Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Ò tµi: b¶n chÊt vµ vai trß cña c¸c c«ng
ty xuyªn quèc gia
Môc lôc
I.
B¶n chÊt vµ Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia
1. Nguån
gèc
ra
®êi
.....................................................................................1
2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ b¶n chÊt cña c¸c
c«ng ty xuyªn quèc gia..............2
II. Vai trß cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc
gia
1. Thóc
®Èy
th-¬ng
m¹i
thÕ
giíi
............................................................................................
3
2. Thóc ®Èy ®Çu t- n-íc ngoµi
.............................................................................................
6
3. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o viÖc
lµm ................................................................8
III. Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn
quèc gia ë viÖt nam
1. ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty
xuyªn quèc gia ..........................................10
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2. T¸c ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia
®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n viÖt nam
3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay ®èi víi
ho¹t ®éng vµ thu hót tnc ë viÖt nam
KÕt luËn
Më ®Çu
Kinh tÕ chÝnh trÞ lµ mét m«n khoa häc x· héi,lÞch sö h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ cho thÊy nh÷ng
nhËn thøc kh¸c nhau vÒ ®èi t-îng nghiªn cøu cña ktct.chñ
nghÜa träng th-¬ng cho r»ng ®èi t-îng nghiªn cøu cña m«n
kinh tÕ chÝnh trÞ lµ lÜnh vùc l-u th«ng mµ chñ yÕu lµ ngo¹i
th-¬ng.nh÷ng quy lu©t kinh tÕ ®· chi phèi trùc tiÕp ®Õn nÒn
s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa.quan niÖm cña chñ nghÜa m¸c vÒ
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®èi t-îng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ:kinh tÕ chÝnh trÞ
häc theo nghÜa réng nhÊt lµ khoa häc vÒ nh÷ng quy luËt chi
phèi sù s¶n xuÊt vµ sù trao ®æi nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t trong
x· héi.ph-¬ng ph¸p cña ktct sö dông phÐp duy vËt biÖn
chøng vµ nh÷ng ph-¬ng ph¸p khoa häc chung nh- m« h×nh
ho¸ c¸c qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c gi¶ thiÕt....ktct cã chøc n¨ng
rÊt quan träng trong nhËn thøc ,t- t-ëng ®ång thêi nã còng
cã vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng x· héi .Trong c«ng
cu«c ®æi míi cña ®Êt n-íc hiÖn nay,nghiªn cøu ktct gãp
phÇn h×nh thµnh nh÷ng t- duy kinh tÕ míi.N-íc ta lµ mét
n-íc ®ang ph¸t triÓn cßn rÊt l¹c hËu so víi nh÷ng n-íc trong
khu vùc ®èi víi ngµnh kinh tÕ ch-a cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp
lý nªn ch-a thu hót ®-îc nhiÒu nguån vèn ®Çu t- tõ n-íc
ngoµi.mét trong nh÷ng nguån vèn ®Çu t- quan träng lµ tõ
c¸c c«ng ty ®éc quyÒn hay lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.
ChÝnh v× thÕ em chän ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ c¸c c«ng ty
xuyªn quèc gia,®Ó thÊy râ “ b¶n chÊt vµ vai trß cña
c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia “ trong viÖc ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
I.
