PhÇn I : Më ®Çu
Theo danh gi¸ cña VI LªNin th× lý luËn gi¸ trÞ thÆng d− lµ hßn ®¸ t¶ng
cña häc thuyÕt kinh tÕ cña C.Mac. C¸c nhµ t− b¶n ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých tèi
®a cña m×nh hä ®· mua søc lao ®éng cña ng−êi c«ng nh©n kÕt hîp víi t− liÖu
s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vµ thu vÒ gi¸ trÞ thÆng d−.
C¸c nhµ kinh tÕ häc th−êng cho r»ng mäi c«ng cô lao ®éng, mäi t− liÖu
s¶n xuÊt ®Òu lµ t− b¶n. Thùc ra b¶n th©n t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ t−
b¶n, nã chØ lµ yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong bÊt cø x· héi nµo. T− liÖu s¶n
xuÊt chØ trë thµnh t− b¶n khi nã trë thµnh tµi s¶n cña c¸c nhµ t− b¶n vµ ®−îc
dïng ®Ó bãt lét lao ®éng lµm thuª. Ta cã thÓ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c t− b¶n lµ
gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d− b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. Gi¸
trÞ thÆng d− , phÇn gi¸ trÞ do lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra
ngoµi søc lao ®éng vµ t− b¶n chiÕm kh«ng.
ChÝnh v× vËy mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− tèi ®a cho nhµ t− b¶n lµ néi
dung chÝnh cña quy luËt thÆng d−. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña chñ
nghÜa t− b¶n vµ sù thay thÕ nã b»ng mét x· héi kh¸c cao h¬n lµ quy luËt vËn
®éng cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa.
ViÖc nghiªn cøu ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d− cã vai trß rÊt quan träng , nã
cã ý nghÜa rÊt quan träng trong ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa. V×
vËy mµ t«i ®· chän ®Ò tµi “B¶n chÊt vµ c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ
thÆng d−” cho bµi tiÓu luËn cña m×nh
1
PhÇn II: LÝ luËn vÒ gi¸ trÞ thÆng d−
I.
Ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d−
1
Sù chuyÓn ho¸ tiÒn tÖ thµnh t− b¶n
TiÒn tÖ ra ®êi lµ kÕt qu¶ l©u dµi vµ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao
®æi hµng ho¸. ®ång thêi tתn tÖ còng lµ khëi ®iÓm cña t− b¶n. Nh−ng b¶n
th©n tiÒn tÖ kh«ng ph¶i lµ t− b¶n. TiÒn chØ biÕn thµnh t− b¶n trong nh÷ng
®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh , khi chóng ®−îc sö dông ®Ó bãc lét søc lao ®éng cña
ng−êi kh¸c.
TiÒn ®−îc coi lµ tiÒn th«ng th−êg th× vËn ®«ng theo c«ng thøc sau H-T-H
(hµng - tiÒn – hµng) nghÜa lµ sù chuyÓn ho¸ cña hµng ho¸ thµnh tiÒn , råi
tiÒn l¹i chuyÓn ho¸ thµnh hµng ho¸. Cßn tiÒn víi t− c¸ch lµ t− b¶n th× vËn
®éng theo c«ng thøc T-H-T (tiÒn – hµng – tiÒn ) tøc lµ sù chuyÓn ho¸ cña
tiÒn thµnh hµng ho¸ råi hµng ho¸ l¹i chuyÓn ho¸ ng−îc l¹i thµnh tiÒn. BÊt cø
biÕn ®éng nµo vËn ®éng theo c«ng thøc T-H-T ®Òu chuyÓn ho¸ thµnh t− b¶n.
