Tài liệu Báo chí phản ánh quá trình Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------- Vũ Thị Hoa BÁO CHÍ PHẢN ÁNH QUÁ TRÌNH VIỆT NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO) LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC BÁO CHÍ Hà Nội – 2008 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------- Vũ Thị Hoa BÁO CHÍ PHẢN ÁNH QUÁ TRÌNH VIỆT NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO) Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60 32 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC BÁO CHÍ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS DƯƠNG XUÂN SƠN Hà Nội - 2008 BẢNG QUY ĐỊNH NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT WTO: Tổ chức thương mại thế giới. TBKTVN: Thời bỏo kinh tế Việt Nam DN: Doanh nghiệp MỤC LỤC Trang Mở đầu Chƣơng 1: 4 QUÁ TRÌNH VIỆT NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƢƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO) VÀ VAI TRÒ, NHIỆM VỤ CỦA BÁO CHÍ. 1.1 Tổ chức Thƣơng mại thế giới (World Trade Organization- WTO). 1.1.1 Lược sử sự hình thành và phát triển. 1.1.2. Mục tiêu, chức năng và nguyên tắc hoạt động. 1.1.3. Cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành và quy trình kết nạp thành viên. 1.2. Quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 1.2.1. Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế và gia nhập WTO. 1.2.2. Quan điểm, nguyên tắc, phương châm chỉ đạo trong quá trình hội nhập. 1.2.3. Một số nhiệm vụ cụ thể. 1.2.4. Quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 1.2.5. Các cam kết chính của Việt Nam sau khi gia nhập WTO. 1.2.6. Những thời cơ và thách thức khi Việt Nam gia nhập WTO. 1 1.3. Vai trò, nhiệm vụ của báo chí trong việc phản ánh quá trình Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế và gia nhập WTO. 1.3.1. Vai trò của báo chí trong sự nghiệp phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước. 1.3.2. Nhiệm vụ của báo chí trong việc phản ánh quá trình Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế và gia nhập WTO. Chƣơng 2: NỘI DUNG PHẢN ÁNH CỦA BÁO CHÍ VỀ QUÁ TRÌNH VIỆT NAM GIA NHẬP WTO. 2.1. Báo Nhân dân với công tác tuyên truyền về quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 2.2. Báo Thời báo kinh tế Việt Nam với công tác tuyên truyền quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 2.3. Tạp chí Thƣơng mại với công tác tuyên truyền quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 2.4. Những nội dung chủ yếu đƣợc đăng tải trên báo chí về quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 2.4.1. Báo chí tuyên truyền nhận thức về WTO và những tác động của WTO đến nền kinh tế Việt Nam. 2.4.2. Báo chí tuyên truyền và góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật kinh tế, thương mại phù hợp với các điều khoản của WTO. 2.4.3. Báo chí phản ánh toàn cảnh bức tranh kinh tế Việt Nam sau 1 năm gia nhập WTO. 2.4.4. Quan hệ thương mại Việt Nam- các nước được phản ánh qua báo chí. 2 Chƣơng 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG BÁO CHÍ TRONG THỜI KỲ “HẬU WTO”. 3.1. Một số nhận xét về ƣu điểm và khuyết điểm của báo chí trong công tác tuyên truyền về WTO. 3.1.1. Ưu điểm. 3.1.2. Hạn chế. 3.2. Một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng báo chí trong giai đoạn “hậu WTO”. 3.2.1. Xây dựng đội ngũ phóng viên, biên tập viên có tri thức, kiến thức về kinh tế và hội nhập quốc tế. 3.2.2. Thiết lập sự phối hợp trong thông tin tuyên truyền giữa các cơ quan thông tin đại chúng. 3.2.3. Hoạch định chiến lược tuyên truyền sát với sự chuyển động của thực tiễn. 3.2.4.Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong việc khai thác thông tin. 3.2.5. Bảo đảm cơ sở vật chất cho phóng viên. 3.2.6.Mở rộng mạng lưới phát hành, tạo tính rộng rãi trong thông tin. KẾT LUẬN. