Tài liệu Báo chí công an nhân dân với việc giáo dục pháp luật cho lực lượng công an nhân dân

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ===    === NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG BÁO CHÍ CÔNG AN NHÂN DÂN VỚI VIỆC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO LỰC LƯỢNG CÔNG AN NHÂN DÂN LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC BÁO CHÍ Mã số: 60.32.01 Hà Nội, tháng 11 năm 2006 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ===    === LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH BÁO CHÍ HỌC MÃ SỐ 60.32.01 BÁO CHÍ CÔNG AN NHÂN DÂN VỚI VIỆC GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO LỰC LƯỢNG CÔNG AN NHÂN DÂN (Khảo sát Tạp chí Công an nhân dân, báo Công an nhân dân, An ninh thủ đô và Công an thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2005, 2006) Cán bộ hướng dẫn: Người thực hiện : Lớp cao học: PGS.TS Đinh Văn Hường Nguyễn Thị Thu Phương Khoá 7 (2003 – 2006) Hà Nội, tháng 11 năm 2006 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Công an nhân dân Cán bộ chiến sỹ Công nghiệp hoá, hiện đại hoá An ninh quốc gia An ninh thủ đô Công an thành phố Hồ Chí Minh CAND CBCS CNH, HĐH ANQG ANTĐ CATP Hồ Chí Minh 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài Cách đây 60 năm, trong khí thế cách mạng ngút trời của ngày đầu giành độc lập, trƣớc yêu cầu tuyên truyền nhằm củng cố, xây dựng lực lƣợng CAND vừa mới thành lập còn non trẻ và vạch trần âm mƣu, thủ đoạn, tội ác của kẻ thù; và mặc dầu còn gặp vô vàn khó khăn của thời kỳ ―trứng nƣớc‖, song chỉ sau khi nƣớc nhà độc lập, Nha Công an Trung ƣơng đã xuất bản tờ báo chuyên ngành mang tên ―Công an mới‖ (tiền thân của báo CAND ngày nay và là chiếc nôi của báo chí CAND), phát hành rộng rãi trong ngành và ngoài xã hội. Trải qua những thăng trầm của lịch sử, đƣợc đặt nền tảng bởi tờ báo CAND, đến nay, hệ thống báo chí CAND đã có những phát triển vƣợt bậc cả về số lƣợng và chất lƣợng với 5 tờ báo, 2 tờ tạp chí phát hành công khai và ba tờ tạp chí phát hành nội bộ (riêng báo CAND sau khi sáp nhập với báo An ninh thế giới có xu hƣớng phát triển thành một tập đoàn báo chí với những ấn phẩm chuyên đề đặc sắc nhƣ Văn hoá Văn nghệ Công an, An ninh thế giới cuối tháng), đó là chƣa kể đến chƣơng trình phát thanh Vì An ninh Tổ quốc, Truyền hình Vì an ninh Tổ quốc, Trung tâm thông tin báo chí thuộc Văn phòng Bộ Công an. Từ thời kỳ đầu cho đến nay, báo chí CAND luôn nhất quán các mục tiêu, trong đó thống nhất quan điểm: Báo chí CAND là cơ quan tuyên truyền, giáo dục, hƣớng dẫn về chính trị, chuyên môn, pháp luật và nghiệp vụ, khoa học kỹ thuật công an cho CBCS CAND. Mỗi tờ báo, dù có tôn chỉ, mục đích khác nhau, chức năng và nhiệm vụ mang tính đặc thù, nhƣng trong quá trình hình thành và phát triển để khẳng định mình, có thể nói ngoài mục đích hƣớng tới bạn đọc đông đảo trong cả nƣớc, báo chí công an đã có nhiều đóng góp tích cực trong việc giáo dục pháp luật cho CBCS trong lực lƣợng CAND. Thời kỳ đổi mới và xây dựng đất nƣớc, báo chí ngày càng phát huy tốt vai trò là một vũ khí tƣ tƣởng sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nƣớc và chế độ, là 2 phƣơng tiện hữu hiệu nhất, đắc lực nhất để tuyên truyền đƣờng lối, chủ trƣơng chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc tới đông đảo nhân dân. Tuy nhiên, sự nghiệp cách mạng xây dựng và phát triển đất nƣớc đang đứng trƣớc nhiều thách thức gay gắt: Các thế lực thù địch đang đẩy mạnh âm mƣu ―diễn biến hoà bình‖, lợi dụng tôn giáo gây mất ổn định về chính trị, xã hội; Mặt trái của cơ chế thị trƣờng góp phần phát triển nạn tham nhũng, tiêu cực, xuất hiện nhiều dạng tội phạm mới với trình độ công nghệ cao. Điều đó đã đặt ra những thách thức mới, nhiệm vụ mới nặng nề hơn trên chiến trận bảo vệ ANQG và trật tự an toàn xã hội. Từ khi lực lƣợng CAND đƣợc thành lập thì bảo vệ an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng mà Đảng và Nhà nƣớc giao cho lực lƣợng CAND. Tuy nhiên, có một thực tế là khi