Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¶n chÊt vµ vai trß cña c¸c tæ chøc
®éc quyÒn xuyªn quèc gia.
môc lôc
Trang
Lêi më ®Çu..............................................................................................2
I. B¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ....................4
1. Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia?.............................................4
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
xuyªn quèc gia...................................................................................4
1. B¶n chÊt vµ ®Æc trng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia 7
II. Vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia.........................11
1. Thóc ®Èy th¬ng m¹i quèc tÕ .......................................................11
2. Thóc ®Èy ®Çu t níc ngoµi............................................................13
3. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc............................................................15
4. Ph¸t triÓn nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ ..........................16
III. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ë ViÖt Nam
..............................................................................................................21
1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng......................................................................21
2. T¸c ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia tíi nÒn kinh
tÕ ViÖt Nam...................................................................................23
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay ®èi víi ho¹t ®éng vµ thu hót c¸c tæ
chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ë ViÖt Nam...............................27
KÕt luËn.................................................................................................32
lêi më ®Çu
“Chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn- giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t b¶n”.
Sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ sù tr× trÖ thèi n¸t lµ hai xu thÕ cïng song song
vµ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn.
Xu thÕ ph¸t triÓn nhanh chãng cña ®îc thÓ hiÖn ë chç: tèc ®é ph¸t t¨ng trëng thÇn k× cña c¸c níc t b¶n sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, hiÖu qu¶ lao
®éng s¶n xuÊt ®îc n©ng cao mét c¸ch râ rÖt, sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña
lùc lîng s¶n xuÊt, cuéc c¸ch m¹ng nh vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ...
Lµm cho thÕ giíi trë thµnh ng«i nhµ chung, c¸c níc xÝch l¹i gÇn nhau h¬n
nh»m tËn dông lîi thÕ cña m×nh.
Vµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ra ®êi, nã lµ s¶n phÈm cña qu¸
tr×nh quèc tÕ ho¸ vµ lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt trong
®iÒu kiÖn lùc lîng s¶n xuÊt quèc tÕ ho¸ s©u réng, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
xuyªn quèc gia ngµy cµng gia t¨ng c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng . Ngµy nay,
ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· thÊm s©u vµo c¸c
lÜnh vùc kinh tÕ vµ cã ¶nh hëng s©u s¾c vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi
vµ v¨n hoa.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cã vai trß thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh
quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ sù t¨ng trëng nÒn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ
chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· ngµy cµng ®¸p øng ®îc ®ßi hái quèc tÕ
vÒ s¶n xuÊt vµ t b¶n, qua ®ã thóc ®Èy toµn bé qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng
kinh tÕ thÕ giíi. C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµm cho qu¸ tr×nh
ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u s¾c h¬n trong tõng ngµnh vµ gi÷a c¸c
quèc gia víi nhau.
C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cã vai trß quan träng trong viÖc
phæ biÕn khoa häc –kÜ thuËt tiªn tiÕn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.
Th«ng qua c¸c chi nh¸nh ®îc lËp ra ë c¸c níc vµ khu vùc, c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn xuyªn quèc gia cã lîi thÕ trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi
nguyªn trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, do c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, buéc c¸c
tæ chøc nµy ph¶i coi träng c«ng t¸c nghiªn cøu ph¸t triÓn, kh«ng ngõng ®æi
míi mÉu m· s¶n phÈm, t¨ng tÝnh n¨ng vµ chÊt lîng s¶n phÈm.
C¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ chñ thÓ chÝnh cña ho¹t ®éng ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi, tranh thñ khai th¸c c¸c nguån lùc nhµn rçi vµ nguån
lùc cha ®îc khai th¸c gãp phÇn gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã. Ngoµi
ra, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia cßn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ vµ lµm cho c¸c ho¹t ®éng th«ng tin, tµi chÝnh, vµ ng©n
hµng ngµy cµng s«i ®éng h¬n.
Tuy nhiªn, ho¹t ®éng kinh doanh toµn cÇu cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn
quèc gia còng lµm t¨ng nh©n tè kh«ng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
Hoµ cïng vµo xu thÕ kinh tÕ chung cña thÕ giíi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng
trë thµnh mét nÒn kinh tÕ më, më cöa ®Ó nh×n ra thÕ giíi, s½n sµng lµm b¹n
víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi, më cöa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, ®Ó tiÕp
nhËn c¸c nguån lùc...V× vËy c¸c nhµ kinh tÕ t¬ng lai cña ®Êt níc ph¶i cã
nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, nÒn t¶ng tr¸nh nh÷ng lóng tóng, bì ngì khi hoµ
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Chóng em- nh÷ng sinh viªn kinh tÕ khi tríc m¾t
chóng em mäi thø cßn ®ang rÊt mê mê tá tá, cha râ; mang trong m×nh b¶n
chÊt hiÕu ®éng thÝch kh¸m ph¸, t×m hiÓu c¸i míi. §ång thêi víi sù tß mß
cña riªng em vµ nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc tÝch luü trong trêng ®¹i häc em ®·
quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi:
B¶n chÊt vµ vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn
quèc gia .
Bµi viÕt cña em cßn nhiÒu thiÕu sãt do sù tÝch luü tri thøc cha ®îc nhiÒu
®ång thêi em cßn cha cã nh÷ng kinh nghiÖm s©u s¾c trong nh÷ng bµi viÕt
c«ng phu. RÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy. Em xin tr©n träng c¶m ¬n.
Sinh viªn
TrÇn Thuý DiÖp-BH45A.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
i.b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc
®éc quyÒn xuyªn quèc gia:
1.Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia:
§éc quyÒn lµ sù tËp trung vµo trong tay mét sè Ýt c¸c xÝ nghiÖp, c¸c
c«ng ti lín nh÷ng u thÕ vµ nh÷ng quyÒn lùc vÒ kinh tÕ trªn c¬ së ®ã hä cã
nh÷ng u thÕ vÒ chÝnh trÞ.
Tæ chøc ®éc quyÒn lµ nh÷ng liªn minh gi÷a c¸c nhµ t b¶n n¾m phÇn lín
viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét sè lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh trªn c¬ së ®ã lo¹i
trõ ®îc c¹nh tranh quy ®Þnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao.
Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia lµ c¸c tæ chøc, c¸c c«ng ti t b¶n ®éc
quyÒn cã t b¶n thuéc vÒ chñ t b¶n cña mét níc nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Chñ t b¶n
ë mét níc cô thÓ nµo ®ã cã c«ng ti mÑ ®ãng t¹i níc ®ã vµ thùc hiÖn kinh
doanh trong vµ ngoµi níc b»ng c¸ch lËp c¸c c«ng ti con.
C¸c c«ng ti xuyªn quèc gia lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa vµ lµ
h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt (QHSX) trong ®iÒu kiÖn quèc
tÕ hãa s©u réng.
Trªn thÕ giíi ®· cã h¬n 60.000 c«ng ti xuyªn quèc gia thj thô víi kho¶ng
h¬n 500.000 chi nh¸nh níc ngoµi cã tæng doanh thu trªn 10.000 tØ USD.
§iÓn h×nh lµ mét sè tËp ®oµn nh : Sony cña NhËt víi sè vèn lµ h¬n 46 tØ
USD, tËp ®oµn Ford cña Mü víi 232 tØ USD.
Ngµy nay c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia ®· chiÕm ®îc nh÷ng vÞ trÝ
then chèt trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi : chóng kiÓm so¸t 80% ho¹t ®éng
nghiªn cøu, 60% bu«n b¸n quèc tÕ, 40% s¶n lîng c«ng nghiÖp, 90% trong
lÜnh vùc ®Çu t níc ngoµi ... Víi tiÒm lùc to lín, víi hÖ thèng chi nh¸nh tr¶i
réng kh¾p thÕ giíi, c¸c c«ng ti nµy ®· g¾n kÕt c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ
thÕ giíi ®ång thêi ®Èy nhanh qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nèi kÕt nÒn kinh tÕ c¸c
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
níc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó c¸c níc ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ cña m×nh .
MÆt kh¸c nã còng mang nhiÒu h¹n chÕ ,sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty xuyªn
quèc gia l¹i lµm gay g¾t thªm m©u thuÉn gi÷a c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, gi÷a
c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
2.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn
quèc gia :
Cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX lµ thêi k× bïng næ cña nh÷ng ph¸t minh
khoa häc vÜ ®¹i , lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô
vµ tËp trung s¶n xuÊt cña chñ nghÜa t b¶n, h×nh thµnh nªn nh÷ng xÝ nghiÖp
cã quy m« lín.
Tèc ®é gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c ph¸t minh khoa häc vµ sù øng dông
ngµy cµng réng r·i nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt ®·
t¹o ra mét søc s¶n xuÊt míi, xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh míi : luyÖn kim, hãa
chÊt, ®iÖn ... m¸y mãc ra ®êi ®· lµm thay thÕ bít søc ngêi vµ n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng : ®éng c¬ ®iezen, m¸y ph¸t ®iÖn, m¸y tiÖn, m¸y phay, ngoµi ra
c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i míi : «t«, tµu thñy, m¸y bay, ®êng s¾t ... nã dÉn ®Õn
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, kh¶ n¨ng tÝch lòy t b¶n lín ngµy cµng nhiÒu thóc
®Èy s¶n xuÊt lín .
C¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ lµm ph¸ s¶n cña hµng lo¹t c¸c c«ng ti, xÝ
nghiÖp, sù th©m nhËp vµ th«n tÝnh lÉn nhau dÉn tíi sù ®æi míi hµng lo¹t t
b¶n cè ®Þnh ngµy cµng hiÖn ®¹i h¬n ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung
s¶n xuÊt.
Do t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña chñ nghÜa t b¶n: quy
luËt gi¸ trÞ thÆng d, quy luËt tÝch lòy t b¶n, quy luËt c¹nh tranh s¶n xuÊt
cµng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt .
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t b¶n ngµy cµng quyÕt liÖt h¬n bao giê hÕt
buéc hä ph¶i t¨ng quy m« ®Ó th¾ng thÕ trong c¹nh tranh . MÆt kh¸c sù ph¸t
triÓn cña hÖ thèng tÝn dông t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng s¶n xuÊt b»ng
c¸c h×nh thøc lËp c¸c c«ng ti cæ phÇn.
Khi tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt diÔn ra víi tèc ®é cao vµ trªn quy m« réng
lín nh vËy ®· dÉn th¼ng tíi ®éc quyÒn ®©y lµ mét quy luËt phæ biÕn vµ
c¨n b¶n trong sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n vµo thêi k× nµy . Së dÜ nh
vËy lµ do:
Mét sè c¸c xÝ nghiÖp lín bao giê còng dÔ t×m thÊy sù tháa thuËn víi nhau
h¬n c¸c xÝ nghiÖp nhá.
Quy m« to lín h¬n cña c¸c xÝ nghiÖp sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh mÆt
kh¸c còng ®Æt xÝ nghiÖp muèn nÐ tr¸nh c¹nh tranh, muèn nÐ tr¸nh ®èi ®Çu
t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p trong sù tháa hiÖp.
ChÝnh v× vËy c¸c xÝ nghiÖp ®i ®Õn tháa hiÖp víi nhau, kÝ kÕt víi nhau nh÷ng
hiÖp íc mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn.
Khi míi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ®éc quyÒn hãa h×nh thøc liªn kÕt chñ yÕu theo
chiÒu ngang: ®ã chÝnh lµ sù liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh, tiÕn
thªm mét bíc n÷a nã ®· tæ chøc thµnh c¸c h×nh thøc: Cac ten, Xanh ®i ca,
T¬ rít, C«ng soãc xi om, C«ng gl« mª rat ...
C¸c ten: lµ h×nh thøc tæ chøc t b¶n ®éc quyÒn mµ c¸c nhµ t b¶n tham gia kÝ
hiÖp ®Þnh tháa thuËn víi nhau vÒ gi¸ c¶, s¶n lîng, vÒ ph©n chia thÞ trêng cßn
c¸c nhµ t b¶n tham gia h×nh thøc nµy vÉn ®éc lËp víi nhau c¶ vÒ s¶n xuÊt vµ
th¬ng nghiÖp .