Môc ®Ých cña l−u th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n lµ gi¸ trÞ sö dông ®Ó tho¶ m·n
nhu cÇu nªn hµng ho¸ trao ®æi ph¶i cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau. Sù vËn
®éng sÏ kÕt thóc ë giai ®o¹n hai khi nh÷ng ng−êi trao ®æi cã ®−îc gi¸ trÞ sö
dông mµ ng−êi ®ã cÇn ®Õn. Cßn môc ®Ých l−u th«ng t− b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸
trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ , h¬n n÷a lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm. V× vËy sè tiÒn thu vÒ
b»ng sè tiÒn øng ra th× sù vËn ®éng trë nªn v« nghÜa. Do vËy mµ sè tiÒn thu
vÒ ph¶i lín h¬n sè tiÒn øng ra nªn c«ng thøc vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t− b¶n lµ
T-H-T’ trong ®ã T’= T + ∆T. Sè tiÒn tréi h¬n so víi sè tiÒn øng ra C Mac gäi
lµ gi¸ trÞ thÆng d−. V¹y t− b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d− , nªn sù vËn
®éng t− b¶n kh«ng cã giíi h¹n v× sù lín lªn cña gi¸ trÞ lµ kh«ng cã giíi h¹n.
TiÒn øng tr−íc tøc lµ tiÒn ®−a vµo l−u th«ng , khi trë vÒ tay ng−êi chñ cña
nã th× thªm mét l−îng nhÊt ®Þnh. V¹y cã ph¶i do b¶n chÊt cña l−u th«ng ®·
2
lµm cho tiÒn t¨ng thªm vµ do ®ã mµ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÆng d− hay kh«ng ?
c¸c nhµ kinh tÕ häc t− s¶n ®· cho r»ng sù t¨ng thªm ®ã lµ do l−u th«ng hµng
ho¸ sinh ra. Nh−ng sù qu¶ quyÕt cña c¸c nhµ t− s¶n ®Òu kh«ng cã c¨n cø.
Trong l−u th«ng hµng ho¸ ®−îc thay ®æi ngang gi¸ th× chØ cã sù thay h×nh
th¸i gi¸ trÞ , cßn tæng sè gi¸ trÞ còng nh− phÇn gi¸ trÞ thuéc vÒ mçi bªn trao
®æi lµ kh«ng ®æi.
Theo quan ®iÓm cña C Mac th× trong x· héi t− b¶n kh«ng cã bÊt kú mét
nhµ t− b¶n nµo chØ ®ãng vai trß ng−êi b¸n s¶n phÈm mµ l¹i kh«ng ph¶i lµ
ng−êi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. V× vËy khi anh ta b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸
trÞ vèn cña nã th× khi mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë ®Çu vµo c¸c nhµ t− b¶n kh¸c
còng b¸n cao h¬n gi¸ trÞ vµ nh− vËy c¸i ®−îc lîi khi b¸n sÏ bï cho c¸i thiÖt
h¹i khi mua. Cuèi cïng vÉn kh«ng t×m thÊy nguån gèc sinh ra ∆T.
NÕu hµng ho¸ ®−îc b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ th× sè tiÒn mµ ng−êi ®ã sÏ ®−îc
lîi khi lµ ng−êi mua còng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ng−êi ®ã sÏ mÊt ®i khi lµ ng−êi
b¸n. nh− vËy, viÖc sinh ra ∆T kh«ng thÓ lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua hµng thÊp
h¬n gi¸ trÞ cña nã. Gi¶ ®Þnh cã mét sè ng−êi nhê m¸nh khoÐ mµ chuyªn mua
®−îc rÎ b¸n ®−îc ®¾t th× nh− C Mac nãi ®iÒu ®ã chØ cã thÓ lµ gi¶i thÝch ®−îc
sù lµm giÇu cña nh÷ng th−¬ng nh©n c¸ biÖt chø kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®−îc sù
lµm giÇu cña toµn bé giai cÊp c¸c nhµ t− b¶n. Bëi v× tæng sè gi¸ trÞ tr−íc lóc
trao ®æi còng nh− trong vµ sau khi trao ®æi kh«ng thay ®æi mµ chØ cã phÇn
gi¸ trÞ n»m trong tay mçi bªn trao ®æi lµ thay ®æi.
Nh− vËy, nÕu ng−êi ta thay ®æi nh÷ng vËt ngang gi¸ th× kh«ng sinh ra gi¸
trÞ thÆng d−, vµ nÕu ng−êi ta trao ®æi nh÷ng vËt kh«ng ngang gi¸ th× còng
kh«ng sinh ra gi¸ trÞ thÆng d−. L−u th«ng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ míi.