Nguån gèc ra ®êi, B¶n chÊt vµ Qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty
xuyªn quèc gia
1. Nguån gèc ra ®êi
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö sù ra ®êi cña c¸c
tnc trªn thÕ giíi g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña
s¶n xuÊt lín t- b¶n chñ nghÜa .§ã lµ sù ph¸t triÓn cao cña
chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa lµ sù vËn ®éng s©u s¾c cña c¸c
quan hÖ s¶n xuÊt tbcn.Khi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ v-ît
dÇn ra khái ph¹m vi quèc gia vµ gia nhËp vµo guång m¸y
s¶n xuÊt kinh doanh quèc tÕ ngµy cµng ®-îc ph¸t triÓn.hai
nhµ nghiªn cøu m¸c vµ ¨ngghen khi nghiªn cøu vÒ chñ
nghÜa t- b¶n tù do c¹nh tranh ®· dù ®o¸n tÝch tô vµ tËp
trung c¬ b¶n th«ng qua hiÖp t¸c gi¶n ®¬n vµ c«ng tr-êng
thñ c«ng cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng hoµn
thiÖn tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù ra ®êi nh÷ng xÝ nghiÖp t- b¶n
chñ nghÜa cã quy m« línvµ sù c¹nh tranh cña nh÷ng xÝ
nghiÖp nµy cµng trë nªn gay g¾t .Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ
nghiÖp tÊt yÕu sÏ ®-a ®Õn kÕt qu¶ lµ c¸c xÝ nghiÖp nhá vµ
võa bÞ ph¸ s¶n hoÆc bÞ s¸t nhËp víi nhau ®Ó trë thµnh
nh÷ng xÝ nghiÖp lín h¬n .ChÕ ®é xÝ nghiÖp lµ chÕ ®é ®iÓn
h×nh sinh ra trong cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn thø
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhÊt.Khëi ®Çu xÝ nghiÖp ra ®êi b»ng con ®-¬ng c«ng
tr-êng thñ c«ng nhê sù kÕt hîp lao ®éng mét khi lao ®éng
®· liªn kÕt theo mét h×nh thøc nµo ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho
viÖc s¸ng t¹o ra m¸y mãcvµ hîp thµnh hÖ thèng s¶n xuÊt
b»ng m¸y mãc chÕ ®é xÝ nghiÖp ®· cã ®-îc c¬ së v÷ng
ch¾c vÒ kü thuËt.Víi chÕ ®é tù do c¹nh tranh cña thÞ
tr-êng ®· ®iÒu tiÕt sù ph©n c«ng vµ trao ®æi cña x· héi xÝ
nghiÖp vµ nhµ m¸y còng nhanh chãng trë thµnh h×nh thøc
tæ chøc s¶n xuÊt ®iÓn h×nh ®Ó tæ chøc sù ph©n c«ng lao
®éng x· héi .nhê sù ph¸t triÓnm¹nh mÏ cña lùc l-îng s¶n
xuÊt chÕ ®é xÝ nghiÖp nhµ m¸y ®· më réng ph¹m vi lÜnh
vùc ph©n c«ng x· héi tõ néi bé quèc gia sang ®Þa bµn
quèc tÕ.Vµ do vËy ph©n c«ng lao ®éng vµ trao ®æi quèc tÕ
vÒ nguyªn vËt liÖu b¸n thµnh phÈm vµ s¶n xuÊt gi÷a c¸c
n-íc ngµy cµng ph¸t triÓn.
2.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ b¶n chÊt
cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia
Tù do c¹nh tranh kh«ng chØ lµm cho qu¸ tr×nh tÝch tô vµ
tËp trung s¶n xuÊt t¨ng lªn mµ cßn lµ nguyªn nh©n cho sù ra
®êi cña nÒn s¶n xuÊt dùa trªn m¸y mãc vµ theo ®ã chÕ ®é xÝ
nghiÖp tbcn xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn.ChÕ ®é xÝ
nghiÖp ra ®êi thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng më réng tõ néi
bé quèc gia sang ®Þa bµn quèc tÕ ®· lµm cho tÝch tô vµ tËp
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trung t- b¶n s¶n xuÊt t¨ng lªn cao vµ theo ®ã c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn b¾t ®Çu xuÊt hiÖn.c.m¸c vµ ph.¨ngghen còng ®·
kh¼ng ®Þnh r»ng ®éc quyÒn sinh ra tõ tù do c¹nh tranh nh-ng
kh«ng phñ ®Þnh nã.Mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy qu¸
tr×nh tËp trung t- b¶n ®ã lµ tÝn dông .c.m¸c ®· nãi:lµ c¬ së
chñ yÕu cña viÖc chuyÓn ho¸ dÇn dÇn nh÷ng xÝ nghiÖp tnh©n tbcn thµnh nh÷ng c«ng ty cæ phÇn t- b¶n chñ nghÜa chÕ