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. PHỤ LỤC. 3 më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng më réng, viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan cña hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®¶m b¶o cho chóng ta cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, t¹o cho chóng ta cã mét thÕ ®øng v÷ng vµng trªn tr-êng quèc tÕ. MÆt kh¸c, trong viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam cã ®-îc lîi thÕ cña ng-êi ®i sau, kÕt hîp víi nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã nh»m ®i t¾t, ®ãn ®Çu, rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ tr¸nh nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa so víi thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, tõ sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi, mµ tr-íc hÕt lµ ®æi míi vÒ kinh tÕ (1986), §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i më cöa, ®a ph-¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n-íc. Ngµy 07/11/2006 lµ dÊu mèc lín, mang tÝnh b-íc ngoÆt trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña ViÖt Nam vµo ®êi sèng kinh tÕ- chÝnh trÞ thÕ giíi, ngµy ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ, chÝnh thøc cña Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (World Trade Organization- WTO). T¸c ®éng cña viÖc gia nhËp WTO kh«ng chØ ¶nh h-ëng lín ®Õn quèc gia, ®Õn c¸c doanh nghiÖp (DN) mµ cßn ¶nh h-ëng s©u ®Ëm ®Õn mäi mÆt ®êi sèng cña mçi ng-êi d©n ViÖt Nam. Gia nhËp WTO sÏ mang l¹i cho chóng ta nh÷ng c¬ héi vµ nguån lùc míi v« cïng to lín nh-ng bªn c¹nh ®ã còng ®Æt chóng ta tr-íc nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n kh«ng hÒ nhá bÐ. Thùc tÕ cho thÊy sù hiÓu biÕt, ®Æc biÖt lµ hiÓu biÕt vÒ quan hÖ th-¬ng m¹i quèc tÕ cña chóng ta cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ; mÆt kh¸c, ViÖt Nam gia nhËp WTO trong ®iÒu kiÖn cña mét n-íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña nhµ n-íc cßn nhiÒu yÕu kÐm; c¸c DN vµ ®éi ngò doanh nh©n 4 cßn non nít, n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng hãa cña ViÖt Nam chƣa cao... Điều đó ®ßi hái chóng ta ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ nh÷ng c¬ héi còng nhnh÷ng th¸ch thøc ®Ó cã kÕ s¸ch phï hîp víi lé tr×nh héi nhËp nµy. Thñ t-íng NguyÔn TÊn Dòng ®± kh¼ng ®Þnh: “ N©ng cao nhËn thøc cña mäi tÇng líp x· héi vÒ b¶n chÊt vµ néi dung cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc khi ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi. T¹o sù thèng nhÊt trong nhËn thøc, thèng nhÊt ®¸nh gi¸, thèng nhÊt hµnh ®éng. Trªn c¬ së ®ã ph¸t huy søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, truyÒn thèng yªu n-íc vµ c¸ch m¹ng, ý chÝ tù lùc tù c-êng cña mäi ng-êi ViÖt Nam nh»m tËn dông c¬ héi, v-ît qua th¸ch thøc ®-a nÒn kinh tÕ n-íc ta ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”(Nh©n d©n, ngµy 18-11-2006). §i cïng tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña ®Êt n-íc, víi t- c¸ch lµ tiÕng nãi cña §¶ng, Nhµ n-íc, c¸c tæ chøc x· héi vµ lµ diÔn ®µn cña nh©n d©n, hÖ thèng b¸o chÝ ViÖt Nam có vai trß to lín trong viÖc tuyªn truyÒn trong toµn x· héi tÇm quan träng cña viÖc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ph¶n ¸nh kÞp thêi nh÷ng b-íc ®i tuy cßn non trÎ nh-ng ®Çy quyÕt t©m vµ nghÞ lùc cña chóng ta. NhiÖm vô cña b¸o chÝ võa gi÷ vai trß ®Þnh h-íng t- t-ëng, võa chuyÓn t¶i kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ lộ tr×nh héi nhËp ®Ó c¸c DN ViÖt Nam kÞp thêi hiÓu biÕt, n¾m b¾t vµ cã nh÷ng ®èi s¸ch phï hîp nh»m giµnh -u thÕ trong quan hÖ th-¬ng m¹i víi c¸c DN cña c¸c thµnh viªn WTO. B¸o chÝ kh«ng chØ më c¸nh cöa ra c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, kh¾c häa bøc tranh kinh tÕ ®a d¹ng mu«n mµu s¾c mµ cßn