cơ chế thị trƣờng mở ra tạo đà cho kinh tế đất nƣớc phát triển, mặt trái của nó đã ảnh hƣởng không nhỏ đến một bộ phận CBCS CAND, gây thoái hoá biến chất về phẩm chất đạo đức, làm giảm sút lòng tin của nhân dân. Rất đau lòng là ở nhiều vụ án kinh tế, vụ án hình sự nghiêm trọng, đều có sự tiếp tay cho tội phạm của một số CBCS trong lực lƣợng CAND. Vấn đề đặt ra là, vì sao những ngƣời đƣợc giao nhiệm vụ bảo vệ pháp luật lại vi phạm nghiêm trọng pháp luật? Sẽ có nhiều câu trả lời, nhƣng có một nguyên nhân đã đƣợc nhiều đồng chí lãnh đạo Bộ Công an, lãnh đạo Tổng cục Cảnh sát nhân dân, Tổng cục An ninh nhân dân tổng kết, rút ra sau mỗi vụ án là do kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật của bộ phận CBCS này còn rất kém. Chúng ta đang phấn đấu xây dựng một nhà nƣớc pháp quyền, một xã hội văn minh mà mọi công dân đều phải sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, trong đó lực lƣợng CAND càng phải thấy việc tuân thủ pháp luật là hành động tự thân, thì mới làm tốt nhiệm vụ quan trọng mà Đảng, Nhà nƣớc, Chính phủ và nhân dân giao phó. Báo chí nói chung và báo chí CAND nói riêng, với chức năng giáo dục chính trị tƣ tƣởng, giám sát và quản lý xã hội, với bản chất đặc thù là cung cấp 3 thông tin tới đông đảo độc giả, chắc chắn sẽ là một ―kênh‖ giáo dục pháp luật hiệu quả đến ngƣời dân, trong đó có lực lƣợng CAND. Với những luận điểm trên đây, tôi đã chọn đề tài này, trƣớc tiên là muốn có đƣợc những đánh giá xác thực và khoa học về vai trò của báo chí CAND trong việc tuyên truyền kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật cho lực lƣợng CAND, tìm ra những ƣu điểm và hạn chế, để hƣớng tới những giải pháp mang lại hiệu quả tốt hơn khi thực hiện vai trò và nhiệm vụ đó. Đồng thời, tôi cũng mong muốn, công trình khoa học này, dù còn nhiều hạn chế nhƣng cũng sẽ là một ―kênh‖ thông tin để giúp ngành công an đánh giá việc thực thi pháp luật trong lực lƣợng đƣợc toàn diện hơn, hƣớng tới xây dựng lực lƣợng CAND chính quy, tinh nhuệ, tinh thông về pháp luật, nghiệp vụ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Đảng từ khi mới thành lập lực lƣợng. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Khi nghiên cứu đề tài này, tôi có khá nhiều thuận lợi: Nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều Vụ, Cục thuộc Bộ Công an, một số Tổng biên tập các tờ báo công an có uy tín; thêm nữa, hệ thống văn bản pháp quy, pháp luật (đặc biệt là những vấn đề liên quan trực tiếp tới nghiệp vụ công an trong đấu tranh phòng ngừa tội phạm và bảo vệ ANQG) đƣợc lƣu trữ khoa học và hệ thống tại nhiều đơn vị đƣợc giao trọng trách, rất thích hợp cho việc tra cứu, nghiên cứu khoa học. Tôi còn có một thuận lợi nữa là từ năm 1999 đến nay là phóng viên báo CAND, có điều kiện tiếp xúc với cán bộ lãnh đạo của Bộ Công an để phỏng vấn về đề tài và ít nhiều cũng nắm đƣợc ƣu thế và hạn chế của nhiều tờ báo trong ngành Công an, nên thuận tiện hơn trong chọn lọc, xử lý các bài báo, tƣ liệu. Tuy nhiên, tôi cũng gặp rất nhiều khó khăn khi bắt tay thực hiện luận văn: Ngành công an đến nay hầu nhƣ chƣa thực hiện một cuộc khảo sát khoa học quy mô nào về vấn đề tuân thủ pháp luật trong lực lƣợng. Thêm nữa, nhiều nội dung pháp luật liên quan đến bí mật ANQG, dù có xuất hiện trên một số tạp 4 chí, nhƣng theo quy định của ngành không đƣợc tuyên truyền rộng rãi. Vấn đề giáo dục pháp luật trên báo chí nghe thì rất quen thuộc, dễ hiểu, nhất là với báo chí CAND nhƣng đến nay, hầu nhƣ chƣa có một công trình khoa học nào nghiên cứu, xem xét báo chí CAND đã và chƣa làm đƣợc gì trong việc giáo dục pháp luật cho lực lƣợng CAND. Tại Khoa Báo chí của Học viện Báo chí tuyên truyền và Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, cũng có một số khoá luận tốt nghiệp đại học (hệ tại chức và chính quy) và luận văn thạc sỹ có nghiên cứu khảo sát báo chí CAND, song chủ yếu đề cập đến vấn đề chống tham nhũng, phòng chống tệ nạn xã hội hoặc đi vào nghiên cứu các thể loại báo chí trên báo chí CAND; một số khoá luận nghiên cứu về tình hình xây dựng lực lƣợng CAND trong thời kỳ mới, nhƣng lại không đề cập tới vấn đề pháp luật. Do đó, ngƣời viết luận văn khá khó khăn trong việc thu thập tƣ liệu, đối chiếu các con số, thẩm tra những ý kiến đóng góp, nhận xét khi đi sâu nghiên cứu vấn đề. 3.Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Luận văn tập hợp các quan điểm, chủ trƣơng của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ Công an về công tác công an và báo chí CAND, những đòi hỏi, yêu cầu mới đối với báo chí CAND trong việc xây dựng lực lƣợng CAND đủ sức đảm đƣơng nhiệm vụ của thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc và hội nhập quốc tế. Luận văn đƣợc hình thành trên cơ sở tiếp thu và vận dụng lý luận và khoa học về báo chí, vận dụng những tri thức khoa học về tâm lý trong việc nhận biết khả năng tiếp nhận thông tin của đối tƣợng, từ đó đƣa ra những luận điểm về cách tuyên truyền, giáo dục pháp luật sao cho luật pháp đi vào đời sống hiệu quả, không khô cứng, giáo điều, tác động vào tâm thức của ngƣời đọc, trong đó có lực lƣợng CAND, hƣớng tới xây dựng lực lƣợng CAND xứng đáng là lực lƣợng nòng cốt bảo vệ chế độ và đất nƣớc. Luận văn cũng sẽ cung cấp cách nhìn nhận, phân tích rõ nét, khoa học khi đề cập đến vấn đề tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên báo chí CAND 5 Những nội dung nghiên cứu trên sẽ giúp tôi mạnh dạn nêu lên những ý kiến, suy nghĩ với mong muốn đóng góp vào sự nghiệp chung của báo chí CAND trong việc nâng cao kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật cho lực lƣợng CAND nói riêng và mọi công dân Việt Nam, phấn đấu để báo chí CAND ngày càng nâng cao chất lƣợng, uy tín, trở thành tờ báo của mọi nhà. Ở một góc độ khác, ngƣời viết luận văn còn hy vọng công trình này sẽ là một đóng góp hữu ích cho các toà soạn báo, nâng cao kiến thức về pháp luật cho đội ngũ phóng viên các báo công an, giúp họ vững vàng hơn khi xử lý các vấn đề trực tiếp liên quan đến pháp luật. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Ngƣời viết luận văn sẽ nghiên cứu các văn bản, quan điểm chỉ đạo về công tác xây dựng lực lƣợng CAND của Đảng, Đảng uỷ công an Trung ƣơng và lãnh đạo Bộ Công an; đồng thời đi sâu tìm hiểu các văn bản pháp quy, các tài liệu liên quan đến chủ trƣơng đổi mới và tăng cƣờng sự lãnh đạo quản lý, nâng cao chất lƣợng của hệ thống báo chí CAND, trong đó có vấn đề giáo dục pháp luật cho lực lƣợng. Luận văn sẽ tập trung khảo sát 4 tờ báo và tạp chí CAND gồm: Tạp chí CAND, báo CAND, báo ANTĐ và báo CA TP Hồ Chí Minh từ năm 2005 đến nay. Sở dĩ ngƣời viết lựa chọn 4 ấn phẩm này là do mỗi ấn phẩm có những sắc thái, đặc thù riêng. Tạp chí CAND sẽ có cách tiếp cận vấn đề giáo dục pháp luật khác với báo CAND; trong 4 ấn phẩm trên, có báo nghiêng về lý luận, có báo phát triển theo hƣớng xã hội hoá, thị trƣờng, có báo của Bộ Công an, có báo của Công an địa phƣơng. Với cách chọn lựa nhƣ vậy, ngƣời viết hy vọng sẽ tìm đƣợc nhiều cách tiếp cận vấn đề giáo dục pháp luật, tài liệu sẽ phong phú hơn và vấn đề đƣợc mổ xẻ toàn diện hơn. Tuy nhiên, ngƣời viết chọn thời điểm khảo sát từ năm 2005 đến nay là hoàn toàn ngẫu nhiên, xuất phát từ ý tƣởng, ―sự chọn lựa ngẫu nhiên‖ sẽ giúp tác giả có những đánh giá khách quan và chân thực về ƣu điểm và hạn chế, 6 cũng nhƣ việc đƣa ra các giải pháp khắc phục để việc tuyên truyền, giáo dục pháp luật đạt hiệu quả tốt nhất. Trên cơ sở đó, ngƣời viết sẽ cố gắng nghiên cứu thêm một số tờ báo ngoài ngành, để có thể so sánh, đánh giá nhiều chiều khi các báo cùng nêu một vấn đề liên quan đến pháp luật, không ngoài dụng ý giúp việc nhìn nhận, đúc rút ra một luận điểm nào đó đạt tính thuyết phục cao. Ngƣời viết cũng sẽ phỏng vấn, trò chuyện với một số CBCS ở những đơn vị có liên quan trực tiếp tới pháp luật nhƣ Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, ma tuý, quản lý kinh tế và chức vụ, An ninh kinh tế…, để nắm bắt tâm tƣ, nguyện vọng của CBCS khi đọc 4 ấn phẩm nói trên họ nhận đƣợc gì, mong đợi gì và muốn