Xanh-®i-ca: h×nh thøc nµy cao h¬n, æn ®Þnh h¬n C¸c ten, nã cã mét ban
qu¶n trÞ ®øng ra ®¶m nhiÖm viÖc mua nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm ®Ó
hä khèng chÕ gi¸ mua vµ gi¸ b¸n. Nh vËy c¸c nhµ t b¶n ®· mÊt ®éc lËp víi
nhau vÒ th¬ng nghiÖp chØ cßn ®éc lËp vÒ s¶n xuÊt.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
T¬-rít: ®îc tæ chøc gièng nh c¸c c«ng ti cæ phÇn. Tµi s¶n cña c¸c xÝ
nghiÖp tham gia ®îc tËp trung l¹i giao cho mét ban qu¶n trÞ chung thèng
nhÊt qu¶n lÝ, ban qu¶n trÞ nµy thèng nhÊt trong c¶ s¶n xuÊt vµ th¬ng nghiÖp.
C¸c thµnh viªn tån t¹i víi t c¸ch lµ nh÷ng cæ ®«ng hä sÏ ®îc hëng lîi nhuËn
c¨n cø vµo cæ phÇn mµ hä ®ãng gãp.
C«ng-soãc-xi-om: lµ h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn mang tÝnh chÊt tæ chøc
®a ngµnh, lµ mét liªn minh bao gåm nhiÒu ngµnh: h·ng bu«n, ng©n hang,
c«ng ti b¶o hiªm... trªn c¬ së phô thuéc tµi chÝnh vµo mét tËp ®oµn lín nhÊt,
tÊt c¶ c¸c t b¶n ®· tham gia vµo Cac ten, Xanh ®i ca, T¬ rít vÉn cã thÓ gia
nhËp vµo mét C«ng sooc xi om .
C«ng-gl«-mª-rat: còng lµ mét tËp ®oµn kinh doanh ®a ngµnh ®îc h×nh
thµnh trªn c¬ së th«n tÝnh s¸p nhËp nhiÒu xÝ nghiÖp thuéc nhiÒu ngµnh kh¸c
nhau kÕt hîp l¹i víi nhau thµnh mét khèi kinh tÕ ®Æt díi sù kiÓm so¸t vµ
qu¶n lÝ chung cña mét c«ng ti t b¶n lín nhÊt. Tõ ®ã thµnh lËp nªn c¸c c«ng
ti ®a quèc gia, xuyªn quèc gia.
Cïng víi sù xuÊt hiÖn ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt th× qu¸ tr×nh ®éc quyÒn
trong ng©n hµng, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt còng diÔn ra m¹nh
mÏ :
- Sè lîng c¸c ng©n hµng ®éc lËp gi¶m xuèng trong khi ®ã sè chi nh¸nh
vµ sè tiÒn göi vµo ng©n hµng ngµy cµng t¨ng m¹nh.
- Do t¸c ®éng cña c¹nh tranh trong néi bé ngµnh ng©n hµng, c¸c ng©n
hµng nhá bÞ th«n tÝnh hoÆc s¸t nhËp vµo c¸c ng©n hµng lín
XuÊt hiÖn nh÷ng ng©n hµng khæng lå, trªn c¬ së nh÷ng ng©n hµng khæng lå
®ã c¸c tæ chøc ®éc quyÒn trong ng©n hµng ra ®êi vµ nã gi÷ vai trß míi.
Ngoµi vai trß truyÒn thèng lµ nhËn göi tiÒn tÖ, do ®îc tÝch luü hÇu hÕt t b¶n
tiÒn tÖ trong tay nªn nªn ng©n hµng ®· trë thµnh mét tæ chøc cã thÕ lùc v¹n
n¨ng ®îc xem lµ trung t©m thÇn kinh chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n,
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
v× vËy c¶ ng©n hµng vµ ®éc quyÒn trong c«ng nghiÖp ®Òu muèn thèng lÜnh
nÒn kinh tÕ, hä b¾t tay nhau vµ qu¸ tr×nh th©m nhËp lÉn nhau gi÷a ng©n
hµng vµ c«ng nghiÖp lµm xuÊt hiÖn t b¶n tµi chÝnh. Tõ sù xuÊt hiÖn cña t
b¶n tµi chÝnh kÐo theo sù xuÊt hiÖn cña bän ®Çu sá tµi chÝnh ®ã lµ nh÷ng t
b¶n tµi chÝnh kÕch sï n¾m trong tay hÇu hÕt cña c¶i vµ thu nhËp quèc d©n ,
thèng trÞ c¸c ngµnh kinh tÕ chñ yÕu; cã quyÒn lùc kinh tÕ ¾t cã quyÒn lùc vÒ
mÆt chÝnh trÞ nªn nã thèng trÞ vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi .
§Ó h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn c¸c c«ng ti c¸c xÝ nghiÖp ph¶i
liªn doanh, liªn kÕt víi nhau, ph¶i th«n tÝnh, ®ång ho¸ lÉn nhau nh»m t¹o ra
søc m¹nh to lín cho m×nh n©ng cao søc c¹nh tranh, tõ ®ã h×nh thµnh nªn
nh÷ng lµn sãng s¸t nhËp. LÇn ®Çu tiªn, vµo cuèi thÕ kØ XIX, c¸c xÝ nghiÖp
hîp nhÊt víi nhau theo chiÒu ngang ®Ó t¹o thµnh c«ng ti ®éc quyÒn. TiÕp
theo lµ vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX mét lµn sãng hîp nhÊt theo chiÒu
däc diÔn ra m¹nh mÏ kÐo theo n¹n ®Çu c¬ tiÒn tÖ, ®ã chÝnh lµ mét trong
nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn cuéc khñng ho¶ng 29-33. LÇn thø ba, vµo nöa
cuèi nh÷ng n¨m 1960, sù s¸p nhËp hçn hîp ®· t¹o thµnh nh÷ng c«ng ti
khæng lå, nhng khã qu¶n lÝ nªn hiÖu qu¶ kh«ng cao. Vµ lÇn s¸t nhËp thø t ®îc b¾t ®Çu tõ nöa cuèi nh÷ng n¨m 1980- lµn sãng s¸t nhËp th«n tÝnh lÉn
nhau gi÷a c¸c c«ng ti ®· trë thµnh mét xu thÕ phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ nã
mang nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt míi :
- ViÖc mua b¸n s¸t nhËp kh«ng cßn h·n h÷u mµ ®ang trë thµnh mét xu
thÕ tÊt yÕu, m¹nh mÏ.
- Lµn sãng s¸t nhËp ®éng ch¹m tíi tÊt c¶ c¸c ngµnh.
- Quy m« s¸t nhËp cña c«ng ti lín ®· lªn tíi mÊy chôc tØ USD.
