BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr×nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i
trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M∙ sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi
B¸o c¸o chuyªn ®Ò
®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i
côm ®¶o Hßn Khoai
(HuyÖn Ngäc HiÓn - tØnh Cµ Mau)
Chñ tr×: GS.TSKH Lª §øc An
Hµ Néi, 3-2005
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
BKH&CN
§HKHTN,
§HQG HN
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
ch−¬ng tr×nh kc-09
B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ
§Ò tµi:
LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – sinh th¸i
trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän thuéc vïng biÓn ven bê viÖt nam
M∙ sè KC.09.12
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Lª §øc Tè
C¬ quan chñ tr×: Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi
B¸o c¸o chuyªn ®Ò
®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i
côm ®¶o Hßn Khoai
(HuyÖn Ngäc HiÓn - tØnh Cµ Mau)
C¸c t¸c gi¶: GS.TSKH Lª §øc An
PGS.TS §Æng V¨n Bµo
TS NguyÔn Minh HuÊn
TS Vò Ngäc Quang
ThS NguyÔn Thanh S¬n
TS §ç C«ng Thung
TS TrÇn V¨n Thôy
GS.TS Lª §øc Tè
vµ nnk
Hµ Néi, 3-2005
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh
TT
Hä vµ tªn
1
Lª §øc An
Chøc danh,
häc vÞ,
GS.TSKH
2
§Æng V¨n Bµo
PGS.TS
3
NguyÔn Minh HuÊn
TS
4
5
6
Vò Ngäc Quang
NguyÔn Thanh S¬n
§ç C«ng Thung
TS
ThS
TS
7
TrÇn V¨n Thôy
TS
8
Lª §øc Tè
GS.TS
Néi dung tham gia
Chñ tr× chuyªn ®Ò vµ
phÇn §Þa chÊt, ®Þa m¹o
§Þa chÊt, ®Þa m¹o vµ b¶n
®å ®Þnh h−íng quy ho¹ch
ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i
KhÝ t−îng Thñy v¨n, ®éng
lùc, hãa häc m«i tr−êng
C¶nh quan ®Êt
Tµi nguyªn n−íc trªn ®¶o
TiÒm n¨ng nguån lîi sinh
vËt vïng biÓn quanh ®¶o
§a d¹ng sinh häc hÖ thùc
vËt vµ th¶m thùc
Chñ nhiÖm ®Ò tµi, chñ tr×
vÊn ®Ò kinh tÕ-sinh th¸i
vµ du lÞch
§¬n vÞ c«ng t¸c
ViÖn §Þa Lý
Tr−êng §¹i häc KHTN,
§HQG Hµ Néi
§H KHTN, §HQG HN
ViÖn §Þa Lý
§H KHTN, §HQG HN
Ph©n ViÖn HDH H¶i
Phßng
§H KHTN, §HQG HN
§H KHTN, §HQG HN
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn KHoai
Môc lôc
Trang
4
Më ®Çu
PhÇn thø nhÊt
®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng
côm ®¶o hßn khoai – c¬ së cho ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i
6
Ch−¬ng 1: VÞ thÕ vµ ®Æc ®iÓm nÒn r¾n cña c¶nh quan sinh th¸i ®¶o Hßn Khoai
8
1.1 VÞ thÕ quan träng cña Hßn Khoai
8
1.2 §Þa chÊt
1.2.1 §¸ nÒn
1.2.2 Bèi c¶nh kiÕn t¹o khu vùc
1.2.3 Líp phñ trÇm tÝch bë rêi vµ tuæi cña chóng
9
9
10
11
1.3 §Þa m¹o
1.3.1 §Þa h×nh côm ®¶o Hßn Khoai cã d¹ng bËc râ rµng
1.3.2 §Þa h×nh Hßn Khoai vµ vïng biÓn kÕ cËn thÓ hiÖn bÊt ®èi xøng kh¸ râ
1.3.3 §Þa h×nh côm ®¶o Hßn Khoai ®ang chÞu qu¸ tr×nh bãc mßn cïng ph¸
huû m¹nh mÏ cña biÓn
12
14
15
16
1.4 Vá phong ho¸
17
1.5 C¶nh quan ®Êt
18
1.6 Gi¸ trÞ cña vÞ thÕ vµ ®Æc ®iÓm nÒn r¾n cña c¶nh quan phôc vô ph¸t triÓn
du lÞch - sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc
20
Ch−¬ng 2: §iÒu kiÖn khÝ hËu vµ tµi nguyªn n−íc
22
2.1 KhÝ hËu
2.1.1 ChÕ ®é nhiÖt
2.1.2 ChÕ ®é Èm
2.1.3 ChÕ ®é giã vµ c¸c hiÖn t−îng thêi tiÕt ®Æc biÖt
22
22
23
23
2.2 Tµi nguyªn n−íc mÆt vµ n−íc ngÇm
2.2.1 §Æc ®iÓm thñy v¨n
2.2.2 N−íc ngÇm
2.2.3 Kh¶ n¨ng cÊp n−íc
2.2.4 ChÊt l−îng n−íc
24
25
26
27
27
Ch−¬ng 3: Tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
29
3.1 TÝnh ®a d¹ng hÖ thùc vËt
3.1.1 Thµnh phÇn loµi
3.1.2 §Æc tr−ng b¶n chÊt sinh th¸i cña hÖ thùc vËt
3.1.3 Mèi quan hÖ vµ sù giao thoa víi c¸c hÖ thùc vËt l©n cËn
3.1.4 Gi¸ trÞ sö dông vµ b¶o tån
29
29
32
32
32
1
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn KHoai
3.2 TÝnh ®a d¹ng th¶m thùc vËt
3.2.1 §iÒu kiÖn thµnh t¹o
3.2.2 HÖ thèng ph©n lo¹i vµ c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña th¶m thùc vËt
33
33
33
3.3 Tµi nguyªn ®éng vËt hoang d·
3.3.1 Thµnh phÇn loµi
3.3.2 Sù ®a d¹ng vµ sinh c¶nh
35
35
36
3.4 Gi¸ trÞ phôc vô du lÞch-sinh th¸i, nghiªn cøu khoa häc cña th¶m thùc vËt vµ
®éng vËt hoang d· Hßn Khoai
3.4.1 Thùc vËt vµ ®éng vËt hoang d· Hßn Khoai lµ nguån lùc chÝnh cho ph¸t
triÓn kinh tÕ - sinh th¸i (du lÞch - sinh th¸i)
3.4.2 H−íng sö dông hîp lý tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
Ch−¬ng 4: HÖ sinh th¸i vïng triÒu vµ nguån lîi sinh vËt vïng biÓn quanh ®¶o
37
38
40
4.1 Nguån lîi hÖ sinh th¸i vïng triÒu
40
4.2 Nguån lîi hÖ sinh th¸i vïng biÓn quanh ®¶o
4.2.1 Thùc vËt phï du
4.2.2 §éng vËt phï du
4.2.3 §éng vËt ®¸y
4.2.4 C¸ biÓn
42
43
43
45
45
4.3 Ph−¬ng h−íng sö dông nguån lîi sinh vËt biÓn phôc vô ph¸t triÓn
du lÞch - sinh th¸i
Ch−¬ng 5: §iÒu kiÖn h¶i v¨n vµ m«i tr−êng biÓn
45
47
5.1 §iÒu kiÖn h¶i v¨n
5.1.1 ChÕ ®é triÒu
5.1.2 ChÕ ®é dßng ch¶y
5.1.3 ChÕ ®é sãng
47
47
48
48
5.2 §Æc ®iÓm ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn
49
5.3 §iÒu kiÖn h¶i v¨n vµ m«i tr−êng biÓn ®èi víi ph¸t triÓn du lÞch - sinh th¸i
5.3.1 VÊn ®Ò giã vµ sãng
5.3.2 VÊn ®Ò nu«i thuû s¶n
5.3.3 VÊn ®Ò t¾m, b¬i lÆn
5.3.4 VÊn ®Ò n−íc ®ôc quanh côm ®¶o Hßn Khoai
52
52
53
53
53
PhÇn thø hai
®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i côm ®¶o hßn khoai
55
Ch−¬ng 6: Lùa chän ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o ®¶m an ninh
quèc phßng côm ®¶o Hßn Khoai
57
6.1 HiÖn tr¹ng sö dông vµ qu¶n lý l·nh thæ
6.1.1 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt
6.1.2 Dù ¸n ®ang tiÕn hµnh cña tØnh Cµ Mau
6.1.3 Dù ¸n ®ang tiÕn hµnh cña Bé Thñy S¶n
6.1.4 C¸c dù ¸n ®· ®−îc th«ng qua
6.1.5 Dù ¸n viÔn c¶nh
6.1.6 HiÖn tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý côm ®¶o Hßn Khoai
57
57
57
57
57
57
58
2
36
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn KHoai
6.2 Nh÷ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi côm ®¶o
6.2.1 Ph¸t triÓn c¸c lo¹i dÞch vô tæng hîp
6.2.2 Nu«i trång h¶i s¶n
6.2.3 X©y dùng ®iÓm du lÞch cao cÊp vµ quèc tÕ
58
58
59
59
6.3 H−íng ph¸t triÓn thÝch hîp vµ kh¶ thi: Du lÞch-sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoahäc
59
Ch−¬ng 7: Ph¸t triÓn du lÞch - sinh th¸i ®¶o - biÓn vµ nghiªn cøu khoa häc −
h−íng lùa chän −u tiªn cho côm ®¶o Hßn Khoai
60
7.1 C¸c c¨n cø khoa häc cho ph¸t triÓn du lÞch-sinh th¸i
7.1.1 Søc chøa cña ®¶o
7.1.2 H−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña tØnh Cµ Mau vµ huyÖn Ngäc HiÓn
®èi víi côm ®¶o Hßn Khoai
7.1.3 ¦u thÕ ®Æc biÖt cña côm ®¶o Hßn Khoai cho ph¸t triÓn du lÞch - sinh
th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc
60
60
7.2 H−íng ph¸t triÓn du lÞch - sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc
7.2.1 Môc tiªu vµ yªu cÇu
7.2.2 Nh÷ng s¶n phÈm du lÞch
7.2.3 C¸c dÞch vô du lÞch t¹i ®¶o
7.2.4 §Çu t− −u tiªn
62
62
62
62
63
7.3 §Þnh h−íng quy ho¹ch mÆt b»ng ®¶o Hßn Khoai phôc vô du lÞch - sinh th¸i
vµ nghiªn cøu khoa häc
7.3.1 Ph©n khu chøc n¨ng
7.3.2 Bè trÝ cô thÓ
63
63
65
7.4 Mét sè dù ¸n ®Çu t− (giai ®o¹n 1)
66
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
67
C¸c phô lôc
69
61
61
Phô lôc 1: Danh lôc thùc vËt ®¶o Hßn Khoai - tØnh Cµ Mau
1.1 B¶ng danh lôc thùc vËt ®¶o Hßn Khoai
1.2 C¸c chó thÝch cho danh lôc thùc vËt Hßn Khoai
70
70
79
Phô lôc 2: Danh s¸ch c¸c loµi thó, chim, bß s¸t, Õch nh¸i ë ®¶o Hßn Khoai
79
Phô lôc 3: Danh s¸ch loµi ®éng vËt ®¸y vïng b·i triÒu Hßn Khoai
83
Phô lôc 4: Sinh vËt vïng biÓn Hßn Khoai
4.1 Thµnh phÇn loµi thùc vËt phï du vïng biÓn xung quanh ®¶o Hßn Khoai
4.2 Thµnh phÇn loµi ®éng vËt phï du vïng biÓn xung quanh ®¶o Hßn Khoai
4.3 Danh môc thµnh phÇn loµi ®éng vËt ®¸y vïng biÓn ®¶o Hßn Khoai
4.4 Danh s¸ch c¸ khu vùc biÓn Hßn Khoai
86
86
89
91
96
Phô lôc 5: C¸c ¶nh t− liÖu vÒ Hßn Khoai
99
3
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Më §Çu
§Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp nhµ n−íc “LuËn chøng khoa häc vÒ m« h×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i trªn mét sè ®¶o, côm ®¶o lùa chän vïng biÓn ven bê
ViÖt Nam” m· sè KC-09-12 ®−îc triÓn khai tõ cuèi n¨m 2001, do GS.TS Lª §øc Tè
lµm chñ nhiÖm vµ tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG HN lµ c¬ quan chñ tr×.