Nh−ng nÕu ng−êi cã tiÒn kh«ng tiÕp xóc g× víi l−u th«ng tøc lµ ®øng
ngoµi l−u th«ng th× kh«ng thÓ lµm cho tiÒn cña m×nh lín lªn ®−îc.
“vËy th× t− b¶n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ l−u th«ng vµ còng kh«ng thÓ xuÊt
hiÖn ë bªn ngoµi l−u th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l−u th«ng” (C Mac:
3
TB,NXB sù thËt, HN, 1987 Q1, tËp 1, trang 216). §ã lµ m©u thuÉn chung cña
c«ng thøc t− b¶n.
2. Hµng ho¸ søc lao ®éng
Sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh t− b¶n, kh«ng thÓ ph¸t sinh tõ b¶n th©n sè
tiÒn ®ã. Trong viÖc mua b¸n hµng ho¸ tiÒn chØ lµ ph−¬ng tiÖn l−u th«ng ®Ó
thùc hiÖn gi¸ c¶ hµng ho¸, nªn tr−íc sau gi¸ trÞ cña nã vÉn kh«ng thay ®æi.
Sù chuyÓn ho¸ ®ã xÈy ra trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña t− b¶n.Nh−ng sù
chuyÓn ho¸ ®ã kh«ng s¶y ra ë gi¸ trÞ trao ®æi hµng ho¸ v× trong trao ®æi
ng−êi ta trao ®æi nh−ng vËt ngang gi¸ mµ chØ cã thÓ ë gi¸ trÞ sö dông hµng
ho¸. Do ®ã hµng ho¸ ®ã ph¶i lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt mµ gi¸ trÞ sö dông
cña nã cã ®Æc tÝnh lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ. Thø hµng ho¸ ®ã lµ søc lao
®éng mµ nhµ t− b¶n ®· t×m thÊy trªn thÞ tr−êng.
Nh− vËy, søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc vµ trÝ lùc tån t¹i trong
c¬ thÓ con ng−êi, thÓ lùc vµ trÝ lùc mµ ng−êi ®ã ®em ra vËn dông trong qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra mét gi¸ sö dông.
Kh«ng ph¶i bao giê søc lao ®éng còng lµ hµng ho¸, mµ søc lao ®éng chØ
biÕn thµnh hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh.
C M¸c ®· nhÊn m¹nh søc lao ®éng chØ trë thµnh hµng ho¸ khi cã ®ñ hai
®iÒu kiÖn sau:
Mét lµ ng−êi lao ®éng ph¶i tù do vÒ th©n thÓ, ph¶i lµm chñ ®−îc søc lao
®éng cña m×nh vµ cã quyÒn ®em b¸n cho ng−êi kh¸c.VËy ng−êi cã søc lao
®éng ph¶i cã quyÒn së h÷u søc lao ®éng cña m×nh.
Hai lµ ng−êi lao ®éng ph¶i t−íc hÕt t− liÖu t− liÖu s¶n xuÊt ®Ó trë thµnh
ng−êi v« s¶n vµ b¾t buéc ph¶i b¸n søc lao ®éng, v× kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c
®Ó sinh sèng.
Sù tån t¹i ®ång thêi hai ®iÒu kiÖn nãi trªn tÊt yÕu biÕn søc lao ®éng thµnh
hµng ho¸. Søc lao ®éng biÕn thµnh hµng ho¸ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó biÕn
thµnh t− b¶n.