- ViÖc mua b¸n, s¸t nhËp ®· h×nh thµnh nªn c¸c ®Õ chÕ – c«ng ti khæng
lå trªn kh¾p ch©u lôc chiÕm thÞ phÇn quan träng trªn thÞ trêng thÕ giíi.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
C¸c c«ng ti ®îc thµnh lËp tõ viÖc s¸t nhËp ®Òu trë thµnh siªu ®éc quyÒn, do
®ã vÒ b¶n chÊt chóng còng lµ ®éc quyÒn nhng ®îc n©ng nªn ë mét tr×nh ®é
míi cao h¬n.
Khi ®· trë thµnh nh÷ng tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia th× nã cã ¶nh hëng rÊt to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
3. B¶n chÊt vµ ®Æc trng cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia:
VÒ b¶n chÊt khi chñ nghÜa t b¶n bíc lªn mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi-giai
®o¹n chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn. Th× quan hÖ s¶n xuÊt cña nã ®· cã sù
biÕn ®æi hÕt søc to lín vÒ c¶ khÝa c¹nh chñ së h÷u, ®èi tîng së h÷u, h×nh
thøc së h÷u.
Chñ së h÷u kh«ng cßn ®¬n thuÇn lµ chØ mét ngêi së h÷u trong mét c«ng ti,
xÝ nghiÖp, mµ lµ cã nhiÒu chñ cïng së h÷u. NÒn s¶n xuÊt cña c¸c níc cña
c¸c níc t b¶n ngµy cµng ®ßi hái ph¶i më réng quy m« vît ra khái biªn giíi
quèc gia. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸ nÒn s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã
nguån vèn khæng lå, vît ra khái kh¶ n¨ng cña tõng c«ng ti, tËp ®oµn. Qu¸
tr×nh cæ phÇn ho¸, cïng víi sù gia t¨ng cña t¬ng øng cña c¸c cæ ®«ng lµm
cho giai cÊp t s¶n mÊt dÇn ®Þa vÞ quyÕt ®Þnh trong x· héi. C¸c c«ng ti lín,
c¸c tËp ®oµn kh«ng chØ dùa vµo vèn cña mét «ng chñ duy nhÊt hay cña mét
nhãm c¸c «ng chñ, mµ ph¶i dùa vµ sù ®Çu t cña rÊt nhiÒu ngêi; mÆt kh¸c, ®Ó
th¾ng trong c¹nh tranh, c¸c tËp ®oµn kh«ng cßn c¸ch lùa chän nµo kh¸c lµ
ph¶i sö dông vèn cña nhiÒu ngêi trong x· héi ®Ó ®¶m b¶o tèi ®a ho¹t ®éng
®æi míi, hoµn thiÖn kÜ thuËt c«ng nghÖ, sö dông tèt tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña
ngêi lao ®éng ...
Trong qu¸ tr×nh ®ã, ngêi c«ng nh©n hiÖn ®¹i ®· trë thµnh chñ së h÷u ( víi t
c¸ch lµ cæ ®«ng) vµ trë thµnh chñ thÓ së h÷u kinh tÕ. Do ®ã quan hÖ së h÷u
trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ ®· thay ®æi, víi viÖc më
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
réng c¸c cæ ®«ng, viÖc h×nh thµnh c¸c cæ phiÕu liªn c«ng ti, kh¶ n¨ng vay
vèn , lµm xuÊt hiÖn xu thÕ phi c¸ thÓ ho¸ së h÷u t nh©n lín. Tõ nh÷ng n¨m
1990 trë ®i xu thÕ nµy xuÊt hiÖn ngµy cµng m¹nh, ë NhËt tØ lÖ cæ phiÕu cña
c¸c liªn c«ng ti ®· lªn tíi 72%, vèn t nh©n cña c¸c cæ ®«ng trong c«ng ti
trong tæng sè vèn ho¹t ®éng cao nhÊt thêng chiÕm 19%, cßn l¹i lµ sè vèn
cña c¸c cæ ®«ng cßn l¹i hoÆc cã thªm mét phÇn vèn ®i vay. Xu thÕ nµy ®·
biÕn c¸c tæ hîp c«ng ti lín thµnh c¸c chñ thÓ së h÷u liªn kÕt kinh tÕ, hay
®óng h¬n lµ t¹o nªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp. Trong lo¹i h×nh nµy, c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c c«ng nh©n cïng tham gia vµo tËp ®oµn víi t
c¸ch lµ c¸c vÖ tinh, c¸c chñ së h÷u vÒ mÆt kinh tÕ vµ ®Þa vÞ cña hä ®îc thùc
hiÖn theo chÕ ®é “tham dù”.
Nh vËy, trong c¸c xÝ nghiÖp , c¸c c«ng ti, tËp ®oµn vµ c¸c siªu tËp ®oµn cã
c¶ nhµ t b¶n lín, nhµ t b¶n nhá, vµ c«ng nh©n cïng tham gia vµ lµ ®ång së
h÷u víi c¸c tØ lÖ kh¸c nhau. ViÖc ngêi c«ng nh©n cïng së h÷u víi nhµ t b¶n
lµ mét xu híng “d©n chñ ho¸ vÒ kinh tÕ” vµ ®¶m b¶o sù d©n chñ ho¸ cho
c«ng nh©n h¬n tríc, ®ång thêi còng kÝch thÝch sù nhiÖt t×nh trong lao ®éng
h¬n cña c«ng nh©n vµ lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a nhµ t b¶n víi c«ng nh©n.
§èi tîng së h÷u còng cã sù biÕn ®æi. §èi tîng së h÷u kh«ng cßn bÞ bã hÑp
trong viÖc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt( së h÷u hiÖn vËt) mµ lµ së h÷u vÒ mÆt gi¸
trÞ (díi nhiÒu h×nh thøc nh : vèn tù cã, vèn cæ phÇn, vèn cho vay, trÝ tuÖ...),
së h÷u trÝ tuÖ, së h÷u c¸c c«ng tr×nh khoa häc, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ,
kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, th«ng tin ..., c¸c h×nh thøc nµy ngµy cµng trë nªn
quan träng vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng trëng kinh tÕ.