các ấn phẩm này cải tiến nhƣ thế nào để việc tuyên truyền giáo dục pháp luật hiệu quả, đồng thời có thêm cơ sở cho việc đánh giá vai trò của báo chí CAND với việc giáo dục pháp luật cho lực lƣợng. Do vấn đề pháp luật rất rộng, phạm vi nghiên cứu của đề tài cũng sẽ tập trung giới hạn tìm hiểu việc tuyên truyền một số bộ luật liên quan trực tiếp tới công tác chuyên môn và nghiệp vụ của lực lƣợng CAND nhƣ Luật hình sự, luật Tố tụng hình sự, luật CAND, luật ANQG, luật Phòng chống tham nhũng; Pháp lệnh công chức… 5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Ngƣời viết sẽ điểm lại những nét chung nhất về công tác xây dựng lực lƣợng CAND, trong đó yếu tố giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ trong tâm, qua đó để khẳng định, báo chí có vai trò rất quan trọng để thực hiện nhiệm vụ đó, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế, xuất hiện nhiều dạng tội phạm mới có trình độ cao Cụ thể, ngƣời viết đề tài sẽ tìm hiểu vai trò của bốn tờ báo khi thực hiện tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho lực lƣợng; đồng thời muốn tìm hiểu những hạn chế, nhƣợc điểm khi đăng tải những vấn đề liên quan đến pháp luật trên các ấn phẩm đƣợc khảo sát. Do từ trƣớc tới nay, ngành công an cũng nhƣ 7 báo chí CAND chƣa có công trình khoa học nào nghiên cứu vấn đề này, tác giả mong muốn đây là dịp để tìm hiểu tâm tƣ, nguyện vọng của CBCS trong lực lƣợng khi tiếp cận các vấn đề pháp luật trên báo chí Từ cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn sẽ mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên hệ thống báo chí công an 6. Phƣơng pháp luận nghiên cứu - Đề tài đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, dựa trên đƣờng lối, quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về công tác tƣ tƣởng, định hƣớng chiến lƣợc phát triển báo chí, tăng cƣờng sự lãnh đạo, quản lý, nâng cao chất lƣợng báo chí nói chung và báo chí CAND nói riêng. Đây cũng là phƣơng pháp luận chung cho cả luận văn. - Trƣớc khi đi vào hệ thống báo chí CAND, ngƣời viết luận văn sẽ nghiên cứu chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về công tác xây dựng lực lƣợng CAND, về yêu cầu đổi mới của báo chí CAND, qua đó sẽ đánh giá công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật trên bốn ấn phẩm báo chí đƣợc khảo sát. - Ngƣời viết luận văn sẽ sử dụng một số phƣơng pháp khi nghiên cứu, đó là phƣơng pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh để lý giải vấn đề, xác định luận cứ, luận điểm. - Luận văn sẽ sử dụng các nguồn thông tin sau: + Thu thập, sƣu tầm các văn bản, nghị quyết, luật định, một số báo và tạp chí + Kế thừa những kết quả nghiên cứu khoa học có đề cập đến việc tuyên truyền nhiều lĩnh vực trên báo chí CAND + Thảo luận, tham khảo ý kiến của nhiều nhà quản lý, nhà báo giỏi ở một số Vụ, Cục có liên quan trực tiếp tới công tác báo chí 7. Kết cấu của luận văn 8 Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, phần nội dung gồm có 4 chƣơng: * Chƣơng I: Quan điểm của Đảng, Đảng uỷ Công an Trung ƣơng và lãnh đạo Bộ Công an về XDLL CAND thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc * Chƣơng II: Báo chí CAND với việc giáo dục pháp luật cho lực lƣợng CAND * Chƣơng III: Một số kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho lực lƣợng CAND trong thời kỳ mới * Phần kết luận Nội dung của luận văn sẽ đƣợc trình bày theo thứ tự các chƣơng nói trên. 9 CHƢƠNG I QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG, ĐẢNG UỶ CÔNG AN TRUNG ƢƠNG VÀ LÃNH ĐẠO BỘ CÔNG AN VỀ XDLL CAND THỜI KỲ CNH, HĐH ĐẤT NƢỚC 1.1 CAND, một lực lƣợng nòng cốt của Đảng, Nhà nƣớc và nhân dân Việt Nam Trong bão táp của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngày 19-81945 lực lƣợng CAND Việt Nam đƣợc chính thức ra đời với nhiệm vụ cao cả bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền của Nhà nƣớc non trẻ thành quả cách mạng và và cuộc sống của nhân dân. Trải qua hơn 60 năm chiến đấu, công tác và trƣởng thành trong cuộc đấu tranh, lực