4
Còng nh− nh÷ng hµng ho¸ kh¸c, hµng ho¸ søc lao ®éng cã hai thuéc tÝnh
lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng do thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt
vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ cña t− liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó
nu«i sèng ng−êi c«ng nh©n, vî con anh ta, nh÷ng yÕu tè tinh thÇn, d©n téc,
t«n gi¸o cña nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o ng−êi c«ng nh©n.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng gièng gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng th−êng ë chç:
nã ph¶n ¸nh mét l−îng lao ®éng hao phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra nã. Nh−ng gi÷a
chóng ta cã sù kh¸c nhau c¨n b¶n, gi¸ trÞ hµng ho¸ hµng ho¸ th«ng th−êng
biÓu thÞ hao phÝ lao ®éng trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ nh−ng hµng ho¸ søc
lao ®éng l¹i lµ sù hao phÝ lao ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc s¶n xuÊt ra
nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i sèng ng−êi c«ng nh©n. cßn hµng ho¸ søc
lao ®éng ngoµi yÕu tè vËt chÊt nã cßn cã yÕu tè tinh thÇn lÞch sö, d©n téc,
yÕu tè gia ®×nh vµ truyÒn thèng nghÒ nghiÖp mµ hµng ho¸ th«ng th−êng ®ã
kh«ng cã.
Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng chØ thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh
tiªu dïng søc lao ®éng, tøc lµ qu¸ tr×nh lao ®éng cña ng−êi c«ng nh©n. Qu¸
tr×nh ®ã lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸, ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ
míi lín h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng. PhÇn lín h¬n ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng
d− mµ nhµ t− b¶n chiÕm ®o¹t. Nh− vËy gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao
®éng cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ, tøc lµ gi¸ trÞ míi lín
h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n nã.
3 B¶n chÊt gi¸ trÞ thÆng d−
Môc ®Ých cña s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ
lµ gi¸ trÞ, h¬n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ ®¬n thuÇn mµ lµ gi¸ trÞ thÆng d−. ®Ó s¶n
xuÊt gi¸ trÞ thÆng d−.
5
Nhµ t− b¶n muèn s¶n xuÊt ra 1 gi¸ trÞ sö dông cã mét gi¸ trÞ trao ®æi
nghÜa lµ mét hµng ho¸. H¬n n÷a, nhµ t− b¶n muèn s¶n xuÊt ra mét hµng ho¸
cã gi¸ trÞ lín h¬n tæng gi¸ trÞ nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ søc lao ®éng
mµ t− b¶n ®ã bá ra ®Ó mua, nghÜa lµ muèn s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ thÆng d−.
VËy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a c¸c qu¸
tr×nh s¶ xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d−. C
Mac viÕt: “víi t− c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a hai qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸
tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸;
víi t− c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh lµm t¨ng gi¸
trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, lµ h×nh
th¸i t− b¶n chñ nghÜa cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸”.
Qu¸ tr×nh lao ®éng víi t− c¸ch lµ qu¸ tr×nh t− b¶n tiªu dïng søc lao ®éng
cã hai ®Æc tr−ng:
Mét lµ, ng−êi c«ng nh©n lao ®éng d−íi sù kiÓm so¸t cña nhµ t− b¶n gièng
nh− nh÷ng yÕu tè kh¸c cña s¶n xuÊt ®−îc nhµ t− b¶n sö dông sao cho hiÖu
qu¶ nhÊt.
Hai lµ, s¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña nhµ t− b¶n, chø kh«ng ph¶i cña
ng−êi c«ng nh©n.
C Mac ®· lÊy vÝ dô vÒ viÖc s¶n xuÊt cña n−íc Anh lµm ®èi t−îng nghiªn
cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d−. §Ó nghiªn cøu, Mac ®· sö dông
ph−¬ng ph¸p gi¶ ®Þnh khoa häc th«ng qua gi¶i quyÕt chÆt chÏ tiÕn hµnh
nghiªn cøu: kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th−¬ng, gi¸ c¶ thèng nhÊt víi gi¸ trÞ, toµn
bé gi¸ trÞ t− liÖu s¶n ®em tiªu dïng chuyÓn hÕt mét lÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ
chØ nghiªn cøu trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n.
Tõ gi¶ ®Þnh trªn mµ C Mac ®−a ra mét lo¹t c¸c gi¶ thiÕt vÒ nghiªn cøu:
Nhµ t− b¶n dù kiÕn kÐo 10 kg sîi;gi¸ 1 kg b«ng lµ 1 ®«la; hao mßn thiÕt
bÞ m¸y mãc ®Ó kÐo 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1 ®«la; tiÒn thuª søc lao ®éng
6
1 ngµy lµ 4 ®«la; gi¸ trÞ míi 1 giê lao ®éng cña c«ng nh©n lµ 1 ®«la vµ chØ
cÇn 4 giê ng−êi c«ng nh©n kÐo ®−îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi.