§Ò tµi ®· chän 3 ®¶o, côm ®¶o ®Ó nghiªn cøu chi tiÕt lµ Ngäc Võng (huyÖn
V©n §ån, tØnh Qu¶ng Ninh), Cï Lao Chµm (thÞ x· Héi An, tØnh Qu¶ng Nam) vµ
Hßn Khoai (huyÖn Ngäc HiÓn, tØnh Cµ Mau). NhiÖm vô ®Æt ra cho viÖc nghiªn cøu
Hßn Khoai lµ kh«ng hoµn toµn nh»m thµnh lËp mét quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn
kinh tÕ-x· héi cho côm ®¶o, n¬i hiÖn t¹i kh«ng cã hé d©n c− nµo sinh sèng chÝnh
thøc, mµ lµ h−íng tíi x©y dùng mét m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i, lÊy du lÞch
sinh th¸i lµm träng ®iÓm.
Trong 3 n¨m 2001-2004, §Ò tµi ®· tæ chøc 5 ®ît kh¶o s¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn, c¸c hÖ sinh th¸i vµ tµi nguyªn m«i tr−êng trªn ®¶o vµ vïng biÓn ven ®¶o.
Nh÷ng s¶n phÈm cña ®Ò tµi bao gåm c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò sau:
1. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt, ®Þa m¹o côm ®¶o Hßn Khoai vµ b¶n ®å ®Þa m¹o tû lÖ
1:7000. GS.TSKH Lª §øc An.
2. C¶nh quan ®Êt côm ®¶o Hßn Khoai vµ thuyÕt minh b¶n ®å c¶nh quan ®Êt, tû
lÖ 1:7000. TS Vò Ngäc Quang.
3. §¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng sinh häc hÖ thùc vËt vµ th¶m thùc vËt côm ®¶o Hßn
Khoai lµm c¬ së khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i. B¶n ®å th¶m
thùc vËt tû lÖ 1:7000. TS TrÇn V¨n Thôy.
4. Tµi nguyªn ®éng vËt hoang d· (thó, chim, bß s¸t, Õch nh¸i) ®¶o Hßn Khoai.
TS Tr−¬ng V¨n L· vµ nnk.
5. Tµi nguyªn n−íc ®¶o Hßn Khoai. Ths NguyÔn Thanh S¬n, Ths TrÇn Ngäc
Anh.
6. HÖ sinh th¸i vïng triÒu ®¶o Hßn Khoai. TS NguyÔn Xu©n Dôc.
7. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng nguån lîi sinh vËt biÓn vïng n−íc quanh ®¶o Hßn Khoai.
TS §ç C«ng Thung vµ nnk.
8. ChÕ ®é khÝ t−îng h¶i d−¬ng khu vùc ®¶o Hßn Khoai. TS NguyÔn Minh HuÊn.
9. B¶n ®å ®Þnh h−íng quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn
Khoai. PGS.TS §Æng V¨n Bµo.
Nh÷ng néi dung c¬ b¶n c¸c nghiªn cøu cña chóng t«i vÒ Hßn Khoai vµ ®Þnh
h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o nµy ®· ®−îc tr×nh bµy t¹i Héi th¶o khoa
4
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
häc cña ch−¬ng tr×nh KC-09 ngµy 21/8/2003 vµ b¸o c¸o tr−íc UBND vµ c¸c së,
ban, ngµnh cña tØnh Cµ Mau ngµy 28/6/2004.
B¸o c¸o tæng hîp “§Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn
Khoai” bao gåm 2 phÇn, 7 ch−¬ng vµ 5 phô lôc víi cÊu tróc cô thÓ nh− sau:
Më ®Çu
PhÇn thø nhÊt: §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng côm
®¶o Hßn Khoai - c¬ së cho ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i.
Ch−¬ng 1. VÞ thÕ vµ ®Æc ®iÓm nÒn r¾n cña c¶nh quan sinh th¸i ®¶o Hßn Khoai
Ch−¬ng 2. §iÒu kiÖn khÝ hËu vµ tµi nguyªn n−íc
Ch−¬ng 3. Tµi nguyªn sinh vËt trªn ®¶o
Ch−¬ng 4. HÖ sinh th¸i vïng triÒu vµ nguån lîi sinh vËt vïng biÓn quanh ®¶o
Ch−¬ng 5. §iÒu kiÖn h¶i v¨n vµ m«i tr−êng biÓn
PhÇn thø hai: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Ch−¬ng 6. Lùa chän ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o ®¶m an ninh quèc
phßng côm ®¶o Hßn Khoai
Ch−¬ng 7. Ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ®¶o biÓn vµ nghiªn cøu khoa häc - h−íng
lùa chän −u tiªn cho côm ®¶o hßn Khoai
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
C¸c phô lôc
B¸o c¸o tæng hîp nµy do GS.TSKH Lª §øc An biªn so¹n theo sù ph©n c«ng
cña Ban chñ nhiÖm §Ò tµi, trªn c¬ së nh÷ng sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t míi nhÊt
(2003-2004) thÓ hiÖn trong c¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò nªu trªn, kÕt hîp víi tham kh¶o
tµi liÖu cña c¸c Ch−¬ng tr×nh BiÓn tr−íc ®©y ®èi víi khu vùc nµy (®Æc biÖt lµ ®Ò tµi
KT-03-12) vµ tiÕp thu ý kiÕn cña c¸c nhµ khoa häc t¹i c¸c héi th¶o còng nh− c¸c
gãp ý cña c¸c nhµ qu¶n lý vµ phô tr¸ch c¸c ban, ngµnh cña tØnh Cµ Mau vµ huyÖn
Ngäc HiÓn. Nh©n ®©y chóng t«i xin tá lßng c¶m ¬n ch©n thµnh.
5
PhÇn thø nhÊt
®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn
vµ m«i tr−êng côm ®¶o hßn khoai - c¬ së cho
ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Vµi nÐt kh¸i qu¸t
Côm ®¶o Hßn Khoai thuéc x· T©n ¢n, huyÖn Ngäc HiÓn, tØnh Cµ Mau, gåm 5 ®¶o: Hßn Khoai (4,96
km2), Hßn Sao (0,7 km2), Hßn Gß (Hßn Gç, Hßn T−îng: 0,03 km2), Hßn §åi Måi (0,03 km2) vµ Hßn
§¸ LÎ (0,005 km2), tæng céng réng 5,72 km2 (theo ®Ò tµi KT-03-12). §¶o Hßn Khoai cßn cã tªn gäi
theo truyÒn thuyÕt lµ ®¶o Gi¸ng Tiªn, c¸ch ®Êt liÒn (b·i Khai Long) kho¶ng 14 km, c¸ch cöa R¹ch
Gèc 27 km. Côm ®¶o ë vÞ trÝ tõ 8o22’46” ®Õn 8o27’30” vÜ b¾c vµ tõ 104o48’30” ®Õn 104o52’30” kinh
®«ng (h×nh 1 vµ phô lôc 5: c¸c ¶nh 1, 1a,). Hßn Khoai, ®¶o lín nhÊt, cã h×nh kÐo dµi theo ph−¬ng
®«ng b¾c - t©y nam kho¶ng 4,25 km, chç réng nhÊt 1,8 km vµ hÑp nhÊt 0,6 km, th¾t ë gi÷a (th−êng
®−îc vÝ gièng cñ khoai, cñ l¹c hoÆc sè 8). §iÓm cao nhÊt ë phÝa nam ®¶o cao 303,0 m theo tµi liÖu
cña C«ng ty Kh¶o s¸t thiÕt kÕ §−êng thñy I, 1994 (b¶n ®å 1:50.000 UTM n¨m 1965 ghi lµ 318 m).