Ngµy nay khi nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng,
th× së h÷u trÝ tuÖ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, v× chÝnh trÝ tuÖ lµ nguån gèc
sinh ra cña c¶i cña x· héi. Së dÜ nãi ®îc nh vËy lµ v× lao ®éng kh«ng chØ lµ
lao ®éng ch©n tay mµ cßn bao gåm c¶ lao ®éng trÝ thøc, lao ®éng nµy t¹o ra
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
sù tiÕn bé cña khoa häc kÜ thuËt, nhê cã sù tiÕn bé nµy mµ n¨ng suÊt lao
®éng ngµy cµng cao khèi lîng cña c¶i t¹o ra ngµy cµng nhiÒu, chÊt lîng
ngµy cµng tèt. C¸c níc t b¶n lu«n kÝch thÝch nhøng ho¹t ®éng nghiªn cøu,
ph¸t minh, s¸ng t¹o c«ng nghÖ. Lîi nhuËn siªu ng¹ch do ¸p dông nh÷ng
thµnh tùu cña khoa häc- c«ng nghÖ ngµy cµng lín. B©y giê lao ®éng trÝ ãc
tréi h¬n lao ®éng ch©n tay, néi dung trÝ tuÖ cña s¶n phÈm tréi h¬n h×nh thøc
vËt chÊt cña nã. Trong s¶n phÈm c«ng nghiÖp, hµm lîng chÊt x¸m t¨ng cao,
gi¸ trÞ vËt t nguyªn liÖu gi¶m. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®îc u tiªn chñ yÕu lµ
nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi, mang u thÕ cña khoa häc c«ng nghÖ. BÝ
quyÕt c«ng nghÖ ®· trë thµnh mét c¸i g× ®ã tùa nh tµi s¶n quèc gia, trong
lÜnh vùc c¹nh tranh gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ mét sè níc ®ang ph¸t triÓn
®Òu cã chÝnh s¸ch c«ng nghÖ vµ chÕ ®é b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ.
Ngêi c«ng nh©n hiÖn ®¹i lµ nh÷ng ngêi ®· qua ®µo t¹o vµ thêng xuyªn ®µo
t¹o l¹i, ®¸p øng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Nh÷ng ngêi c«ng
nh©n nµy ®îc t¸ch ra vµ kh«ng tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
®øng trªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp, kÕt hîp c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt ®Ó t¹o
ra s¶n phÈm b»ng c¸ch ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ tù ®éng, hä xö lÝ chóng
th«ng qua hµng lo¹t c¸c th«ng sè cã quan hÖ phøc t¹p vµ biÕn ®éng kh«ng
ngõng. KÕt qu¶ cña s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo tr×nh ®é, tri thøc,
tay nghÒ mµ cßn cã c¶ th¸i ®é lao ®éng, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ngêi
c«ng nh©n n÷a, sù nhiÖt t×nh cña ngêi c«ng nh©n .
§©y chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña xu híng x· héi ho¸ ngµy cµng cao cña
quan hÖ së h÷u, x· héi d©n chñ h¬n, ph©n phèi lîi Ých ®· chó ý tíi ngêi lao
®éng vµ ®îc coi lµ nguån lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn x· héi. Sù ®iÒu
chØnh nµy võa ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, võa ®¶m b¶o lîi Ých
cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn, võa lµ ®Ó lµm dÞu bít nh÷ng m©u thuÉn
c¨ng th¼ng x· héi.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
MÆt kh¸c, ®èi víi c¸c c«ng ti xuyªn quèc gia ®éng c¬ th«ng thêng nhÊt cña
viÖc ®Çu t vµo mét níc nµo ®Êy lµ tiÕp cËn nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn,
nh÷ng dù ¸n ®îc thùc hiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn ®îc chuyªn trë vÒ níc
®Çu t. C¸c c«ng ti cã thÓ tiÕn hµnh ®Çu t ra níc ngoµi ®Ó tiÕp cËn ®îc víi thÞ
trêng trong níc, nhµ ®Çu t níc ngoµi cã thÓ quyÕt ®Þnh më réng s¶n xuÊt ra
níc ngoµi ®Ó tr¸nh hµng rµo thuÕ quan cña níc nhËn ®Çu t. Ngay tõ ®Çu
nh÷ng n¨m 60 c¸c c«ng ti cña MÜ ®· quyÕt ®Þnh ®Çu t vµo Philipin, Ên ®é ®Ó
khai th¸c thÞ trêng trong níc .
Mét sè ®éng c¬ kh¸c khi ®Çu t ra níc ngoµi lµ ®Ó tËn dông lîi thÕ vÒ gi¸
nh©n tè s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ gi¸ lao ®éng rÎ. S¶n phÈm tríc tiªn cã thÓ ®îc
s¶n xu¸t t¹i níc nhËn ®Çu t víi chi phÝ thÊp, sau ®ã ®îc t¸i xuÊt khÈu sang
níc ®Çu t hay xuÊt khÈu sang níc thø ba. H×nh thøc ®Çu t nµy phôc vô cho
viÖc më réng th¬ng m¹i vµ tËn dông tèt nh÷ng lîi thÕ cña níc nhËn ®Çu t.
Cuèi cïng lµ tËn dông lîi thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng. C¸c c«ng ti ®a quèc
gia thêng më réng c¸c ho¹t ®éng cña hä ra khái ph¹m vi mét quèc gia, bao
gåm c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh kÜ thuËt cao nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, ho¹t
®éng thiÕt kÕ s¶n xuÊt .
Khi ®· tËn dông ®îc lîi thÕ cu¶ m×nh c¸c c«ng ti b¾t ®Çu bµnh chíng thÕ
lùc ®éc quyÒn, do chiÕm ®îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn b¾t
®Çu ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn; gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi mua vµ cao khi b¸n.
C¸c tæ chøc ®éc quyÒn thao tóng nÒn kinh tÕ b»ng gi¸ c¶ ®éc quyÒn vµ thu
lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. Nguån gèc cña lîi nhuËn ®éc quyÒn cao lµ lao
®éng cña c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp ®éc quyÒn; mét phÇn lao ®éng kh«ng
c«ng cña c¸c xÝ nghiÖp kh«ng ®éc quyÒn; mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d cña nhµ
t b¶n võa vµ nhá bÞ mÊt do thua thiÖt trong c¹nh tranh , ...
Nh vËy cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc cña c¸c nhµ t b¶n diÔn ra rÊt khèc
liÖt nã bao gåm :
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
C¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn víi c¸c xÝ nghiÖp ngoµi ®éc quyÒn,
c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t×m mäi c¸ch chÌn Ðp, chi phèi, th«n tÝnh c¸c xÝ
nghiÖp ngoµi ®éc quyÒn.
C¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn víi nhau ...
Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng n÷a cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
xuyªn quèc gia lµ xuÊt khÈu t b¶n nh»m tho¶ m·n kh¸t väng ®éc quyÒn cao.
Nã ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp FDI, ®©y lµ h×nh thøc
lËp ra ë níc ngoµi hoÆc mua l¹i nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh níc ngoµi
h×nh thµnh nªn nh÷ng doanh nghiÖp, c«ng ti ë níc ngoµi gäi lµ h×nh thøc
®Çu t trùc tiÕp. Môc ®Ých kinh tÕ cña xuÊt khÈu t b¶n lµ ®¶m b¶o lîi nhuËn
®éc quyÒn cao cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ph¸t triÓn thÞ trêng. Cßn môc
®Ých chÝnh trÞ cña nã lµ më réng ph¹m vi ¶nh hëng, duy tr× c¸c níc nhËp
khÈu t b¶n trong sù lÖ thuéc vµo c¸c níc xuÊt khÈu t b¶n.
§Ó tæ chøc thµnh mét hÖ thèng, mét tËp ®oµn th× c¸c c«ng ti liªn kÕt víi
nhau theo chÕ ®é tham dù, mét tËp ®oµn tµi chÝnh lín nhê cã sè cæ phiÕu
khèng chÕ mµ n¾m ®îc c«ng ti lín nhÊt víi t c¸ch lµ c«ng ti gèc (hay c«ng
ti mÑ); c«ng ti nµy l¹i mua ®îc cæ phiÕu khèng chÕ, thèng trÞ ®îc c¸c c«ng
ti kh¸c gäi lµ c¸c c«ng ti con, c«ng ti con ®Õn lît nã l¹i chi phèi c¸c c«ng ti
chau còng b»ng c¸ch nh thÕ ...
Nhê cã chÕ ®é tham dù vµ c¸c ph¬ng ph¸p tæ chøc tËp ®oµn theo kiÓu mãc
xÝch nh vËy, mµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cã thÓ khèng chÕ vµ ®iÒu tiÕt ®îc
mét lîng t b¶n lín gÊp nhiÒu lÇn. Vµ cuèi cïng ®¹t tíi môc tiªu tèi ®a ho¸
lîi nhuËn trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
II. vai trß cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc
gia:
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.Thóc ®Èy th¬ng m¹i thÕ giíi :
Ngµy nay, ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ti quèc tÕ, c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia
®· thÊm s©u vµo lÜnh vùc kinh tÕ vµ cã ¶nh hëng s©u s¾c vÒ c¸c mÆt chÝnh
trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸.
Mét trong nh÷ng vai trß næi bËt cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia
lµ thóc ®Èy th¬ng m¹i quèc tÕ. ThËt vËy, tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i quèc tÕ cña
c¸c chi nh¸nh c«ng ti xuyªn quèc gia ®· t¨ng 15% b×nh qu©n n¨m trong
giai ®o¹n tõ 1995-2000. PhÇn lín s¶n phÈm cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia
tËp trung vµo hµng chÕ t¹o vµ híng nhËp khÈu. Trong h¬n thËp kØ qua, gi¸
trÞ th¬ng m¹i cña c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· t¨ng
nhanh chãng, ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 1990, gi¸ trÞ th¬ng m¹i cña c¸c chi
nh¸nh nµy ë níc ngoµi ®· lín h¬n gi¸ trÞ nhËp khÈu cña khu vùc Nam,
§«ng vµ §«ng Nam ¸.
Theo sè liÖu cña IMF, tæng khèi lîng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ trªn toµn thÕ
giíi t¨ng gÊp 3 lÇn tõ n¨m 1980. Tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i quèc tÕ vÒ hµng hãa
vµ dÞch vô n¨m 1997 ®· ®¹t 6.700 tØ USD, lín h¬n GNP cña tÊt c¶ nÒn kinh
tÕ c¸c níc Mü La Tinh vµ Ch©u ¸ kÕt hîp l¹i. Tõ n¨m 1996 t¨ng trëng mËu
dÞch hµng ho¸ toµn cÇu ®· t¨ng 10% hµng n¨m. Trong thÕ giíi ®ang ph¸t
triÓn, tæng mËu dÞch cña c¶ Ch©u ¸, CËn §«ng vµ Mü La Tinh ®· vît tØ lÖ
t¨ng trëng trung b×nh cña thÕ giíi...
Cïng víi sù gia t¨ng m¹nh mÏ vÒ khèi lîng, c¬ cÊu mÆt hµng vµ ph¬ng híng ®Þa lÝ cña c¸c luång th¬ng m¹i quèc tÕ còng biÕn ®æi m¹nh trong nh÷ng
thËp kØ võa qua. TØ träng hµng s¬ chÕ gi¶m trong khi tØ träng hµng chÕ t¹o,
®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm cã hµm lîng trÝ tuÖ vµ c«ng nghÖ trong th¬ng m¹i
quèc tÕ t¨ng. Sù thay ®æi c¬ cÊu mÆt hµng trong th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶n ¸nh
qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo chiÒu s©u. C¸c lîi thÕ vÒ tµi
nguyªn vµ c¸c s¶n phÈm dïng nhiÒu dïng lao ®éng ngµy cµng gi¶m, nhêng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chç cho c¸c s¶n phÈm tinh chÕ. Sù thay ®æi nµy ®· g©y ra nh÷ng bÊt lîi ®èi
víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng nguyªn liÖu n«ng s¶n vµ nhËp
m¸y mãc thiÕt bÞ , ¶nh hëng ®Õn quan träng ®Õn sù thay ®æi ph¬ng híng ®Þa
lÝ cña luång th¬ng m¹i.
Mét ®iÓm næi bËt n÷a lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ
cña th¬ng m¹i dÞch vô bao gåm: vËn t¶i, du lÞch, viÔn th«ng, b¶o hiÓm, dÞch
vô ng©n hµng, vµ c¸c dÞch vô nghÒ nghiÖp kh¸c. Trong n¨m 1995 ®· cã
1200 tØ USD dÞch vô ®îc trao ®æi gi÷a c¸c níc, trong ®ã 30% sè ®ã lµ cña
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
TÇm quan träng cña thÞ trêng quèc tÕ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®ång thêi còng lµ lùc ®Èy cho sù h×nh thµnh thÞ trêng thÕ giíi
thèng nhÊt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi chiÕn lîc ®a quèc gia vµ t¹o ra sù liªn kÕt
gi÷a th¬ng m¹i vµ ®Çu t, c¸c c«ng ti mÑ thêng ®Çu t chuyÓn giao trùc tiÕp
c«ng nghÖ, nguyªn liÖu vµ dÞch vô cho c¸c chi nh¸nh cña m×nh ë c¸c níc.