®é tÝn dông ®ång thêi còng lµ mét ph-¬ng tiÖn ®Ó më réng
dÇn c¸c xÝ nghiÖp hîp t¸c tíi mét ph¹m vi toµn quèc Ýt nhiÒu
réng lín.Mét ®Æc tr-ng næi bËt trong giai ®o¹n ®éc quyÒn lµ
sù cïng tån t¹i ®an xen nhau gi÷a ®éc quyÒn quèc gia vµ
quèc tÕ.Cïng víi sù ph¸t triÓn quan hÖ quèc tÕ lµm cho c¸c
c«ng ty t- b¶n liªn minh víi nhau s¶n xuÊt vµ ph©n phèi
hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ®· h×nh thµnh nªn c¸c c«ng
ty ®éc quyÒn quèc tÕ .Khi nghiªn cøu sù h×nh thµnh c¸c tæ
chøc ®éc quyÒn quèc tÕ nãi chung vµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
quèc tÕ xuyªn quèc gia nãi riªng ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù tÝch
tôvµ tËp trung s¶n xuÊt.TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt ®¹t ®Õn
mét møc ®é nhÊt ®Þnh lµm cho c¸c nhµ ®éc quyÒn quèc gia
v-¬n ra khái biªn giíi quèc gia ho¹t ®éng trªn ph¹m vi quèc
tÕ thùc hiÖn ph©n chia thÕ giíi vÒ mÆt kinh tÕ.TËp trung s¶n
xuÊt cã b-íc ph¸t triÓn míi th× xuÊt khÈu t- b¶n còng ®-îc
®Èy m¹nh vµ trë thµnh c¬ së kinh tÕ quan träng cña sù më
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
réng ph¹m vi ho¹t ®éng quèc tÕ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc
gia.Mét ®iÓm ®¸ng chó ý trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c
c«ng ty xuyªn quèc gia lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn
kinh tÕ mü tõ nöa sau cña thÕ kû XIX vµ cµng ngµy cµng trë
thµnh mét trung t©m søc m¹nh kinh tÕ cña thÕ giíi.Cïng víi
sù ph¸t triÓn cña c¸c xÝ nghiÖp c«ng th-¬ng hiÖn ®¹i chÕ ®é
xÝ nghiÖp cña mü còng ®· ®-îc më réng sang t©y ©u vµ nhËt
b¶n.Khi ph¹m vi ®Þa lý cña sù ph©n c«ng néi bé xÝ nghiÖp
c«ng th-¬ng hiÖn ®¹i v-ît qu¸ biªn giíi quèc gia th× tnc h×nh
thµnh.tnc lµ mét c¬ cÊu kinh doanh quèc tÕ dùa trªn sù kÕt
hîp gi÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt quy m« lín cña nhiÒu thùc thÓ
kinh doanh quèc tÕ vµ qu¸ tr×nh ph©n phèi quy m« quèc tÕ
vµo trong mét c¬ cÊu c«ng ty ®¬n nhÊt nh»m chiÕm lÜnh vµ
khai th¸c thÞ tr-êng quèc tÕ ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u ®Ó thu lîi
nhuËn ®é quyÒn cao.tnc ®-îc h×nh thµnh trùc tiÕp trªn c¬
së xÝ nghiÖp c«ng th-¬ng hiÖn ®¹i,khi c¸c xÝ nghiÖp c«ng
th-¬ng hiÖn ®¹i h-ng thÞnh chóng ®· b¾t ®Çu ngay vµo viÖc
®Çu t- ra n-íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hoÆc
s¶n xuÊt vµ t×m mua nguyªn liÖu.Tõ thËp kû 60 l¹i ®©y d-íi
t¸c ®éng cña sù bïng næ c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ
khoa häc c«ng nghÖ tnc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng.tnc ®·
®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh x©y dùng hÖ thèng
ph©n c«ng quèc tÕ kÕt hîp liªn kÕt theo chiÒu ngang vµ däc
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trong néi bé c«ng tyc¬ cÊu tæ chøc toµn cÇu cña tnc t-¬ng
øng ra ®êi .Tõ nh÷ng ®iÒu nªu trªn ta cã 3 giai ®o¹n qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®i tõ tÝch tô
vµ tËp trung s¶n xuÊt h×nh thµnh c¸c c«ng ty c«ng ty cæ phÇn
c¸c c«ng ty kinh doanh trong ngµnh c«ng th-¬ng ...Mét lµ
qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt diÔn ra song song víi
qu¸ tr×nh tÝch tô quyÒn lùc kinh tÕ tÝch tô vµ tËp trung s¶n
xuÊt t¹o ra nh÷ng c«ng ty cùc lín bao gåm trong ®ã rÊt