ë hßn Sao, ®iÓm cao nhÊt lµ 157,0 m (b¶n ®å 1:50.000 UTM ghi 175 m). §¶o Hßn Khoai cã h¶i
®¨ng (to¹ ®é 8o25’36”N, 104o50’06”E) ë ®é cao 315,7m víi ®é chiÕu xa 35 h¶i lý, cã mét ®−êng
nhùa nhá ®i tõ b·i Lín lªn s©n bay trùc th¨ng vµ tr¹m h¶i ®¨ng dµi trªn 3 km ®· bÞ xuèng cÊp
nghiªm träng.
T¹i b·i Lín, tõ n¨m 2003 ®· triÓn khai dù ¸n c¶ng c¸, x©y dùng xong cÇu c¶ng nh−ng bÞ sù cè do
sãng vµo ®Çu n¨m 2004 nªn hiÖn ch−a triÓn khai tiÕp c¸c gãi thÇu cßn l¹i.
Tr−íc C¸ch m¹ng, trªn ®¶o Hßn Khoai cã nhiÒu gia ®×nh sinh sèng. HiÖn nay kh«ng cã hé d©n nµo
mµ chØ cã c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi vµ d©n sù sau ®©y: H¶i qu©n ®ãng ë b·i Lín vµ trªn tr¹m ra ®a (®é
cao kho¶ng 300 m, phÝa t©y nam h¶i ®¨ng), bé ®éi biªn phßng (§ån 700) vµ H¹t kiÓm l©m ®ãng ë
b·i Nhá, c¸c c¸n bé h¶i ®¨ng ®ãng t¹i khu vùc h¶i ®¨ng. Ngoµi ra cßn cã mét sè ng−êi lµ th©n
nh©n cña c¸n bé chiÕn sÜ trªn ®¶o ra më qu¸n, chñ yÕu lµ gi¶i kh¸t, phôc vô nhu cÇu cña bé ®éi vµ
c¸n bé c«ng nh©n t¹i b·i Lín vµ b·i Nhá còng nh− phôc vô nh÷ng ng−êi tham quan vµo kú nghØ
hoÆc ngµy lÔ.
VÒ hµnh chÝnh, Hßn Khoai thuéc x· T©n ¢n, nh−ng ë ®¶o ch−a cã c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý cña x·.
An ninh l·nh thæ ë ®©y do §ån biªn phßng 700 phô tr¸ch vµ H¹t kiÓm l©m qu¶n lý rõng.
Hßn Khoai cã tiÒm n¨ng lín cho ph¸t triÓn kinh tÕ - sinh th¸i, nhÊt lµ du lÞch - sinh th¸i, thÓ hiÖn ®Çy
®ñ ë ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn vµ m«i tr−êng trªn ®¶o vµ vïng biÓn quanh ®¶o. §iÒu ®Æc biÖt
quan träng lµ n¨m 1994 Hßn Khoai ®· ®−îc Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin c«ng nhËn lµ Th¾ng c¶nh cña
tØnh Cµ Mau. §©y lµ lîi thÕ rÊt lín ®Ó Hßn Khoai trë thµnh mét ®iÓm s¸ng du lÞch sinh th¸i hÊp dÉn.
Côm ®¶o
Hßn Khoai
H×nh 1: Hßn Khoai – côm ®¶o ven bê cùc nam cña Tæ quèc
7
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Ch−¬ng 1
VÞ thÕ vµ ®Æc ®iÓm nÒn r¾n cña c¶nh quan sinh th¸i
®¶o hßn khoai
1.1 VÞ thÕ quan träng cña Hßn khoai
§¶o Hßn Khoai lµ m¶nh ®Êt cã ng−êi sinh sèng ë cùc nam n−íc ta, cã vÞ trÝ
quan träng trong b¶o vÖ an ninh, quèc phßng, ¸n ng÷ ë cöa vÞnh Th¸i Lan, gÇn tuyÕn
giao th«ng ®−êng biÓn quèc tÕ quan träng trong khu vùc. Hßn Khoai n»m trong hÖ
thèng ®Ìn biÓn khu vùc dÉn ®−êng cho tµu qua l¹i vïng cöa vÞnh Th¸i Lan. MÆc dï
cã diÖn tÝch nhá (kho¶ng 5 km2) nh−ng Hßn Khoai ®· ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c b¶n ®å
cæ tû lÖ rÊt nhá cña Ph−¬ng t©y (thÕ kû 17-18) d−íi tªn I.Ubi hoÆc Poulo Obi (tõ gèc
M· Lai) chÝnh lµ do vÞ thÕ chiÕn l−îc quan träng cña nã trong kiÓm so¸t vïng biÓn
vµ khèng chÕ vïng ®Êt liÒn cùc nam Nam Bé.
Gi¸ trÞ vÒ vÞ thÕ cña côm ®¶o Hßn Khoai cµng ®−îc næi bËt víi tuyªn bè ngµy
12 th¸ng 11 n¨m 1982 cña ChÝnh phñ n−íc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ
®−êng c¬ së dïng ®Ó tÝnh chiÒu réng l·nh h¶i ViÖt Nam, theo ®ã, hßn §¸ LÎ (trong
côm ®¶o Hßn Khoai) c¸ch bê biÓn Cµ Mau 21 km ®−îc lÊy lµm ®iÓm chuÈn cña
®−êng c¬ së (gäi lµ ®iÓm A2, cã to¹ ®é 8o22’8N, 104o52’4E) dïng ®Ó tÝnh chiÒu
réng l·nh h¶i cña lôc ®Þa ViÖt Nam. Còng cÇn biÕt thªm lµ ®iÓm A1 ®Æt t¹i hßn
Nh¹n, thuéc quÇn ®¶o Thæ Chu, tØnh Kiªn Giang vµ ®iÓm A3 ®Æt t¹i hßn Tµi Lín,
quÇn ®¶o C«n §¶o, tØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu. Nh− vËy vÒ mÆt x¸c ®Þnh ®−êng c¬ së,
côm ®¶o Hßn Khoai cã vÞ thÕ quan träng kh«ng kÐm quÇn ®¶o Thæ Chu vµ C«n §¶o,
mét vÞ thÕ cã t¸c dông më réng vïng néi thñy ra nhiÒu chôc kilomet theo bÒ ngang,
còng nh− lµ mét vÞ thÕ tiÒn tiªu b¶o vÖ an ninh quèc gia.
MÆt kh¸c, c¸c nói ®¸ hoa c−¬ng (granit) nãi chung vèn cã −u thÕ vÒ c¶nh quan
®a d¹ng vµ hÊp dÉn nh− ®· thÊy ë Hßn Khoai vµ nhiÒu n¬i kh¸c, song nÕu c¸c khèi
®¸ nµy ph©n bè ë miÒn ®åi nói trªn lôc ®Þa (thÝ dô ë T©y B¾c, T©y Nguyªn) th× −u
thÕ ®ã kh«ng cßn lµ thÕ m¹nh. ë côm ®¶o Hßn Khoai, nói ®¸ granit ph©n bè gi÷a
biÓn trêi mªnh m«ng, næi bËt nh− kh¾c ho¹ mét vÞ thÕ ®éc t«n cña m×nh. L¹i n÷a,
ng−êi d©n Cµ Mau vµ T©y Nam Bé nãi chung ®· quen m·i víi mét c¶nh quan ®ång
b»ng, ph¼ng lú th¼ng c¸nh cß bay, mµ v× thÕ cã thÓ trë thµnh ®¬n ®iÖu, th× sù cã mÆt
cña côm ®¶o Hßn Khoai nh− mét sù bæ sung cho hoµn chØnh, mét sù ®Òn bï vµ tÊt
nhiªn ®èi víi hä sÏ lµ mét sù hÊp dÉn, mét c¶m høng míi. Hßn Khoai sÏ lµ mét
®iÓm nhÊn cña tuyÕn du lÞch vÒ Cµ Mau. ChÝnh nhê gi¸ trÞ vÞ thÕ cña nã - mét nói ®¸
granit gi÷a bao la biÓn trêi, c¹nh mét ®ång b»ng ch©u thæ réng lín, víi t− c¸ch lµ
mét ®iÓm du lÞch sinh th¸i ®¶o - biÓn, bæ sung cho vïng du lÞch - sinh th¸i ®Êt ngËp
n−íc mòi Cµ Mau. Riªng vÒ ý nghÜa nµy, Hßn Khoai cßn v−ît tréi h¬n c¶ c¸c ®¶o ®¸
magma kh¸c ë ven bê biÓn miÒn Trung, trong ®ã cã Cï Lao Chµm.
Gi¸ trÞ vÒ vÞ thÕ cña Hßn Khoai cßn ®−îc ®¸nh gi¸ cao nÕu nh− nh×n vµo vÞ trÝ
®Þa lý cña nã. Hßn Khoai n»m ë ranh giíi gi÷a hai vïng biÓn cã chÕ ®é khÝ t−îng
8
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
thñy v¨n kh¸c nhau: vïng biÓn phÝa ®«ng vµ vïng biÓn phÝa t©y cña Nam Bé (th−êng
®−îc gäi lµ biÓn §«ng vµ biÓn T©y, nh−ng kh«ng chÝnh x¸c). H¬n n÷a Hßn Khoai
còng lµ ranh giíi cña c¸c thÓ ®Þa chÊt, c¸c hÖ sinh th¸i. Hßn Khoai lµ ®iÓm nèi gi÷a
c¸c ®¶o phÝa ®«ng (C«n §¶o) vµ phÝa t©y (Thæ Chu, Phó Quèc, Hßn Chuèi trong
vÞnh Th¸i Lan) víi nhiÒu ý nghÜa kh¸c nhau: giao th«ng, du lÞch vµ c¶ an ninh, quèc
phßng. ý nghÜa ®ã cµng lín nÕu ta biÕt r»ng Hßn Khoai n»m gÇn c¸c vïng tµi
nguyªn lín cña Tæ quèc lµ h¶i s¶n vµ dÇu khÝ.