gãp phÇn cung cÊp nh÷ng th«ng tin quan träng, göi ®i bøc th«ng ®iÖp héi nhËp cña ViÖt Nam ®Ó b¹n bÌ thÕ giíi hiÓu râ h¬n toµn c¶nh nÒn kinh tÕ nƣớc ta, gi¸n tiÕp mêi gäi còng nh­ “ t­ vÊn” ®Ó c²c tæ chøc kinh tÕ, c²c DN n­íc ngo¯i ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµo ViÖt Nam. NhËn thøc tÇm quan träng cña vai trß th«ng tin b¸o chÝ ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ nh»m ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña 5 b¸o chÝ ngµy cµng cã hiÖu qu¶, rÊt cÇn cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu, tæng kÕt, ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng th«ng tin b¸o chÝ ®èi víi qu¸ tr×nh ViÖt Nam tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO. §©y sÏ lµ mét b-íc ®óc kÕt nh÷ng kinh nghiÖm vÒ nh÷ng chÆng ®-êng ®· qua, më ra h­íng ph²t triÓn mét chÆng ®­êng míi cña ®Êt n­íc trong giai ®o³n “ hËu WTO”, l¯ mét viÖc l¯m cã ý nghÜa quan träng c° vÒ lý luËn và thùc tiÔn. ChÝnh v× vËy, t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “ B¸o chÝ ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)” ®Ó nghiªn cøu trong luËn v¨n tèt nghiÖp th¹c sÜ b¸o chÝ cña m×nh. 2. LÞch sö nghiªn cøu ®Ò tµi. Nghiªn cøu vÒ Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc nµy cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu d-íi c¸c gãc ®é vÒ kinh tÕ häc hay x· héi häc mét c¸ch kü l-ìng vµ chi tiÕt nh-: 1. ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi- t¸c gi¶ Nhµ gi¸o -u tó, PGS.TS. Phan Thanh Phè, NXB Chính trị QG, HN, 2004. Cuốn sách này cung cấp một số kiến thức mới về toàn cầu hóa kinh tế và hội nhập kinh tế; các kiến thức cơ bản về Tổ chức thƣơng mại thế giới và tiến trình Việt Nam gia nhập Tổ chức này; kinh nghiệm Trung Quốc gia nhập WTO; thực trạng và những giải pháp sát thực đối với Việt Nam trƣớc, sau khi gia nhập WTO. 2. Việt Nam & tiến trình gia nhập WTO, sách của khoa Quốc tế họctrƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, NXB Thế Giới, năm 2005. Cuốn sách này là tập hợp của các bài tham luận đƣợc tuyển chọn từ Hội thảo khoa học Việt- Đức đƣợc tổ chức tại Hà Nội (tháng 11-2004) của các học giả ngƣời Đức và Việt Nam. Đây là các bài tham luận khoa học đề cập đến các vấn đề lý luận và thực tiễn, phân tích dƣới góc độ kinh tế, pháp luật cũng nhƣ dự báo những tác động xã hội đối với việc Việt Nam gia nhập WTO. Cuốn 6 sách đƣợc chia ra làm ba chủ đề chính là: Tiến trình chuẩn bị cho sự gia nhập WTO ; Sự gia nhập WTO và tác động đối với Việt Nam; Kinh nghiệm từ tiến trình gia nhập WTO. Cuốn sách đã cung cấp cho độc giả những thông tin tƣơng đối cụ thể về một loạt vấn đề mà Việt Nam sẽ đối mặt khi gia nhập WTO nhƣ: việc chuẩn bị về các chính sách, pháp luật, yêu cầu minh bạch hóa pháp luật của Việt Nam để đáp ứng yêu cầu của WTO; Những thời cơ và thách thức của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức này; tác động của WTO đối với một số lĩnh vực cụ thể (công nghiệp, xuất khẩu, dệt may, vấn đề sở hữu trí tuệ...); và rất nhiều vấn đề khác đƣợc các tác giả nghiên cứu khá kỹ lƣỡng trong công trình nghiên cứu của mình. VÒ b¸o chÝ häc, trong danh môc nhãm ®Ò tµi vÒ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam cã mét sè luËn v¨n, kho¸ luËn tèt nghiÖp ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu sù ph¶n ¸nh trªn c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ë c¸c cÊp ®é vµ ph-¬ng diÖn kh¸c nhau vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam nh-: B¸o chÝ víi viÖc ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh héi nhËp th-¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2000 – LuËn v¨n th¹c sÜ b¸o chÝ cña t¸c gi¶ Vò ThÞ B×nh Ch©u, §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, n¨m 2002. Trong cuèn luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ luận văn tập trung nghiªn cøu ho¹t ®éng th«ng tin, cô thÓ lµ nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ néi dung vµ h×nh thøc th«ng tin trªn b¸o chÝ vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp th-¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam trªn ba khÝa c¹nh chÝnh lµ: ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu; quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt Nam- c¸c n-íc vµ quan hÖ th-¬ng m¹i ®a ph-¬ng cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1996-2000. B¸o chÝ ®Þa ph-¬ng víi vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi- LuËn v¨n th¹c sÜ b¸o chÝ cña t¸c gi¶ B¹ch ThÞ Thanh, §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, n¨m 2007. Trong cuèn luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ vai trß còng nhnhiÖm vô cña b¸o §¶ng ®Þa ph-¬ng trong viÖc tuyªn truyÒn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®ång thêi b-íc ®Çu ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng 7 cao chÊt l-îng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c tuyªn truyÒn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trªn b¸o §¶ng ®Þa ph-¬ng. Nh- vËy, liªn quan ®Õn ®Ò tµi nµy ®· cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn nh÷ng ph-¬ng diÖn kh¸c nhau nh-ng ch-a cã c«ng tr×nh ®éc lËp nµo nghiªn cøu, tæng kÕt, ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng th«ng tin trªn b¸o chÝ ViÖt Nam trong viÖc ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp WTO. KÕ thõa mét c¸ch cã chän läc kÕt qu¶ cña c¸c nhµ nghiªn cøu ®i tr-íc, tôi sÏ ®i s©u nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ WTO vµ qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp tæ chøc nµy ®-îc ph¶n ¸nh trªn b¸o chÝ ViÖt Nam th«ng qua viÖc kh¶o s¸t ba tê b¸o in: b¸o Nh©n d©n (Ên phÈm h»ng ngµy), b¸o Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam(Ên phÈm tiÕng ViÖt, h»ng ngµy) vµ T¹p chÝ Th-¬ng m¹i trong thêi gian 2006 - 2007. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu: Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ nghiªn cøu, tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng th«ng tin cña b¸o chÝ ViÖt Nam trong công tác ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Bƣớc đầu đƣa ra một số nhận xét về ƣu điểm, hạn chế của thông tin trên báo chí về vấn đề này, từ đó mạnh dạn kiến nghị mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l-îng th«ng tin cña b¸o chÝ ®¸p øng yªu cÇu tuyªn truyÒn thêi kú héi nhËp. C¨n cø vµo môc ®Ých ®Ò ra, t«i cÇn hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ sau: - Nghiªn cøu, tæng kÕt, ®¸nh gi¸ vÒ néi dung cña b¸o chÝ trong viÖc ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp WTO trªn c¸c khÝa c¹nh chÝnh nh-: Tuyªn truyÒn trong toµn x· héi vÒ WTO vµ qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña ®Êt n-íc; ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng nhiÒu chiÒu cña Tæ chøc nµy ®Õn ®êi sèng kinh tÕ cña ViÖt Nam; Tham gia tuyªn truyÒn, phæ biÕn, thÈm ®Þnh, x©y dùng, gãp ý, ph¶n biÖn nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ kinh tÕ th-¬ng 8 m¹i trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO; Tuyªn truyÒn c¸c th«ng tin vÒ bøc tranh kinh tÕ ViÖt Nam sau WTO. - Nghiªn cøu, kh¶o s¸t c¸c tê b¸o ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸, nhËn xÐt vÒ -u ®iÓm vµ h¹n chÕ mµ c¸c tê b¸o ®ã thÓ hiÖn trong hai n¨m 2006, 2007. - §Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l-îng b¸o chÝ nh»m ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc trong thêi gian hËu WTO. 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. - §èi t-îng nghiªn cøu cña luËn v¨n: lµ néi dung vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam trªn b¸o chÝ n-íc ta. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh gia nhËp WTO lµ néi dung ®-îc quan t©m ®¨ng t¶i trªn rÊt nhiÒu Ên phÈm vµ ch-¬ng tr×nh cña hÖ thèng b¸o chÝ n-íc ta. Do ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ khu«n khæ cña mét luËn v¨n th¹c sü, t«i xin phÐp chØ nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy trªn ba tê b¸o in lµ B¸o Nh©n d©n (h»ng ngµy); Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam (b¶n tiÕng ViÖt, h»ng ngµy) ; T¹p chÝ Th-¬ng m¹i víi kho¶ng thêi gian n¨m 2006 vµ 2007. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. Thùc hiÖn luËn v¨n nµy lµ qu¸ tr×nh chän läc, kiÓm tra vµ xö lý c¸c tliÖu thu thËp ®-îc tõ nh÷ng tµi liÖu ®· cã. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n, t«i tiÕn hµnh ph-¬ng ph¸p lÞch sö, kh¶o s¸t, thèng kª, m« t¶, so s¸nh, tæng hîp, ®¸nh gi¸ th«ng tin thùc hiÖn trªn c¸c Ên phÈm cña c¸c tê b¸o kh¶o s¸t, qua ®ã t×m ra nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt vÒ néi dung, nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ h¹n chÕ cña c¸c tê b¸o nµy trong c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. 6. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n. Luận văn mở ra một hƣớng nghiên cứu mới trên góc độ báo chí về đề tài Tổ chức thƣơng mại thế giới và quá trình Việt Nam tham gia tổ chức này; 9 gợi mở những vấn đề về chất lƣợng thông tin tuyên truyền quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của đất nƣớc. Luận văn góp phần cung cÊp t- liÖu để ®ång nghiÖp, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng d¹y, c¸c nhµ kinh tÕ tham kh¶o, phôc vô c«ng viÖc häc tËp, nghiªn cøu, gi¶ng d¹y còng nh- ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña m×nh. 6. KÕt cÊu luËn v¨n: Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Tµi liÖu tham kh¶o vµ Phô lôc, luËn v¨n nµy gåm ba ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ vai trß, nhiÖm vô cña b¸o chÝ. Ch-¬ng 2: Néi dung ph¶n ¸nh cña b¸o chÝ vÒ qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp WTO. Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ th«ng tin trªn b¸o chÝ trong giai ®o¹n ‘hËu WTO”. 10 CHƢƠNG 1 QUÁ TRÌNH VIỆT NAM GIA NHẬP TỔ CHỨC THƢƠNG MẠI THẾ GIỚI (WTO) VÀ VAI TRÒ, NHIỆM VỤ CỦA BÁO CHÍ. 1.1 Tổ chức Thƣơng mại thế giới (World Trade OrganizationWTO). 1.1.1 Lược sử sự hình thành và phát triển. Tổ chức Thƣơng mại thế giới (World Trade Organization- WTO) là một tổ chức quốc tế; trụ sở chính ở Giơnevơ (Thuỵ Sĩ); thành viên: 150 nƣớc và 30 giám sát viên (tính đến thời điểm tháng 11/2006); Ngân sách hoạt động của WTO do tất cả các nƣớc thành viên đóng góp trên cơ sở tƣơng ứng với phần của mỗi nƣớc trong thƣơng mại quốc tế. Tỷ lệ đóng góp tối thiểu là 0,03% ngân sách của WTO; tổng Giám đốc: Pa-xcan La-mi. Đây là một tổ chức kinh tế- thƣơng mại lớn nhất toàn cầu, điều tiết các hoạt động kinh tế và thƣơng mại thế giới, chiếm 85 % thƣơng mại hàng hóa, 90% thƣơng mại dịch vụ toàn cầu. Tổ chức thƣơng mại thế giới đƣợc thành lập ngày 01-01-1995, kế tục và mở rộng phạm vi điều tiết thƣơng mại quốc tế của tổ chức tiền thân, GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Thƣơng mại- General Agreement on Tariffsand Trade), là kết quả của hàng loạt vòng đàm phán. WTO là một hệ thống tổ chức đa biên, nơi các nƣớc cùng nhau đàm phán, thống nhất việc quản lý các hiệp định và rà soát chính sách thƣơng mại của các thành viên với nhau. Đây cũng là nơi các nƣớc thành viên có thể gặp nhau, tìm cách tháo gỡ những vấn đề liên quan đến thƣơng mại mà họ đang phải đối mặt với các quốc gia khác. Tuy là kết quả của GATT nhƣng WTO không giống nhƣ GATT vì GATT không phải là một tổ chức, các nƣớc tham gia GATT chỉ đƣợc gọi là “các bên ký kết”, WTO ra đời thay thế GATT, nhằm thể chế hoá 11 GATT, biến GATT trở thành một tổ chức thực sự và có