nhiÒu c«ng ty vµ ng-êi ta còng gäi ®ã lµ nh÷ng tËp ®oµn víi
c«ng ty mÑ ®øng ®Çu vµ c¸c c«ng ty con.Chóng cßn ®-îc gäi
lµ c¸c c«ng ty nhá vµ võa chóng phô thuéc vÒ tµi chÝnh kü
thuËt vµo c«ng ty mÑ.ë mét sè n-íc t- b¶n chñ nghÜa sè xÝ
nghiÖp nhá vµ võa chiÕm ®Õn70_80% tæng sè c¸c xÝ
nghiÖp.sù th©u tãm c¸c xÝ nghiÖp nhá vµ võa thùc hiÖn kiÓm
so¸t tµi chÝnh kü thuËt ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho t- b¶n sinh lîi.Nh-ng vÒ mÆt tæ chøc s¶n xuÊt h×nh thøc
nµy tá tÝnh hiÖu qu¶ cao gi¶m ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt tËn dông
®-îc mäi kh¶ n¨ng nguyªn liÖu ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng
s¸ng t¹o do ®ã lµm t¨ng quy m« vµ tû suÊt lîi nhuËn.Hai lµ
qu¸ tr×nh tÝch tô s¶n xuÊt còng dÉn ®Õn sù h×nh thµnh c¸c tæ
chøc ®éc quyÒn .§éc quyÒn hiÖn ®¹i mang nhiÒu dÊu Ên cña
thêi ®¹i c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i.Ho¹t ®éng
r&d còng nh- chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ thÕ m¹nh cña c«ng
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ty xuyªn quèc gia cïng víi m¹ng l-íi thÞ tr-êng réng kh¾p
thÕ giíi.ba lµ qu¸ tr×nh tÝch tô s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp
ngµy cµng ®Èy m¹nh ®-a ®Õn viÖc xuÊt hiÖn c¸c h×nh thøc
c«ng ty liªn hîp n«ng c«ng nghiÖp n«ng th-¬ng nghiÖp.qu¸
tr×nh tÝch tô s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖpcïng víi sù t¸c ®éng
c¶u c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®· ®-a ®Õn hiÖn
t-îng cÊu t¹o h÷u c¬ t¨ng lªn vµ gi¶m ý nghÜa cña ®Þa t«
tuyÖt ®èi t¹o ra mèi liªn hÖ ngµy cµng t¨ng gi÷a c«ng n«ng
nghiÖp ®Èy m¹ng xu h-íng gi¶m tû träng n«ng nghiÖp trong
c¬ cÊu lao ®éng còng nh- trong tæng s¶n phÈm quèc
d©n.®iÒu nµy cho thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng
nghiÖp ®· cã t¸c ®éng trë l¹i thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t
triÓn.vµ ®Ó toµn bé nÒn kinh tÕ cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh trong
c¹nh tranh nÒn n«ng nghiÖp còng ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cao.qua nh÷ng nhËn xÐt trªn cho thÊy r»ng qu¸ tr×nh
tÝch tô t- b¶n vµ tËp trung s¶n xuÊt l©u dµi ®· dÉn ®Õn sù
h×nh thµnh c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.
B¶n chÊt:
Qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt t- b¶n ®· dÉn ®Õn
sù biÕn ®æi quan träng vÒ l-îng vµ chÊt trong c¸c mÆt quan
hÖ s¶n xuÊt mµ kh©u quan träng nhÊt lµ c¸c quan hÖ së
h÷u.khi nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gia trªn thÕ giíi cÇn ph¶i ®i tõ nh÷ng vÊn ®Ò nµy.V× ®Êy lµ
b¶n chÊt ®Æc tr-ng cña c«ng ty xuyªn quèc gia
Cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t
triÓn cã thÓ quan s¸t thÊy nÒn s¶n xuÊt tbcn cã sù ph¸t triÓn.
II. Vai trß cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc
gia
C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· cã nh÷ng t¸c ®éng to lín
®Õn sù ph¸t triÓn cña kkinh tÕ thÕ giíi nãi chung còng nhc¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi cña tõng quèc gia nãi riªng.®ång
thêi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia còng cã t¸c ®éng tÝch cùc
®Õn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®Çu t- chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ
®µo t¹o nguån nh©n lùc.