§èi víi n−íc ViÖt Nam kÐo dµi theo ph−¬ng kinh tuyÕn th× thÕ giíi sinh vËt
(c¸c hÖ thùc vËt vµ ®éng vËt) trªn Hßn Khoai lµ thuéc ®iÓm cuèi cïng, gÇn xÝch ®¹o
nhÊt. V× thÕ Hßn Khoai chÝnh lµ n¬i bæ sung cho bøc tranh ®a d¹ng c¸c hÖ sinh th¸i
cña ViÖt Nam. §iÒu ®ã cµng cã ý nghÜa nÕu nã trë thµnh mét ®iÓm du lÞch sinh th¸i.
MÆt kh¸c trong t©m t−ëng cña chóng ta th−êng quan niÖm x· Lòng Có (Hµ
Giang) lµ ®iÓm cùc b¾c vµ x· §Êt Mòi (Cµ Mau) lµ ®iÓm cùc nam cña ®Êt n−íc.
Nh−ng ë khÝa c¹nh lµ mét m¶nh ®Êt cã ng−êi ®· sinh sèng l©u ®êi th× Hßn Khoai (x·
T©n ¢n, huyÖn Ngäc HiÓn) míi chÝnh lµ ®iÓm cùc nam cña Tæ quèc, xøng ®¸ng
®−îc chiªm ng−ìng, nhÊt lµ tõ khi nã ®−îc c«ng nhËn Th¾ng c¶nh quèc gia (1994).
1.2 §Þa chÊt
1.2.1 §¸ nÒn
Toµn côm ®¶o Hßn Khoai ®−îc cÊu t¹o bëi ®¸ granit mµ c¸c nhµ ®Þa chÊt thuéc
Liªn ®oµn B¶n ®å §Þa chÊt miÒn Nam ViÖt Nam xÕp chóng vµo phøc hÖ Hßn Khoai
(γδ - γT3 - J1 hk ). C¸c thµnh t¹o granitoid v«i - kiÒm nµy cßn lé ra ë hßn §¸ B¹c
(®¶o nhá s¸t ven bê huyÖn TrÇn V¨n Thêi, Cµ Mau) trong vÞnh Th¸i Lan, còng gÆp
®¸ nµy trong lç khoan 216 t¹i thÞ trÊn N¨m C¨n, ë ®é s©u tõ 404 m trë xuèng, ®Æc
biÖt cßn gÆp nã trong ®¸ mãng phÝa b¾c cÊu t¹o má B¹ch Hæ, c¸ch Hßn Khoai 400
km vÒ phÝa ®«ng b¾c.
C¸c ®¸ cña phøc hÖ nµy gåm 2 pha x©m nhËp vµ pha ®¸ m¹ch. Pha 1 gåm
granodiorit biotit hornblend, granodiorit biotit h¹t võa, ph©n bè trªn phÇn lín diÖn
tÝch Hßn Khoai, ®«i n¬i gÆp ®¸ h¹t lín (ë b·i C¸t Vµng, phÝa t©y b¾c ®¶o). Thµnh
phÇn kho¸ng vËt cña ®¸ gåm plagioclaz (30 - 40%), felspat kali (7 - 28%), th¹ch anh
(20-28%), biotit (5-10%), hornblend (0-6%). Pha 2 gåm granit biotit cã chøa
hornblend h¹t nhá, ë mám b¾c Hßn Khoai vµ trªn diÖn hÑp ë Hßn Sao, víi thµnh
phÇn plazioclaz (27-30%), felspat kali (38-40%), th¹ch anh (29-30%), biotit (5-7%),
hornblend (1%). Kho¸ng vËt phô cã apatit, zircon, trong mÉu gi· ®·i cã magnetit,
ilmenit, rutil… Pha ®¸ m¹ch gåm granit porphyr, granit aplit.
Granit Hßn Khoai, vÒ ®Æc ®iÓm th¹ch ho¸ thuéc lo¹t v«i - kiÒm b×nh th−êng
®Õn h¬i cao Kali (Natri ngang b»ng Kali), thuéc lo¹i võa nh«m ®Õn h¬i cao nh«m.
Còng theo c¸c t¸c gi¶ trªn, granitoid Hßn Khoai mang ®Æc tr−ng th¹ch ho¸ cña cung
magma r×a lôc ®Þa tÝch cùc, cã nhiÒu tÝnh chÊt cña bèi c¶nh sau va ch¹m.
VÒ quan hÖ víi c¸c ®¸ kh¸c, ®· quan s¸t thÊy phøc hÖ Hßn Khoai lµm biÕn
chÊt trao ®æi tiÕp xóc víi c¸c trÇm tÝch phun trµo ë Hßn Bu«ng (thuéc hÖ tÇng Hßn
Ngang tuæi Trias) vµ bÞ xuyªn c¾t bëi c¸c m¹ch andesit - dacit (thuéc hÖ tÇng ®Ìo
B¶o Léc, tuæi K1) quan s¸t thÊy ë hßn §åi Måi, mám ®«ng Hßn Sao vµ bê nam Hßn
Khoai. Tuæi tuyÖt ®èi (®ång vÞ) cña granitoid Hßn Khoai theo ph−¬ng ph¸p K - Ar
9
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
cho c¸c kÕt qu¶ (triÖu n¨m) lµ: 182± 4; 183±2; 194±2; 201±8; 208±2. Tõ ®ã granit
Hßn Khoai ®−îc coi lµ cã tuæi Trias muén - Jura sím (T3 - J1).
1.2.2 Bèi c¶nh kiÕn t¹o khu vùc
Côm ®¶o Hßn Khoai vµ vïng biÓn kÕ cËn n»m ë cùc nam cña ®íi Hµ Tiªn
(theo NguyÔn Xu©n Bao vµ nnk, 2000)*1a, gi¸p víi mét ranh giíi kiÕn t¹o lín ph©n
chia miÒn vá lôc ®Þa §«ng D−¬ng víi miÒn vá chuyÓn tiÕp thÒm lôc ®Þa §«ng ViÖt
Nam, n¬i ph©n bè c¸c cÊu tróc bån rift KZ1 Cöu Long vµ ®Þa luü C«n S¬n. §íi Hµ
Tiªn phÝa ®«ng giíi h¹n bëi ®øt g·y kinh tuyÕn R¹ch Gi¸ - N¨m C¨n, cßn phÝa t©y
bëi ®øt g·y kinh tuyÕn t©y Nam Du vµ ®íi kh©u Mesozoi sím Hßn Chuèi. §íi t¹o
thµnh mét d¶i ph−¬ng kinh tuyÕn kÐo dµi 100 km, réng 50 km. §¸ granit bÞ dËp vì
m¹nh bëi nhiÒu hÖ thèng ®øt g·y phøc t¹p. Khu vùc nghiªn cøu thuéc vïng n©ng
bÒn v÷ng trong KZ sím, bÞ phong ho¸ bãc mßn m¹nh mÏ vµ bÞ phñ bëi c¸c trÇm tÝch
lôc nguyªn bë rêi chØ tõ Neogen víi chiÒu dµy ®Õn 400 m. Khu vùc côm ®¶o thuéc
d¶i n©ng ven r×a cña vá lôc ®Þa Nam ViÖt Nam (thuéc miÒn vá lôc ®Þa §«ng D−¬ng),
®−îc giíi h¹n phÝa nam bëi ®íi ®øt g·y lín cã tªn Hßn Khoai - Cµ N¸. §íi ®øt g·y
nµy kÐo dµi ®Õn 750 km, ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam, ch¹y däc r×a lôc ®Þa Ninh
ThuËn - BÕn Tre - Cµ Mau. Vµo Kainozoi muén (N - Q) ®øt g·y ®ãng vai trß ph©n
®íi gi÷a thÒm lôc ®Þa (ë phÝa ®«ng nam) víi ®íi n©ng vßm khèi t¶ng (lµ lôc ®Þa ë
phÝa t©y b¾c) cã kÌm theo phun trµo bazan. C¸c ®øt g·y ph©n nh¸nh d¹ng l«ng chim
cña ®íi ®øt g·y chÝnh Hßn Khoai-Cµ N¸, còng cã ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam (thiªn
vÒ b¾c h¬n), ®ãng vai trß quan träng trong bån tròng rift KZ sím Cöu Long, víi viÖc
t¹o ra nhiÒu khèi n©ng vµ h¹ t−¬ng ®èi, trong ®ã cã khèi n©ng trung t©m lµ ®èi t−îng
th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ ®Çy triÓn väng trong ®¸ mãng granit. §íi ®øt g·y Hßn
Khoai-Cµ N¸ cã ®é s©u ®Õn 60 km vµ c¾m vÒ t©y b¾c (vÒ phÝa ®Êt liÒn) víi gãc dèc
30o - 40o.
PhÝa ®«ng khu vùc nghiªn cøu lµ ®íi ®øt g·y kinh tuyÕn R¹ch Gi¸ - N¨m C¨n,
ph©n chia ®íi CÇn Th¬ víi ®íi Hµ Tiªn. §íi ®øt g·y nµy kÐo dµi trªn 350 km tõ T©n
Ch©u, qua R¹ch Gi¸, U Minh, N¨m C¨n ®Õn ®«ng Hßn Khoai, réng ®Õn 25 km. §íi
®øt g·y s©u tíi 60 km, c¾m vÒ phÝa ®«ng, víi gãc c¾m thay ®æi 30o-40o ®Õn 70o- 80o.
