngµnh nghÒ. C¸c n¨m 1999-2000 lao ®éng thÊt
nghiÖp trong khu vùc DN nhµ níc chiÕm kho¶ng 7,2% tæng sè lao ®éng cña
khu vùc nµy, bao gåm lao ®éng cña c¸c DN bÞ ph¸ s¶n, gi¶i thÓ, DN chuyÓn
®æi së h÷u, c¬ cÊu l¹i. §ång thêi , phÇn lín hîp t¸c x· kiÓu cò chuyÓn ®æi
h×nh thøc së h÷u hoÆc gi¶i thÓ vµ x· viªn mÊt viÖc lµm, bæ sung bµo ®éi ngò
thÊt nghiÖp, t¸c ®éng ®Õn quan hÖ cung- cÇu lao ®éng trªn thÞ trêng lao ®éng.
- §Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, DN, c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ®· thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh : ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng
cao chÊt lîng lao ®éng, c¬ cÊu l¹i s¶n phÈm vµ tæ chøc l¹i s¶n xuÊt , n©ng cao
tr×nh ®é qu¶n lý , kÕt qu¶ dÉn ®Õn biÕn ®éng lao ®éng, mét bé phËn bÞ ®a ra
khái d©y chuyÒn s¶n xuÊt kinh doanh, trë thµnh thÊt nghiÖp. Sè liÖu kh¶o s¸t
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
thÞ trêng lao ®éng gÇn ®©y cho thÊy, t¹i B×nh D¬ng c¸c n¨m gÇn ®©y tû lÖ lao
®éng rêi DN lµ 18,68%, con sè t¬ng tù nµy t¹i CÇn Th¬ : 8,97%, §ång Nai :
12,92%, TP.HCM: 22,66%, H¶i Phßng 9,4%. Xu híng thÊt nghiÖp nµy x¶y ra
thêng xuyªn, víi biªn ®é cao h¬n trong giai ®o¹n ®Çu tham gia m¹nh mÏ vµo
qu¸ tr×nh tù do hãa th¬ng m¹i, toµn cÇu hãa kinh tÕ.
- Trong c¸c n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, tèc ®é t¨ng lùc lîng lao
®éng cña níc ta kho¶ng 2,7-2,8%/n¨m trong khi tèc ®é t¨ng viÖc lµm lµ 2,32,4%/n¨m. ë khu vùc thµnh thÞ, víi nøc cung lao ®éng cao h¬n so víi cÇu lao
®éng lµ nguyªn nh©n cña mét bé phËn lao ®éng kh«ng t×m kiÕm ®îc viÖc lµm
trªn thÞ trêng lao ®éng vµ trë thµnh thÊt nghiÖp. Trong ®ã, ®¹i bé phËn lµ lao
®éng lÇn ®Çu bíc vµo tuæi lao ®éng, cha qua ®µo t¹o, kh«ng cã kü n¨ng nghÒ
nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ víi xu híng tÊt yÕu lµ thu hÑp dÇn sè viÖc
lµm gi¶n ®¬n vµ ph¸t triÓn sè viÖc lµm kü thuËt, viÖc lµm cã n¨ng suÊt lao
®éng cao. C¸c ngµnh : c«ng nghÖ th«ng tin, viÔn th«ng, ®iÖn tö, du lÞch, tµi
chÝnh, ng©n hµng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn…vµ c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung,
khu chÕ xuÊt cã nhu cÇu lao ®éng kü n¨ng lín, nhng thùc tÕ gÆp khã kh¨n
trong tuyÓn dông lao ®éng. Nguyªn nh©n lµ do tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o
chuyªn m«n kü thuËt cña lùc lîng lao ®éng thµnh thÞ thÊp, n¨m2002 lµ34,03%
(n«ng th«n 5,74%) vµ bÊt cËp vÒ chÊt lîng ®µo t¹o, mét bé phËn lao ®éng ®·
qua ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña ngêi sö
dông lao ®éng. Do ®ã, ®a sè lao ®éng thÊt nghiÖp trªn thÞ trêng lao ®éng thµnh
thÞ lµ lao ®éng gi¶n ®¬n.