1. Thóc ®Èy th-¬ng m¹i thÕ giíi
Mét trong nh÷ng vai trß næi bËt cña tnc lµ thóc ®Èy
th-¬ng m¹i quèc tÕ .thËt vËy tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i cña
c¸c chi nh¸nh tnc ë n-íc ngoµi ®· t¨ng 8% b×nh qu©n hµng
n¨m trong giai ®o¹n 1982-1994.s¶n phÈm phÇn lín tËp trung
vµo hµng chÕ t¹o vµ h-íng vÒ xuÊt khÈu.vµo gi÷a thËp kû 90
gi¸ trÞ th-¬ng m¹i cña c¸c chi nh¸nh tnc ë n-íc ngoµi ®· lín
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h¬n gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¸c khu vùc nam ,®«ng vµ ®«ng
nam ¸.
C¸c
khu Gi¸ trÞ th-¬ng m¹i Tû lÖ so víi gi¸ trÞ
vùc
cña c¸c chi nh¸nh tnc nhËp khÈu
ë n-íc ngoµi
1982
1994
1982
1994
C¸c n-íc 1770
4528
1.19
1.28
pt
T©y ©u
787
2513
0.88
1.22
Eu
719
2338
0.86
1.21
175
1.18
1.42
1616
2.10
1.63
398
0.93
0.83
1832
1.05
1.47
132
0.66
1.22
666
2.50
2.87
3
0.10
0.22
C¸c n-íc 68
t©y
©u
kh¸c
B¾c mü
777
C¸c n-íc 206
kh¸c
C¸c n-íc 656
®pt
Ch©u phi
66
Mü la tinh 257
vµ caribª
Ch©u ©u
2
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch©u ¸
326
1022
0.85
1.14
T©y ¸
133
150
0.85
0.93
Trung ¸
...
2
...
...
871
0.85
1.18
8
1.93
1.86
52
0.01
1.30
6412
1.12
1.30
Nam,®«ng 193
vµ ®na
Th¸i b×nh 5
d-¬ng
C¸c n-íc 0.5
trung
vµ
®«ng ©u
Toµn
thÕ 2426
giíi
Tõ b¶ng trªn cho thÊy gi¸ trÞ th-¬ng m¹i cña c¸c chi
nh¸nh tnc ®· t¨ng nhanh ë c¸c khu vùc trªn thÕ giíi.®iÒu
nµy ®· nãi lªn r»ng c¸c tnc ®· ®ãng vai trß rÊt to lín ®èi víi
thóc ®Èy th-¬ng m¹i thÕ giíi.trao ®æi gi÷a c¸c chi nh¸nh
trong néi bé tnc ë c¸c n-íc ngµy cµng t¨ng nhanh vµ
chiÕm tû träng lín trong tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i cña nhiÒu
n-íc.trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi chiÕn l-îc ®a quèc gia vµ
t¹o ra c¸c liªn kÕt gi÷a th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- c¸c c«ng ty mÑ
th-êng chuyÓn giao trùc tiÕp c¸c c«ng nghÖ nguyªn liÖu vµ
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dÞch vô cho c¸c chi nh¸nh cña m×nh ë n-íc ngoµi.do vËy tû
lÖ xuÊt khÈu trong tæng gi¸ trÞ s¶n l-îng cña c¸c chi nh¸nh
tnc ë n-íc ngoµi t¨ng nhanh.tuy nhiªn trao ®æi gi÷a c¸c chi
nh¸nh cña tnc th-êng ®i cïng víi gi¸ chuyÓn giao tøc lµ gi¸
c¶ kh«ng dùa trªn quan hÖ cung cÇu mµ lµ gi¸ tho¶ thuËn
gi÷a c¸c chi nh¸nh trong cïng mét tnc ®iÒu nµy ®· lµm
thiÖt h¹i ®Õn n-íc chñ nhµ.®©y lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®-îc quan
t©m ®èi víi nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn.nh- vËy vai trß cña
tnc ®èi víi thóc ®Èy th-¬ng m¹i thÕ giíi lµ tû träng trao ®æi
cña c¸c tnc ngµy cµng lín trong tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i thÕ
giíi ,t¨ng c-êng kiÓm so¸t ®Ó h¹n chÕ tnc sö dông c¸c biÖn
ph¸p c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nh- gi¸ chuyÓn giao vµ
gi¸ ®éc quyÒn, khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu víi c¸c
khuyÕn khÝch ®Çu t- vµ ph¸t triÓn dÞch vô trong thu hót
tnc.