Tõ ®ã ta cã b¶ng sau:
T− b¶n øng tr−íc
Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi
Lao ®éng cô thÓ cña
Gi¸ trÞ 10 kg b«ng
10
c«ng nh©n b¶o tån vµ 10
®«la
chuyÓn gi¸ trÞ 10 kg ®«la
b«ng vµo 10 kg sîi
Hao
mßn
m¸y
mãc
2 ®«la
KhÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh
2 ®«la
TiÒn thuª søc lao
Gi¸ trÞ míi do 8 giê lao
®éng trong mét 4 ®«la
®éng cña ng−êi c«ng 8 ®«la
ngµy
nh©n t¹o ra.
Tæng chi phÝ s¶n 16
xuÊt
®«la
Tæng doanh thu
20
®«la
Nhµ t− b¶n ®èi chiÕu gi÷a doanh thu sau khi b¸n hµng (20 ®«la) víi tæng
chi phÝ t− b¶n øng tr−íc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (16 ®«la) nhµ t− b¶n nhËn thÊy
tiÒn øng ra ®· t¨ng lªn 4 ®«la, 4 ®«la nµy ®−îc gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d−.
Tõ sù nghiªn cøu trªn, chóng ta rót ra mét sè nhËn xÐt sau:
Mét lµ, nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− chóng ta nhËn thÊy
m©u thuÉn cña c«ng thøc chung cña t− b¶n ®· ®−îc gi¶i quyÕt. ViÖc chuyÓn
ho¸ tiÒn thµnh t− b¶n diÔn ra trong lÜnh vùc l−u th«ng vµ ®ång thêi kh«ng
diÔn ra trong lÜnh vùc ®ã. ChØ cã trong l−u th«ng nhµ t− b¶n míi mua ®−îc
mét thø hµng ho¸ ®Æc biÖt, ®ã lµ hµng ho¸ søc lao ®éng. Sau ®ã nhµt− b¶n sö
dông hµng ho¸ ®ã trong s¶n xuÊt, tøc lµ ngoµi lÜnh vùc l−u th«ng ®Ó s¶n xuÊt
7
gi¸ trÞ thÆng d− cho nhµ t− b¶n. Do ®ã tiÒn cña nhµ t− b¶n míi biÕn thµnh t−
b¶n.
Hai lµ, ph©n tÝch gi¸ trÞ s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt (10 kg sîi), chóng ta thÊy
cã hai phÇn :
Gi¸ trÞ nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt nhê lao ®éng cô thÓ cña ng−êi c«ng nh©n
mµ ®−îc b¶o tån vµ di chuyÓn vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi (sîi) gäi lµ gi¸
trÞ cò.
Gi¸ trÞ do lao ®éng tr×u t−îng cña ng−êi c«ng nh©n t¹o ra trong qu¸ tr×nh
lao ®éng gäi lµ gi¸ trÞ míi, phÇn gi¸ trÞ míi nµy lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng,
nã b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng céng thªm gi¸ trÞ thÆng d−.
Ba lµ, ngµy lao ®éng cña ng−êi c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp t− b¶n ®−îc
chia thµnh hai phÇn:
Mét phÇn gäi lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt: trong thêi gian nµy ng−êi
c«ng nh©n t¹o ra ®−îc mét l−îng gi¸ trÞ ngang b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng
hay møc tiÒn c«ng mµ nhµ t− b¶n gi¶ cho m×nh(4 ®«la).
PhÇn thêi gian cßn l¹i lµ thêi gian lao ®éng thÆng d− : trong thêi gian lao
®éng thÆng d− ng−êi c«ng nh©n t¹o mét l−îng gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ søc lao
®éng hay tiÒn l−¬ng nhµ t− b¶n ®· tr¶ cho m×nh, ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d− (4
®«la) vµ bé phËn nµy thuéc vÒ nhµ t− b¶n ( nhµ t− b¶n chiÕm ®o¹t)
Tõ ®ã mµ C Mac ®· ®i ®Õn kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ thÆng d−:
Gi¸ trÞ thÆng d− lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra bªn ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do
c«ng nh©n lµm thuª s¸ng t¹o ra vµ bÞ t− b¶n chiÕm ®o¹t.