lƣợng CAND đã đƣợc Đảng, Nhà nƣớc, Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện đã từng bƣớc trƣởng thành, lập nên những chiến công oanh liệt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đƣợc Đảng và nhân dân giao phó bảo vệ vững chắc nền an ninh trật tự của Tổ Quốc. Nhìn lại chặng đƣờng hơn 60 năm qua, có thể nói lực lƣợng CAND đã công tác, chiến đấu, đã phải đƣơng đầu với những cơ quan tình báo, gián điệp đế quốc đầu sỏ, trải qua bao gian nan thử thách, vừa chiến đấu vừa xây dựng từng bƣớc trƣởng thành, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp bảo vệ ANQG, bảo vệ độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ chế độ đƣợc nhân dân yêu mến, tin tƣởng, đƣợc bạn bè quốc tế đánh giá cao. Ngay từ những năm đầu mới giành đƣợc chính quyền, khi đó chƣa có một hình mẫu nào về tổ chức bộ máy công an một nƣớc dân chủ nhân dân và con ngƣời CAND mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định rõ ràng, dứt khoát bản chất của lực lƣợng CAND Việt Nam là : “Công an của ta là Công an nhân dân, vì dân mà phục vụ và dựa vào nhân dân mà làm việc”. (Chủ tịch Hồ Chí Minh với CAND Việt Nam, Viện Khoa học Công an xuất bản, Hà Nội 1980). 10 Sau đó, Ngƣời xác định tiếp: “Làm công tác chính quyền, ở công an hay ở quân đội đều là làm đầy tớ cho nhân dân cả, vì chính quyền dân chủ có nghĩa là chính quyền do người dân làm chủ”. CAND chẳng những gắn bó mật thiết với nhân dân mà còn biết phối hợp với các lực lƣợng khác, phát huy truyền thống đại đoàn kết dân tộc, trƣớc hết là đoàn kết nôị bộ, hoàn thành tốt nhiệm vụ. CAND còn biết vận dụng có chọn lọc những kinh nghiệm của lƣợc lƣợng an ninh thế giới, đồng thời tăng cƣờng hợp tác có hiệu quả với các nƣớc anh em trong cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm và khủng bố quốc tế. Đặc biệt, trong sự phối hợp chung tạo nên thế trận an ninh nhân dân vững chắc, phải kể đến sự hợp đồng chiến đấu đặc biệt giữa CAND và Quân đội nhân dân, nhân tố quyết định đánh thắng quân thù trong thời chiến và dẹp tan các thế lực phản động trong thời bình. CAND và Quân đội nhân dân đã hợp thành sức mạnh vô địch bảo vệ Nhà nƣớc Xã hội chủ nghĩa. Bác Hồ đã từng nói, Công an và Quân đội là hai cánh tay của nhân dân, của Đảng, của Chính phủ, của vô sản chuyên chính. Có thể nói, một trong những phƣơng châm công tác, chiến đấu điển hình nhất nằm trong bản chất nghiệp vụ của lực lƣợng CAND, đó là: Phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, của toàn dân, quan hệ mật thiết và dựa vào nhan dân tạo nên sức mạnh tổng hợp, chủ động phòng ngừa, chủ động và liên tục tấn công địch, trở thành một nguyên tắc chỉ đạo đấu tranh có tính truyền thống của CAND. Nói về bản chất, nguyên tắc và phƣơng châm chiến đấu công tác có tính chất đặc thù của lực lƣợng CAND nhƣ vậy, để thấy rằng, trong tác nghiệp, CBCS Công an phải xử lý rất nhiều mối quan hệ chằng chịt trên nền pháp lý và pháp luật XHCN. Vì thế, có trình độ văn hóa và hiểu biết pháp luật nhằm vận dụng, hóa giải thành công các mối quan hệ trong công tác...trở thành phẩm chất đầu tiên vô cùng quan trọng của mỗi CBCS CAND. 11 Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X của Đảng năm 2006 tiếp tục khẳng định: Xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại phục vụ sự nghiệp đổi mới CNH, HĐH đất nƣớc. Luật CAND (đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ 6, QH Khóa XI từ ngày 18-10 đến 29-11-2005, có hiệu lực từ 17- 2006) đã khẳng định vị trí, chức năng của CAND, ở Điều 4 nêu rõ: ―1.CAND là lực lượng nòng cốt của lực lượng vũ trang nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. CAND gồm lực lượng An ninh nhân dân và Cảnh sát nhân dân. 2. CAND có chức năng tham mưu cho Đảng, Nhà nước về bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; thực hiện thống nhất quản lý về bảo vệ ANQG và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; đấu tranh phòng chống âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, các loại tội phạm và các vi phạm pháp