ThÊt nghiÖp c¬ cÊu : chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thóc ®Èy mét bé phËn
lao ®éng n«ng nghiÖp sang khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, trong thêi gian
®æi nghÒ ®· x¶y ra t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp c¬ cÊu. Lao ®éng thÊt nghiÖp do c¬
cÊu thuéc lo¹i nµy cã xu híng t×m viÖc lµm míi tèt h¬n, møc tiÒn c«ng cao
h¬n trªn thÞ trêng lao ®éng kÓ c¶ viÖc di chuyÓn ®Õn c¸c vïng kh¸c vµ ®Æc biÖt
lµ dßng di chuyÓn lao ®éng n«ng th«n ra thµnh thÞ. C¸c n¨m 1990-1998 qui
m« di chuyÓn lao ®éng n«ng th«n- thµnh thÞ ph¹m vi toµn quèc 70-90 ngh×n
ngêi / n¨m. Di chuyÓn lao ®éng n«ng th«n – thµnh thÞ cã vai trß quan träng
träng trong cung øng lao ®éng rót ra khái ngµnh n«ng nghiÖp cho sù ph¸t triÓn
cña c¸c ngµnh nghÒ cã hµm lîng kü thuËt cao, c¸c ngµnh nghÒ míi vµ sù ph¸t
triÓn cña c¸c khu vùc kinh tÕ t nh©n, cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khu c«ng nghiÖp,
khu chÕ xuÊt, kÝch thÝch sù ho¹t ®éng s«i ®éng cña thÞ trêng lao ®éng. C¸c
n¨m qua , kho¶ng h¬n 22% lao ®éng n«ng th«n thay ®æi nghÒ, cã møc thu
nhËp b×nh qu©n t¨ng 30-50% so víi c¸c ho¹t ®éng tríc ®ã. Mét sè khu chÕ
suÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung thu hót trªn 70% lao ®éng di chuyÓn tõ n«ng
th«n ®Õn ( khu c«ng nghiÖp §ång Nai, B×nh D¬ng, Qu¶ng Ng·i, §µ N½ng,
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
Qu¶ng Ninh,…) nhng bªn c¹nh ®ã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp c¬ cÊu diÔn ra phæ
biÕn.
ThÊt nghiÖp tù nguyÖn: bao gåm nh÷ng ngêi kh«ng muèn lµm c¸c c«ng
viÖc cã møc l¬ng thÊp vµ nh÷ng ngêi Èn n¸u trong c¸c c«ng viÖc néi trî gia
®×nh do c¸c møc tiÒn c«ng thÊp kh«ng ®ñ sèng. ThÊt nghiÖp tù nguyÖn cã
khuynh híng gia t¨ng , n¨m 1998 kho¶ng 4.8 triÖu ngêi vµ n¨m 2003 cã
kho¶ng 2,547 triÖu ngêi lµm néi trî vµ 4,414 triÖu ngêi kh«ng cã nhu cÇu lµm
viÖc chiÕm h¬n 7% lao ®éng tõ 15 tuæi trë lªn. Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy, cã tíi
40-50% sè lao ®éng nµy muèn t×m viÖc lµm , nhng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm
phï hîp, ®©y còng lµ nguån cung lao ®éng tiÒm n¨ng cho thÞ trêng lao ®éng.
Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn tån t¹i thÊt
nghiÖp do nguyªn nh©n bÊt cËp cña hÖ thèng ®µo t¹o.§ã lµ viÖc ®µo t¹o theo
ngµnh nghÒ cha phï hîp víi nhu cÇu , tÝn hiÖu cña thÞ trêng lao ®éng.
III.ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm thÊt nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn t¹i vµ t¬ng lai
1.Thùc tr¹ng hç trî ngêi thÊt nghiÖp
Mét mÆt Nhµ níc ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch vÜ m« vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn : chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, thuÕ, tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông, tËp
trung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, trang
tr¹i hé gia ®×nh, ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt…híng vµo t¹o ra
bÇu kh«ng khÝ ®Çu t lµnh m¹nh cho toµn x· héi ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o më viÖc
lµm, sö dông tèt c¸c tiÒm n¨ng lao ®éng x· héi.