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d− lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ v−ît
khái ®iÓm mµ ë ®ã søc lao ®éng cña ng−êi c«ng nh©n ®· t¹o ra mét l−îng gi¸
trÞ míi ngang b»ng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng hay møc tiÒn c«ng mµ nhµ t− b¶n
®· tr¶ hä. Thùc chÊt cña s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ v−ît
khái giíi h¹n t¹i ®iÓm ®ã lµ søc lao ®éng ®−îc tr¶ ngang gi¸.
8
II C¸c ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d−
Môc ®Ých cña c¸c nhµ t− b¶n lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d− tèi ®a, do vËy
mµ c¸c nhµ t− b¶n dïng nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó t¨ng khèi l−îng gi¸ trÞ thÆng
d−. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®ã lµ t¹o ra gi¸ trÞ
thÆng d− tuyÖt ®èi vµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d− t−¬ng ®èi.
1 Ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− tuyÖt ®èi.
Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çu tiªn cña s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, khi kü
thuËt cßn thÊp th× ph−¬ng ph¸p chñ yÕu mµ c¸c nhµ t− b¶n th−êng dïng ®Ó
t¨ng gi¸ trÞ thÆng d− ®ã lµ kÐo dµi ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n , trong ®iÒu
kiÖn thêi gian lao ®éng lµ tÊt yÕu kh«ng thay ®æi.
Gi¶ sö thêi gian lao ®éng lµ 8 giê trong ®ã 4 giê lµ th¬i gian lao ®éng cÇn
thiÕt vµ 4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d− khi ®ã tr×nh ®é bãc lét cña nhµ
t− b¶n lµ 100%. Gi¸ trÞ ngµy lao ®éng kÐo dµi thªm 2 giê trong khi thêi gian
lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng ®æi th× thêi gian lao ®éng thÆng d− t¨ng lªn mét
c¸ch tuyÖt ®èi , v× thÕ gi¸ trÞ thÆng d− còng t¨ng lªn , tr×nh ®é bãc lét t¨ng
lªn ®¹t 200%(m’=200%).
C¸c nhµ t− b¶n t×m mäi c¸ch ®Ó kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ ph−¬ng ph¸p
bãc lét nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao cho c¸c nhµ t− b¶n. Nh−ng d−íi chñ
nghÜa t− b¶n mÆc dï søc lao ®éng cña c«ng nh©n lµ hµng ho¸ , nh−ng nã tån
t¹i trong c¬ thÓ sèng con ng−êi v× vËy mµ ng−êi c«ng nh©n cÇn cã thêi gian
®Ó ¨n ngñ nghØ ng¬i gi¶i trÝ ®Ó phôc håi søc khoÎ nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao
®éng. MÆt kh¸c , søc lao ®éng lµ thø hµng ho¸ ®Æc biÖt v× vËy ngoµi yÕu tè
vËt chÊt ng−êi c«ng nh©n ®ßi hái ph¶i cã thêi gian cho nhu cÇu sinh ho¹t vÒ
tinh thÇn , vËt chÊt , t«n gi¸o cña m×nh. Nh− vËy , vÒ mÆt kinh tÕ , ngµy lao
®éng ph¶i dµi h¹n thêi gian lao ®éng tÊt yÕu , nh−ng kh«ng thÓ v−ît qua giíi
h¹n vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn cña ng−êi lao ®éng.
9
V× thêi gian lao ®éng qu¸ dµi , do vËy mµ ®· dÉn ®Õn phong trµo giai cÊp
v« s¶n ®Êu tranh ®ßi giai cÊp t− s¶n ph¶i rót ng¾n thêi gian lao ®éng trong
ngµy. ChÝnh v× vËy mµ giai cÊp t− s¶n ph¶i chuyÓn sang mét ph−¬ng ph¸p
bãc lét míi tinh vi h¬n , ®ã lµ ph−¬ng ph¸p bãc lét gi¸ trÞ thÆng d− t−¬ng
®èi.