Tuy nhiªn trao ®æi gi÷a c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia thêng
®i cïng víi gi¸ chuyÓn giao, tøc lµ gi¸ c¶ kh«ng dùa trªn c¬ së quan hÖ
cung cÇu mµ lµ gi¸ tho¶ thuËn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong cïng mét tæ chøc
®éc quyÒn xuyªn quèc gia. T×nh tr¹ng nµy lµm thiÖt h¹i ®Õn níc chñ nhµ.
§©y lµ vÊn ®Ò mµ ®¸ng lu ý nhÊt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay .
Më réng vµ ph¸t triÓn c¸c chi nh¸nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc
gia th«ng qua ho¹t ®éng FDI ®· gãp phÇn to lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy xuÊt
khÈu t b¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
2. Thóc ®Èy ®Çu t níc ngoµi:
HÇu hÕt nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
xuyªn quèc gia lµ h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp FDI. §Çu t trùc tiÕp nh»m tËn
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dông lîi thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng, nã ®· trë thµnh yÕu tè quan träng
hµng ®Çu trong viÖc h×nh thµnh m¹ng líi s¶n xuÊt quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc
®éc quyÒn xuyªn quèc gia chÝnh lµ nh÷ng ngêi t¹o dùng m¹ng líi nµy. HÖ
thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy nay kh«ng ®¬n thuÇn lµ sù ph©n
c«ng gi÷a c¸c quèc gia theo m« h×nh cæ ®iÓn ®îc thùc hiÖn th«ng qua bu«n
b¸n quèc tÕ n÷a. Víi sù xuÊt hiÖn vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc
xuyªn quèc gia, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt quèc tÕ ®îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi toµn
cÇu. Mét s¶n phÈm hoµn chØnh kh«ng cßn do mét c«ng ti duy nhÊt s¶n xuÊt
ra vµ mét c«ng ti kh«ng cßn chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm cho thÞ trêng.
S¶n xuÊt ë níc ngoµi trë thµnh mét tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é
toµn cÇu ho¸ cña mét c«ng ti hoÆc mét quèc gia.
Trªn thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi ®îc thùc hiÖn qua c¸c
kªnh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia. Víi lîi thÕ cña m×nh vÒ nhiÒu vèn, kÜ
thuËt hiÖn ®¹i, qu¶n lý tiªn tiÕn vµ m¹ng líi thÞ trêng réng lín, c¸c tæ chøc
nµy lu«n tÝch cùc ®Çu t ra níc ngoµi nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trªn ph¹m vi
toµn cÇu. N¨m 1997, c¸c chi nh¸nh cña tæ chøc xuyªn quèc gia víi tæng tµi
s¶n trªn 12,6 ngh×n tØ USD ®· ®Çu t ra níc ngoµi lîng FDI lµ 422 tØ USD, vµ
n¨m 1999 theo UNCTAD.FDI cña thÕ giíi lµ 644 tØ USD trªn ph¹m vi réng
h¬n 100 quèc gia.
N¨m 1996, nguån FDI ra cña thÕ giíi lµ 346,8 tØ USD, trong®ã tõ c¸c níc
ph¸t triÓn lµ 294,7 tØ USD (chiÕm kho¶ng 85%), MÜ lµ níc ®Çu t nhiÒu nhÊt
thÕ giíi víi 85 tØ USD ( 1995 lµ 93 tØ USD) chiÕm kho¶ng 25% FDI cña thÕ
giíi. NhiÒu níc §«ng Nam ¸ vµ c¶ Trung Quèc còng ®Çu t ra níc ngoµi,
nhng víi gi¸ trÞ kh«ng lín ®¹t 9,14 tØ USD vµ 2,2 tØ USD ( chiÕm kho¶ng
2,6% vµ 0,63% lîng FDI ra thÕ giíi).
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh vËy cã thÓ thÊy nguån ®Çu t chÝnh ra níc ngoµi lµ c¸c níc ph¸t triÓn, tríc hÕt lµ c¸c níc G7 vµ mét sè níc Ch©u ¢u, vµ c¸c níc nµy l¹i cã c«ng
nghÖ nguån, do ®ã nguån vèn FDI cña chóng cã ý nghÜa quan träng h¬n.
FDI chiÕm mét tØ lÖ kh¸ quan träng trong GDP cña c¸c níc. N¨m 1996, tØ
träng FDI vµo vµ ra trong GDP cña thÕ giíi chiÕm 10,6% vµ 10,8% ®èi víi
c¸c níc §«ng, Nam, vµ §«ng Nam ¸ tØ träng ®ã lµ 15,8% vµ 8,1%. §èi víi
ViÖt Nam tØ träng FDI vµo trong GDP rÊt lín, chiÕm 40,2%.
Xu híng gia t¨ng viÖc s¸t nhËp vµ th«n tÝnh c¸c c«ng ti ngoai quèc cña tæ
chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia, trong ®ã chñ yÕu lµ Mü vµ T©y ¢u, lµ mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y quan träng g©y bïng næ ®Çu t níc ngoµi (giai
®o¹n 1995-1996) .
C¸c tæ chøc xuyªn quèc gia t¸c ®éng m¹nh ®Õn ®éng th¸i dßng vèn ®Çu t níc ngoµi, nã t¨ng m¹nh qua c¸c n¨m vµ ®¹t ®Õn con sè 3,2 ngh×n tØ USD
vµo n¨m 1996 . H¬n n÷a c¬ cÊu dßng vèn ®Çu t còng cã sù thay ®æi lín do
®iÒu chØnh chiÕn lîc kinh doanh cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia. Trong
nh÷ng thËp kØ gÇn ®©y, c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· chuyÓn sang ho¹t
®éng ë ph¹m vi rÊt réng c¶ vÒ tÝnh chÊt kinh doanh vµ khu vùc l·nh thæ.