C¸c hÖ thèng khe nøt vµ ®øt g·y trªn ®¶o Hßn Khoai chñ yÕu cã ph−¬ng t©y
b¾c - ®«ng nam vµ ®«ng b¾c - t©y nam. Chóng thÓ hiÖn râ trªn ®Þa h×nh vµ lµm ®¸
granit bÞ nøt vì m¹nh, t¹o c¸c khèi cã h×nh th¸i vµ kÝch th−íc kh¸c nhau, lµ tiÒn ®Ò
cho qu¸ tr×nh phong ho¸ vµ ®æ lë (phô lôc 5: ¶nh 2, 4, 5, 15, 16)*1b. Cã thÓ gi¶ ®Þnh
lµ c¸c suèi lín cã n−íc cña Hßn Khoai (suèi Bµ §Çm, suèi LÇn…) cã dßng ch¶y kh¸
th¼ng, ®Òu liªn quan ®Õn c¸c hÖ thèng khe nøt vµ ®øt g·y. C¸c ®øt g·y vµ khe nøt
chÝnh lµ nh÷ng vÞ trÝ cã kh¶ n¨ng l−u gi÷ tèt n−íc ngÇm. Ph©n tÝch ®Þa h×nh ®¸y biÓn
quanh côm ®¶o, thÊy hÇu hÕt gÇn c¸c mòi nh« cña ®¶o th−êng cã ®é s©u bÊt th−êng.
§Æc biÖt s¸t phÝa b¾c Hßn Khoai lµ mét hè tròng lín, ®é s©u ®Õn 35 m, gÊp 5 -6 lÇn
®é s©u b×nh th−êng. S¸t c¹nh mám b¾c Hßn Sao còng lµ mét tròng s©u bÊt th−êng
trªn 12 m, gÊp ®«i ®é s©u ®¸y biÓn l©n cËn (xem h×nh 1.1 – B¶n ®å ®Þa m¹o). C¸c
tròng s©u bÊt th−êng ®ã cã thÓ lµ biÓu hiÖn nøt t¸ch cña ho¹t ®éng ®øt g·y cã
ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam hoÆc ®«ng - t©y, kÕt hîp víi ph¸ huû cña biÓn.
*1a
1b
*
KiÕn t¹o vµ sinh kho¸ng miÒn Nam ViÖt Nam, b¸o c¸o ®Ò tµi cÊp Bé, 2000, l−u t¹i Côc §Þa chÊt ViÖt Nam.
TÊt c¶ c¸c ¶nh minh ho¹ ®Òu dÉn trong phô lôc 5.
10
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
1.2.3 Líp phñ trÇm tÝch bë rêi vµ tuæi cña chóng
C¸c trÇm tÝch bë rêi §Ö tø (Q) ë Hßn Khoai cã diÖn tÝch ph©n bè rÊt h¹n chÕ,
chñ yÕu gÆp ë b·i Lín vµ b·i Nhá. C¸c trÇm tÝch bét c¸t s¹n th¹ch anh mÇu x¸m ë
®é cao 3 -4 m ph©n bè ë r×a trong cña b·i Lín (phÝa ®«ng ®¶o) vµ b·i Nhá (phÝa t©y
®¶o), t¹o thµnh mét d¶i thÒm hÑp h×nh cung ¸p vµo ch©n s−ên, cïng víi nhiÒu t¶ng,
khèi ®¸ ®æ ngæn ngang. Còng ë ®é cao 3 - 4 m (trªn mÆt biÓn trung b×nh) ë phÝa ®Çu
vµ c¶ phÝa cuèi b·i Lín ®Òu gÆp di tÝch cña mét thÒm san h« d¹ng khèi t¶ng, b¸m
trªn mÆt ®¸ granit hoÆc ®· bÞ ®æ lë cïng víi ®¸ gèc. C¸c thµnh t¹o san h« nµy cïng
víi thÒm c¸t s¹n 3 - 4 m ®−îc h×nh thµnh vµo giai ®o¹n biÓn tiÕn cùc ®¹i Holocen
trung (Q22) (¶nh 30).
Còng cÇn nhÊn m¹nh lµ ë xÊp xØ mùc n−íc biÓn hiÖn ®¹i b¾t gÆp nhiÒu khèi
lín san h« chÕt, ®a sè lµ t¹i chç, ph©n bè ë phÝa r×a ngoµi b·i Lín, b·i Nhá vµ nhÊt lµ
ë b·i C¸t Vµng (t©y b¾c ®¶o), n¬i t¹o thµnh mét gê réng (4 - 5 m) viÒn bªn ngoµi b·i
c¸t (¶nh 2, 6, 7, 13, 14).
C¸c tÝch tô c¸t s¹n cuéi t¶ng ë møc cao 1 - 2 m cã tuæi Holocen muén. C¸c
tÝch tô nµy theo tµi liÖu lç khoan dµy ®Õn 4 - 7,0 m.
C¸c trÇm tÝch hiÖn ®¹i, chñ yÕu lµ cuéi t¶ng lín cña ®¸ granit, kh¸ trßn c¹nh,
ph©n bè phæ biÕn quanh ch©n ®¶o t¹o c¸c b·i hÑp kÐo dµi, ®«i n¬i xen kÑp víi c¸t
s¹n h¹t th«, nh− ë b·i Lín, b·i Nhá vµ b·i C¸t Vµng. Còng xÕp vµo c¸c tÝch tô hiÖn
®¹i lµ c¸c khèi ®æ lë lín nhá ph©n bè hÇu kh¾p ch©n s−ên ven ®¶o ®· t¹o nªn mét
c¶nh quan, mét th¾ng c¶nh ®Æc tr−ng cho Hßn Khoai ®Çy hoang s¬ vµ hÊp dÉn (¶nh
8, 9, 10).
Còng cÇn nh¾c ®Õn mét lo¹i trÇm tÝch cæ ®−îc ph¸t hiÖn khi n¹o vÐt ®¸y lµm kÌ
bê bÕn tµu t¹i b·i Lín. TrÇm tÝch ë ®é s©u kho¶ng 3 - 4 m d−íi mùc biÓn, n»m ngay
d−íi c¸c t¶ng ®¸ l¨n lín, chóng gåm cuéi sái th¹ch anh lÉn c¸t s¹n, bÞ phong ho¸
laterit vµ g¾n kÕt kh¸ ch¾c bëi keo s¾t, cã lÉn nhiÒu m¶nh c©y gç nhá. CÇn ghi nhËn
mét ®iÒu quan träng lµ d¹ng trÇm tÝch cuéi th¹ch anh nh− trªn hoµn toµn kh«ng
quan s¸t thÊy trªn thÒm 3 -4 m vµ t¹i c¸c b·i ven ®¶o, bëi m«i tr−êng vµ ®iÒu kiÖn
thµnh t¹o hoµn toµn kh¸c nhau. ThËt vËy tõ kú biÓn tiÕn cùc ®¹i Holocen trung ®Õn
nay chñ yÕu thèng trÞ qu¸ tr×nh phong ho¸ vµ vì vôn ®¸ granit vµ di chuyÓn víi cù ly
gÇn (vµi chôc ®Õn vµi tr¨m mÐt), nªn chØ cã thÓ t¹o ®−îc c¸c t¶ng, côc, cuéi mµ
thµnh phÇn lµ ®¸ granit t¹i chç, ch−a kÞp phong hãa vµ lùa chän ®Ó cã thµnh phÇn lµ
kho¸ng vËt bÒn v÷ng nh− th¹ch anh. ChØ vµo cuèi Pleistocen - ®Çu Holocen tr−íc ®ã,
khi mùc biÓn thÊp h¬n hiÖn nay ®Õn 100 m, toµn bé thÒm lôc ®Þa phÝa nam Cµ Mau
®· lµ mét ®ång b»ng x©m thùc - tÝch tô réng lín víi nói sãt, cã thÓ kÐo dµi trªn 200
km ®Õn tËn quÇn ®¶o C«n S¬n, thuéc ®íi n©ng ®Þa luü vµo KZ. Khi ®ã, c¸c ®¸ bÞ
phong ho¸ l©u dµi, bãc mßn, vËn chuyÓn cù ly xa theo m¹ng s«ng suèi, ®−îc lùa
chän dÇn vµ t¹o c¸c cuéi sái cã thµnh phÇn lµ th¹ch anh, vèn lµ c¸c ®ai, m¹ch th¹ch
anh trong c¸c ®¸ granit, diorit trong vïng.
§Ó lµm s¸ng tá ®iÒu kiÖn cæ ®Þa lý khu vùc chóng t«i ®· tiÕn hµnh lÊy vµ ph©n
tÝch 3 mÉu tuæi tuyÖt ®èi theo ph−¬ng ph¸p 14C.
MÉu 1 lÊy trong mét khèi san h« chÕt ph©n bè ë cöa b·i Nhá, lé ra khi triÒu rót
(t−¬ng ®−¬ng mÆt n−íc biÓn trung b×nh). Nh÷ng khèi san h« chÕt ë ®©y lµ t¹i chç,
11
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
ch−a bÞ sãng ®¸nh bËt lªn d¹ng t¶ng l¨n gÆp r¶i r¸c ë ven bê, trªn b·i c¸t. D¹ng san
h« khèi ®· chÕt nµy cßn gÆp ë b·i Lín vµ nhÊt lµ ë b·i C¸t Vµng.
MÉu 2 lÊy trong mét khèi san h« trªn bËc thÒm 3-4 m ë ®Çu cuèi phÝa ®«ng
nam cña b·i Lín. San h« d¹ng t¶ng lín n»m xen víi c¸c tÝch tô vôn cña thÒm cuéi
t¶ng- c¸t s¹n.