Bé luËt lao ®éng ®îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1995 ®·
quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng chÕ ®é liªn quan tíi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm bao gåm:
- §iÒu 17 quy ®Þnh: Do thay ®æi c¬ cÊu hoÆc c«ng nghÖ lµm cho ngêi lao
®éng lµm viÖc thêng xuyªn trong c¸c doanh nghiÖp tõ 1 n¨m trë lªn bÞ mÊt
viÖc th× ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o l¹i ®Ó hä cã thÓ
tiÕp tôc lµm viÖc th× doanh nghiÖp ph¶i trî cÊp mÊt viÖc lµm, mçi n¨m lµm
viÖc tr¶ mét th¸ng l¬ng, thÊp nhÊt lµ hai th¸ng l¬ng.
- §iÒu 42 quy ®Þnh: §èi víi trêng hîp chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi
víi ngêi lao ®éng ®· lµm viÖc thêng xuyªn trong doanh nghiÖp, c¬ quan tæ
chøc tõ mét n¨m trë lªn ngêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm trî cÊp th«i
viÖc, cø mçi n¨m lµm viÖc lµ nöa th¸ng l¬ng, céng víi phô cÊp l¬ng nÕu cã.
NghÞ quyÕt 120/H§BT ngµy 11/4/1992 cña Héi ®ång Bé trëng vÒ chñ tr¬ng, ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm trong nh÷ng n¨m tiÕp theo.
Trong ®ã, ChÝnh phñ quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh»m t¹o ra nh÷ng ®iÒu
kiÖn thuËn lîi vµ c¬ héi cã viÖc lµm nhiÒu h¬n cho nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
hoÆc ngêi ®Õn tuæi lao ®éng nhng cha t×m thÊy viÖc lµm. §©y lµ NghÞ quyÕt
®¸nh dÊu sù thay ®æi míi c¨n b¶n trong lÜnh vùc lao ®éng viÖc lµm phï hîp
víi c¬ chÕ thÞ trêng vµ lÇn ®Çu tiªn Qòy quèc gia vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm ®· ®îc
thµnh lËp víi nhiÒu nguån quü kh¸c nhau ( tõ ng©n s¸ch nhµ níc, tõ Hîp t¸c
quèc tÕ vµ sù ®ãng gãp cñ¨ d©n), cïng víi hÖ thèng trunh t©m xóc tiÕn viÖc
lµm còng ra ®êi vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. NghÞ quyÕt 120/H§BT thùc sù trë
thµnh bµ ®ì trong c¬ chÕ thÞ trêng gióp ngêi thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ, thiÕu viÖc
lµm ë n«ng th«n vµ nhãm x· héi yÕu thÕ cã c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm trong c¬
chÕ thÞ trêng.
Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m qua ®· gãp
phÇn rÊt quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång
thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngêi lao ®éng t×m hoÆc t¹o viÖc lµm míi, hßa
nhËp trë l¹i thÞ trêng lao ®éng. Tuy nhiªn trong thùc tÕ cßn mét sè lîng kh¸
lín ngêi lao ®éng sau khi th«i viÖc hä còng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm.Do vËy
®©y lµ ¸p lùc rÊt lín cho x· héi.
Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu níc ¸p dông chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp vµ ®¹t
®îc thµnh tùu lín nh Trung Quèc,M«ng Cæ…NhËn thøc râ vÒ t¸c h¹i vÒ t×nh
tr¹ng thÊt nghiÖp vµ nh÷ng nhîc ®iÓm cña nh÷ng chÝnh s¸ch ®· thùc thi, §¶ng
vµ Nhµ níc ta ®ang chuÈn bÞ ban hµnh chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp.
2.ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp trong t¬ng lai
Theo dù th¶o míi nhÊt LuËt BHXH, chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp sÏ ®îc
®a vµo mét môc thuéc ch¬ng 1 vÒ BHXH b¾t buéc.
§èi tîng tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp sÏ bao gåm ngêi lao ®éng lµm
viÖc theo hîp ®ång cã thêi h¹n tõ 1 n¨m trë lªn hoÆc theo hîp ®ång lao ®éng
kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n.
Khi ngêi lao ®éng ®· ®ãng phÝ b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®ñ 12 th¸ng trë lªn
vµ mÊt viÖc 30 ngµy trë lªn mµ cha cã viÖc lµm nÕu cã ®¬n s÷ ®îc cÊp mét
kho¶n trî cÊp thÊt nghiÖp. Cïng víi kho¶n trî cÊp ®îc hëng, ngêi lao ®éng sÏ
®îc giíi thiÖu viÖc lµm, ®µo t¹o l¹i nghÒ phï hîp nÕu cã yªu cÇu. ChÕ ®é nµy
kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c c«ng chøc nhµ níc, sü quan, qu©n nh©n phôc vô
qu©n ®éi.
Theo «ng §Æng Anh DuÖ, Phã Vô trëng Vô BHXH ( Bé Lao ®éng – Th¬ng binh vµ X· héi )qua kh¶o s¸t ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia vµ ph©n tÝch tû lÖ
®ãng BHXH, møc ®ãng BHTN ®îc ®a ra lµ 3% tiÒn l¬ng th¸ng cña ngêi lao
®éng, trong ®ã doanh nghiÖp sÏ ®ãng 2% cßn ngêi lao ®éng ®ãng1%.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
VÒ møc hëng BHTN cã hai quan ®iÓm, thø nhÊt lµ tû lÖ hëng cña ngêi
lao ®éng phô thuéc vµo thêi gian ®ãng quü. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng nªn
quy ®Þnh sè tiÒn cô thÓ ®Ó chi tr¶ cho tÊt c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng. Møc nµy cao
nhÊt lµ tiÒn l¬ng tèi thiÓu hiÖn hµnh.Theo «ng Bïi V¨n Rù – Vô chÝnh s¸ch
lao ®éng viÖc lµm – Bé L§-TB-XH: víi møc hëng lµ 60% l¬ng, trong
kho¶ng tõ 6 ®Õn 18 th¸ng th× tû lÖ ®ãng lµ 3,6%.NÕu ngêi sö dông lao ®éng vµ
ngêi lao ®éng ®ãng b»ng nhau th× tû lÖ ®ãng lµ 1,8%.NÕu ngêi sö dông lao
®éng ®ãng 2/3 th× tû lÖ nµy sÏ lµ 2,4% vµ 1,2%.
ViÖc thi hµnh chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cã hiÖu qu¶ hay kh«ng cßn phô
thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè: x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ngêi ®îc hëng, sù tham gia cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, quy m« quü BHTN…
HiÖn nay, BHTN ®ang ®îc thÝ ®iÓm t¹i TP.HCM vµ §ång Nai.
3. Mét sè vÊn ®Ò bµn c·i vÒ viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch BHTN.
- Thùc hiÖn thèng kª nguån lao ®éng : §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc c«ng t¸c
gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp, t¹o viÖc lµm th× tríc tiªn cÇn thiÕt lµ ph¶i n¾m b¾t ®îc
vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt( c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng ). §ã lµ nhiÖm vô cña
c«ng t¸c kiÓm kª, kiÓm so¸t nguån lao ®éng. V× nã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt
trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp vµ viÖc lµm hay thiÕt lËp chÝnh s¸ch
BHTN.
VÊn ®Ò qu¶n lý ®îc lao ®éng thÊt nghiÖp, x¸c ®Þnh sè ngêi thÊt
nghiÖp/n¨m. V× hiÖn nay thùc chÊt cha cã con sè chÝnh x¸c vÒ lao ®éng thÊt
nghiÖp vµ cha cã c¬ quan qu¶n lý hiÖu qu¶ v× c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm
hiÖu qu¶ th× cã sè lîng c«ng nh©n lµm theo mïa vô vµ nghØ viÖc nhiÒu nhÊt.
ChÝnh s¸ch BHTN ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta, t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ trêng lao ®éng ph¸t triÓn, cho
nÒn kinh tÕ t¨ng trëng bÒn v÷ng.
V× vËy viÖc x¸c ®Þnh sè lîng ngêi thÊt nghiÖp ë níc ta vÉn cha chÝnh x¸c,
do ®ã viÖc thi hµnh chÝnh s¸ch BHTN cßn rÊt khã kh¨n.