Thªm vµo ®ã, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh cña thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ ®·
thóc ®Èy c¸c h×nh thøc ®Çu t gi¸n tiÕp ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng ngµnh nghÒ
chÕ t¹o víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c¸c ngµnh tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm
rÊt ®îc chó träng quan t©m.
Nhê më réng chÝnh s¸ch tù do ho¸ FDI, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc
gia ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi thóc ®Èy dßng vèn FDI vµo
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. ThËt vËy, thèng kª n¨m 1997 cña c«ng ti tµi chÝnh
quèc tÕ –IFC, dßng vèn FDI thùc hiÖn bëi c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ë
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn t¨ng dÇn qua c¸c n¨m trong gÇn ba thËp kØ l¹i ®©y,
®Æc biÖt t¨ng nhanh tõ sau gi÷a thËp kØ 1980. NÕu tríc nh÷ng n¨m 1985,
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dßng vèn FDI vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ ®¹t trung b×nh kho¶ng 6,5 tØ
USD vµ t¨ng 1,7% trªn mçi n¨m th× sau ®ã vèn ®· t¨ng nhanh tõ møc gÇn
15 tØ USD n¨m 1985 lªn tíi h¬n 40 tØ USD n¨m 1990 vµ tiÕp tôc t¨ng tíi
kho¶ng 110 tØ USD vµo n¨m 1996 vµ 138,2 tØ USD vµo n¨m 1997. Nh÷ng
con sè nµy ®· nãi lªn tÇm quan träng cña tæ chøc xuyªn quèc gia ®èi víi
thóc ®Èy FDI vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong thêi gian qua.
Nh vËy, qua c¸c sè liÖu trªn chøng tá r»ng c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®· cã
vai trß to lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy lu chuyÓn dßng FDI trªn thÕ giíi, trong
®ã cã vai trß ®Æc biÖt vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. FDI vµi c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn n¨m 1991 chiÕm 26% FDI thÕ giíi, c¸c n¨m sau lµ: 1992:28%;
1993:33%; 1995:30%; 1996:40%.
Tuy nhiªn, møc ®é t¸c dông tÝch cùc cña c¸c tæ chøc xuyªn quèc gia ®èi víi
thóc ®Èy dßng FDI vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn phô thuéc quan träng vµo
chÝnh s¸ch vµ m«i trêng thu hót tæ chøc xuyªn quèc gia cña níc chñ nhµ.
3. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc :
Tæ chøc ®éc quyÒn xuyªn quèc gia t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn nguån lao ®éng
theo hai c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.
C¸ch trùc tiÕp lµ th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t, c¸c tæ chøc nµy ®µo t¹o lùc lîng lao ®éng ®Þa ph¬ng ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ho¹t ®éng cña dù ¸n.
C¸ch gi¸n tiÕp lµ t¹o ra c¬ héi vµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña lùc lîng lao
®éng th«ng qua c¸c h×nh thøc nh : liªn kÕt kinh tÕ, cung cÊp dÞch vô,...ë
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, c¸c t¸c ®éng nµy cã vai trß rÊt to lín ®èi víi ph¸t
triÓn nguån lùc lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn
m«n kÜ thuËt vµ qu¶n lÝ. §©y lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng ë c¸c níc nµy.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kh«ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn sè lîng lao ®éng, c¸c tæ chøc nµy t¸c ®éng tíi
c¶ chÊt lîng nguån lao ®éng ë c¸c níc nhËn ®Çu t. §ã lµ lao ®éng trÝ thøc
ngµy cµng cã xu híng gia t¨ng m¹nh, nã ®îc biÓu hiÖn ë nhiÒu khÝa c¹nh:
t¨ng vÒ sè lîng tuyÖt ®èi, t¨ng vÒ tØ lÖ trong tæng lao ®éng, t¨ng ë c¸c lÜnh
vùc kh¸c nhau ë c¶ s¶n xuÊt vËt chÊt, tinh thÇn tíi qu¶n lÝ x· héi.
Minh chøng cho sù gia t¨ng vÒ mÆt sè lîng chóng ta cã thÓ t×m thÊy trong
nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, ®iÓn h×nh lµ trong t¸c phÈm “ C¸c giai cÊp
®ang thay ®æi” ®îc xuÊt b¶n t¹i London 1993. Toµn bé ngêi lao ®éng ®îc
chia lµm 10 nhãm bao gåm: c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng; lao ®éng kh«ng cã
tay nghÒ; qu¶n lÝ; chuyªn nghiÖp; hµnh chÝnh, v¨n phßng; b¸n chuyªn
nghiÖp; b¸n hµng; dÞch vô cã tay nghÒ; lao ®éng cã tay nghÒ; dÞch vô kh«ng
cã tay nghÒ.
Lao ®éng cña nhãm tri thøc tiªu biÓu lµ: qu¶n lÝ; chuyªn nghiÖp; dÞch vô cã
tay nghÒ, tÊt c¶ c¸c nhãm ngµnh nµy ®· cã sù t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng
thËp kØ qua. TØ lÖ cña ba nhãm ngµnh nµy vµo n¨m 1990 ë c¸c quèc gia ®îc
nghiªn cøu lµ : §øc 9,8%; MÜ 20,5%; Anh 25,3%;...
§èi víi sù gia t¨ng lao ®éng tri thøc ë c¸c lÜnh vùc th× biÓu hiÖn ®Æc biÖt
g©y Ên tîng lµ sù gia t¨ng sè lîng c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc trong mäi
lÜnh vùc. Lo¹i lao ®éng phøc t¹p tríc ®©y chØ tËp trung trong mét sè Ýt nhµ
b¸c häc vµ nh÷ng ngêi gióp viÖc cho hä th× nay nã ®· trë thµnh lo¹i lao
®éng phæ biÕn ë nhiÒu tæ chøc chÝnh phñ, ë v« vµn c¸c c«ng ti t nh©n, t¹i
c¸c níc cã tr×nh ®é cao còng nh c¸c níc cã tr×nh ®é thÊp h¬n. ë MÜ cïng
víi ®Çu t t¨ng sè lîng c¸n bé nghiªn cøu còng t¨ng m¹nh. NÕu nh vµo n¨m
1995 sè b¸c häc vµ kÜ s dµnh cho c«ng t¸c nghiªn cøu øng dông míi lµ
801.900 ngêi th× tíi n¨m 1996- sau mét n¨m sè ngêi t¨ng tíi 962.700 ngêi.
20
.DOC 
45 
34 
76 