MÉu 3 lµ mét m¶nh gç n»m trong tÇng trÇm tÝch cuéi sái th¹ch anh bÞ laterit
ho¸ m¹nh, ®−îc ®−a lªn bê do n¹o vÐt ®¸y lµm kÌ t¹i b·i Lín, ë ®é s©u 3-4 m.
KÕt qu¶ ph©n tÝch t¹i ViÖn kh¶o cæ häc (Hµ Néi) cho thÊy: MÉu 1 cã tuæi 3760
± 55 n¨m, mÉu 2 cã tuæi 5550 ± 80 n¨m vµ mÉu 3 cã tuæi ®Õn 14860 ± 200 n¨m .
§©y lµ kÕt qu¶ míi nhÊt vµ ®éc nhÊt vÒ lÞch sö ®Þa chÊt Holocen vµ m«i tr−êng biÓn
vïng cöa vÞnh Th¸i Lan, bæ sung mét kho¶ng trèng vÒ ®Þa chÊt §Ö tø khu vùc. Tµi
liÖu míi nµy cho phÐp kh¼ng ®Þnh vµo 14-15 ngµn n¨m tr−íc Hßn Khoai nh− mét
nói ®¸ sãt ph©n bè gi÷a mét ®ång b»ng réng lín tÝch tô bãc mßn bÞ phong ho¸ laterit
m¹nh mÏ, víi n−íc biÓn thÊp h¬n hiÖn nay nhiÒu chôc mÐt. BiÓn tiÕn Flandrian d©ng
cao nhanh mùc biÓn, mÆt biÓn v−ît mùc hiÖn nay vµ tiÕp tôc d©ng cao ®Õn 4-6 m
h¬n hiÖn nay vµo kho¶ng 5400-5700 n¨m tr−íc. Sau ®ã biÓn rót, ®Õn 3700-3800
n¨m tr−íc, mùc biÓn cßn cao h¬n hiÖn nay 1-2 m. Sau ®ã biÓn tiÕp tôc h¹ thÊp h¬n
hiÖn nay ®Ó cuèi Holocen d©ng lªn mùc nh− hiÖn nay. Tµi liÖu nµy còng cho biÕt
®iÒu kiÖn cæ ®Þa lý khu vùc: vµo cuèi Pleistocen vµ ®Çu Holocen, khu vùc lµ lôc ®Þa,
khÝ hËu nhiÖt ®íi; vµo Holocen trung (6000-3000 n¨m tr−íc) lµ vïng biÓn n«ng, m«i
tr−êng trong s¹ch, san h« ph¸t triÓn; vµo Holocen muén cho ®Õn ngµy nay, n−íc
biÓn ®ôc ®Þnh kú, san h« ®· kh«ng thÓ ph¸t triÓn, kh¸c h¼n víi c¸c vïng biÓn ®¶o
ven bê kh¸c (Cï Lao Chµm, Lý S¬n, Phó Quý... ), mµ lý do sÏ ®−îc ®Ò cËp ®Õn
trong phÇn sau.
1.3 §Þa m¹o
§Þa h×nh næi bËt cña Hßn Khoai lµ h×nh vßm khèi t¶ng kÐo dµi, theo ph−¬ng
®«ng b¾c-t©y nam, ph¶n ¸nh ph−¬ng kiÕn t¹o vµ c¸c cÊu tróc chÝnh cña khu vùc
(tròng rift KZ sím Cöu Long, d¶i n©ng ®Þa luü C«n S¬n... ), cã tû lÖ ®é cao/diÖn tÝch
(H/S) lín h¬n nhiÒu so víi c¸c ®¶o ®¸ trÇm tÝch (H/S ë Hßn Khoai lµ 60, Thæ Chu lµ
16,7). §Þa h×nh Hßn Khoai gåm 2 khèi ®åi nói thÊp: khèi §«ng B¾c vµ khèi T©y
Nam (lín h¬n) nèi víi nhau b»ng mét eo h×nh yªn ngùa, réng 600m, t¹o ra 2 cung
lâm, còng lµ 2 b·i, b·i Lín ë vông phÝa ®«ng vµ b·i Nhá ë vông phÝa t©y (h×nh 1.1).
Khèi ®åi nói §«ng B¾c cã d¹ng gÇn b¸n nguyÖt víi bê cung låi h−íng vÒ ®«ng
nam vµ bê t©y b¾c cã h×nh lâm, n¬i cã b·i c¸t s¹n, t¶ng cuéi vµ ph©n bè d¶i san h«
chÕt phÝa ngoµi b·i.
Khèi nói T©y Nam cã h×nh thang kh«ng ®Òu, bê t©y b¾c (c¹nh ®¸y) t−¬ng ®èi
th¼ng, víi hÖ thèng thuû v¨n to¶ tia. Khèi nµy cã d¹ng mét vßm n©ng, ®Ønh cao
303,0 m. T−¬ng tù, Hßn Sao cã d¹ng mét vßm n©ng ®¼ng th−íc h¬n, víi ®Ønh 157m.
Toµn bé côm ®¶o Hßn Khoai ®Òu cÊu t¹o bëi ®¸ granit bÞ dËp vì vµ c¾t xÎ bëi nhiÒu
hÖ thèng khe nøt, ®øt g·y phøc t¹p, t¹o mét ®Þa h×nh víi nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n
®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y.
12
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
000
483000
484000
1 0 4 °5 1 '
485000
(
935000
482000
15
5
15
8°
27'
9
Dß n g
8°
27'
Vî t
1
934000
B· i
Hßn §åi Måi
934000
οο
οοοοοοο οοο ο οοο
οοο
2 οο
ο οο
οο
οοο
9
935000
Ö
1 0 4 °5 0 '
481000
4
6
ο οοο
οοο
11
912
10
ng
Vµ
οο
οο
οο
ο
οο
ο
s. C ¸ t V
µng
6
6 10
n
4
LÇ
s.
5 71.4
8
5 3
10 6
15
§ Çm
s. C o n
οοοο
6 11
10 175.0
252.4 4
10
8
6
f
f
f
οοο
οοο
8°
26'
2
f
f
f
f
S. GiÊy
f
32
4
11
9
C Çu c¶ng
12
4
g
ßn
Ph
9
15
B·i Lín
8
§Çm
S. B
µ
5
2
h
n P
ßn
g
2
10
ªn
Bi
S.
932000
6
iª
s. B
11
6
8°
26'
§¶o
B iªn Phßng
6
14
7
10
932000
há
iN
B· B QL
S. L
Çn
12
6
5
8
10
44.5
4
3 50
5
62.0
4
10
7
2
11
2
4
3
10
933000
2
4
οο
οο
οο
9
5
12
10
0
ο
¸t
12
iC
B·
933000
75
6
s . G iÊ y
(k h e M u U )
f
10
11
300.5
10
6
289.0
0
1
5
6
124 2
2 106.5
303.0
293.5 10
5
4
6
10
10 5 8
10
5
9
10 10
9
10
5
5
11
Ha
ng
D¬
i
f
10
kh e
f
οο
ο
931000
ο
Hßn Khoai
οο
ο
οο
οο
οο
οο
ο
Ng
µi
ο
¤n
g
11
¸
i §
3
s.
600m
1 0 4 °5 0 '
482000
ο
οο
(Thu tõ b¶n ®å tû lÖ 1: 7.000)
481000
483000
1 0 4 °5 1 '
484000
§Ò tµi KC - 09 - 12
Thµnh lËp: Lª §øc An, 2003
H×nh 1.1: B¶n ®å ®Þa m¹o côm ®¶o Hßn Khoai
13
15
0
10
0
Hßn Sao
10
10
11
8
6
117
οο
οο
οο οοο
ο
200
οοοο οοο ο οο
0
2
11 6
οο
οο
200
4 10
11
75
5
8 10
4
M «n
11
a
Dø
11 50
s.
8°
25'
8
B·
930000
s.
9
οοο
οοο
8°
25'
9
9
485000
930000
οο
οοο
οοοο
15
ο
khe
ο
οοο
οοο
οοο
οο
ο
οο
οο
οοο
οο
ο
οο
οο
ο
ο
ο
οο
οο
οοο
ο
ο
οο
khe M
ïn
khe R
¸c
οοο
οοοο
οο
931000
11
f
f
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Chó gi¶i b¶n ®å ®Þa m¹o côm ®¶o Hßn Khoai (h×nh 1.1)
MÆt san b»ng ®Ønh (phong ho¸ röa tr«i) (N¶á)
2
MÆt san b»ng vai nói (phong ho¸ röa tr«i) (Qµß)
3
(Qµá)
MÆt san b»ng gÇn ch©n nói vµ yªn ngùa (phong ho¸ röa tr«i)
4
MÆt s−ên röa tr«i
5
S−ên l¨n tr−ît
6
S−ên ®æ lë
7
TÝch tô deluvi, proluvi ven suèi
8
TÝch tô thÒm, b·i biÓn
9
T¶ng côc ®æ lë ch©n s−ên
ο ο
οο
ο ο
1
10
11
F
MÆt x©m thùc bãc mßn
V¸ch mµi mßn - ®æ lë
12
BÒ mÆt mµi mßn - tÝch tô t¶ng cuéi c¸t san h« trong ®íi sãng ph¸ huû
13
BÒ mÆt mµi mßn - tÝch tô khèi t¶ng bïn c¸t trong ®íi sãng ph¸ huû
14
BÒ mÆt tÝch tô - mµi mßn bïn c¸t trong ®íi sãng biÕn d¹ng
15
BÒ mÆt tròng xãi mßn - mµi mßn nguån gèc kiÕn t¹o - dßng ch¶y
F
F
F
N¬i vá phong ho¸ ph¸t triÓn
N¬i san h« ph©n bè
V¸ch bãc mßn - ®æ lë
§−êng chia n−íc
§øt gÉy thÓ hiÖn trªn ®Þa h×nh
Di tÝch thÒm mµi mßn
L¹ch ngÇm
Dßng di chuyÓn båi tÝch chñ yÕu
1.3.1 §Þa h×nh côm ®¶o Hßn Khoai cã d¹ng bËc râ rµng
§Æc ®iÓm nµy ®−îc thÓ hiÖn bëi di tÝch c¸c mÆt b»ng tuæi Neogen - §Ö tø gåm
3 kiÓu kh¸c nhau.