luật về ANQG, trật tự, an toàn xã hội‖. Đồng thời ở Điều 5 về Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của CAND, Luật CAND xác định rõ: “1.CAND đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự thống lĩnh của Chủ tịch nước, sự thống nhất quản lý của Chính phủ và sự chỉ huy, quản lý trực tiếp của Bộ trưởng Bộ Công an. 2. CAND được tổ chức tập trung, thống nhất và theo cấp hành chính từ trung ương đến cơ sở.3. Hoạt động của CAND tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; cấp dưới phục tùng cấp trên; dựa vào nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Nhƣ vậy, cả về sự lãnh đạo của Đảng, cả về tính pháp lý của Nhà nƣớc đã xác định rõ về phƣơng hƣớng, phƣơng châm xây dựng lực lƣợng CAND trong thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc. Một đặc điểm mà luận văn đặc biệt lƣu ý là ở Điều 5 Luật CAND xác định rất rõ : “Hoạt động của Công an nhân dân tuân thủ Hiến pháp và pháp luật”, đây cũng là mục tiêu của luận văn hƣớng tới để 12 lý giải khi đề cập đến vai trò của báo chí CAND trong việc giáo dục, hƣớng dẫn pháp luật cho CBCS CAND. 1.2 Thực trạng lực lƣợng CAND khi bƣớc vào thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc 1.2.1 Thuận lợi Trải qua hơn nửa thế kỷ, nhất là trong thời kỳ đổi mới đất nƣớc, trƣớc những biến động hết sức phức tạp của thế giới, đặc biệt là sự tan rã của hệ thống Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu đã tác động mạnh đến tƣ tƣởng cán bộ, đảng viên và nhân dân, trong đó có lực lƣợng CAND, nhƣng hầu hết CBCS CAND thể hiện rõ lập trƣờng cách mạng kiên định, bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, có tinh thần cách mạng tấn công, tận tụy trong công tác, mƣu trí dũng cảm trong chiến đấu, chấp nhận hi sinh hoàn thành tốt nhiệm vụ, giữ vững ổn định chính trị của đất nƣớc, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn của sự nghiệp cách mạng, vào thành tựu to lớn của 20 năm đổi mới đất nƣớc. Đã có hàng vạn gƣơng ngƣời tốt, việc tốt, hàng ngàn chiến sĩ thi đua, chiến sĩ quyết thắng, hàng trăm đơn vị và cá nhân đƣợc Nhà nƣớc phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lƣợng vũ trang nhân dân và nhiều gƣơng hi sinh oanh liệt vì sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc. Trong điều kiện công tác chiến đấu có nhiều khó khăn, môi trƣờng phức tạp, đời sống còn thiếu thốn, lại bị tác động tiêu cực của cơ chế thị trƣờng, sự tấn công mua chuộc của các thế lực thù địch và các đối tƣợng phạm tội, nhƣng đại bộ phận CBCS CAND vẫn giữ đƣợc lối sống trong sạch, lành mạnh, có phẩm chất đạo đức cách mạng, luôn luôn giữ gìn và phát huy bản chất giai cấp công nhân và truyền thống tốt đẹp của CAND Việt Nam, thể hiện rõ tinh thần phục vụ nhân dân, sâu sát quần chúng nhân dân, sát cơ sở, có ý thức trách 13 nhiệm trong công tác, chiến đấu và xây dựng đơn vị. Trong giao tiếp và giải quyết công việc với nhân dân, đƣợc dân tin, dân yêu, dân ủng hộ nên đã vận động đƣợc đông đảo quần chúng nhân dân tham gia đấu tranh trong phong trào bảo vệ An ninh Tổ quốc. Tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Công an Trung ƣơng lần thứ IV tháng 122005, đã nêu rõ: Những năm qua, bình quân số đảng viên đủ tƣ cách hoàn thành tốt nhiệm vụ chiếm 86,55%; đảng viên là cấp uỷ, lãnh đạo, quản lý các cấp đủ tƣ cách hoàn thành tốt nhiệm vụ chiếm 95% trở lên. Từ năm 2001 đến nay, Đảng bộ Công an TW đã kết nạp 9.690 đảng viên. Các đơn vị trực tiếp chiến đấu, đại bộ phận CBCS đã có kiến thức nghiệp vụ chung, có năng lực nghiệp vụ chuyên ngành. Riêng đội ngũ cán bộ, lãnh đạo chỉ huy các cấp công an, số đông đã đƣợc đào tạo bồi dƣỡng một cách cơ bản có hệ thống, có trình độ chính trị cao và đồng đều. 1.2.2 Khó khăn và hạn chế Điều đáng quan tâm nhất là trong những năm vừa qua, lực lƣợng CAND còn bộc lộ một số yếu kém và hạn chế. Một bộ phận CBCS còn thiếu hụt về trình độ và kiến thức về pháp luật, pháp lý quốc tế, kinh tế đối ngoại; trình độ ngoại ngữ, tin học, năng lực tổ chức thực hiện, điều hành chỉ huy cuộc đấu tranh bảo vệ an ninh, trật tự còn hạn chế. Mặt bằng kiến thức, trình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, chiến sĩ, kể cả lãnh đạo chỉ huy còn chƣa đồng đều. Điều đáng lo ngại là trƣớc những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và sự tác động của những tiêu cực của nền kinh tế thị trƣờng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, chiến sĩ CAND thiếu rèn luyện, tu dƣỡng đã không kiên định lập trƣờng cách mạng, thiếu vững vàng trƣớc những khó khăn, thử thách và có biểu hiện suy thoái về phẩm chất đạo đức, một số đồng chí đã vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tình hình trên cho thấy thực trạng của lực lƣợng CAND khi bƣớc vào thời kỳ CNH, HĐH đất nƣớc còn nhiều bất cập và hạn chế, chƣa đáp ứng đƣợc 14 yêu cầu ngày càng cao của thời kỳ mới. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ đƣợc giao, lực lƣợng CAND phải phát huy những ƣu điểm đã có khắc phục những yếu kém tồn tại nói trên để xây dựng đội ngũ thật sự vững mạnh toàn diện đáp ứng yêu cầu thời kỳ CNH, HĐH... Từ những cơ sở trên cho thấy, xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại là yêu cầu khách quan, bức thiết của thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nƣớc. Điều đó vừa có ý nghĩa cấp bách của yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự trong thời kỳ cách mạng, vừa có ý nghĩa cơ bản, lâu dài của công tác xây dựng lực lƣợng CAND: “Một lực lượng trụ cột của Nhà nước chuyên chính vô sản, của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng” (Chỉ thị số 58/CT-TW của Ban Bí thư TWĐ 1985) Xét dƣới góc độ kiến thức, sự hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật của lực lƣợng CAND, theo đánh giá của Vụ Pháp chế, Bộ Công an, nhìn chung tuyệt đại đa số CBCS Công an có trình độ hiểu biết về pháp luật, có ý thức và chấp hành tốt pháp luật của Nhà nƣớc, Chỉ thị, Quy định cụ thể hóa pháp luật của lực lƣợng CAND. Song trên thực tế, công tác phổ biến, hƣớng dẫn, giáo dục và tuyên truyền pháp luật trong lực lƣợng CAND còn thiếu những giải pháp cơ bản, có nơi làm còn hời hợt, chiếu lệ, vì thế hiệu quả chƣa cao. Nhiều vấn đề liên quan đến pháp luật nhƣng đƣợc xác định là ―bí mật nội bộ ngành‖, nên không thể phổ cập rộng rãi đến toàn thể CBCS trong lực lƣợng. 1.3 Chủ trƣơng xây dựng lực lƣợng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bƣớc hiện đại Hiến pháp nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992, tại điều 47 ghi rõ: “Nhà nước xây dựng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại dựa vào nhân dân và làm nòng cốt cho phong trào nhân dân...”. Đại hội lần thứ X của Đảng (3-2006) cũng xác định rõ: “Xây dựng lực lượng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” 15 Điều 9, Luật CAND cũng xác định rõ : “1. Nhà nước có chính sách đào tạo bồi dưỡng sỹ quan, hạ sỹ quan, chiến sĩ CAND, xây dựng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. 2. Cơ quan, tổ chức và mọi công dân có nhiệm vụ tham gia xây dựng CAND trong sạch, vững mạnh” 1.3.1 Xây dựng lực lượng CAND cách mạng Đây là mục tiêu quan trọng nhất, trong đó nội dung chủ yếu đƣợc xác định là: - Xây dựng lƣợc lƣợng CAND tuyệt đối trung thành với Đảng Cộng sản Việt Nam, với Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa và nhân dân lao động Việt Nam, có tinh thần yêu nƣớc sâu sắc, kiên định mục tiêu dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Sẵn sàng chiến đấu hi sinh bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nƣớc, sự nghiệp cách mạng của Đảng, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ nhân dân. - Đảng lãnh đạo trực tiếp tuyệt đối về mọi mặt với CAND - Xây dựng CAND là của dân, do dân và vì dân, gắn bó mật thiết và phục vụ cho lợi ích của nhân dân. Lực lƣợng CAND phải có khả năng tập hợp quần chúng, thuyết phục và tổ chức nhân dân thực hiện công cuộc bảo vệ An ninh trật tự của đất nƣớc - Có giác ngộ sâu sắc về chủ nghĩa Mác - Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, về