cơ cấu tổ chức hoạt động cụ thể. 1.1.2. Mục tiêu, chức năng và nguyên tắc hoạt động. Mục tiêu tổng quát: Hỗ trợ cho sự trao đổi suôn sẻ, tự do, công bằng và có thể dự đoán trƣớc của thƣơng mại thế giới; thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế và thƣơng mại hàng hoá, dịch vụ trên thế giới, phục vụ cho sự phát triển ổn định, bền vững, đảm bảo việc làm và bảo vệ môi trƣờng; giải quyết các bất đồng và tranh chấp thƣơng mại giữa các thành viên trong khuôn khổ hệ thống thƣơng mại đa phƣơng, phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của công pháp quốc tế. Bảo đảm cho các nƣớc đặc biệt là các nƣớc kém phát triển đƣợc hƣởng lợi thực sự từ sự tăng trƣởng của thƣơng mại quốc tế, khuyến khích quá trình tham gia hội nhập ngày càng sâu rộng hơn vào nền kinh tế thế giới. Chức năng chính: Quản lý các hiệp định thƣơng mại của WTO; là diễn đàn cho các đàm phán thƣơng mại; giải quyết các tranh chấp thƣơng mại; xem xét chính sách thƣơng mại của các quốc gia ; hỗ trợ các nƣớc đang phát triển trong các vấn đề về chính sách thƣơng mại; hợp tác với các tổ chức quốc tế khác. Nguyên tắc hoạt động: WTO hoạt động trên cơ sở các luật lệ quy định trong các Hiệp định đã đạt đƣợc qua thỏa thuận giữa các thành viên WTO. Định ƣớc cuối cùng của Vòng đàm phán Uruguay ký ngày 15-4-1999 tại Marrakesh, Maroc là văn kiện pháp lý bao gồm các Hiệp định cơ bản chi phối và điều tiết các hoạt động của WTO hiện nay. WTO có một bộ nguyên tắc khổng lồ điều tiết toàn bộ hoạt động kinh tế, thƣơng mại trong đó nguyên tắc “Không phân biệt đối xử” là nguyên tắc pháp lý quan trọng nhất, thể hiện ý chí: tất cả các nƣớc thành viên đều đƣợc đối xử công bằng nhƣ nhau. Nguyên tắc này bao gồm hai nội dung: “Đãi ngộ tối huệ quốc” (Most Favoured Nation- MFN) quy định nếu một thành viên dành cho sản phẩm của một thành 12 viên khác sự đối xử ƣu đãi nào đó thì nƣớc này cũng phải dành sự ƣu đãi nhƣ vậy đối với sản phẩm của các thành viên; “Đãi ngộ quốc gia” (National Treatment-NT) quy định: mỗi thành viên sẽ không dành cho sản phẩm của công dân nƣớc mình sự đối xử ƣu đãi hơn so với sản phẩm của ngƣời nƣớc ngoài. WTO còn một số nguyên tắc hoạt động khác nhƣ: Nguyên tắc “Mở cửa thị trường” cho hàng hoá và dịch vụ, đầu tƣ nƣớc ngoài, tạo ra một hệ thống thƣơng mại toàn cầu mở cửa; Nguyên tắc “Dễ dự đoán” nhằm đảm bảo tính dễ dự đoán của chính sách thể hiện qua việc bảo hộ ở mức độ hợp lý thông qua thuế quan; Nguyên tắc “Cạnh tranh công bằng” nhẳm đảm bảo môi trƣờng cạnh tranh bình đẳng; Nguyên tắc “ Dành cho các thành viên đang phát triển hoặc các nước đang chuyển đổi một số ưu đãi” là đối xử dành cho các nƣớc đang phát triển và kém phát triển sự giảm nhẹ về nghĩa vụ và cam kết chung do WTO đề ra. WTO có khoảng 18 hiệp định lớn và 1 bộ quy tắc. Toàn bộ quy tắc gói gọn trong 30 vạn trang. Đây là bộ quy tắc khổng lồ, giúp điều tiết toàn bộ thƣơng mại toàn cầu. WTO là một tổ chức chịu sự điều hành của các thành viên. Phần lớn các quyết định của WTO đều dựa trên cơ sở đàm phán và đồng thuận. Mỗi thành viên của WTO có một phiếu bầu có giá trị ngang nhau. Nguyên tắc đồng thuận đòi hỏi mọi quyết định của WTO phải đƣợc tiến hành thông qua đàm phán giữa các thành viên do vậy nó mang tính công khai, dân chủ và có trách nhiệm. 