MÆt san b»ng ®Ønh: Ph©n bè ë ®Ønh khèi nói T©y Nam, ë ®é cao 300m, bÒ mÆt
d¹ng ®åi l−în sãng (n¬i cã H¶i ®¨ng, s©n bay vµ tr¹m ra®a), kÐo dµi theo ph−¬ng
®«ng b¾c-t©y nam kho¶ng 800m, däc theo ®−êng chia n−íc, réng cì 125m. MÆt san
b»ng nµy cã ®Æc ®iÓm lµ cÊu t¹o bëi vá phong ho¸ dÇy (®Õn 10m) sÐt n©u vµng, h×nh
thµnh trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi. Tuæi bÒ mÆt cã thÓ lµ cuèi Pliocen (N22).
14
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
MÆt san b»ng vai nói: Ph©n bè ë phÇn xung quanh khèi nói T©y Nam, ë ®é cao
trªn d−íi 100m, còng gÆp ë khèi nói §«ng B¾c vµ trªn Hßn Sao ë ®é cao t−¬ng tù.
Chóng lµ c¸c khoanh vi diÖn tÝch nhá rêi r¹c cì 4 - 5 ha, bÒ mÆt bÞ röa tr«i m¹nh, cã
líp phñ ®Êt máng, ®«i n¬i lé ®¸ gèc. Tuæi bÒ mÆt cã thÓ lµ Q11.
MÆt san b»ng ch©n nói vµ c¸c yªn ngùa: ë ®é cao 50-70m, trªn khèi §«ng
B¾c Hßn Khoai vµ ë Hßn Sao. BÒ c¸c líp phñ ®Êt dÇy trung b×nh, b»ng ph¼ng. Qu¸
tr×nh ngo¹i sinh thèng trÞ lµ röa tr«i bÒ mÆt vµ phong ho¸ t¹o sÐt theo khe nøt trong
®¸ gèc. Tuæi t¹m xÕp lµ Q21
Ngoµi ra cßn cã thÓ kÓ ®Õn c¸c mÆt b»ng nhá hÑp lµ di tÝch c¸c mÆt thÒm mµi
mßn, ë ®é cao 10 - 20 m.
1.3.2 §Þa h×nh Hßn Khoai vµ vïng biÓn kÕ cËn thÓ hiÖn bÊt ®èi xøng kh¸ râ
Khi nghiªn cøu ®−êng chia n−íc cña Hßn Khoai thÊy râ ë khèi §«ng B¾c, nã
(víi ®é cao 129-136m) ch¹y gÇn bê t©y b¾c h¬n so víi bê ®«ng vµ ®«ng nam (víi tØ
lÖ 1/2,5). Nh− vËy s−ên t©y b¾c hÑp vµ dèc h¬n s−ên ®«ng-®«ng Nam. ë khèi T©y
Nam t×nh h×nh ng−îc l¹i: ®−êng chia n−íc qua ®é cao 300 m ph©n bè gÇn bê ®«ng
nam h¬n (tØ lÖ 1/1,4) vµ do ®ã s−ên ®«ng nam hÑp vµ dèc h¬n s−ên t©y b¾c). NhËn
thÊy ë khèi nói §«ng B¾c vµ c¶ ë khèi nói T©y Nam cña Hßn Khoai, t¹i bªn s−ên
tho¶i vµ réng cña mçi khèi ®Òu ph¸t triÓn mét suèi lín cã n−íc th−êng xuyªn, víi
l−u vùc réng, cïng cã ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam vµ kh¸ th¼ng. C¶ hai suèi nµy
(suèi LÇn ë khèi §«ng B¾c vµ suèi Bµ §Çm ë khèi T©y Nam) ®Òu trïng víi mét hÖ
®øt g·y cã ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam. Ph©n tÝch trªn b×nh ®é cña sù ph©n bè ®−êng
chia n−íc, hÖ thèng khe suèi vµ c¸c di tÝch mÆt san b»ng cã thÓ gi¶ ®Þnh vÒ mét sù
tr−ît b»ng tr¸i cña hai nöa Hßn Khoai theo mét ®−êng ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c ®«ng nam, cù ly 1000m (?) qua eo th¾t ë gi÷a ®¶o víi sù n©ng lªn kh«ng ®Òu (d¹ng
c¾t kÐo) cña hai nöa Hßn Khoai.
§Þa h×nh ®¸y biÓn quanh Hßn Khoai còng thÓ hiÖn mét sù bÊt ®èi xøng gi÷a ®é
s©u ®¸y biÓn vµ ®é cao ®¶o. §¸y biÓn quanh côm ®¶o Hßn Khoai cã thÓ chia thµnh 4
bÒ mÆt theo nguån gèc (xem h×nh 1.1):
- BÒ mÆt mµi mßn - tÝch tô t¶ng cuéi c¸t san h« trong ®íi sãng ph¸ huû.
- BÒ mÆt mµi mßn - tÝch tô khèi t¶ng bïn c¸t trong ®íi sãng ph¸ huû.
- BÒ mÆt tÝch tô - mµi mßn bïn c¸t trong ®íi sãng biÕn d¹ng.
- BÒ mÆt tròng mµi mßn nguån gèc kiÕn t¹o - dßng ch¶y.
§¸y biÓn gi÷a Hßn Khoai vµ Hßn Sao lµ mét r·nh s©u 9 - 12 m mµ sù bÊt ®èi
xøng thÓ hiÖn ë chç r·nh s©u nµy l¹i ch¹y s¸t Hßn Sao, lµ ®¶o thÊp (157m) so víi
khèi T©y Nam cña Hßn Khoai (cao 300m). Nh− vËy ®¸y biÓn nghiªng tho¶i tõ Hßn
Khoai vÒ Hßn Sao, tõ ®é s©u 7m ®Õn 9 - 10 m.
§¸y biÓn phÝa b¾c Hßn Khoai nghiªng kh¸ nhanh vÒ phÝa b¾c (tõ -7 m ®Õn -14
m). §Æc biÖt tròng s©u 35 m b¾c Hßn Khoai l¹i ph©n bè gÇn mét ®Þa h×nh thÊp cña
®¶o (60-120 m). Nh×n chung ®¸y biÓn gÇn bê t©y Hßn Khoai lµ n«ng (4-5 m) trong
khi ®¸y biÓn phÝa ®«ng s©u h¬n (6-7m). §¸y biÓn tõ bê Cµ Mau (Khai Long - R¹ch
Gèc) ra Hßn Khoai rÊt n«ng, c¸ch bê kho¶ng 7km chØ s©u cì 2,5- 3 m, chñ yÕu lµ
bïn bét.
15
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
Sù bÊt ®èi xøng ®Þa h×nh ®¶o vµ ®¸y biÓn ë ®©y chñ yÕu do nh©n tè néi sinh,
trong khi ë mét sè ®¶o (thÝ dô ®¶o Cï Lao Chµm) nh©n tè ngo¹i sinh lµ rÊt ®¸ng kÓ
1.3.3 §Þa h×nh côm ®¶o Hßn Khoai ®ang chÞu qu¸ tr×nh bãc mßn cïng ph¸
huû m¹nh mÏ cña biÓn
Qu¸ tr×nh phong ho¸ bãc mßn chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi trªn c¸c ®¶o, cïng víi
qu¸ tr×nh c«ng ph¸ bê d÷ déi cña biÓn, víi v¸ch ®æ lë khèi t¶ng phæ biÕn, gåm c¸c
kiÓu bÒ mÆt s−ên, v¸ch nguån gèc sau ®©y:
S−ên röa tr«i bÒ mÆt: Ph©n bè trªn vµ liÒn kÒ c¸c mÆt san b»ng, trªn vßm låi
cña s−ên ®é dèc 8o - 15o. Röa tr«i mang ®i c¸c vËt liÖu mÞn, cßn l¹i c¸t th«, s¹n, ®¸
vôn. §¸ gèc bÞ phong ho¸ m¹nh theo khe nøt, lé r¶i r¸c.
S−ên bãc mßn l¨n tr−ît: Ph©n bè réng r·i, n¬i ®é dèc 20o - 25o. VËt liÖu lµ côc
t¶ng kh¸ trßn c¹nh do phong ho¸, hoÆc d¹ng vì t¸ch, di chuyÓn do träng lùc d−íi
d¹ng l¨n - tr−ît. §Æc biÖt bªn d−íi t¶ng côc lµ mét vá phong ho¸ sÐt kh¸ dÇy (2 - 4
m), trong ®ã nhiÒu n¬i cßn sãt l¹i c¸c “nh©n” granit h×nh bÇu dôc ch−a bÞ phong
ho¸. §©y lµ mét kiÓu s−ên ®Æc tr−ng cho c¸c khèi nói ®¸ granit ë vïng nhiÖt ®íi
nãng Èm, nhÊt lµ khi bÞ mÊt rõng, c¸c t¶ng côc ®¸ lín cßn t−¬i, Ýt nhiÒu trßn c¹nh
(do phong ho¸), phñ ngæn ngang trªn mét s−ên bÞ phong ho¸ sÐt loang læ, xen kÏ c¸c
khèi lé ®¸ gèc, r¶i r¸c c¸c hÎm, khe r·nh s©u theo khe nøt, t¹o nªn mét ®Þa h×nh rÊt
khã qua l¹i (s−ên kiÓu §Ìo C¶).