2 Ph−¬ng ph¸p bãc lét gi¸ trÞ thÆng d− t−¬ng ®èi
Bãc lét gi¸ trÞ thÆng d− t−¬ng ®èi ®−îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch rót ng¾n thêi
gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó trªn c¬ së ®ã kÐo dµi t−¬ng øng thêi gian lao ®éng
thÆng d−, trong ®iÒu kiÖn ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi.
Gi¶ sö ngµy lao ®éng 8 giê, trong ®ã 4 giê lµ thêi gian lao ®éng tÊt yÕu vµ
4 giê lµ thêi gian lao ®éng thÆng d− , tr×nh ®é bãc lét 100%.Gi¶ thiÕt r»ng
c«ng nh©n chØ cÇn 2 giê lao ®éng ®· t¹o ra ®−îc mét gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ søc
lao ®éng cña m×nh. Do ®ã mµ tû lÖ ph©n chia ngµy lao ®éng thµnh thêi gian
lao ®éng cÇn thiÕt vµ thêi gian lao ®éng gi¸ trÞ thÆng d− trong tr−êng hîp ®ã
còng kh«ng thay ®æi. Khi ®ã thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ 2 giê, thêi gian
lao ®éng thÆng d− lµ 6 giê, tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t− b¶n lóc nµy lµ
300%(m’=300%).
Nh− vËy ®Ó cã thÓ gi¶m thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã gia t¨ng
t−¬ng øng phÇn thêi gian lao ®éng thÆng d− th× c¸c nhµ t− b¶n cÇn t×m mäi
biÖn ph¸p ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt t− liÖu
sinh ho¹t. §ång thêi n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi trong nh÷ng
nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt ra vËt phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i sèng ng−êi
c«ng nh©n.
NÕu trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t− b¶n, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d−
tuyÖt ®èi chiÕm −u thÕ, th× ®Õn giai ®o¹n sau khi mµ kü thuËt ph¸t triÓn, s¶n
xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− t−¬ng ®èi ®· chiÕm −u thÕ. Hai ph−¬ng ph¸p trªn ®·
®−îc c¸c nhµ t− b¶n s− dông kÕt hîp víi nhau ®Ó n©ng cao tr×nh ®é bãc lét
c«ng nh©n lµm thuª trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n.
10
PhÇn III : KÕt luËn
Môc ®Ých cña c¸c nhµ t− b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ s¶n
xuÊt gi¸ trÞ thÆng d−. s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− lµ ®éng lùc vËn ®éng cña
ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa.C.mac viÕt “môc ®Ých cña s¶n xuÊt t−
b¶n chñ nghÜa lµ lµm giµu, nh©n gi¸ trÞ lªn, lµm t¨ng gi¸ trÞ do ®ã b¶o tån gi¸
trÞ tr−íc kia vµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d−”.
§Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d− tèi ®a, c¸c nhµ t− b¶n ®· dïng mäi thñ ®o¹n
®Ó bãc lét c«ng nh©n lµm thuª nh− “kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ t¨ng c−êng ®é
lao ®éng”.
Nh− vËy néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d− lµ ®Ó thu ®−îc gi¸ trÞ
thÆng d− mét c¸ch tèi ®a, nhµ t− b¶n ®· t¨ng sè l−îng lao ®éng lµm thuª vµ
t×m mäi c¸ch, mäi thñ ®o¹n ®Ó bãc lét hä.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c nhµ t− b¶n ®· thùc hiÖn c¶i tiÕn thiÕt bÞ
m¸y mãc trong s¶n xuÊt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm gi¶m gi¸ trÞ hµng
ho¸.§ång thêi thu hót ®éi ngò kü s− cã tr×nh ®é cao mµ chøc n¨ng cña hä
chñ yÕu lµ ®¶m b¶o sö dông hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c nh©n tè cña s¶n xuÊt tr−íc
hÕt lµ søc lao ®éng chÝnh v× vËy mµ t¨ng gi¸ trÞ thÆng d−.
11
- Xem thêm -