đƣờng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc... - Luôn bám sát thực tiễn, tìm tòi, sáng tạo với tinh thần đổi mới - Có phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, gƣơng mẫu, có lối sống trong sạch, lành mạnh, tiến bộ, văn minh, thực hiện nghiêm túc 6 điều Bác Hồ dạy CAND 1.3.2 Xây dựng lực lượng CAND chính quy 16 Chính quy là xây dựng hoàn chỉnh và thực hiện nghiêm túc những quy định, nguyên tắc, quy chế và chuẩn mực nhằm tạo nên sự thống nhất về chính trị, tổ chức và hành động của lực lƣợng CAND, thể hiện ở : - Tổ chức bộ máy của CAND từ Bộ đến địa phƣơng là một tổ chức lực lƣợng vũ trang chặt chẽ, khoa học, cơ động và mang tính chiến đấu cao, đảm bảo tinh gọn, mạnh, tăng cƣờng cho sơ sở, nâng cao hiệu lực và hiệu quả và hoạt động của bộ máy CAND... - Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng tổ chức đƣợc quy định rõ ràng, khoa học, định rõ tiêu chuẩn chức trách cán bộ và nhiệm vụ cụ thể của từng chức danh... - Có hệ thống điều lệnh nội vụ, nội quy kỷ luật, chế độ công tác nghiêm minh, chặt chẽ, CBCS có ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tự giác cao, chấp hành nghiêm chỉnh 5 lời thề, 10 điều kỷ luật và điều lệnh nội vụ, đảm bảo quân phong, quân kỳ, lễ tiết tác phong, kính trọng lễ phép khi tiếp xúc với nhân dân... - Các hoạt động bảo vệ an ninh trật tự của lực lƣợng CAND đƣợc thể chế hòa bằng các văn bản pháp luật, đảm bảo cho tổ chức và hoạt động của CAND phát huy hiệu quả, hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao, giữ vững kỷ cƣơng pháp luật và đƣợc pháp luật bảo vệ. 1.3.3 Xây dựng lực lượng CAND tinh nhuệ Tinh nhuệ là tính chất tổng hợp, toàn diện của lực lƣợng CAND, tạo nên sức mạnh và hiệu quả trong chiến đấu, công tác đảm bảo khả năng tấn công kẻ địch và tội phạm một cách sắc bén, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an ninh trật tự trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. - Muốn tinh nhuệ thì tổ chức phải tinh gọn, có tính cơ động và sức chiến đấu cao, quán xuyến đƣợc đối tƣợng, địa bàn, tập trung thống nhất, chuyên sâu... 17 - Đội ngũ cán bộ có trình độ, tri thức toàn diện và chuyên sâu trong lĩnh vực công tác đƣợc phụ trách, có năng khiếu và bản lĩnh nghề nghiệp; nắm vững pháp luật, tinh thông về nghiệp vụ, sử dụng thành thạo các biện pháp chủ trƣơng, đối sách - Có khả năng vận động, tổ chức quần chúng tham gia tích cực phong trào quần chúng bảo vệ ANTQ, góp phần xây dựng nền An ninh nhân dân vững chắc, phát huy sức mạnh tổng hợp của nhân dân trong công cuộc bảo vệ ANQG và giữ gìn TTATXH - Có tinh thần cảnh giác cách mạng cao, giữ bí mật, mƣu trí sáng tạo, có khả năng tổng kết thực tiễn và nâng cao hiệu quả công tác, chiến đấu... - Ứng dụng có hiệu quả các thành tựu phát triển của các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội nhân văn, khoa học công nghệ của công an... - Có lực lƣợng trực tiếp chiến đấu mũi nhọn, đƣợc trang bị hiện đại, cơ động, có khả năng tác chiến cao; kịp thời, sắc bén, hiệu quả trong công tác chống các loại tội phạm đặc biệt, giải quyết các tình huống đặc biệt... 1.3.4 Xây dựng lượng CAND từng bước hiện đại Hiện đại là một trong những mục tiêu không thể thiếu để có thể đáp ứng yêu câù nhiệm vụ của thời kỳ mới. Lực lƣợng CAND phải đƣợc trí tuệ hóa, trí thức hóa, không ngừng nâng cao trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. - Ngoài các yêu cầu về trang bị phƣơng tiện hiện đại phục vụ chiến đấu và công tác, nghiên cứu ứng dụng có chọn lọc những kinh nghiệm, kiến thức tiên tiến, đội ngũ CBCS trong lực lƣợng CAND phải có trình độ năng lực toàn diện để đáp ứng yêu cầu xây dựng lƣợc lƣợng CAND từng bƣớc hiện đại; có khả năng làm chủ và quản lý sử dụng thành thạo, hiệu quả mọi trang bị khoa học kỹ thuật hiện đại phục vụ cho công tác và chiến đấu. - Có năng lực tƣ duy sắc sảo, tác phong khoa học theo kịp quá trình phát triển, đối mới của đất nƣớc, nhanh nhạy nắm bắt và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Có năng lực dự 18