- §èi víi ngêi lao ®éng , BHTN lµ mét phÇn hç trî khi hä gÆp rñi ro mÊt
viÖc lµm. Nhng ®Ó ®îc hëng trî cÊp thÊt nghiÖp th× hä ph¶i ®ãng phÝ BHTN
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mµ ngêi lao ®éng kh«ng hëng øng vÊn ®Ò nµy
l¾m. MÆt kh¸c th× viÖc ®ãng phÝ BHTN thêng xuyªn trong mét thêi gian ®èi
víi ngêi lao ®éng mïa vô lµ rÊt khã kh¨n , mµ ®©y lµ ®èi tîng cã kh¶ n¨ng
thÊt nghiÖp cao nhÊt
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng hëng BHTN, thêi gian hëng BHTN, møc hëng trî
cÊp thÊt nghiÖp cÇn ph¶i chÝnh x¸c nÕu kh«ng sÏ g©y ra t×nh tr¹ng ngêi lao
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
®éng sÏ dùa vµo ®ã mµ kh«ng tÝch cùc lµm viÖc vµ ®i t×m viÖc. §iÒu ®ã sÏ g©y
khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý cña Nhµ níc.
- §èi víi ngêi sö dông lao ®éng , viÖc thi hµnh BHTN th× hä ph¶i bá ra
mét kho¶n tiÒn ®Ó ®ãng vµo quü BHTN , do ®ã sÏ thªm mét phÇn chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh mµ hä kh«ng muèn mét chót nµo. Do ®ã nÕu viÖc qu¶n lý
kh«ng chÆt sÏ cã nhiÒu doanh nghiÖp sÏ chèn kho¶n ®ãng gãp nµy.
- §èi víi Nhµ níc th× ph¶i chi mét phÇn ng©n s¸ch cho ho¹t ®éng BHTN
nhng còng phÇn nµo kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp.
V× vËy ph¶i c©n nh¾c gi÷a nh÷ng mÆt tèt vµ h¹n chÕ cña viÖc thi hµnh
chÝnh s¸ch BHTN.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
§Ò ¸n m«n häc
KÕt luËn
HiÖn nay,díi t¸c ®éng cña khoa häc kü thuËt vµ toµn cÇu hãa nªn t×nh
tr¹ng thÊt nghiÖp ®ang cã xu híng trÇm träng, v× vËy cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. ViÖc x©y dùng mét chÕ ®é b¶o hiÓm ®ang cã nhiÒu kh¶
thi vµ ®ang ®îc nhiÒu níc ¸p dông.Tuy nhiªn viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch nµy
cßn nhiÒu vÊn ®Ò bµn c·i, nhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam cã mét lùc lîng lao ®éng
khã kiÓm so¸t.V× vËy viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ë ViÖt
Nam lµ cÇn ®Õn khi thêi ®iÓm thÝch hîp thùc hiÖn, ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng cho
ngêi lao ®éng tríc rñi ro thÊt nghiÖp, gióp hä yªn t©m s¶n xuÊt ®ãng gãp tÝch
cùc vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. §ång thêi còng gãp phÇn ®¶m b¶o an
toµn x· héi, thÓ hiÖn vai trß cña Nhµ níc ®èi víi ngêi lao ®éng. Do vËy viÖc
nghiªn cøu ®Ó ban hµnh chÝnh s¸ch B¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ rÊt quan träng,
nhÊt lµ trong thêi kú nÒn kinh tÕ níc ta ®ang cã sù chuyÓn dÞch,lao ®éng trong
nÒn kinh tÕ ®ang kh«ng æn ®Þnh,
ViÖc ®a BHTN vµo hÖ thèng BHXH lµ mét bíc hoµn thiÖn míi trong
vÊn ®Ò xö lý t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ còng ®a níc ta hßa nhËp víi c¸c níc trªn
thÕ giíi , tiÕp tôc sù nghiÖp toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ.
MÆc dï hiÖn nay vÉn cha thi hµnh chÝnh s¸ch BHTN , cïng víi viÖc thÝ
®iÓm t¹i TP.HCM vµ §ång Nai , t«i mong r»ng bµi viÕt cña m×nh sÏ ®îc tham
kh¶o ®Ó chÝnh s¸ch BHTN sím ®îc thi hµnh.
NguyÔn ThÞ Thuú D¬ng- Líp: Kinh tÕ Lao ®éng 44
- Xem thêm -
.DOC 
22 
242 
57 