2. Thóc ®Èy ®Çu t- n-íc ngoµi
Thùc tÕ hÇu hÕt c¸c ho¹t déng ®Çu t- n-íc ngoµi ®Òu thùc
hiÖn qua kªnh tnc.víi lîi thÕ cña m×nh vÒ nhiÒu vèn kü
thuËt hiÖn ®¹i qu¶n lý tiªn tiÕn vµ m¹ng l-íi thÞ tr-êng réng
lín c¸c tnc lu«n tÝch cùc ®Çu t- ra n-íc ngoµi nh»m tèi ®a
ho¸ lîi nhuËn trªn ph¹m vi toµn cÇu.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trun
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1589
1737
21809 2387
3165
3492
30
36
61
4
24
27
C¸c
1167
1147
1196
13876 1423
2058
2082
n-íc pt
44
92
92
2
76
26
C¸c
2473
4169
4962
73045 9046
9633
1281
n-íc
6
6
5
0
41
1235
2122
2766
6517
8121
8
8
8
5
4
229
385
523
742
2000
2156
2014
2114
1730
1322
2003
2426
g
B×nh
19851990
ThÕ giíi 1419
38
95
2
®ang pt
Nam,®«
ng
vµ 7
47278 5571
®«ng
nam ¸
ViÖt
30
nam
Th¸i lan 1017
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Xingapo 2952
4887
2204
4686
5480
6912
9440
Philippin 413
544
228
1238
1591
1478
1408
Mianma 28
238
171
149
91
115
100
Malaixia 4054
3998
5183
5006
4342
4132
5300
In®«nªxi 551
1482
1777
2004
2109
4348
7960
33
54
69
151
350
1
4
14
6
7
9
59
88
104
3584
4230
9
0
a
Campuc
hia
Brun©y
Lµo
2
7
8
30
Trung
2654
4366
1115
27515 3378
quèc
6
7
Nguån ®Çu t- chÝnh ra n-íc ngoµi lµ c¸c n-íc ph¸t triÓn
,tr-íc hÕt lµ c¸c n-íc g-7 vµ mét sè n-íc ch©u ©u.fdi
chiÕm mét tû träng rÊt lín trong gdp cña c¸c n-íc.n¨m
1996 tû träng fdi vµo vµ ra trong gdp thÕ giíi chiÕm
10,6%vµ 10,8%®èi víi c¸c nam vµ ®«ng nam ¸ tû träng ®ã lµ
15,8% vµ 8,1% ®èi víi viÖt nam tû träng fdi vµo trong gdp
rÊt lín chiÕm tíi 40.2%.trong nh-ng n¨m gÇn ®©y víi tèc ®é
ph¸t triÓn m¹nh cña m¹ng l-íi c¸c chi nh¸nh tnc ®· t¨ng
nhanh h×nh thøc s¸t nhËp vµ mua l¹i h¬n lµ h×nh thøc x©y
dùng doanh nghiÖp míi ®Ó më réng ®Çu t- ra thÞ tr-êng
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ngoµi n-íc,xu h-íng gia t¨ng viÖc s¸t nhËp vµ th«n tÝnh c¸c
c«ng ty ngo¹i quèc cña tnc trong ®ã chñ yÕu ë mü vµ t©y ©u
lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y bïng næ
®Çu t- n-íc ngoµi.c¬ cÊu dßng vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®·
thay ®æi lín do ®iÒu chØnh chiÕn l-îc kinh doanh cña
tnc.víi sù ph¸t triÓn m¹nh cña thÞ tr-êng tµi chÝnh quèc tÕ
h×nh thøc ®Çu t- gi¸n tiÕp ngµy cµng gia t¨ng.tnc thóc ®Èy
nhanh tiÕn tr×nh tù do ho¸ ®Çu t- n-íc ngoµi th«ng qua tham
gia s©u réng vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt.nhê më réng
chÝnh s¸ch tù do ho¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y fdi ®· t¨ng
lªn nhanh chãng.tnc ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi
víi thóc ®Èy dßng vèn fdi vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn.tõ
gi÷a thËp kû 80 c¬ cÊu ®Çu t- gi÷a c¸c khu vùc cña tnc ë
c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã sù thay ®æi ®¸ng kÓtheo chiÒu
h-íng t¨ng m¹nh vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ch©u ¸ vµ
gi¶m dÇn vµo c¸c n-íc mü la tinh vµ caribª.nh÷ng n-íc
®ang ph¸t triÓn ®· thu hót ®-îc l-îng ®Çu t- fdi rÊt lín vÝ
dô nh- trung quèc ®· thu hót ®-îc tíi h¬n 42 tû usd n¨m
1996 vµ 45,5 tû usd n¨m 1998.nh-ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y
nÒn kinh tÕ cña c¸c n-íc mü-latinhvµ caribª cã sù phôc håi
nhanh nªn tnc ®· t¨ng ®¸ng kÓ ®Çu t- vµo c¸c n-íc nµy.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o
viÖc lµm
Tnc ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn ph¸t triÓn nguån lùc lao
®éng theo hai c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.c¸ch trùc tiÕp lµ