1.1.3. Cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành và quy trình kết nạp thành viên. Cơ cấu tổ chức: WTO là một tổ chức liên chính phủ. Tất cả các thành viên của WTO đều có thể tham gia vào các hội đồng, uỷ ban của WTO. Cơ quan quyền lực cao nhất của WTO là Hội nghị Bộ trƣởng (Ministerial Conference- MC), bao gồm đại diện của tất cả các nƣớc thành viên, họp ít 13 nhất hai năm một lần. MC có quyền quyết định mọi vấn đề phát sinh từ các hiệp định. Cấp thứ hai là Đại hội đồng (General council-GC), là cơ quan ra quyết định cao nhất của WTO đƣợc nhóm họp thƣờng xuyên và hành động nhân danh Hội nghị Bộ trƣởng và chịu trách nhiệm trƣớc Hội nghị Bộ trƣởng. Cấp thứ ba là Hội đồng thƣơng mại hoạt động dƣới quyền của Đại hội đồng về nhiều lĩnh vực khác nhau nhƣ Hội đồng thƣơng mại hàng hoá, Hội đồng thƣơng mại dịch vụ, Hội đồng về những vấn đề thƣơng mại liên quan đến Sở hữu trí tuệ. Bên cạnh ba Hội đồng này còn có sáu uỷ ban và cơ quan độc lập khác chịu trách nhiệm báo cáo lên Đại hội đồng về các vấn đề riêng rẽ khác nhau trong đó có nhóm công tác chịu trách nhiệm làm việc với các nƣớc xin gia nhập WTO. Cấp thứ tƣ là các tiểu ban trực thuộc Đại hội đồng và các hội đồng chịu trách nhiệm điều hành việc thực thi Hiệp định WTO về từng lĩnh vực thƣơng mại tƣơng ứng. Ban thƣ ký của WTO có nhiệm vụ chính là cung ứng kỹ thuật cho các Hội đồng, Ủy ban và Hội nghị Bộ trƣởng, hỗ trợ kỹ thuật cho các nƣớc đang phát triển, phân tích tình hình thƣơng mại thế giới và giải thích các công việc của WTO cho công chúng và báo chí. Đoàn Thƣ ký cũng trợ giúp về pháp lý cho việc giải quyết các tranh chấp và tƣ vấn cho các chính phủ muốn gia nhập WTO. Cơ chế vận hành: Dựa trên các nghĩa vụ pháp lý, cũng nhƣ GATT, WTO có một cơ chế giải quyết tranh chấp đảm bảo: công bằng, nhanh chóng, hiệu quả và chấp nhận đƣợc đối với các bên tranh chấp trên cơ sở tuân thủ các quy phạm của luật pháp, tập quán và điều ƣớc quốc tế. Ngoài ra, WTO cũng vẫn tiếp tục áp dụng cách giải quyết tranh chấp của GATT 1947 nhƣ: tái lập sự cân bằng giữa quyền và nghĩa vụ; giải quyết tích cực các tranh chấp; cấm đơn phƣơng áp dụng các biện pháp trả đũa khi chƣa đƣợc phép của WTO…. Quyết định về giải quyết tranh chấp đƣợc Cơ quan giải quyết tranh chấp thông qua theo nguyên tắc đồng thuận có giá trị pháp lý và có tính 14 cƣỡng chế thi hành đối với các bên tranh chấp. Ngoài ra, các thành viên của WTO còn có thể sử dụng những phƣơng thức giải quyết khác trong công pháp quốc tế nhƣ: trọng tài liên quốc gia, trung gian, hoà giải… Đối với các nƣớc đang phát triển đƣợc áp dụng nguyên tắc đối xử đặc biệt đối với các nƣớc phát triển khi áp dụng Cơ chế giải quyết tranh chấp của GATT. Quy trình kết nạp thành viên: Nƣớc xin gia nhập WTO nộp đơn xin gia nhập kèm theo việc đệ trình “ Bản chào ban đầu”; WTO thành lập ra ban công tác về việc gia nhập của nƣớc đó. Chính phủ nƣớc xin gia nhập phải trình bày toàn bộ hệ thống chính sách kinh tế thƣơng mại của mình (Bị vong lục), trả lời toàn bộ các câu hỏi của các thành viên khác; tiến hành đàm phán chính thức với các thành viên của WTO và đàm phán song phƣơng với các đối tác thƣơng mại chính. Những cam kết, nghĩa vụ trong “Bản chào ban đầu” sẽ đƣợc sửa đổi để trở thành cam kết chính thức khi nƣớc này trở thành thành viên WTO. 1.2. Quá trình Việt Nam gia nhập WTO. 1.2.1 Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế và gia nhập WTO. Hơn hai mƣơi năm đã qua kể từ Đại hội Đảng lần thứ VI (1986), công cuộc đổi mới ở nƣớc ta đã đạt đƣợc những thành tựu vô cùng to lớn và rất đỗi tự hào. Chính sách đối ngoại mở cửa, đa phƣơng, đa dạng hoá đã tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của đất nƣớc trong đó hội nhập kinh tế quốc tế đã thực sự đƣợc nâng thành chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc ta. Mục tiêu của hội nhập kinh tế quốc tế của ta là nhằm mở rộng thị trƣờng, tranh thủ vốn, công nghệ, kiến thức quản lý của thế giới để phát triển đất nƣớc; đẩy mạnh và hoàn thành công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa. ViÖt Nam lÇn l-ît tham gia c¸c tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ nh- HiÖp héi c¸c n-íc §«ng Nam ¸ (ASEAN- T7/1995), DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸- ¢u 15 (ASEAM- T3/1996), DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸- Th¸i B×nh D-¬ng (APEC- T11/1998), ký HiÖp ®Þnh vµ giµnh ®-îc quyÒn b×nh th-êng ho¸ quan hÖ th-¬ng m¹i vÜnh viÔn víi Hoa Kú (T01/2007). Việt Nam nộp đơn xin gia nhập Tổ chức Thƣơng mại thế giới (WTO) vào tháng 01-1995. Trải qua 11 n¨m trêi víi 14 phiªn ®µm ph¸n ®a ph-¬ng và h¬n 200 phiªn ®µm ph¸n song ph-¬ng víi 28 thµnh viªn cña WTO, Việt Nam chính thức trở thành thành viên của WTO vào ngày 07-11-2006. Đây là một chặng đƣờng quan trọng trên con đƣờng hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam, thể hiện sâu sắc đƣờng lối, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế. Có thể thấy rõ điều này qua từng kỳ Đại hội của Đảng ta: Đại hội Đảng VI (1986) đã quyết định thi hành chính sách đổi mới toàn diện lấy kinh tế làm trọng tâm và mở ra thời kỳ mới của hội nhập kinh tế quốc tế. Nghị quyết Đại hội VI ghi rõ: “ Muốn kết hợp sức mạnh của dân tộc với sức mạnh của thời đại, nước ta phải tham gia sự phân công lao động quốc tế; tranh thủ mở mang quan hệ kinh tế quốc tế và khoa học kỹ thuật với các nước thế giới thứ ba, các nước công nghiệp phát triển, các tổ chức quốc tế và tư nhân nước ngoài trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi…” [13,81] Tiếp theo Đại hội Đảng lần thứ VII (1991) đã chỉ rõ những trọng tâm mới nhƣ: mở rộng hợp tác quốc tế với các nƣớc trong khu vực cũng nhƣ các nƣớc Bắc Âu, Tây Âu, Nhật Bản…, đặc biệt, Đại hội đã đƣa ra đƣờng lối đối ngoại đổi mới, cởi mở: “ Thúc đẩy quá trình bình thường hoá quan hệ với Hoa Kỳ… hợp tác với các tổ chức tài chính và tiền tệ quốc tế cũng như các tổ chức chuyên môn của Liên Hợp Quốc và các tổ chức phi chính phủ… Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước trong cộng đồng thế giới, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển”[14,88] 16 Năm năm sau, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, 1996 Đảng đã khẳng định chủ trƣơng xây dựng một nền kinh tế mở, đa phƣơng hoá và đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại, vấn đề về hội nhập kinh tế quốc tế đã đƣợc Đảng ta định hƣớng rất rõ: “Giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế, đa phương, đa dạng hoá quan hệ đối ngoại… Xây dựng một nền kinh tế mở, hội nhập với khu vực và thế giới, hướng mạnh về xuất khẩu đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những sản phẩm sản xuất trong nước có hiệu quả”; “Điều chỉnh cơ cấu thị trường để vừa hội nhập khu vực vừa hội nhập toàn cầu, xử lý đúng đắn lợi ích giữa ta và các đối tác… chủ động tham gia cộng đồng thương mại thế giới, các diễn đàn, các tổ chức, các định chế quốc tế một cách có chọn lọc, với bước đi thích hợp”[15,84-85]. Tiếp đó, trong các Nghị quyết của hội nghị lần thứ tƣ, Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa VIII (tháng 12/1997) cũng nêu lên những nguyên tắc và nhiệm vụ hội nhập. Trƣớc yêu cầu thống nhất chỉ đạo Việt Nam gia nhập và hoạt động trong các tổ chức kinh tế, thƣơng mại quốc tế và khu vực, ngày 10/02/1998, Thủ tƣớng Chính phủ ra Quyết định số 31-1998/QĐ/TTg thành lập Ủy ban Quốc gia về Hợp tác kinh tế quốc tế. Ủy ban có nhiệm vụ giúp Thủ tƣớng Chính phủ chỉ đạo, điều phối hoạt động của các bộ, ngành, địa phƣơng trong việc tham gia hoạt động kinh tế thƣơng mại của các tổ chức kinh tế và đàm phán gia nhập WTO. Đại hội lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Đại hội đầu tiên của thế kỷ mới, Đại hội của “ Đoàn kết, trí tuệ, dân chủ và đổi mới” thì vấn đề hội nhập đã trở thành chủ trƣơng lớn, đƣờng lối phát triển cụ thể. Nghị quyết Đại hội đã nhấn mạnh: “ Phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ nguồn lực bên ngoài và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế để phát triển nhanh, có hiệu quả và bền vững” [16,82]. Đại hội cũng khẳng định: “ Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, rộng mở, đa phương hóa, 17