S−ên ®æ lë träng lùc: Ph©n bè kh¸ réng, chñ yÕu lµ ë ven xung quanh ®¶o, t¹o
thµnh mét d¶i réng 150 - 200 m, cao 50 - 75 m, cã ®é dèc trªn 30o - 35o. Chóng lµ
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸ huû m¹nh mÏ cña biÓn ®èi víi bê ®¶o, kÌm theo qu¸ tr×nh
®æ lë tränglùc trªn c¸c s−ên dèc, bªn trªn ®Ønh v¸ch bê (¶nh 3, 4, 12). Còng quan s¸t
thÊy mét d¶i s−ên träng lùc n»m trùc tiÕp d−íi v¸ch bãc mßn c¾t vµo c¹nh ®«ng nam
mÆt san b»ng 300 m kÐo dµi trªn 1000m, réng 250 m. §©y cã thÓ lµ m« h×nh cña
mét s−ên dèc c¾t vµo mÆt san b»ng theo c¬ chÕ s−ên giËt lïi song song, mét chuyªn
®Ò khoa häc rÊt lý thó. ë kiÓu s−ên nµy, c¸c khèi, t¶ng ®−îc t¸ch ra theo c¸c mÆt
khe nøt, cã gãc c¹nh, hoÆc bÞ lµm trßn do phong ho¸, ®· ®æ lë nhanh xuèng ch©n
s−ên dèc do t¸c ®éng cña m−a, giã vµ träng lùc.
Bê v¸ch mµi mßn - ®æ lë: GÇn nh− toµn bé bê xung quanh Hßn Khoai, Hßn
Sao thuéc lo¹i bê mµi mßn - ®æ lë, víi v¸ch bê cao tõ 1 - 2 m ®Õn 20 m (¶nh 17, 18).
C¸c bê v¸ch cao (®Õn 20 m) ph©n bè chñ yÕu ë bê ®«ng b¾c cña ®¶o. ë bê ®Çu t©y
nam, c¸c v¸ch còng kh¸ cao (6 - 7 m), cßn c¸c bê ë t©y b¾c vµ ®«ng nam ®¶o cã
v¸ch thÊp h¬n. §é cao cña v¸ch liªn quan víi c−êng ®é ph¸ huû hiÖn ®¹i cña c¸c
qu¸ tr×nh biÓn, nhÊt lµ sãng biÓn. C¸c khèi t¶ng ®æ lë ®«i khi cã kÝch th−íc rÊt lín,
hµng chôc mÐt khèi.
MÆt x©m thùc - bãc mßn: Do dßng ch¶y mÆt t¹m thêi däc theo c¸c khe suèi
vµo mïa m−a hay trong c¬n m−a t¹o thµnh c¸c m¸ng tròng hÑp (10 - 30 m) kh¸ dèc.
C¸c mÆt x©m thùc bãc mßn c¾t vµo c¸c s−ên cã ®é dèc kh¸c nhau, ®«i khi c¾t trùc
tiÕp vµo c¸c mÆt san b»ng. Tuú theo ®é dèc cña ®−êng ®¸y khe suèi, c¸c vËt liÖu
trong suèi c¹n cã quy m« vµ kÝch th−íc kh¸c nhau. T¹i c¸c dßng ch¶y dèc (liªn
quan víi s−ên dèc) phæ biÕn lµ c¸c t¶ng côc ®æ lë däc theo suèi, ®«i n¬i lé ®¸ gèc.
16
§Ò tµi KC-09-12: §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-sinh th¸i côm ®¶o Hßn Khoai
C¸c dßng ch¶y trªn bÒ mÆt tho¶i cã ®¸y n«ng d¹ng lßng m¸ng tho¶i, vËt liÖu c¸t s¹n
tÝch tô ven lßng.
Mét c¸ch kh¸i qu¸t ®Þa h×nh Hßn Khoai vµ Hßn Sao cã d¹ng vßm víi phÇn
®Ønh b»ng ph¼ng vµ tho¶i, s−ên dèc dÇn vÒ phÝa d−íi ch©n vµ t¹o thµnh v¸ch khi tiÕp
xóc víi mÆt biÓn. XÐt tæng thÓ côm ®¶o Hßn Khoai ®ang bÞ ph¸ huû m¹nh mÏ bëi
c¸c qu¸ tr×nh bãc mßn vµ mµi mßn.
1.4 Vá phong ho¸
§èi víi bÊt kú ai ®· nghiªn cøu ®Þa m¹o c¸c nói sãt ®¸ granit, ngay c¶ c¸c ®¶o
®¸ granit (nh− Cï Lao Chµm, Hßn Lín...) còng ®Òu ph¶i ngì ngµng khi ®Õn Hßn
Khoai bëi chØ cã ë ®©y hä míi gÆp ®−îc mét vá phong ho¸ dÇy ®Õn nh− vËy (®Õn
trªn 10 m) (¶nh 28). §iÒu ®Æc biÖt n÷a lµ ë ®©y ta cã thÓ gÆp c¶ c¸c vá phong ho¸ cæ
(cuèi Pliocen) cïng víi c¸c vá trÎ h¬n. Mét ®iÒu kh¸c biÖt n÷a lµ ë Hßn Khoai
chóng t«i mÆc dï ®· quan s¸t kh¸ nhiÒu mÆt c¾t ë nh÷ng n¬i cã thÓ, ®Òu ch−a gÆp
®−îc mÆt c¾t phong ho¸ dÇy mµ trong ®ã cã ®íi saprolit - ®íi phong ho¸ cßn gi÷
®−îc cÊu tróc cña ®¸, ngay c¶ trªn bÒ mÆt san b»ng 300 m. ë ®©y ch−a cã hè ®µo
qua hÕt c¸c tÇng phongho¸.
MÆt c¾t vá phong ho¸ HK1, ®−îc x¸c ®Þnh ë c¹nh phÝa t©y ®−êng nhùa, c¸ch
h¶i ®¨ng kho¶ng 450 m vÒ phÝa ®«ng b¾c, ë ®é cao kho¶ng 200 m. T¹i v¸ch khe
r·nh lé ra mét tÇng sÐt ®á vµng phong ho¸ dÇy ®Õn 6 m, mµ phÇn bªn trªn cßn gÆp
c¸c t¶ng granit t−¬i d¹ng deluvi (3 mÉu).
MÆt c¾t vá phong ho¸ HK2, còng ®Æt c¹nh ®−êng nhùa ven mét khe r·nh, c¸ch
b·i Lín kho¶ng 300m vÒ phÝa t©y b¾c ë ®é cao 60m. ë ®©y lé tÇng ®Êt sÐt phong
ho¸ mÇu vµng loang læ dÇy 5m, phÇn trªn lÉn granit d¹ng t¶ng côc deluvi (2 mÉu).
MÆt c¾t vá phong ho¸ HK3, ®−îc quan s¸t ë c¹nh ®−êng nhùa phÝa t©y H¶i
®¨ng kho¶ng 130 m, ë ®é cao kho¶ng gÇn 300 m, gÇn nh− ®ång nhÊt, gåm sÐt bét
mµu vµng ®Ëm dÇy 5 m (2mÉu), bªn d−íi ch−a gÆp c¸c khèi, t¶ng ®¸ gèc granit.
Kh¶o s¸t cho thÊy ranh giíi gi÷a vá phong hãa víi líp thæ nh−ìng bªn trªn
khã cã thÓ ph©n biÖt mét c¸ch râ rµng, chóng hîp thµnh mét tÇng dÇy ®¸ng ng¹c
nhiªn nÕu so víi nh÷ng khèi granit ph©n bè ë Ninh ThuËn, B×nh ThuËn vµ ë §«ng
Nam Bé, n¬i chóng hÇu nh− kh«ng cßn tån t¹i nh− lµ mét líp phñ thùc thô.
Vá phong ho¸ - thæ nh−ìng ë Hßn Khoai chØ cßn bÒ dÇy cì 1-2m khi ph©n bè
trªn c¸c s−ên låi d¹ng sèng tr©u, c¸c bÒ mÆt ch¶y trµn víi qu¸ tr×nh x©m thùc - röa
tr«i m¹nh mÏ, hoÆc trªn c¸c s−ên dèc ≥ 30 - 40o. T¹i nh÷ng vÞ trÝ nµy gÆp nhiÒu c©y
to bÞ ®æ lËt gèc do ph¸t triÓn trªn c¸c bÒ mÆt ®¸ gèc n»m gÇn mÆt ®Êt (1-2 m). Thµnh
phÇn ho¸ häc vá phong ho¸ Hßn Khoai nªu trong b¶ng 1.1.
Còng cÇn biÕt thªm lµ ®¸ granit gèc ë Hßn Khoai cã hµm l−îng SiO2 kh«ng
cao vµ biÕn thiªn rÊt nhá. Thµnh phÇn ho¸ häc (%) cña ®¸ granit Hßn Khoai (lÊy
trung b×nh tõ 2 mÉu) lµ: SiO2 = 70,88; Al2O3 = 12,59; Fe2O3 = 5,35; FeO = 3,17;
TiO2 = 0,83; K2O = 2,97; Na2O = 2,84; CaO = 2,43; MgO = 0,86; MnO = 0,07. So
s¸nh víi ®¸ gèc, râ rµng ë tÊt c¶ c¸c mÉu vá phong ho¸ hµm l−îng SiO2 ®· bÞ mang
®i ®¸ng kÓ (tõ 3 ®Õn 13%) nhÊt lµ c¸c mÉu ë trªn bÒ mÆt 300 m, ®ång thêi víi viÖc
tËp trung ®¸ng kÓ Al2O3 + Fe2O3 (®Õn 29%).
17
- Xem thêm -
.PDF 
112 
280 
117 