th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t-,tnc ®µo t¹o lùc l-îng lao ®éng
®Þa ph-¬ng ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ho¹t ®éng cña dù
¸n.trong khi ®ã c¸ch gi¸n tiÕp lµ t¹o ra c¸c c¬ héi ®éng lùc
cho sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng lao ®éng theo ®uæi môc tiªu
thu nhËp cao.ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn c¸c t¸c ®éng nµy cã
vai trß rÊt lín ®èi víi ph¸t triÓn nguån lùc lao ®éng ®Æc biÖt
lµ ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ qu¶n
lý.®©y lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng su©t lao ®éng
ë c¸c n-íc nµy.c¸c tnc võa vµ nhá còng cã vai trß quan
träng ®èi víi ®µo t¹o viÖc lµm.ë viÖt nam vèn ®Çu t- n-íc
ngoµi chñ yÕu do tnc thùc hiÖn lµ mét nguån vèn quan träng
®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc.víi c¸c n-íc ®ang
ph¸t triÓn viÖc thu hót fdi lµ rÊt quan träng, muèn vËy cÇn
ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch x©y dùng thu hót fdi v× tnc t¸c
®éng thóc ®Èy tÝch cùc dßng fdi vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn phô thuéc quan träng vµo chÝnh s¸ch vµ m«i tr-êng cña
n-íc ®ã.c¸c tnc th-êng cã c¸c ho¹t ®éng trî gióp tµi chÝnh
cho c¸c ch-¬ng tr×nh nghiªn cøu vµ ®µo t¹o nghÒ,qu¶n
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lý.,cung cÊp c¸c thiÕt bÞ khoa häc cho c¸c tr-êng ®¹i häc
viÖn nghiªn cøu.x©y dùng c¸c trung t©m ®µo t¹o qu¶n lý vµ
®ång thêi còng ph¸t triÓn c¶ h×nh thøc ®µo t¹o tõ xa .tnc ®·
t¹o ®-îc kho¶ng 45 triÖu lao ®éng vµo gi÷a nh÷ng n¨m1970
vµ 10n¨m sau ®¹t ®-îc gÇn 65 triÖu lao ®éng con sè nµy t¨ng
lªn ®Õn 70 triÖu vµo gi÷a nh÷ng n¨m cña thËp kû 90.nh-ng
nh×n chung tnc th-êng t¹o viÖc lµm ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
vµ dÞch vô h¬n lµ trong ngµnh n«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh
kh¸c.®iÒu ®ã ®· ph¶n ¶nh ®Æc ®iÓm cña tnc chñ yÕu ®Çu ttrong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.mét sè viÖc lµm
®-îc t¹o ra mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c liªn kÕt kinh tÕ
cung cÊp dÞch vô cña c¸c c«ng ty néi ®Þa.nÕu tÝnh sè viÖc
lµm ®-îc t¹o ra mét c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp th× -íc tÝnh
tnc ®· t¹o ra kho¶ng 150 triÖu lao ®éng vµ phÇn lín sè lao
®éng nµy lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô
.®©y lµ ®éi ngò lao ®éng quan träng ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc
lao ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nhÊt lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t
triÓn.phÇn lín trong sè kho¶ng 1/3 tæng viÖc lµm t¹o ra bëi
tnc ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· tËp trung vµo c¸c n-íc
ch©u ¸vµ mét sè n-íc ch©u mü latinhtrong nh÷ng n¨m gÇn
®©y phÇn lín sè viÖc lµm ®-îc t¹o ra bëi c¸c tnc ë c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn thuéc vÒ trung quèc.nguyªn nh©n quan
träng lµ nhiÒu tnc ®Çu t- vµo trung quèc lµ do cã nh÷ng h×nh
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thøc míi thu hót ®-îc vèn ®Çu t-.tõ nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch
trªn thÊy râ rµng tnc cã vai trß rÊt lín ®èi víi ph¸t triÓn
nguån lùc vµ t¹o viÖc lµm trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong ®ã
®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn .tuy
nhiªn vai trß nµy cßn phô thuéc rÊt lín vµo ®iÒu kiÖn lÜnh
vùc ®Çu t- cña n-íc chñ nhµvµ chiÕn l-îc c¹nh tranh cña c¸c
tnc.
III. Ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xuyªn
quèc gia ë viÖt nam
1. ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty
xuyªn quèc gia
a. C¸c tnc ë viÖt nam cã nguån gèc tõ nhiÒu n-íc nh-ng
phæ biÕn lµ tõ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn
Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c tnc trªn thÕ giíi ®· cho thÊy
90% sè c«ng ty cã nguån gèc tõ mét n-íc.Do ®ã c¨n cø vµo
d¸nh s¸ch tªn c¸c quèc gia l·nh thæ cã vèn ®Çu t- trùc tiÕp
n-íc ngoµi vµo viÖt nam chóng ta cã thÓ nhËn diÖn mét c¸ch
®Çy ®ñ nguån gèc cña c¸c tnc.Tõ n¨m 88-97 phÇn ®Çu t- cña
c¸c tnc ®«ng ¸ chiÕm tíi 64,8% trong sè 10 n-íc ®Çu t- lín
nhÊt vµo viÖt nam.N¨m 98 kinh tÕ ®«ng ¸ l©m vµo khñng
ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ th× møc nµy vÉn chiÕm tíi 44,9% vµ
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
n¨m 1999 sau sù phôc håi cña c¸c nÒn kinh tÕ ®«ng ¸ møc
nµy ®· t¨ng trë l¹i víi møc 60,4%.trong sè c¸c c«ng ty n-íc
ngoµi ®Çu t- vµo viÖt nam th× c¸c nhµ ®Çu t- thuéc asean
chiÕm 24,56%.nh- vËy vèn ®Çu t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi
vµo viÖt nam cã nguån gèc chñ yÕu lµ c¸c nÒn kinh tÕ ch©u
¸.c¸c tnc ch©u ¸ víi phÇn lín lµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t
triÓnvµ hÇu hÕt c¸c n-íc nµy ®Òu chÞu sù t¸c ®éng cña cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997 sù khã kh¨n cña c¸c
tnc nµy ®· kÐo theo sù thu hÑp c¸c kho¶n ®Çu t- míi còng
nh- sù tr× trÖ trong viÖc thùc hiÖn sè vèn ®Çu t- ®· cam kÕt
.còng v× thÕ tuy tæng møc vèn cam kÕt ®Çu t- cña c¸c tnc ë
ch©u ¸ lµ rÊt lín song møc vèn thùc hiÖn l¹i rÊt thÊp th-êng
chØ ®¹t b×nh qu©n 20% trong khi møc thùc hiÖn nµy tõ c¸c
tnc ©u-mü th-êng ®¹t tõ 38-70% thËm chÝ cã c«ng ty ®¹t
trªn møc vèn ®· cam kÕt.cã nhiÒu lý do liªn quan ®Õn vÊn ®Ò
nµy trong ®ã n¨ng lùc tµi chÝnh yÕu kÐm vµ c«ng nghÖ kü
thuËt lu«n lµ nh÷ng vÊn ®Ò næi cém tõ c¸c c¸c tnc thuéc c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc c¸c tnc ®Çu t- vµo viÖt nam kh«ng
xuÊt ph¸t tõ c«ng ty mÑ mµ lµ tõ c¸c c«ng ty thuéc thÕ hÖ thø
hai nghÜa lµ tõ c¸c c«ng ty chi nh¸nh ë n-íc thø hai ®Çu tvµo n-íc thø ba.ph¶n ¸nh mét thùc tÕ míi cña sù chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng toµn cÇu trong néi
bé c¸c tnc hiÖn nay.do quy m« kh«ng lín vµ tr×nh ®é c«ng
20